Δήμητρα Μητρέντζη – Δραστηριότητα και Δημιουργία με Φώτα Αναμμένα!

Μ’ αφορμή το τέλος των παραστάσεων του κατά κοινή ομολογία πετυχημένου θεατρικού έργου “Μηχανορραφήματα, μια περιπέτεια αλλιώς” της Δήμητρας Μητρέντση και Λουκίας Ορφανίδου, που ανέβασε το ΔΗΠΕΘΕ Βέροιας, αναδημοσιεύουμε συνέντευξη της Δήμητρας Μητρέντζη στην κ. Τζωρτζίνα Αθανασίου, που δημοσιεύτηκε στην εβδομαδιαία εφημερίδα της Νάουσας “Μακεδονικά Νέα”.

Συνέντευξη στην Τζωρτζίνα Αθανασίου

Θελήσαμε να συνομιλήσουμε με μία εκ των δημιουργών του πετυχημένου θεατρικού έργου “Μηχανορραφήματα», τη μουσικοπαιδαγωγό κυρία Δήμητρα Μητρέντση.

Κυρία Μητρέντση, είχα τη χαρά να παρακολουθήσω την πρεμιέρα σας. Μετά από τόσο καιρό, θα ήθελα να μάθω πώς ξεκίνησε όλο το εγχείρημα, μπορείτε να μας πείτε πώς γνωριστήκατε με τη συνεργάτιδα σας, την κα Ορφανίδου;

Η κα Ορφανίδου, η Λουκία, είναι στέλεχος εδώ και πολλά έτη στη Δραματική Σχολή του Ανδρέα Βουτσινά. Εκεί λοιπόν συναντηθήκαμε ως συνεργάτιδες, όταν εργάστηκα και εγώ στη σχολή και περάσαμε δυο χρόνια πολύ ομαλής και όμορφης συνεργασίας, η οποία σύντομα έγινε φιλία και δεν χάθηκε στο πέρασμα του χρόνου. Διατηρήσαμε την επικοινωνία μας και στη συνέχεια, όταν πλέον εγώ ήρθα μόνιμα στη Νάουσα. Όταν λοιπόν κάποια στιγμή θέλησα να ανεβάσω μια ερασιτεχνική παράσταση εδώ, με τοπικό θίασο της Νάουσας, επέλεξα να μιλήσω μαζί της και να δούμε πώς μπορούμε να συνεργαστούμε στο να διασκευάσουμε ένα κείμενο. Και έτσι και κάναμε. Πήραμε ένα κείμενο, που ήταν παραμύθι και το διασκευάσαμε σε θεατρικό. Είναι το παραμύθι της Κάρμεν Ρουγγέρη «Το παιδί και το όνειρο», που εμείς παρουσιάσαμε διασκευασμένο ως «Όνειρο χειμερινής νυχτός». Απολαύσαμε τη διαδικασία και νιώσαμε πως μπορεί να υπάρξει συνεργασία στη συγγραφή. Ακολούθησε μια μαγική εναλλαγή ιδεών και γραφής, οπότε δημιουργήθηκε κάτι όμορφο. Αυτό μας έδωσε το έναυσμα να ξεκινήσουμε κάτι καινούργιο οπό μόνες μας πια, βασιζόμενες σε μια δική μας εξ ολοκλήρου ιδέα, δική μας εξέλιξη και διάθεση και όχι πάνω σε ένα άλλο κείμενο.

Επομένως μέσα από μια αγαστή συνεργασία γεννήθηκε η ιδέα του «να γράψουμε μαζί κάτι»..πώς προέκυψε όμως αυτό το «κάτι» να είναι τα «Μηχανορραφήματα»;

Η κυρίως ιδέα του συγκεκριμένου έργου ήρθε πάρα πολύ γρήγορα. Αφού ολοκληρώσαμε τη προηγούμενη δουλειά μας τον Δεκέμβριο του 2012, τον Ιανουάριο-Φεβρουάριο του 2013, ένα πρωινό στη Θεσσαλονίκη, ξύπνησα με μια εικόνα: την ιδέα τεσσάρων παιδιών σε γειτονικά σπίτια, που όμως δεν γνωρίζονται. Έτυχε να πίνουμε καφέ με τη Λουκία εκείνο το πρωί, και όταν της είπα την ιδέα, έμεινε στο μυαλό και των δυο μας και εξελίχθηκε.

