Πολυτεχνείο Θεσσαλονίκης 1973. – Μνήμες ανεξίτηλες… / γράφει ο Δημήτρης Τσιμούρας

Του Δημήτρη Τσιμούρα

Εδώ σωπαίνουν τα πουλιά
σωπαίνουν κι οι καμπάνες
σωπαίνει κι ο πικρός Ρωμιός
μαζί με τους νεκρούς του

Και απά στην πέτρα της σιωπής
τα νύχια του ακονίζει
μονάχος κι αβοήθητος
της λευτεριάς ταμένος
(18 Λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας. Γιάννης Ρίτσος)

Θεσσαλονίκη, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, 1973.
Φυσικομαθηματική Σχολή. Μαθήματα, τρομοκρατία, σιωπή, η χούντα πανταχού παρούσα. Οι χαφιέδες και οι ασφαλίτες, σε μόνιμη διατεταγμένη υπηρεσία, σε κάθε σημείο της Σχολής, “κόβοντας” και την παραμικρή “ύποπτη” κίνηση.
Βλέμματα φοιτητών που διασταυρώνονται, επικοινωνώντας σιωπηρά.
Η διορισμένη διοίκηση της ΦΕΑΠΦ τυφλό όργανο και καταδότης της χούντας.
Οι δολοφονίες, τα βασανιστήρια, οι εξορίες όσων αντιστέκονται -με τους κομμουνιστές να έχουν την… τιμητική τους- είναι στην ημερήσια διάταξη. Στην παρανομία όσοι καταφέρνουν να τους ξεφύγουν.
“Ρωμιοσύνη”, “Μάουτχαουζεν”, “Τραγούδια του Αγώνα”, “Άξιον Εστί”, “Πότε θα κάνει ξαστεριά”, όλα στην παρανομία!

Η ενημέρωση κι αυτή σε βαθιά παρανομία . Παράνομος τύπος. Ραδιοφωνικοί σταθμοί εκτός Ελλάδας. Μόσχας, Λονδίνου, Βόνης, Φωνής της Αλήθειας, Σόφιας, και άλλοι. Όλοι στα βραχέα. Ο “νόμιμος” ελληνικός τύπος συντάσσεται με τους χουντικούς.

Κι εκεί που ένα μεγάλο μέρος της νεολαίας αλλά και του λαού δείχνει αμέτοχο, ξεσπά η καθοριστική για την ανατροπή της χούντας μεγάλη εξέγερση στην Αθήνα, αλλά και σε άλλες μεγάλες πόλεις, όπως η Πάτρα και η Θεσσαλονίκη.
Πολυτεχνείο Θεσσαλονίκης. Σχολή Αρχιτεκτόνων. Δέκα έξι Νοέμβρη του ’73.
Η σχολή τελεί υπό κατάληψη. Ένα τεράστιο πανό αναρτάται στο πίσω μέρος της σχολής, που γράφει: “ΕΞΩ ΟΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ”. Καταγγέλλει τους υποκινητές και στυλοβάτες της χούντας!
Ειδικά διαμορφωμένη στενή είσοδος, με θρανία και σκαμπό, κάτω ακριβώς από το πανό. Οι συνάδελφοι, που ήδη έχουν καταλάβει τη σχολή, καλούν από τα παράθυρα του κτηρίου τις εκατοντάδες των φοιτητών που βρίσκονται έξω να μπουν. Οι φωνές καλούν ρυθμικά. “Ελάτε μέσα, ελατέ μέσα…” Μπουλούκια φοιτητών κατηφορίζουν το χωμάτινο μονοπάτι που χωρίζει το κτήριο της σχολής από το δρόμο, πλησιάζουν την είσοδο και περιμένουν υπομονετικά, μέχρι να γίνει η αναγνώριση και να αποκλειστεί κάθε απόπειρα χαφιέδων να μπουν στη Σχολή.
Μια μικρή ομάδα από γνωστούς “επαγγελματίες” προβοκάτορες και χαφιέδες φωνασκεί υπέρ της χούντας, προκαλώντας τους εκατοντάδες των φοιτητών, που έχουν πια πάρει ανοιχτά θέση ενάντια στην αμερικανοκίνητη δικτατορία.

