Ο Ιονέσκο και “η Φαλακρή Τραγουδίστρια”. Μαριονέτες σε μια σκηνή μοναξιάς και ανίας…
Από την «Ομάδα Θέατρο ΔΕΝ» στην «Εβδομάδα Θεάτρου» στη Βέροια
Δήμητρα Σμυρνή
Ο Ιονέσκο ανοίγει την πόρτα στο Θέατρο του Παραλόγου, με το πρώτο του θεατρικό έργο, τη «Φαλακρή Τραγουδίστρια», το 1948. Το ’50 η «Τραγουδίστρια» ανεβαίνει για πρώτη φορά στο Παρίσι κι από τότε παίζεται συνεχώς.
Αγγίζοντας με τα έργα του τις πληγές της ζωής του σύγχρονου ανθρώπου, του ανθρώπου της Αστικής Τάξης της εποχής του –γιατί βέβαια η Εργατική Τάξη είχε πάντα άλλα προβλήματα, προβλήματα επιβίωσης- τη μοναξιά, την ανία, τον κομφορμισμό, το θάνατο των ιδεών, που μοιραία οδηγεί στο φασισμό, τα διογκώνει μέσα από το έργο του, χρησιμοποιώντας την οπτική του παράλογου, για να τα κάνει ορατά, παρωδώντας τα.
Στη « Φαλακρή Τραγουδίστρια», που βέβαια είναι ανύπαρκτη στο έργο – όπως ανύπαρκτα είναι πολλά, και παράλογα όλα- ο συγγραφέας παρουσιάζει δυο ζευγάρια της Αστικής Τάξης της Αγγλίας –δεν είναι τυχαίο το ότι επιλέγεται η άκρως κομφορμιστική Αγγλία- τα οποία κινούνται από την ίδια την κοινωνική πρακτική σαν μαριονέτες σε μια σκηνή μοναξιάς και ανίας.
Τα πάντα έχουν χάσει τη σημασία τους, οι σκέψεις, τα συναισθήματα και προπαντός οι λέξεις. Αυτές έχασαν τελείως το νόημά τους. Έτσι, τέσσερις άνθρωποι, χωρίς κανένα συναισθηματικό ή λογικό δεσμό ξοδεύονται κυριολεκτικά, προσπαθώντας να επικοινωνήσουν, χωρίς φυσικά να το καταφέρνουν.
Μια τραγωδία των λέξεων σκεφτόταν να κάνει αρχικά με το έργο του ο Ιονέσκο, οδηγώντας όμως τελικά το έργο του σε μια τραγωδία της ανθρώπινης επικοινωνίας.
Σε όλα τα έργα του Ιονέσκο αναδύεται η τραγικότητα, απλά κρύβεται πίσω από το μανδύα του κωμικού, που πολλές φορές βαραίνει τόσο στη ζυγαριά, ώστε το μάτι να αιχμαλωτίζεται μόνο από το κωμικό, εξαφανίζοντας τελείως την τραγική διάσταση.
Στη συγκεκριμένη παράσταση, που δόθηκε από την «Ομάδα Θέατρο ΔΕΝ» στην «Εβδομάδα Θεάτρου», που οργάνωσε η ΚΕΠΑ Βέροιας, ο σκηνοθέτης της παράστασης Βασίλης Βασιλάκης φαίνεται πως συνειδητά επέλεξε να υπερτονίσει το κωμικό στοιχείο του Ιονέσκο, πιστεύοντας ίσως πως έτσι θα περάσει τον Ιονέσκο και τα μηνύματά του στο θεατή πιο άμεσα.
Άλλωστε, είναι σύνηθες τελευταία να υπογραμμίζονται στάσεις και συμπεριφορές μ’ αυτόν τον παραμορφωτικό καθρέφτη της διακωμώδησης. Εδώ όμως, όταν πρόκειται για τον Ιονέσκο, έστω υποδόρια, έπρεπε ίσως να διαφαίνεται αυτή η τόσο συνυφασμένη με τους στόχους του τραγικότητα.
Ο σκηνοθέτης, από τη στιγμή που επέλεξε αυτήν τη μορφή θεώρησης του έργου, κίνησε τους ηθοποιούς του πάνω σ’ αυτήν τη σκηνοθετική γραμμή, υπογραμμίζοντας το κωμικό στοιχείο, αλλά και κρατώντας πολλά από τα στοιχεία της ιονεσκικής οπτικής, όπως τις κινήσεις των προσώπων που μοιάζουν με μάσκες ή τις κινήσεις των σωμάτων που μοιάζουν με μαριονέτες.
Οι ηθοποιοί του, Λάζαρος Θεοδωρακόπουλος, Βίκυ Ίτσιου, Γιάννης Κοντός, Σιδέρης Νανούδης, Κλέα Σαμαντά, Μαρίτα Τσαλκιτζόγλου, έδωσαν, κάτω από τη σκηνοθετική του ματιά τον καλύτερο εαυτό τους, ικανοποιώντας το κοινό, στο οποίο μάλιστα προκάλεσαν με το παίξιμο τους πολλές φορές το γέλιο.
Η μουσική ήταν του Δήμου Βρύζα και τα κοστούμια της Στέλλας Γκρεκιώτη. Τα σκηνικά των Γιώργου Μπάμπου Λαμπρόπουλου – Βασίλη Βασιλάκη και οι φωτισμοί του Βασίλη Βασιλάκή.
Φεύγοντας από την παράσταση και με τη σκέψη σ’αυτήν, θα μπορούσε ν’ αναρωτηθεί κανείς «τι αλήθεια θα έγραφε ο Ιονέσκο σήμερα, που το παράλογο έγινε συνηθισμένο, καθώς ο λέξεις έχασαν τελείως τη σημασία τους;»
«Το πάτωμα είναι πάνω», λέει ο ήρωας του Ιονέσκο αδυνατώντας να καταλάβει τον κόσμο, «και το ταβάνι κάτω!»
Και μέσα σ’όλη την παραζάλη του παράλογου, αν ο θεατής είναι προσεκτικός, θα βρει μία μόνο λογική φράση. Μία! Τη φράση «Το χρήμα μπορεί να τα κάνει όλα»!
Τετραγωνισμένη λογική μέσα στο παράλογο, που δυστυχώς ισχύει πάντα, σ’ όλες τις εποχές!
Φωτογραφίες: faretra.info