Είναι πολύ όμορφη ψυχαγωγική ιστορία, και θα τη ζήσουν όσοι έρθουν και δουν. Το έργο όμως, θα συμφωνήσω με τον κ. Μαυροκεφαλίδη είναι και βαθιά παιδαγωγικό. Αυτοί οι παιδαγωγικοί στόχοι που υπηρετούνται, υπήρχαν από την αρχή ή προέκυψαν στην πορεία;

Εδώ λειτουργήσαμε κατά τις οδηγίες της Λουκίας, που είναι θεατρολόγος. Σταθήκαμε στην αρχική ιδέα με στόχο να μιλήσουμε καθαρά για τη φιλία και τη δύναμή της. Εξ αρχής είχαμε συγκεκριμένο παιδαγωγικό στόχο. Ακολουθήσαμε λοιπόν την εξής πορεία: καταγράψαμε την αρχική δομή που θέλαμε να έχει το έργο, χωρίς ατάκες, τη διαδρομή των ηρώων. Στη συνέχεια-εδώ είναι ένα ιδιαίτερο σημείο που δεν το ξέρουν πολλοί, αλλά σας το αποκαλύπτω με χαρά- λειτουργήσαμε εξ αποστάσεως, μέσω Skype, όπου αρχίσαμε να γράφουμε γράμμα-γράμμα το κείμενο. Προσέξαμε πάρα πολύ, ώστε κάθε λέξη που υπάρχει μέσα στο κείμενο να έχει τον στόχο της, να έχει λόγο ύπαρξης και να προωθεί τα συναισθήματα, προσπαθώντας πάντα να αποφεύγουμε τον διδακτισμό. Αν ξέφευγε η μία ή η άλλη, προσπαθούσαμε να το προλάβουμε, να μην υπάρχει υπόδειξη του τί πρέπει να κάνει το παιδί για να βρει τη λύση. Και έτσι καταλήξαμε στα «Μηχανορραφήματα».
Ο τίτλος ήταν ένα αστείο σημείο, που μας προβλημάτισε δημιουργικά. Είχαμε σκεφτεί στην αρχή το «Μια περιπέτεια αλλιώς», αλλά μας φαινόταν ένας απλός και όχι τόσο ιδιαίτερος τίτλος. Προσπαθούσαμε να το πλάσουμε, ήταν βράδυ, θυμάμαι, όλοι να κοιμούνται στο σπίτι και εμείς να το παλεύουμε. Ήρθε η λέξη «μηχανορραφίες» που συνδέεται με τη μηχανή του έργου, αλλά δε θέλαμε την αρνητική έννοια αυτής της λέξης και έτσι ‘’πλάσαμε’’ τη λέξη «Μηχανορραφήματα».

Όχι πλέον για την πονηριά, μα για τη σκανδαλιά….

Ναι, ακριβώς. Όμως δεν άρεσε ιδιαίτερα στους παραγωγούς μας. Επέμενα πάρα πολύ, την αγάπησα αυτή τη λέξη και νομίζω ότι θα με συνοδεύει για πολύ καιρό κι έτσι έμεινε, έγινε ο τίτλος μας και απλώθηκε στα χείλη μικρών και μεγάλων.