Μέσα αέρας ελευθερίας! Συνθήματα! Αγκαλιές! Ενθουσιασμός! Ήδη, το απόγευμα, πάνω από τέσσερεις χιλιάδες νέοι έχουν περάσει την πόρτα της Σχολής.
Έκπληξη να βλέπεις δίπλα σου εκείνον που μέχρι χθες επικοινωνούσες μαζί του μόνο με το βλέμμα της σιωπής. «Και συ εδώ;» του λες με έκπληξη αλλά και χαρά.
Συμφοιτητές, που μέχρι χθες δεν είχαν ανταλλάξει κουβέντα, τώρα, ο ένας δίπλα στον άλλον με πίστη στη δύναμή τους.

Σκίτσα με αυτοσχέδιες γελοιογραφίες και κρεμάλες για τους χουντικούς και τους προστάτες τους.
“Κάτω η χούντα! Επανάσταση λαέ! Έξω οι Αμερικάνοι! Έξω οι βάσεις του θανάτου, Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία! Εθνική Ανεξαρτησία!” Με όλη τη δύναμη της φωνής μας.

Ο ενθουσιασμός, η συγκίνηση, η αίσθηση της ελευθερίας, αυτές τις ώρες μέσα στη Σχολή, έχουν σε τέτοιο βαθμό γιγαντωθεί, λες και μπορούν να καλύψουν ολόκληρο το κενό της εφτάχρονης δικτατορίας.
Οι συνελεύσεις κατά σχολή. Η συντροφικότητα. Ο θαυμασμός για όσους έχουν ηγετικό ρόλο και προηγούμενη αντιχουντική δράση.
Ο ραδιοφωνικός σταθμός ξεκινά τη λειτουργία του, ξεσηκώνοντας όσους τον ακούν.
«Παιδιά σηκωθείτε να βγούμε στους δρόμους», «Πότε θα κάνει ξαστεριά»… Ακούγονται τα πρώτα μηνύματα της Συντονιστικής Επιτροπής προς το λαό της Θεσσαλονίκης.
“…να μην εγκαταλειφθεί το κτήριο πριν δούμε να πραγματώνονται οι σκοποί μας” κατέληγε το μήνυμα των φοιτητών που διαβάστηκε από το ραδιοφωνικό σταθμό.

Η προετοιμασία για τις επόμενες μέρες. Κανείς δεν προβλέπει αυτό που έρχεται.
Τρόφιμα και εφόδια από τον κόσμο, που μπόρεσε να ενημερωθεί, αρχίζουν να έρχονται.
Όμως οι χουντικοί, μπροστά σ’ έναν καθολικό ξεσηκωμό, είναι αδίσταχτοι.

Στην ταράτσα της Σχολής, λίγο πριν το χάραμα…
Δύο τανκς, με αναμμένες τις μηχανές και τα πυροβόλα τους, σημαδεύουν την κεντρική πύλη του Πολυτεχνείου.

Ο στρατός, υπό τις διαταγές των χουντικών, κυκλώνει το Πολυτεχνείο. Οι στρατιώτες, ο ένας δίπλα στον άλλον, με τα όπλα παραπόδα, προτεταμένα εμπρός.
Το Πανεπιστήμιο στην άκρη της πόλης. Ο λαός δεν προλαβαίνει να ενημερωθεί από το σταθμό. Η Θεσσαλονίκη κοιμάται. Βοήθεια από πουθενά.
Συνεχής η τηλεφωνική επικοινωνία με το Μετσόβιο. Μαθαίνουμε για την εισβολή, τους πρώτους νεκρούς, τις οδομαχίες στη γύρω περιοχή. Η χούντα παίζει το τελευταίο της χαρτί, δεν υπολογίζει τίποτα.
Η μόνη μας επιλογή είναι η έξοδος. Αυτή είναι και η απόφαση της Συντονιστικής Επιτροπής. Ζητούνται εγγυήσεις για την ασφάλεια και την ακεραιότητα των φοιτητών. “Εγγυητής” ο χουντικός πρύτανης, Ευάγγελος Σδράκας.
Απελευθερώνεται η κεντρική είσοδος από τους όγκους των σκαμπό και των θρανίων, που απαγόρευαν την είσοδο τραμπούκων και οργάνων της χούντας ,όχι όμως και των τανκς.
Παρά τις “διαβεβαιώσεις” του πρύτανη έχουν παραταχθεί οι κλούβες δίπλα στην κεντρική είσοδο. Αναμμένες οι μηχανές των τανκς, με το χαρακτηριστικό αποκρουστικό τους ήχο. Οι προβολείς τους φωτίζουν έντονα την κεντρική είσοδο.

