Στον απόηχο της Αποκριάς η Φαρέτρα δημοσιεύει σήμερα το δεύτερο κείμενο που μάς έστειλε ο Γιάννης Τσιαμήτρος σχετικά με τα παλιά έθιμα της Αποκριάς στη Βέροια. Χθες δημοσιεύτηκε το πρώτο του κείμενο με τίτλο: “Καπεταναραίοι, Βοσκοπούλες, Μάγκες – Παλιό αποκριάτικο έθιμο στη Βέροια”
Όσον αφορά στις αποκριές της πόλης της Βέροιας, κάνοντας μια αναδρομή στο παρελθόν, όντας παλιός σχετικά βεργιώτης και έχοντας το θάρρος της γνώμης, καταθέτω τα εξής:
Η Βέροια είχε πολύ καλό καρναβάλι, τόσο πριν τον 2ο Παγκόσμιο πόλεμο, όσο και μετά από αυτόν. Αλλωστε, η πόλη μας παλιά δεν είχε τίποτε να ζηλέψει από τις άλλες πόλεις της Ελλάδας σχετικά με τον λαϊκό πολιτισμό και στα λαϊκά δρώμενα. Ο σκοτωμός, όμως, ενός συμπολίτη μας τις ημέρες της αποκριάς στις αρχές της 10ετίας του ΄60 μάλλον συνετέλεσε ώστε το καρναβάλι ειδικά να αποδυναμωθεί.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στον μεσοπόλεμο στη διάρκεια της αποκριάς ανθούσε το έθιμο των ‘Καπεταναραίων’ από όλους τους Βεροιώτες, ο ‘βλάχικος γάμος’ από τους Βλάχους κλπ.
Βέβαια δεν μπορούμε να ξεχάσουμε τις γραφικές, όμορφες και καλοκάγαθες φιγούρες των αδελφών Δροσινού μετά τον πόλεμο, οι οποίοι κάθε αποκριά έκαναν πατινάδα στους δρόμους της Βέροιας με ζουρνάδες. Με το πηγαίο κέφι τους και τα χαμογελαστά τους πρόσωπα συνέχιζαν μόνοι τους πλέον να εκφράζουν το λαϊκό βεργιώτικο καρναβάλι μέχρι και το τέλος της δεκαετίας ΄70 – αρχές ΄80. Ηταν σαν να έλεγαν ασυνείδητα: Εμείς εδώ είμαστε!! Αν και είμαστε οι μοναδικοί, δεν θα πάψουμε, όσο ‘βαστάνε τα κότσια’ μας, να κάνουμε το ‘αντέτι’!! Ποιός, όμως, καταλάβαινε τότε τι πραγματικά αυτοί εκπροσωπούσαν; Λίγοι!! Γιατί μετά τον πόλεμο και το επακόλουθο φαινόμενο της αστικοποίησης, η Βέροια, η πρωτεύουσα του Ν. Ημαθίας, είχε γίνει μια πόλη με πολλές πλέον πληθυσμιακές ομάδες (πίερες, χασιώτες, κοζανίτες, γρεβενιώτες, ηπειρώτες κλπ) και, κατά τη γνώμη μου, έχασε την πολιτιστική της ταυτότητα, που είχε στο παρελθόν. Μερικοί μάλιστα ντρέπονταν που κατάγονταν από λαϊκά στρώματα. Αυτό δεν συνέβαινε και δεν συμβαίνει μόνο στις αποκριές γιατί, για παράδειγμα, οι Βεργιώτες είχαν ξεχάσει ακόμα και την μεγάλη επιτυχία των ‘Γιορτών Παραγωγής’, που οργάνωνε ο ‘Τουριστικός Όμιλος Βέροιας’ το καλοκαίρι.
Στη δεκαετία του ΄80 είχε γίνει, βέβαια, μια προσπάθεια αναβίωσης του βεργιώτικου καρναβαλιού από τον Δήμο Βέροιας (επί δημαρχίας Α. Βλαζάκη), η οποία, κατά τη γνώμη μου, βασίστηκε σε λανθασμένη βάση. Δηλαδή, έγινε πράγματι καρναβάλι με παρέλαση αρμάτων και πολύ κόσμο στο κεντρικό δρόμο της πόλης, αλλά με το ύφος του καρναβαλιού της Πάτρας και του Ρίο. Γρήγορα το καρναβάλι αυτό ξεφούσκωσε, μάλλον γιατί δεν είχε λαϊκό έρεισμα και πολιτική βούληση για συνέχεια.