Θα ήθελα να επιμείνω στις παιδαγωγικές ιδιότητες του έργου γιατί έχοντας συνομιλήσει με τον κ. Μαυροκεφαλίδη, μπορώ να σας πω ότι επέμεινε ιδιαίτερα και ήταν ενθουσιώδης για το «κουτί δραστηριοτήτων» και μάλιστα τόνισε ιδιαίτερα ότι τα παιδιά απασχολούνται πριν την παράσταση, κατά τη διάρκεια αυτής μα και μετά τη επίσκεψη στο θέατρο. Θέλετε να μας αποκαλύψετε τι μυστικό περιέχεται στο κουτί;

Η Λουκία και εγώ είμαστε παιδαγωγοί, θεατρολόγος και μουσικοπαιδαγωγός αντίστοιχα. Η σχέση μας με τα παιδιά δημιούργησε στο μυαλό μας και στις εμπειρίες μας παρακαταθήκες δραστηριοτήτων, που θα μπορούσαν να φέρουν τα παιδιά πιο κοντά στη εκπαιδευτική διαδικασία. Επίσης, πηγαίνοντας με παιδιά στο θέατρο, διαπιστώναμε ότι γινόταν μια απλή θεατρική επικοινωνία, οπότε θέλαμε να την ενισχύσουμε, Γι’ αυτό το λόγο δημιουργήσαμε τρία διαφορετικά Κουτιά Δραστηριοτήτων- ένα για το νηπιαγωγείο, ένα για το δημοτικό και ένα για το γυμνάσιο- με ένα βασικό κορμό δράσεων που διαφοροποιείται σε βαθμό δυσκολίας και ανάγκες ανάλογα με την ηλικία των παιδιών και τη βαθμίδα εκπαίδευσης. Το κουτί περιέχει δραστηριότητες για να προετοιμάσουν την έλευση των παιδιών στο θέατρο, παιχνίδια και ασκήσεις εικαστικές, θεατρικές, μουσικές και άλλες, οι οποίες βοηθούν να έρθει το παιδί, όχι έτοιμο για τις εκπλήξεις, αλλά προετοιμασμένο για συναισθήματα, για γνώσεις, για εμπειρίες.

Αντίστοιχα, υπάρχουν δραστηριότητες για να γίνουν μέσα στο θέατρο κατά τη διάρκεια της παράστασης. Πολλοί δάσκαλοι σχολείων δημιούργησαν μαζί μας εξαιρετικές συνθήκες συνεργασίας και αλληλεπίδρασης, και τέλος, δραστηριότητες που μπορεί να γίνουν στο σχολείο εκ των υστέρων για να αποδώσουν το αποτέλεσμα όσων βίωσαν τα παιδιά, αφού είδαν την παράσταση.

Είναι πολύ συγκινητικό και πάρα δυνατό να είσαι στη τελευταία σκηνή του έργου, που τελειώνουν όλα και μέσα από το τραγούδι «Είναι η αγάπη». Αυτό που λέμε είναι ότι δεν ήταν μαγικά όλα αυτά που συνέβησαν, αλλά είναι κρυμμένα μέσα μας, μέσα στη φιλία και στην αγάπη που μπορούμε να νιώσουμε για τους άλλους ανθρώπους. Όταν το τραγουδάει ένα ολόκληρο θέατρο και χείλη από παιδιά που είναι από διαφορετικές ομάδες, σχολεία, περιοχές και ενώνουν τη φωνή τους σε αυτό είναι εξαιρετικά μαγικό. Ακόμα και εχθές, που ήταν η τελευταία μας σχολική παράσταση στη Βέροια, είχαμε ένα ανήσυχο θετικό κοινό που συμμετείχε πολύ ζωντανά. Τραγούδησαν πολύ δυνατά και ζωηρά και δε σταμάτησαν το χειροκρότημα, σείστηκε το θέατρο από το τραγούδι τους και συγκινήθηκα πάλι όπως την πρώτη μέρα.

Θέλεις να μας εξηγήσεις πώς ζήσατε εσείς τη δική σας περιπέτεια και ποια ήταν βέβαια και τα συναισθήματα όταν σας ανακοινώθηκε ότι επιλεγήκατε.