Οι πόρτες ανοίγουν . Αρχίζει η έξοδος. Ο “πρύτανης των τανκς”, Σδράκας, μπροστά.
Οι φοιτητές, πιασμένοι αγκαζέ, βγαίνουν σε μικρές ομάδες, πέντε-πέντε, έξι-έξι. Αρχίζουν οι συλλήψεις. Oι «ύποπτοι» οδηγούνται στις κλούβες, με κλοτσιές και άγριες φωνές. Οι κλούβες γεμίζουν! Όπως αργότερα γίνεται γνωστό, οι συλληφθέντες φοιτητές είναι πάνω από 200.
Ο Σδράκας, αυτός που υποτίθεται εγγυήθηκε την ασφάλεια των φοιτητών, παρακολουθεί αμίλητος. Συναινεί.

Δύο οι επιλογές για τη διαφυγή όσων ξεπέρασαν το πρώτο μπλόκο. Ο δρόμος προς το Σιντριβάνι ή ο δρόμος προς την Καυτάτζογλου.
Αρχίζει να ξημερώνει.
Εκατοντάδες ασφαλιτών σε πλήρη διάταξη. Σοκάρει, για τους περισσότερους τουλάχιστον, το νεαρό της ηλικίας τους.
Οι φοιτητές, πιασμένοι μεταξύ τους, σε μικρές ομάδες, επιλέγουν δρόμο διαφυγής.
«Ένας-ένας» φωνάζουν άγρια οι νεαροί ασφαλίτες, χτυπώντας αδιάκριτα, όπου βρίσκουν. Ταυτόχρονα προσπαθούν να εντυπώσουν στη μνήμη τους φυσιογνωμίες φοιτητών.

Ακόμα δεν έχει ξημερώσει για τα καλά.

Τα ουρλιαχτά των ασφαλιτών συνεχίζονται αμείωτα. Οι φοιτητές προχωρούν με σταθερό και γρήγορο βήμα.
Το Σιντριβάνι, μια σχετικά κοντινή απόσταση, μάς φαίνεται πως απέχει χιλιόμετρα μακριά. Εκεί θα μπορούσε κανείς να κρυφτεί στις πολυκατοικίες. Η μεγάλη έκπληξη και ανακούφιση συνάμα, για όσους έφτασαν μέχρι εκεί, είναι τα δεκάδες παρατεταγμένα ταξί, που επικοινώνησαν μεταξύ τους –αυτό δεν μπορεί να ξεχαστεί- για να φυγαδεύσουν τους φοιτητές. Οχτώ-οχτώ, δέκα-δέκα, μέσα σε κάθε ταξί.
Σε λίγες ώρες κηρύσσεται και πάλι στρατιωτικός νόμος.

Πολυτεχνείο. Σαράντα ένα χρόνια μετά.
Αύριο η νεολαία, ο λαός, τιμώντας τη μνήμη εκείνου του μεγαλειώδη αγώνα, τιμώντας αυτούς που άγρια βασανίστηκαν, τους νεκρούς αυτού του αγώνα, που δολοφονήθηκαν από τα άνανδρα όργανα της χούντας, τιμώντας όλους αυτούς που ξεσηκώθηκαν ενάντια στη χούντα, καταγγέλλοντας ταυτόχρονα τους Αμερικάνους υποκινητές, βγαίνει για μια ακόμη φορά στους δρόμους και διεκδικεί. Διεκδικεί το σήμερα, το αύριο, το μέλλον του. Διεκδικεί την ύπαρξή του, το δίκιο του. Οι πορείες σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και σε άλλες μεγάλες πόλεις θα είναι μεγαλειώδεις και μαχητικές, όσο ποτέ, ενάντια στη σημερινή βαρβαρότητα.

Τα συνθήματα του Πολυτεχνείου επίκαιρα όσο ποτέ.
Σαράντα ένα χρόνια μετά ο ίδιος εχθρός. Πιο άγριος, πιο επικίνδυνος , με άλλο πρόσωπο, με άλλα σύγχρονα όπλα, που επιτίθεται ανελέητα.

