Οι κινητοποιήσεις των αγροτών ήδη ενάντια στην ασφαλιστική και φορολογική μεταρρύθμιση ήδη διαρκούν έναν μήνα. Η έντονη δραστηριοποίηση, η συμμετοχή στην πανεργατική απεργία της 4ης Φεβρουαρίου, οι καταλήψεις των εθνικών οδών τείνουν προς μία αυξανόμενη κλιμάκωση των κινητοποιήσεων τους, εκεί όπου οι εναλλαγές τύπων και μορφών πάλης ουσιαστικά ενσωματώνουν και αναδεικνύουν το μείζονα διακυβεύματα που είναι η απόσυρση εν τη γενέσει του του ασφαλιστικού νομοσχεδίου (καθώς και των προτεινόμενων αλλαγών στο φορολογικό σύστημα), η δυνατότητα των αγροτών να καλλιεργούν τη γη τους, η αποτροπή της περαιτέρω συρρίκνωσης της αγροτικής παραγωγής. Προφανώς η αγροτική τάξη είναι ανομοιογενής και ταξικά διαφοροποιημένη, κάτι που αντανακλάται στα αιτήματα και στις στοχεύσεις του αγροτικού ‘κινήματος’.
Όπως αναφέρει ο Σπύρος Σακελλαρόπουλος: «οι μικροϊδιοκτήτες γης, που αποτελούν τη μεγάλη πλειοψηφία των αγροτών στην Ελλάδα, συγκροτούν μία ιδιαίτερη μερίδα της εργατικής τάξης που θα μπορούσαμε να την ονομάσουμε οιονεί εργατική τάξη. Αντίστοιχα, οι ιδιοκτήτες που χρησιμοποιούν περιορισμένη μισθωτή εργασία για την καλλιέργεια της γης τους και πραγματοποιούν απλή αναπαραγωγή του κεφαλαίου ανήκουν στην οιονεί παραδοσιακή μικροαστική τάξη, ενώ εκείνοι που χρησιμοποιούν αριθμό μισθωτών που να τους επιτρέπει να προβαίνουν σε διευρυμένη αναπαραγωγή του κεφαλαίου τους ανήκουν στην οιονεί αστική τάξη».1
Εντός ενός κεφαλαιοκρατικού σχηματισμού, η αγροτική παραγωγή προσδιορίζεται από τις λειτουργίες και την αναπαραγωγή του κεφαλαίου που πραγματοποιούν τα μέλη της. Η προσίδια πόλωση της προς συγκεκριμένες κοινωνικές τάξεις αποτελεί απότοκο των αντιθέσεων (ταξικών-οικονομικών) που διαπερνούν το εσωτερικό της.
«Ριγμένη» στο εσωτερικό ενός κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής, η αγροτική ‘τάξη’ συναρθρώνει το «παλαιό» της αγροτικής οικογενειακής παράδοσης με το «νέο» του εκσυγχρονισμού, διαπερνάται από τις εγγενείς αντιφάσεις του συγκεκριμένου τρόπου παραγωγής, σχετίζεται και επηρεάζεται από διαφορετικές ταξικές ιδεολογίες, καπιταλιστικοποιείται ραγδαία, στο βαθμό που συμβαδίζει αφενός μεν με τις εξελίξεις που χαρακτηρίζουν το κεφαλαιοκρατικό σύστημα αφετέρου δε με την ίδια τη διαδικασία της κεφαλαιακής συσσώρευσης, ανάγει το «μύθο» της γης προς εκμετάλλευση σε θεμελιώδη άξονα-πεδίο αυτοπροσδιορισμού.