Ήταν έντονες στιγμές, ήταν η αρχή της όμορφης περιπέτειας, όπως καταλαβαίνεις. Καταθέσαμε την πρότασή μας στο ΔΗΠΕΘΕ Βέροιας και αμέσως υπήρξε ενδιαφέρον, κυρίως για τη θεματολογία και την ηλικιακή ευρύτητα που αυτή προσφέρει. Όταν ήρθε όμως η ώρα να κάνουμε την πλήρη ανάπτυξη της ιδέας μας στο ΔΣ, είχαμε και το κουτί δραστηριοτήτων, επομένως υπήρξε ένας επιπλέον λόγος, μια διάσταση παιδαγωγική που βλέπουμε ότι το ΔΗΠΕΘΕ Βέροιας προσπαθεί να ενισχύσει. Η διαδικασία είχε μεγάλη αγωνία, καθώς στο ΔΗΠΕΘΕ απευθύνονται πια ολοκληρωμένες και σε υψηλό επίπεδο προτάσεις. Εμείς είμαστε δυο νέες συγγραφείς, δεν είχαμε να επιδείξουμε προηγούμενο έργο μας και καταλαβαίνετε ότι ήταν μια δύσκολη συνθήκη. Επιλεγήκαμε με θερμή υποδοχή από τη πλευρά του ΔΗΠΕΘΕ και το ταξίδι ξεκίνησε. Νομίζω ότι τη μεγαλύτερη βαρύτητα έπαιξαν τα μηνύματα του έργου, όχι μόνο πάνω στη φιλία και τη δύναμη της ομάδας, μα και μηνύματα για το σημερινό παιδί, τις φοβίες του, τις αδυναμίες του, τις κακές του συνήθειες, πώς τις παλεύει και πώς τις ξεπερνάει.

Όταν ήρθε η ώρα της ανακοίνωσης, η μια φώναζε ενθουσιασμένη και η άλλη δαγκωνόταν μέχρι να το πιστέψει. Ένας από τους πιο σπουδαίους θεατρικούς φορείς της χώρας, θα ανέβαζε το κείμενό μας! Σιγά σιγά μπήκαν όλα στη σειρά, ο ενθουσιασμός, το άγχος για το αποτέλεσμα, βάλαμε μπρος τη σκληρή δουλειά και φτάσαμε στη θεατρική σκηνή.

Όταν ήρθα στη παράσταση, είχα γνώση ενός κειμένου που γεννήθηκε από τη Λουκία και από σένα. Στη σκηνή, με τους ηθοποιούς, τα κοστούμια τον χορογράφο που έκανε εξαιρετική δουλειά και τα ζωντάνεψε όλα, ήταν μια πλήρης εικόνα. Εσύ που γνωρίζεις τους ανθρώπους με τους οποίους συνεργάστηκες, θα ήθελες να μας παρουσιάσεις τους συντελεστές;

Οπωσδήποτε. Ο καθένας είναι ένα ξεχωριστό κομμάτι του παζλ. Η παράσταση αυτή στήθηκε στους συντελεστές και τους ανθρώπους της: μια σημαντική συνεργάτης μας ήταν η Κωνσταντίνα Λάλλου, κινησιολόγος χορογράφος και βοηθός σκηνοθέτη, ένας άνθρωπος με πολλαπλές ιδιότητες. Βρεθήκαμε και με εκείνη στη Σχολή του Βουτσινά. Αγάπησε αμέσως το κείμενο και αξιοποίησε όλες τις δυνατότητές του, αναδεικνύοντας τα τραγούδια και την κίνηση του έργου, αλλά και συνεισφέροντας στο σκηνοθετικό κομμάτι. Σπουδαία δουλειά έχει γίνει από το Θανάση Κολαλά, που είναι διακεκριμένος σκηνογράφος κι έχει κάνει πολλές παραγωγές, οι οποίες φημίζονται για τις εξαιρετικές εικόνες που δημιουργεί. Είναι ο άνθρωπος που είπε «Μηχανορραφήματα; Άρα όλα θα βασιστούν πάνω σε μια μηχανή». Βρήκαμε την ιδέα εξαιρετική κι έτσι πάνω στην πολύπλευρη μηχανή του έστησε όλα όσα θα δείτε πάνω στη σκηνή.

