Ο φιλόλογος, καθηγητής πανεπιστημίου, αρχαιολόγος, ερευνητής, αγωνιστής και ακαδημαϊκός Αντώνης Κεραμόπουλλος (1870-1961) είναι από τους πρώτους που ασχολήθηκαν σοβαρά με το θέμα των Βλάχων από τότε που ελευθερώθηκε η Ελλάδα. 
Το έργο του (‘Τι είναι οι Κουτσόβλαχοι’, 1939) για το συγκεκριμένο θέμα αποτελεί την μοναδική επιστημονική μελέτη της προπολεμικής περιόδου και σήκωσε κύματα αντιδράσεων στην Ρουμανία γιατί ο καθηγητής κατέληξε στην διαπίστωση ότι οι Βλάχοι είναι ελληνικοί εκλατινισμένοι πληθυσμοί των περιοχών που τους συναντούμε, ενώ οι Ρουμάνοι υποστήριζαν ότι είναι Δάκες (κάθοδος από βορρά). Μέσα στην μελέτη αυτή υπάρχει πλούσια βιβλιογραφία και άφθονες ιστορικές πηγές.
Στην αναστατική επανέκδοση του βιβλίου το 2000 από την Βιβλιοθήκη Βλαχικών Μελετών (εκδoτικός οίκος University Studio Press) o καθηγητής γλωσσολογίας του ΑΠΘ Νίκος Κατσάνης στον πρόλογό του, μεταξύ άλλων, τονίζει ότι σήμερα έχουν αλλάξει πολλά από τότε που έγραψε ο Κεραμόπουλλος για το θέμα των Βλάχων, εκείνο όμως που ακόμα ισχύει είναι η άποψή του ότι η εκλατίνιση των Βλάχων οφείλεται στην οροφυλακή, που άρχισε στους μακεδονικούς χρόνους και συνεχίστηκε μέχρι τη τουρκοκρατία, θεωρία που πρώτος υποστήριξε ο Μ. Χρυσοχόου (χωρίς να μπορεί να την αποδείξει ιστορικά, ενώ ο Κεραμόπουλλος το έκανε).
Όσον αφορά στις ονομασίες των Βλάχων, ο Κεραμόπουλλος αναφέρει ότι είναι πολλές (Κουτσόβλαχος-Ελλάδα, Τουρκ., Βλάχος-Ελλάδα, Ρουμανία., Walachen-Γερμ., Wallon-Βέλγιο, Welsh-Ουαλία, Αρ(ου)μούνος, Τσιντσάρος, Ρωμαίος, Romanus κλπ) και αυτοί (Βλάχοι) διετέλεσαν υπήκοοι (επιτόπιοι χωρικοί) της απέραντης ρωμαϊκής αυτοκρατορίας που έφθανε μέχρι την Αίγυπτο και την Συρία.
Η άποψη του Κεραμόπουλλου είναι ότι το συνηθέστερο όνομα ‘Βλάχος’ προέρχεται από την αραβική λέξη fellah που σημαίνει τον γεωργόν (φελλάχον). Αυτή η λέξη πέρασε στην Βαλκανική και κατόπιν στην υπόλοιπη Δύση. Η θεωρία αυτή χαρακτηρίζεται σήμερα ατυχής από τους περισσότερους επιστήμονες, οι οποίοι υποστηρίζουν το αντίθετο. Δηλαδή το όνομα προέρχεται από την κελτική φυλή Volcae (Ουόλκαι) και πέρασε μέσω των Σλαύων (Vlah) στον ελληνικό χώρο ως Βλαχ-ος. Ωστόσο, ο Κεραμόπουλλος γνώριζε αυτήν την δεύτερη θεωρία, που την υποστήριζε τότε o Ρουμάνος Capidan, και προσπάθησε να την ανατρέψει με δικά του επιχειρήματα. Σημαντικό είναι το συμπέρασμα του (Κεραμόπουλλου) ότι Βλάχος δεν δηλώνει τον άνθρωπο που ανήκει σε μια φυλή ή ένα έθνος, αλλά αυτόν που έχει κάποια ασχολία και ιδιότητα και που μπορεί να ανήκει σε οποιοδήποτε έθνος. Aλλωστε οι ίδιοι οι Βλάχοι αυτοαποκαλούνται ‘Αρουμούνοι’, όνομα που ισοδυναμεί με τα Romani, Ρωμιοί που δηλώνουν πολιτική ιδιότητα (ρωμαίος πολίτης).