Συκοφαντεί μια ολόκληρη γενιά, γενικεύοντας.
Ταυτίζει ολόκληρη τη γενιά του Πολυτεχνείου μ’ εκείνους που ξεπούλησαν τους αγώνες τους για τα αργύρια του αντιπάλου και άλλαξαν στρατόπεδο.
Επιχειρεί να σβήσει το παρόν το δικό μας και το μέλλον των παιδιών μας.
Επιχειρεί να κατασκευάσει κοινωνίες δούλων και αφεντικών.

Και όμως, οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι στην πλειοψηφία τους βουβοί! Βουβοί τότε, που τα τανκς λιάνιζαν τους φοιτητές τους, βουβοί και τώρα μπροστά στην κυβερνητική βαρβαρότητα των ΜΑΤ κατά των φοιτητών τους! Σιωπηροί και συνένοχοι.
Ο δημοσιογράφος της Εφημερίδας των Συντακτών Τάσος Κωστόπουλος αναφέρει χαρακτηριστικά για τη δράση των ΜΑΤ που κάλεσε να επέμβουν ο πρύτανης Φορτσάκης: “Έχοντας συμπληρώσει 30 χρόνια στο ρεπορτάζ αυτού του είδους, πρώτη φορά είδα τη βίαιη διάλυση μιας ειρηνικής πορείας να μετατρέπεται σε τέτοιο απροκάλυπτο «γλέντι». Συνήθως τα ΜΑΤ δέρνουν σιωπηλά ή, το πολύ πολύ, βγάζοντας κάποιες άναρθρες «πολεμικές» κραυγές. Μετά τη μαζική ψήφο της ΕΛ.ΑΣ. προς τους ναζί, φαίνεται πως ήρθε η ώρα να δούμε τις μάχιμες μονάδες της να γιορτάζουν -κυριολεκτικά- την επέτειο του δικού τους 1973…”

Τότε, ο πρύτανης των τανκς λεγόταν Σδράκας. Σήμερα αυτός που κάλεσε τα ΜΑΤ κατά των φοιτητών του λέγεται Φορτσάκης.
Σήμερα και χθες δυο διαφορετικές εποχές, με τόσες όμως ομοιότητες!

Βέβαια, όλοι αυτοί, που θέλησαν την νεολαία μας άβουλη και ανίκανη να αντιδράσει και έκαναν ό,τι περνούσε από το χέρι τους γι αυτό, διέπραξαν ένα μεγάλο λάθος. Δεν υπολόγισαν “της ανάγκης τα θρανία και της φτώχειας το σχολειό”. Αυτά είναι που σήμερα κάνουν τους νέους μας να σκέφτονται, να αντιδρούν, να αγωνίζονται, να διεκδικούν!
Όπλα μας το δίκιο του αγώνα, η ενότητα, η αριθμητική μας υπεροχή, η πίστη στις δυνάμεις μας.

Ας γνωρίζει λοιπόν καλά το πολιτικό προσωπικό της τάξης που κυβερνά, και άγρια εκμεταλλεύεται αυτόν το λαό, πως ούτε τα τανκς τότε, ούτε τα ματ, ή βία και όλα τα σύγχρονα μέσα παραπληροφόρησης, τρομοκρατίας και καταστολής, που χρησιμοποιεί σήμερα, είναι ικανά να ανακόψουν αυτόν τον αγώνα.
Και βέβαια, έχουν να δώσουν λόγο για όλα αυτοί που σήμερα μας οδήγησαν ως εδώ!
Δέκα έξι Νοέμβρη του ’14

ΥΓ. Οι μαυρόασπρες φωτογραφίες είναι εκείνης της ημέρας, δέκα έξι Νοέμβρη του ’73. Σ’ εκείνη που φαίνεται το πλήθος των φοιτητών πού έχει συγκεντρωθεί απέναντι, στο πίσω μέρος της σχολής, στο δρόμο, διακρίνεται και μια μικρή ομάδα στην πλειοψηφία τους προβοκάτορες και ασφαλίτες, που προκαλούσαν τους φοιτητές.

Εικόνες που έχουν εντυπωθεί ανεξίτηλα στη μνήμη μου και ξαναείδα για πρώτη φορά εδώ, http://www.boxtv.gr ύστερα από σαράντα ένα ολόκληρα χρόνια, επιβεβαιώνοντας την προσωπική μαρτυρία.

Χαρακτηριστικά επίσης είναι τα αποσπάσματα του αυτοσχέδιου ραδιοσταθμού των φοιτητών, που έχουν καταλάβει τη σχολή
https://www.youtube.com/watch?v=LAH5PDVi-Y8#t=11