“Ουζερί Τσιτσάνης” – “Ο κινηματογράφος είναι ένα άλλο σύμπαν” είπε ο συγγραφέας του βιβλίου Γ. Σκαμπαρδώνης για την ταινία του Μ. Μανουσάκη, στη Βέροια

Δήμητρα Σμυρνή

Ταινία αναμφισβήτητα ενδιαφέρουσα το «Ουζερί Τσιτσάνης» του Μανούσου Μανουσάκη, τοιχογραφία μιας εποχής και μιας πόλης, της Θεσσαλονίκης, που ψυχορραγεί κάτω από την ασφυκτική πίεση της ναζιστικής κτηνωδίας, προβάλλει στο κέντρο της μια ερωτική ιστορία αντιθέσεων και απαγορεύσεων, που φωτίζει έμμεσα τις πηγές έμπνευσης του λαϊκού βάρδου μας, του Βασίλη Τσιτσάνη.

Αν εξαιρέσει κανείς την επιλογή από τη μεριά του σκηνοθέτη ενός ηθοποιού που δεν στερείται ταλέντου, αλλά ήταν δύσκολο να ταυτιστεί με τον Τσιτσάνη, που γνωρίσαμε και πλάσαμε όλοι μέσα μας μετά από τόσα χρόνια, μια μυθική σχεδόν φυσιογνωμία, η ταινία φώτισε έντονα την ατμόσφαιρα της εποχής, το πρόσωπο της πολυφυλετικής Θεσσαλονίκη, και προπαντός έδωσε με τα μελανότερα χρώματα την έκφραση του φασισμού, κινητοποιώντας το συναίσθημα αλλά και τη σκέψη του θεατή.

Στην προβολή της ταινίας, με παρόντες το συγγραφέα του βιβλίου Γ. Σκαμπαρδώνη και τον σκηνοθέτη της, Μανούσο Μανουσάκη, μπροστά σε ένα πυκνό ακροατήριο, η Ιφιγένεια Βλαχογιάννη, εκπροσωπώντας το «Κινηματοθέατρο ΣΤΑΡ» στο οποίο προβλήθηκε η ταινία, είπε προλογίζοντας:

«Στην ταινία προβάλλεται ανάγλυφα η Ελλάδα του ‘42. Εποχή ολοκληρωτισμού, βίαιων μετακινήσεων, εξόντωσης. Πόσο μακρινά και πόσο κοντινά όλα αυτά. Πυρήνας της ταινίας ο έρωτας μιας Εβραιοπούλας και ενός χριστιανού, μέσα σε μια πλοκή που κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον. Ιδιαίτερη τιμή για την πόλη μας η παρουσία του Γιώργου Σκαμπαρδώνη και του Μανούσου Μανουσάκη, με αφορμή την προβολή της ταινίας. Ευχή μου να μη βιώσουμε άλλες «συννεφιασμένες Κυριακές» στην Ελλάδα μας, από δω και πέρα».

Η Πρόεδρος του «Συνδέσμου Φιλολόγων Ημαθίας», με τη συνεργασία του οποίου οργανώθηκε η παρουσίαση της ταινίας, Ευγενία Καβαλάρη, είπε:

«Σήμερα, μια ιδιαίτερη ταινία ξεκίνησε το ταξίδι της στις κινηματογραφικές αίθουσες. Η λογοτεχνία και ο κινηματογράφος διαθέτουν διαφορετικές γλώσσες. Πρόκληση η συγκεκριμένη ταινία για τη σχέση τους. Γι αυτό και φέραμε τους εκπροσώπους και της λογοτεχνίας και του κινηματογράφου. Το μυθιστόρημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη είναι μια παράλληλη προβολή του Τσιτσάνη, μια πόλης αλλά και μιας εποχής».