Αυτοί βρίσκονταν στα ορεινά μέρη της βόρειας Ελλάδας (κλεισούρες διαβάσεις Πίνδου, Βαρνούντα, Ολύμπου, Βερμίου κλπ) καθώς και σε Αλβανία, Σερβία, Βουλγαρία κλπ. (σημείωση: Ο Κεραμόπουλλος δεν αναφέρει τους προς νότο Βλάχους της περιοχής Ασπροποτάμου και Ακαρνανίας). Τώρα μπορεί να τους βρει κανείς και στις πεδιάδες εξ αιτίας μετακινήσεων για πάρα πολλούς λόγους (καταστροφές, υπερπληθυσμός, αστικοποίηση κλπ). Ο μέγιστος όγκος λατινοφώνων βρίσκεται πέραν του Δούναβη (Ρουμανία). Οι Βλάχοι ασχολούνταν περισσότερο με την κτηνοτροφία, τον αγωγιατισμό, το εμπόριο και τις διάφορες τέχνες.
Η γλώσσα των Βλάχων είναι λατινογενής και ο Κεραμόπουλλος με σαφήνεια και επιχειρηματολογία δίνει περισσότερη σημασία στο ‘αίμα’ (φυλετική ιδιότητα) και όχι στην γλώσσα για να κρίνει την εθνότητα κάποιου. Στο ελληνικό χώρο η αρχή της λατινογλωσσίας δεν είναι τα βουνά γιατί διαφορετικά και οι Σαρακατσάνοι (νομάδες αρχαιότατοι Έλληνες κτηνοτρόφοι) θα είχαν λατινοφωνίσει. Μάλιστα ο ακαδημαϊκός υπερθεματίζει και θεωρεί ελλιπή επιστημονικά την άποψη ότι οι Σαρακατσάνοι μιλούσαν παλιότερα λατινογενή γλώσσα.
Σχετικά με την καταγωγή των Βλάχων του ελληνικού χώρου υποστηρίζει τα εξής:
Σαφώς και δεν πρόκειται για Ρωμαίους άποικους γιατί πρώτον οι Ιταλοί ρωμαίοι πολίτες θα προτιμούσαν εύφορες περιοχές και όχι τα βουνά και δεύτερον αυτοί που ήρθαν ήταν πολύ λίγοι και εξελληνίσθηκαν (π.χ. Κόρινθος). Άλλωστε, από την εποχή του Καίσαρα είχαν απαγορευθεί οι αποικίες εκτός Ιταλίας και επί Τραϊανού οι περισσότεροι στρατιώτες του ρωμαϊκού στρατού ήταν αλλοεθνείς-Αστούριοι, Μαροκινοί κλπ.
Παρατίθενται οι απόψεις ορισμένων Βυζαντινών χρονογράφων που ομιλούν για κάθοδο Δάκων. Πρώτον αναφέρεται ο Κεκαυμένος (11ος αιώνας), τον οποίον ο Κεραμόπουλλος θεωρεί πλαστογράφο της ιστορίας και εμπαθή προς τους Βλάχους της Θεσσαλίας. Έγραψε δηλαδή για ιστορικά γεγονότα παλιότερα της εποχής του, που δεν μαρτυρούνται από ιστορικούς μετά την κατάκτηση της Δακίας (από το 3ομ.Χ. αιώνα και έπειτα), και στην ουσία έβρισε τους Βλάχους γιατί αυτοί ανήκαν στο αντίθετο πολιτικό κόμμα στην επαρχία Θεσσαλίας του Βυζαντίου (μάλιστα αυτοί είχαν επαναστατήσει εξαιτίας της επιβολής φόρων). Την ίδια γνώμη με τον Κεκαυμένο φαίνεται να έχει και ο Χαλκοκονδύλης (15ος αιώνας).