Το 1985 το Λύκειο Ελληνίδων Βέροιας αναβίωσε με επιτυχία το έθιμο των ‘Καπεταναραίων’ με χορευτές του και τους αδελφούς Δροσινού στους δρόμους της Βέροιας, που καλύφτηκε από τηλεοπτικό κρατικό κανάλι. Πολλές λαογραφικές πληροφορίες για το έθιμο δόθηκαν από εμένα. (ήμουν τότε ταυτόχρονα χοροδιδάσκαλος του Λυκείου και του Λ.Σ. Βλάχων Βέροιας).
Τα τελευταία χρόνια, μια ευχάριστη νότα στην περίοδο των αποκριών είναι η διοργάνωση του εθίμου των ‘Καπεταναίων’ από τον ‘Λαογραφικό Σύλλογο Βλάχων Βέροιας’ και του αξίζουν συγχαρητήρια. Σε εντελώς πρόσφατη μάλιστα δημοσίευση (3.3.2015) στον τύπο της Βέροιας, ο εν λόγω σύλλογος εξέφρασε το παράπονό του (και με το δίκιο του) γιατί ο φορέας πολιτισμού της πόλης μας (ΚΕΠΑ) δεν ενέταξε την εκδήλωση του στον γενικό προγραμματισμό του εορτασμού της αποκριάς της πόλης. Ακόμα ο σύλλογος δήλωσε ότι ο κόσμος, που παρακολούθησε τη εκδήλωση, αναρωτήθηκε γιατί ο Δήμος της Βέροιας δεν φρόντισε να υπάρχει επαρκής και κατάλληλος φωτισμός στη πλατεία του Δημαρχείου.
Όσον αφορά στο τελευταίο (φωτισμός), έχω να δηλώσω ότι σχεδόν ποτέ ο Δήμος της Βέροιας δεν το έχει φροντίσει για οποιοδήποτε λαϊκό δρώμενο στη πλατεία του Δημαρχείου. Αυτό συνέβαινε ακόμα και σε εκδηλώσεις, θυμάμαι πολύ καλά, του χορευτικού του ΚΕΠΑ (Δήμου Βέροιας) στην περίοδο της αποκριάς!!
[Στο σημείο αυτό θέλω να εκφράσω την άποψή μου ότι το τμήμα Λαογραφίας του ΚΕΠΑ μπορεί να προσφέρει πολλά και ο Δήμος οφείλει να του δώσει προτεραιότητες].
Βέβαια, έχω τις ενστάσεις μου σχετικά με τον τρόπο που ο Λαογραφικός Σύλλο-γος Βλάχων Βέροιας παρουσιάζει το έθιμο των ‘Καπεταναραίων’. Και, εν συντομία, γίνομαι σαφής: Το έθιμο των ‘Καπεταναραίων’ τελούνταν από όλους τους Βεργιώτες (ελληνόφωνους και βλαχόφωνους), μόνο από ΑΝΤΡΕΣ, την Κυριακή της Αποκριάς και την Καθαρά Δευτέρα, με συγκεκριμένες φορεσιές (φουστανελοφόροι, βοσκοπούλες, μάγκες) και καθορισμένη δράση [έχω κάνει σχετική έρευνα που την έχω δημοσιοποιήσει αρκετές φορές].
Θα μπορούσε να απαντήσει κανείς ότι υπάρχει εξέλιξη με διαφορετικές σύγχρονες συνθήκες και το παρόν είναι διαφορετικό από το παρελθόν. Είναι μια ολόκληρη συζήτηση αυτή! Ωστόσο, ας πει κάποιος, για παράδειγμα, στους Ναουσαίους να κάνουν βασικές αλλαγές στο έθιμό τους, στις Μπούλες! Θα τον ‘κράξουν’, που λέει ο λαός. Είναι ορισμένα βασικά λαϊκά έθιμα και δρώμενα, που δεν αλλάζουν γιατί έχουν πολύ βαθιές ρίζες, δική τους λειτουργικότητα και επιμονή των πολιτών σε αυτά. Κατά τη γνώμη μου, το έθιμο, όπως παρουσιάζεται από τον ΛΣΒΒ, είναι στην ουσία ένα ‘Αποκριάτικο Γλέντι’ και έτσι ταιριάζει να ονομάζεται.