Tώρα, οι αγροτικές κινητοποιήσεις της τελευταίας περιόδου αποκτούν σαφή πολιτική-αντιμνημονιακή χροιά, στο βαθμό που το ίδιο το μνημόνιο (ως μηχανισμός μίας ΄βίαιης απόσπασης-δομικής μετατόπισης κοινωνικής ισχύος και δυναμικής), τίθεται στο στόχαστρο ως γενεσιουργός αιτία της επιθετικής απόσπασης τους από τη γη, καθώς και της περαιτέρω εμβάθυνσης της διαδικασίας συγκέντρωσης-συγκεντροποίησης της γης από πλευράς των μεγαλοϊδιοκτητών-μεγαλοπαραγωγών. Είναι χαρακτηριστικό πως «το 3,3% των αγροτικών νοικοκυριών (με ιδιοκτησία πάνω από 250 στρέμματα) κατείχε το 2010 το 31,2% της αγροτικής γης της χώρας, ενώ το υπόλοιπο 96,7% το 68,8%».2 Η ένταξη της χώρας στην τότε Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ-μετέπειτα Ε.Ε),καθώς και η αγροτική πολιτική που ακολουθήθηκε σε ευρωπαϊκό επίπεδο έπληξαν την αγροτική παραγωγή. Γράφει χαρακτηριστικά ο Σπύρος Σακελλαρόπουλος: «Από τη στιγμή που η Ελλάδα εντάχθηκε στην ΕΟΚ, το ισοζύγιο αγροτικών προϊόντων μετατράπηκε δραματικά από πλεονασματικό σε ελλειμματικό, με αποτέλεσμα να έχει υπερεπταπλασιαστεί το έλλειμμα, και αυτό τη στιγμή που η συμμετοχή των Ελλήνων αγροτών στον οικονομικά ενεργό πληθυσμό είναι τριπλάσια και υπερτριπλάσια από την αντίστοιχη των Ολλανδών, των Σουηδών, των Βρετανών ή των Γερμανών, που όμως παρουσιάζουν θετικά ισοζύγια αγροτικών προϊόντων».3
H κατεύθυνση και η περαιτέρω εξειδίκευση της ευρωπαϊκής αγροτικής πολιτικής ( διάρθρωση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, επιλεκτική κατεύθυνση των αγροτικών επιδοτήσεων ), από κοινού με το μνημόνιο και τις επικαιροποιήσεις του επιτείνουν τη διαδικασία της καπιταλιστικής συγκέντρωσης-συγκεντροποίησης της γης-παραγωγής, οδηγώντας στην απόσπαση γη από τα στρώματα των μικροϊδιοκτητών αγροτών γης, γης που λειτουργεί ως συσσωρευτής κέρδους. Ο μνημονιακός μηχανισμός εγκαθιστά και σταθεροποιεί στο εσωτερικό της αγροτικής τάξης μία κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, ή αλλιώς, μόνιμης εξαίρεσης, ‘πεδίο’ όπου οι μικροϊδιοκτήτες γης είτε εξωθούνται εκτός αγροτικής παραγωγής είτε βιώνουν μία δομική αλλαγή, μετασχηματιζόμενοι σε εργάτες γης, που, αποσπώμενοι από το υλικό και συμβολικό τους κεφάλαιο, πωλούν μόνο την «γυμνή» εργατική τους δύναμη.
Η χέρσα αγροτική γη αναπαρίσταται ως «ευκαιρία» απόσπασης-συσσώρευσης κέρδους, ως «κεφάλαιο» πραγματοποίησης επικερδών επενδύσεων (αγροτικός τουρισμός), που δύνανται να ‘απομακρύνονται΄ από την καθεαυτό αγροτική παραγωγή-εκμετάλλευση. Η εμπέδωση και σταθεροποίηση της διαδικασίας «αγροτικής» κεφαλαιακής συσσώρευσης προσιδιάζει στο πλαίσιο της διαχείρισης της βαθιάς οικονομικής-κεφαλαιοκρατικής κρίσης εν Ελλάδι: διαχείριση που προκαλεί εγκάρσιες τομές και ρήξεις σε ότι νοείται ως κοινωνική-λαϊκή αναπαραγωγή, ανατρέπει τις συμβολικές νόρμες πρόσληψης του κοινωνικοπολιτικού γίγνεσθαι, μετασχηματίζει την ευρύτερη χωροχρονική καπιταλιστική «μήτρα» σε ειδική οικονομική ζώνη προσέλκυσης επενδύσεων και κεφαλαιακής εκμετάλλευσης, ‘συγκροτεί’ το αστικό συγκρότημα εξουσίας (τις ηγεμονικές του μερίδες) σε πλοηγό της κοινωνικής ολότητας με άξονες την ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα και την συσχέτιση με τις αστικές τάξεις του ανεπτυγμένου Ευρωπαϊκού Βορρά.