Η υπόλοιπη ομάδα επιλέχτηκε με τη διαδικασία της ακρόασης. Γνωρίζαμε μόνον την Ελένη Βουγιατζή, πρώην μαθήτρια της Λουκίας, που πήρε το ρόλο της Γκρέτελ, περνώντας κι εκείνη από την οντισιόν . Είδαμε πολλούς ηθοποιούς, στους οποίους προσπαθήσαμε να ξεχωρίσουμε πολλαπλές δυνατότητες, καθώς οι ρόλοι και το έργο έχουν υψηλές απαιτήσεις, όχι μόνο υποκριτικές, αλλά και κινησιολογικές και φωνητικές κι έτσι μπήκαν στη ζωή μας και του έργου ο Διογένης Γκίκας, ο Θεοδόσης Φυλαχτός, η Αλκμήνη Κουλουμπή, ο Περικλής Σταύρου. Μια ομάδα ανθρώπων που δούλεψε σκληρά και ζωντάνεψε τους χαρακτήρες μας μοναδικά.

Σε αυτούς προστέθηκε η μουσική μας ομάδα, η Μαρίνα Γκοργκάτζε στο βιολί, ο Βαγγέλης Δεβόκης στην κιθάρα κι εγώ στο πιάνο-φωνή. Ηχητικά μας υποστηρίζει ο ηχολήπτης, ο Αλέξανδρος Καροτσέρης και στους φωτισμούς είναι ο Γιώργος Βέγγος, συνεργάτες του ΔΗΠΕΘΕ και εξαιρετικοί επαγγελματίες.

Είχατε όμως και έναν άλλο συντελεστή, δεν ξέρω όμως αν επιτρέπεται να μας μιλήσεις για αυτόν «τη φωνή της Στέλλας»

Έρχεται από μακριά και συγκινεί. Η φωνή της Στέλλας, που αναφέρει ο πρόεδρος στη συνέντευξή του, είναι η φωνή της κόρης μου, η οποία θα μας πει μόνο τέσσερις φρασούλες, σαν μια φωνή από μακριά, αλλά θα δώσει την απάντηση στα ερωτήματα, που τίθενται μέσα στο έργο. Και η οποία, σε οχτώ μόλις λεξούλες, συγκινεί μεγάλους και μικρούς, βάζοντας τα πράγματα στη θέση τους. Κάθε φορά που ακούγεται η φωνούλα της, τα παιδιά στο κοινό γυρνάνε προς το μέρος μας στην ορχήστρα, νομίζοντας ότι από μας έρχεται ο ήχος. Εμείς όμως, σηκώνουμε τα χέρια ψηλά και ακούμε μαζί τους τη φωνή. Και νομίζω τα αγγίζει περισσότερο από το αν το άκουγαν από εμάς. Γιατί το λέει καλύτερα κάποιος που ανήκει σε αυτά, μια παιδική φωνή. Ήταν βέβαια ιδέα της σκηνοθέτιδος.

Αναφέρθηκες προηγουμένως στην παρουσία επί σκηνής της ζωντανής ορχήστρας. Θεωρείτε ότι επιτυγχάνεται καλύτερα ο στόχος ως προς τη μουσική;

Και στη προηγούμενη παράσταση και σε αυτή επέμενα ως μουσικός να έχουμε ζωντανή μουσική, παρόλο που αυτό δημιουργεί πρακτικές, τεχνικές και οικονομικές δυσκολίες. Το αποτέλεσμα όμως είναι πολύ πιο ολοκληρωμένο και για την παράσταση και για το κοινό. Θεωρώ ότι είναι πιο σύγχρονη η προσέγγιση να ακούμε ζωντανά τη μουσική, από το να ακούμε ηχογραφημένες μουσικές, αλλά και θεωρώ πολύ σημαντικό τα παιδιά να παίρνουν ένα μουσικό ερέθισμα από αυτό.