Για μετοίκηση στον βόρειο ελληνικό χώρο λατινόφωνων Πετσενέγων–Πατσινάκων (μετέπειτα Μογλενίτες) από την Δοβρουτσά ομιλεί και ο βυζαντινός αυτοκράτορας Αλέξιος ο Κομνηνός (11ος αι.). Συγκεκριμένα οι Πετσενέγοι ήταν επιδρομείς και νικήθηκαν από τον Αλέξιο στο Λεβούνιο (κοντά στο Δέλτα της Αλεξανδρούπολης). Τους εναπομείναντες από αυτούς τους κατέστησε και εξαίρετο τάγμα και επειδή ήταν λατινόφωνοι τους εξέλαβε ομόφυλους με τους Βλάχους της Πίνδου και της Αχρίδας. (την ιστορία διηγείται ο τότε σύγχρονος χρονογράφος Ζωναράς).
Όμως, όπως φαίνεται οι απόγονοι αυτών, Μογλενίτες (Μογλενά Αλμωπίας), διαφέρουν πολιτιστικά (ήθη έθιμα, ενδυμασία, γεωργοί και όχι κτηνοτρόφοι) από τους Βλάχους της Πίνδου, (αυτοαποκαλούνται Βλάχοι και όχι Αρουμούνοι, όπως οι Πίνδιοι) και μετά τον 1ο Παγκόσμιο πόλεμο με την ανταλλαγή των πληθυσμών φεύγουν (Ρουμανία, Τουρκία κλπ) ως Βλάχοι, ακόμα και ως Βούλγαροι ή ως Τούρκοι γιατί πολλοί από αυτούς είχαν εξισλαμισθεί και εκβουλγαρισθεί.
Έτσι ο Κεραμόπουλλος, διαπιστώνοντας ότι για την μετοίκιση ολιγάριθμων ανθρώπων (Μογλενιτών) υπάρχει πεντακάθαρη ιστορική μαρτυρία, διερωτάται γιατί δεν υπάρχει (στην μετά τον Τραϊανό ιστοριογραφία) ιστορική μαρτυρία μετακίνησης τόσων πολυάριθμων πληθυσμών που να καλύπτουν την δυτική Μακεδονία, την Ήπειρο και την Θεσσαλία, όπου βρίσκονται οι Βλάχοι. Είναι προφανές ότι συμπεραίνει πως αυτοί οι Βλάχοι είναι εντόπιοι πληθυσμοί. Άλλωστε, οι περισσότεροι βυζαντινοί χρονογράφοι, που γράφουν για τους Βλάχους, αναφέρονται σε γεγονότα όχι σύγχρονα με την εποχή τους και δεν έχουν ιδίαν αντίληψη.
Για Βλάχους προερχόμενους από άποικους εξ Ιταλίας ομιλεί και ο χρονογράφος Κίνναμος (12ος αιώνας). ‘Ελαφρά τη καρδία’, στηριζόμενος μόνο στην γλωσσική συγγένεια, θεωρεί την καταγωγή των Βλάχων από την Ιταλία. Αυτά τα λόγια όμως δεν σημαίνουν κάποιο μεγάλο γεγονός μετανάστευσης πολυάριθμου πληθυσμού, όπως είναι οι Βλάχοι του ελληνικού χώρου που αναφέρθηκε προηγούμενα. Κι αυτός ομιλεί για προηγούμενα γεγονότα (…εξ Ιταλίας άποικοι πάλαι είναι λέγονται…).
(συνεχίζεται)
(Πηγή: Απάνθισμα από το βιβλίο ‘Τι είναι οι Κουτσόβλαχοι’, του Αντωνίου Δ. Κεραμόπουλλου, εκδ. University Studio Press, Θεσ/νίκη 2000, προλεγόμενα Χ. Παπαστάθης, Ν. Κατσάνης)
(Δημοσιεύθηκε στις 16-4-2014 στην εφημερίδα της Βέροιας “Ημερήσια”)