Η μεσαία αγροτική ιδιοκτησία πολώνεται προς δύο κατευθύνσεις: 1. Από τη μία πλευρά, αδυνατώντας να ακολουθήσει τις διαδικασίες της ταχύτατης συσσώρευσης κεφαλαίου, συρρικνώνεται, «χάνοντας» συμβολικό-υλικό-γνωσιακό κεφάλαιο, 2. Από την άλλη πλευρά, αγρότες που έχουν τη δυνατότητα αναπαραγωγής κεφαλαίου και μέσω κτήσης-ενοικίασης περισσότερων στρωμάτων, συνδέονται με τις λειτουργίες αναπαραγωγής διευρυμένου πλούτου που επιτελούν οι μεγαλοϊδιοκτήτες γης. Σε αυτό το πλαίσιο, δεν λείπουν και οι αγροτικές συνέργειες.
Οι αγροτικές κινητοποιήσεις έχουν περάσει σε μία νέα φάση. Απαιτούνται συμμαχίες με τις πληττόμενες λαϊκές κοινωνικές τάξεις, συνεχής εναλλαγή τρόπων πάλης, ώστε ο αγώνας να αποκτήσει περαιτέρω ένταση και διάρκεια, τη στιγμή ακριβώς που η κυβέρνηση επιχειρώντας να απονομιμοποιήσει την αγροτική δράση, τείνει να ασπάζεται τη θεωρία ενός ‘καθοδηγούμενου’ νεοφασιστικού-νεοναζιστικού αγροτικού ακτιβισμού. Οι μικροϊδιοκτήτες αγροτικής γης, (ο «ωκεανός της μικρής παραγωγής»)4 οφείλουν να προβάλλουν τα δικά τους αιτήματα, τις δικές τους στοχεύσεις και συμφέροντα. Και πλέον, η δράση-δραστηριοποίηση τους μετατοπίζεται προς το ‘χωρικό’ κέντρο, προς το συμβολικό πεδίο ανάδυσης και αποκρυστάλλωσης της ταξικής ‘υλικότητας’ και των ταξικών αντιθέσεων: προς το κέντρο της Αθήνας.
Ο Σίμος Ανδρονίδης είναι υποψήφιος διδάκτορας του ΑΠΘ.
———————————————————-
1. Βλέπε σχετικά, Σακελλαρόπουλος Σπύρος, ‘Κρίση και κοινωνική διαστρωμάτωση στην Ελλάδα του 21ου αιώνα’, Εκδόσεις Τόπος, Αθήνα, 2014, σελ. 235-236.
2. Βλέπε σχετικά, ‘Επιταχύνεται η διαδικασία συγκέντρωσης της αγροτικής γης’, www.ergatikosagwnas.gr.
3. Βλέπε σχετικά, Σακελλαρόπουλος Σπύρος…ό.π, σελ. 56.
4. Φράση του Λένιν. Βλέπε σχετικά, Πουλαντζάς Νίκος, ‘Πολιτική Εξουσία και κοινωνικές τάξεις’, τόμος β’, γ΄έκδοση, Μετάφραση: Χατζηπροδρομίδης Λ., Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα, 1982, σελ. 155.