Δημιουργούμε θετικά πρότυπα, ενδιαφέρον, και ίσως έναυσμα να ψάξουν αν έχουν την εσωτερική ανάγκη να εκφραστούν μέσα από τη μουσική. Σημαντικό είναι και το γεγονός ότι, καθώς τα δώδεκα τραγούδια είναι γραμμένα ειδικά για το έργο, αναδεικνύονται ακόμα περισσότερο με αυτόν τον τρόπο.

Ολοκληρώσατε τις σχολικές παραστάσεις στη Βέροια. Βέβαια το κοινό της Βέροιας θα είναι ακόμα πιο τυχερό, την Κυριακή 28 Φεβρουαρίου που θα δώσετε μια παράσταση κοινού με ιερό σκοπό. Το ένα χέρι νίβει το άλλο, και έτσι λοιπόν, θα δουλέψετε για τη Δημόσια Βιβλιοθήκη.

Ακριβώς. Η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη τη Βέροιας έχει αυτό το διάστημα την καμπάνια της με τον τίτλο «Μαζί θα ανάψουμε τα φώτα». Μια εκστρατεία οικονομικής ενίσχυσης για να ολοκληρώσει το έργο που έχει γίνει μετά το βραβείο που έλαβε από το ίδρυμα Μπιλ Γκειτς. Ως παραγωγή ετοιμαζόμασταν για μια παράσταση κοινού, συνέπεσε στην ίδια περίοδο, και θεωρήσαμε ότι ήταν πολύ σημαντικό να συνδράμουμε με όποιον τρόπο. Από το να αφήσουμε στο κουτάκι τη δική μας διάθεση, επιλέξαμε την παράσταση κοινού. Μέρος των εσόδων θα διατεθεί για τους σκοπούς της καμπάνιας. Αυτό βεβαίως ήταν πρόταση του ΔΗΠΕΘΕ, αλλά συνέπεσε με μια δική μου σκέψη-έκπληξη, που μάλλον δε θα ήταν καλό να την αποκαλύψω. Ελάτε στην παράσταση κοινού… να τη ζήσετε.

Λέμε συνήθως, ότι ένας κύκλος ολοκληρώνεται, κλείνει. Μου αρέσει όταν ολοκληρώνεται ένας ωραίος κύκλος, να μην τον αφήνω ως κύκλο, να τον κάνω σπιράλ, και να ξαναξεκινάει. Ξέρω λοιπόν ότι μπαίνετε σε μια νέα τροχιά, που θα είναι πλέον εδώ, στη Νάουσα. Θα ήθελα να μάθω τα δικά σου συναισθήματα, επειδή είναι η πόλη στην οποία δεν είσαι η «κα Δήμητρα Μητρέντση», αλλά η «Δήμητρα». Πώς είναι τώρα που θα έχεις το δικό σου κοινό, που θα πάλλεται πριν καν σε δει;

Ανυπομονώ και αγχώνομαι ταυτόχρονα. Ήταν δική μου επιμονή να έρθουμε στη Νάουσα, αν και γενικά το ΔΗΠΕΘΕ φέρνει τις παραγωγές του. Δεν ήθελα τα παιδιά της Νάουσας να χάσουν την ευκαιρία να δουν το έργο λόγω της απόστασης, που θα επιβάρυνε το εισιτήριο. Θα είμαστε εδώ για δυο με τρεις ημέρες, αρχές Μαρτίου, την ερχόμενη εβδομάδα δηλαδή. Ανυπομονώ και τρέμω μαζί, γνωρίζοντας ότι στο κοινό θα είναι οι μαθητές μου, τους οποίους αγαπώ και με αγαπούν. Η χαρά τους θα κατακλύσει και το θέατρο και τα συναισθήματα.