«Εν αρχή ην ο λόγος» είπε ο Μανούσος Μανουσάκης, ο σκηνοθέτης της ταινίας, δίνοντας το λόγο στον συγγραφέα, με την επιφύλαξη να μιλήσει μετά την προβολή της ταινίας στο κοινό.
Ο συγγραφέας, αφού ευχαρίστησε το κοινό για την παρουσία του και τη στήριξη που παρέχει στον υπέροχο κινηματογράφο ΣΤΑΡ είπε:

«Είναι τιμή για μένα, για τη Θεσσαλονίκη, αλλά και για τη Βέροια, που είχε μια εβραϊκή κοινότητα που εξοντώθηκε, η παρουσία σας. Η ταινία είναι δυνατή και συναισθηματική. Φωταγωγεί το ζόφο της πόλης εκείνες τις μέρες της ναζιστικής καταπίεσης, της εξόντωσης των Εβραίων, της αντίστασης των Ελλήνων, αλλά και την προσπάθεια του Τσιτσάνη να γράψει μέσα σ’ αυτό το κλίμα, που, όπως είπε ο ίδιος ο Τσιτσάνης, εκείνα τα χρόνια της Κατοχής τού έβγαλε από μέσα του τον καλύτερό του μουσικό κόσμο».

Το κοινό, μετά την προβολή της ταινίας – τέλειωσε μετά τα μεσάνυχτα- μπήκε σε μια κουβέντα με το σκηνοθέτη και το συγγραφέα, που κράτησε πολλή ώρα. Τέθηκαν αλλεπάλληλα ερωτήματα, που είχαν σχέση με προβλήματα που αντιμετώπισε ο σκηνοθέτης στο γύρισμα της ταινίας, στην προσέγγιση του Τσιτσάνη από τον ηθοποιό και πολλά άλλα. Σημαντικότερα θέματα της συζήτησης ήταν η συνεργασία σκηνοθέτη και συγγραφέα και η διαφορά βιβλίου και ταινίας.

Ο Μανούσος Μανουσάκης θεώρησε ότι δυσκολότερο γι αυτόν ήταν να αποδοθούν συναισθηματικές λεπτομέρειες στην έκφραση των ηθοποιών. Όσο για τον ηθοποιό του, που ερμήνευσε τον Τσιτσάνη, τον Ανδρέα Κωνσταντίνου, μίλησε με τα καλύτερα λόγια, τονίζοντας την εργατικότητα και το πνεύμα συνεργασίας που τον διακρίνει.

Στην ερώτηση γιατί διάλεξε το συγκεκριμένο βιβλίο δήλωσε πως το βιβλίο τού έδωσε την ευκαιρία να σκιαγραφήσει μιαν εποχή, όπου σε κάθε στιγμή ελλόχευε ο θάνατος και όπου διακυβεύονταν οι ανθρώπινες σχέσεις. «Το έκανα με πάθος και έμπνευση» κατέληξε.

Για τη διαφορά βιβλίου και ταινίας ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης είπε: «Ποτέ ένα βιβλίο δεν μπορεί να αποδοθεί απόλυτα από την ταινία. Η ταινία εξαρτάται από τον τρόπο που «αναγιγνώσκει» ο σκηνοθέτης το βιβλίο. Κάθε ανάγνωση είναι διαφορετική. Η ταινία πάντα επηρεάζεται και από το μπάτζετ που θα διαθέσει ο παραγωγός. Ο σκηνοθέτης έχει το δικαίωμα να παρουσιάσει το βιβλίο με τη δική του οπτική. Ποτέ ένα βιβλίο με τρόπο μηχανιστικό και μονοσήμαντο δεν μπορεί να γίνει ταινία πανομοιότυπη. Πάντα η προσέγγιση του βιβλίου από τον σκηνοθέτη είναι προσωπική».

Όσο για τη συνεργασία του με το σκηνοθέτη συμπλήρωσε: «Ο κινηματογράφος είναι ένα άλλο σύμπαν».

Μια βραδιά με πολλαπλό ενδιαφέρον.