Ωστόσο, εδώ δεν είναι το θέμα. Σημασία έχει ότι ο ΛΣΒΒ δημιουργεί μια πάρα πολύ καλή αποκριάτικη ατμόσφαιρα και αυτό πρέπει να το παραδεχτούμε όλοι. Εγώ, βέβαια προσωπικά, θα πρότεινα το έθιμο των ‘Καπεταναραίων’ να γίνεται από πολ-λούς συλλόγους της Βέροιας, γιατί όλοι οι Βεργιώτες τον έκαναν παλιά και γιατί θα μπορούσε να αποτελέσει έναν τουριστικό πόλο έλξης για τη πόλη μας στην περίοδο του καρναβαλιού.
Εν κατακλείδι, εκφράζοντας τη ταπεινή μου γνώμη, θα πρότεινα ο Δήμος της πόλης μας, πάρα πολύ έγκαιρα να οργανώσει το Βεργιώτικο καρναβάλι, ερχόμενος σε συνεννόηση με όλους τους συλλόγους και δίνοντας άμεση προτεραιότητα στο λαϊκό μας πολιτισμό. Για παράδειγμα, στις δυο κύριες ημέρες της Αποκριάς, όλοι μαζί οι σύλλογοι της πόλης να κάνουν παρέλαση με λαϊκά δρώμενα της δικιάς τους πληθυσμιακής ομάδας με προεξέχον, ως τουριστικό πόλο έλξης, το γνήσιο, τονίζω, έθιμο των ‘Καπεταναραίων’, που παρουσιάζει εξίσου ενδιαφέρον με αυτό της Νάουσας (Μπούλες).
Ο προσανατολισμός σε εκδηλώσεις, που προβάλλουν το λαϊκό μας πολιτισμό, εί-ναι και πιο ανέξοδος, αλλά και ικανοποιεί περισσότερο το λαϊκό αίσθημα. Δεν αμφισβητώ ότι ο Δήμος Βέροιας πραγματοποιεί πολιτιστικές εκδηλώσεις. Πάρα πολλές!! Όμως δίνεται προτεραιότητα σε πολυέξοδες εκδηλώσεις, που έχουν την προοπτική του δυτικοευρωπαϊκού και αμερικάνικου πολιτισμού. Εάν, όμως, υπήρχε η βούληση από τους άρχοντες της πόλης μας για τη προβολή του λαϊκού μας πολιτισμού, είμαι σίγουρος ότι θα είχαμε καλύτερα αποτελέσματα και θα βάζαμε ένα σοβαρό θεμέλιο για σπουδαίες μελλοντικές μαζικές και λαϊκές εκδηλώσεις σε όλες τις εποχές του χρόνου. Αλλωστε, στο εγχείρημα αυτό πέτυχαν πολλές πόλεις μας.
Είναι σίγουρο πως τέτοια πράγματα δεν γίνονται από τη μια στιγμή στην άλλη. Χρειάζεται χρόνος, σωστός προγραμματισμός και επιμονή. Τον δρόμο μας τον δείχνουν, έτσι απλά, με το παράδειγμά τους, στο δικό τους καρναβάλι, η Νάουσα, η Κοζάνη, η Μελίκη, η Καστοριά κλπ. Μ
ε σταθερότητα, μεθοδικότητα, υπομονή και, πάνω από όλα, με περισσή αγάπη προς τη πόλη τους, προς τον ίδιο τους τον εαυτό και σεβασμό στο λαϊκό πολιτισμό!! Προσωπικά δεν συνιστώ υπευθυνότητα μόνο στις αρχές της πόλης μας, αλλά και στους ίδιους τους πολίτες γιατί ο ένας είναι καθρέφτης του άλλου. Η Βέροια οφείλει και μπορεί να αποκτήσει τη δική της τουριστική ατραξιόν στη περίοδο της Αποκριάς και όχι μόνο. Αρκεί να το θελήσουν όλοι!! (Αρχές – Πολίτες).
(Δημοσιεύθηκε πέρυσι στην εφημερίδα ΗΜΕΡΗΣΙΑ στις 7.3.2015)