Έχεις μεγάλο ταλέντο να συνθέτεις τραγουδια. Από όλα τα τραγούδια που συνέθεσες για την παράσταση ποιο εκφράζει καλύτερα την «Περιπέτεια αλλιώς» που ζήσατε εσείς αυτούς τους μήνες;

Δεν θεωρώ ότι έχω ταλέντο συνθέτη, απλά προσπαθώ να νιώσω τον παλμό των παιδιών. Έχω γράψει απλή μουσική, που φτάνει εύκολα στα αυτάκια τους. Δεν είναι σπουδαίες συνθέσεις, είναι μουσική που ακουμπά στην καρδούλα τους και τα παρασύρει.

Το τραγούδι που δικαιωματικά του ανήκει η περιπετεια είναι το «Είναι η αγάπη». Από τους πρώτους στίχους αυτό λέει: «Δε είναι διόλου δύσκολο αν θες να καταλάβεις/ πως όλα όσα έγιναν δεν ήταν μαγικά». Δεν ήταν μαγικά, ήταν πολύ δουλειά, προσπάθεια, πίστη, και μάλιστα κάποιες φορές μοναχική πίστη. Ακόμα και όταν οι συνεργάτες μπορεί να λυγίσουν και να χάσουν τη δύναμή τους σε αυτό που έχεις εσύ στο μυαλό σου. Νομίζω ότι η ισορροπημένη μας συνεργασία με τη Λουκία ήταν η σταθερά μας σε όλη την πορεία και οδήγησε στο αποτέλεσμα που είχαμε από την αρχή στο μυαλό μας.
Υπάρχει όμως άλλο ένα τραγούδι, που για μένα κρύβει όλες τις διαστάσεις του έργου. Γράφτηκε τελευταίο και μπήκε εμβόλιμα στο κείμενο, ειδικά για το χαρακτήρα του Χάνσελ, που ζωντανεύει ο Διογένης, το «Ποιο διαλέγω απ’ τα δυο». Αποκαλύπτει τα πραγματικά ερωτήματα προς τα παιδιά-θεατές: ποιο είναι το μέτρο, στις κακές συνήθεις, σε ό,τι τα απορροφά, στον ηλεκτρονικό κόσμο, την κακή διατροφή, την αυταρέσκεια, που προβάλλονται στο έργο. Και τα κάνει να αναρωτηθούν ποιος ορίζει τί είναι πιο σπουδαίο.

Όπως η φιλία, παρούσα στο έργο είναι και η αγάπη. Για την οποία έχει χυθεί πολύ μελάνι, σε όλα τη λογοτεχνία από καταβολής κόσμου. Μέσα από τα αθώα μάτια των παιδιών τί έχεις καταλάβει εσύ ότι είναι η αγάπη;

Η αγκαλιά, από όπου κι αν έρχεται.

Πώς είναι η αγάπη;

Σίγουρα χρωματιστή.

Πού είναι η αγάπη;

Σίγουρα παντού!

Ποιος είναι η αγάπη;

Οι άνθρωποι γύρω μας, εμείς οι ίδιοι.

Πότε είναι η αγάπη;

Αν το θέλουμε, πάντα.

Γιατί η αγάπη;

Γιατί πάντα στο τέλος η αγάπη νικά.

Απομαγνητοφωνόντας τη συνάντησή μας, ξαναέεχεται στο νου μου ο ενθουσιασμός με τον οποίο η κα Μητρέντση αναφέρεται στους συνεργάτες της και στη δημιουργική δουλειά τους. Δυστυχώς δεν έχει βρεθεί ακόμα τρόπος να αποτυπωθούν στο χαρτί τα δυο λαμπερά της μάτια.

Η Τζωρτζίνα Αθανασίου είναι  διδάκτωρ Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Σορβόννης.