«Τίποτα ακριβό, μα κάτι πολύτιμο! Η ιδέα είναι απλή: καθώς θα ταξιδεύεις ανά τον κόσμο, σε κάθε σπίτι που μπαίνεις, σε κάθε πόλη και σε κάθε γειτονιά, θα φυλακίζεις στο κουτί ό,τι δεινό συναντάς: πόλεμο, πόνο, πείνα, δυστυχία, κακία, μίσος, καταστροφή, σπαραγμό, ρατσισμό, αχαριστία, φθόνο (…) Εδώ, θα μας αφήσεις (…) την ελπίδα. Κάποιες φορές ξέρεις, από αυτήν πιανόμαστε και προχωράμε γιατί συνήθως θεωρούμε πως είναι η μόνη που μας έχει μείνει.» Κάπως έτσι έκλεισα το «Σε σκέφτομαι, άρα υπάρχεις», άρθρο αφιερωμένο στα ενήλικα παιδιά.
Αναρωτήθηκα ποιο να είναι άραγε το αντίθετο της «ελπίδας». Καθαρά γραμματικά άμα το πάρει κανείς, γρήγορα θα θριαμβολογήσει αναφωνώντας ότι το αντίθετό της είναι η «απελπισία». Παραείναι όμως εύκολο για να είναι και σωστό. Άποψή μου είναι ότι το αντίθετο της «ελπίδας», είναι ο «φόβος». Και μακάρι να έχω δίκιο γιατί αυτομάτως η ελπίδα γίνεται συνώνυμη του «θάρρους».
Ελπίζουμε ότι θα τα καταφέρουμε, ελπίζουμε να προλάβουμε, ελπίζουμε να ζήσουμε, ελπίζουμε να γεράσουμε, αλλά φοβόμαστε μήπως αποτύχουμε, φοβόμαστε μην χάσουμε, φοβόμαστε μην πεθάνουμε, και φοβόμαστε μη γεράσουμε, με την ίδια ζέση που το ελπίζουμε. Ίσως η απελπισία να είναι εντελώς στιγμιαίο κ
αι φευγαλέο συναίσθημα που γρήγορα αποδιώχνει η ψυχή μας καθότι τη δηλητηριάζει και για να εγκατασταθεί βασίζεται στη μοναξιά, την κακία, τον τρόμο και την έλλειψη μέτρου. Όπως για τον Πλάτωνα, ο πόρος και η πενία είναι αλληλένδετα, έτσι για τον Αριστοτέλη «δεῖ τινα ἐλπίδα ὑπεῖναι σωτηρίας, περὶ οὖ ἀγωνιῶσιν.», πρέπει να υπάρχει μια ελπίδα, κάτι για το οποίο να αγωνιάς και να έχεις τον φόβο μη το χάσεις.
Μήπως τελικά η έκφραση «απέλπιδα προσπάθεια» είναι σχήμα οξύμωρο; Πώς θα μπορούσε να ξεκινάει κάτι θετικό, η προσπάθεια, χωρίς καμία προοπτική; Διότι το λογικό θα ήταν η απελπισία να προκαλεί απέραντη θλίψη και παραίτηση, όχι τη δημιουργία κάτι νέου. Και μετά, είναι και το επόμενο άλλο: ποιος εγκαταλείπει ποιον; Η ελπίδα, εμάς ή εμείς, την ελπίδα; Γιατί η ελπίδα είναι ένα συναίσθημα ατομικό, μπορεί κάποιος να σε ενθαρρύνει, αλλά δε μπορεί να σου δώσει ελπίδα αν αφεθείς να τη διακρίνεις μόνος σου, απεναντίας, αν σε αγαπήσει μπορεί να σου δώσει αγάπη. Η αγάπη δε χρειάζεται να είναι αμφίδρομη για να είναι αποτελεσματική. Η ελπίδα όμως;
Ασφαλώς, η ελπίδα είναι ένα θετικό συναίσθημα συνυφασμένο με την αισιοδοξία και την ύπαρξη προοπτικής, μήπως όμως έχει κρυμμένη μια σκοτεινή πλευρά που μας κάνει να τελματώνουμε καθηλώνοντάς μας σε καταστάσεις που νομίζουμε θα αλλάξουν; Και να αλλάξουν πώς, όταν επαναλαμβάνουμε τις ίδιες λάθος αντιδράσεις μπροστά στα ερεθίσματα που αναπαράγονται. Σαφώς σοφότερα το θέτει ο Νίτσε, θεωρώντας ότι « η ελπίδα είναι το χειρότερο κακό, διότι παρατείνει τα βάσανα των ανθρώπων».
Στην εποχή που ζούμε, η 
ελπίδα έχει γίνει και εμπορεύσιμο είδος, ένα προιόν μάρκετινγκ. Στις πρόσφατες εκλογές δέσποζε και σε πολιτικό τοιχοκολλημένο σύνθημα. Έξυπνο θα έλεγα, όχι γιατί μας ανακοίνωνε ότι θα έρθει, αυτό έτσι κι αλλιώς το ξέραμε ο καθένας από τη δική του οπτική γωνία. Το έξυπνο ήταν ότι υπογράμμιζε ότι δεν είναι εδώ, ότι βαλτώνουμε, από τη δική του οπτική γωνία πάλι και εκείνο. Τα περιοδικά εμπορεύονται την ελπίδα, σε συνδυασμό με την ματαιοδοξία.
Διαπιστώνω ότι το συναίσθημα αυτό, έχει κατά πολύ να κάνει με το τι θεωρεί ο καθένας από εμάς ξεχωριστά σε πρώτο επίπεδο και μετέπειτα σαν ομάδα, εφικτό η ανέφικτο, πόσο εύκολα ή δύσκολα τα παρατάει, πόσο προσηλωμένος είναι στον στόχο και πόσο ευπροσάρμοστος είναι στο να θέτει καινούργιους.
Το κείμενο αυτό είχε διαφορετικό επίλογο, ο οποίος κατέρρευσε μόλις αντίκρισα σήμερα το πρωί το πορτοκαλί του ουρανού να ενώνεται με το πράσινο του Βερμίου. Είχε πρωινή δροσιά και τα πουλιά κελαηδούσαν. Παλαιότερα, σε μια αγαπημένη φίλη είχα πει πως «αυτή η μέρα, η κάθε μέρα, δε θα ξανάρθει. Αυτή που σε περιμένει να τη ζήσεις είναι πλαστελίνη στα χέρια σου. Δωσ’ της το σχήμα που θέλεις». Αυτό λοιπόν θεωρώ ότι είναι η ελπίδα. Η πλαστελίνη στα χέρια μας, που κάποιοι την δίνουν μορφή, με όραμα και σκοπό και κάποιοι την εγκαταλείπουν να στέκεται σαν άμορφη μάζα.
Δεν είναι απελπισμένοι, απλά έτσι αισθάνονται, και καμιά φορά αυτό είναι το παν. Γι αυτό, ας μην είναι μό
νοι. Ας μην είναι τίποτα απέλπιδο! Ας έχουμε όλοι ανέλπιστη βοήθεια και ανέλπιστη χαρά. Άλλωστε μέσα στη ζωή είναι και οι ευχάριστες εκπλήξεις. Να τις πολλαπλασιάσουμε.
Η Τζωρτζίνα Αθανασίου είναι διδάκτωρ Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Σορβόννης
