“Διεθνές Συνέδριο για τη βλαχική γλώσσα στη Βιέννη, με τη συμμετοχή του Συλλόγου Βλάχων Βέροιας” / γράφει ο Τάκης Γκαλαΐτσης

Ο Σύλλογος Βλάχων Βέροιας πήγε πολλές φορές στο εξωτερικό (Γαλλία, Ελβετία, Αγγλία, Ιταλία, Αλβανία, Βόρεια Μακεδονία, Ρουμανία) είτε για να παραστεί σε χορευτικά  Φεστιβάλ είτε σε εκδηλώσεις ελληνικής παράδοσης είτε σε συνέδρια για τη βλαχική γλώσσα και τον πολιτισμό

Στη Βιέννη, σε μία από τις πολιτιστικές πρωτεύουσες του κόσμου, όπου έζησαν, εργάστηκαν, πρόκοψαν και διέπρεψαν πολλοί Βλάχοι, όπως ο Σίνας, ο Δούμπας και πολλοί άλλοι, και όπου τυπώθηκε η πρώτη βλαχική γραμματική (1813) και τα επαναστατικά κείμενα του εθνεγέρτη Ρήγα στο τυπογραφείο των αδελφών Πούλιου, Βλάχων από τη Σιάτιστα, είχαμε την ευτυχία , με αφορμή το διεθνές επιστημονικό συνέδριο  με τίτλο “Aromanian on the Path to a Literary and Standard Language” (Η Βλαχική στον Δρόμο προς μια Λογοτεχνική και Τυποποιημένη Γλώσσα), να ζήσουμε συγκλονιστικές στιγμές. 

Το Συνέδριο στη Βιέννη  ήταν διαφορετικό από όλα τα προηγούμενα, γιατί συμμετείχαν εισηγητές από Πανεπιστήμια όλων των  βαλκανικών χωρών, τη Γερμανία, τη Γαλλία, το Λονδίνο και τον Καναδά, αφού η πρόσκληση από τους διοργανωτές για συμμετοχή  ήταν ανοιχτή στον επιστημονικό κόσμο. Σε αυτό συμμετείχαν και εισηγητές από ελληνικά πανεπιστήμια, καθώς και δύο από το Σύλλογο Βλάχων Βέροιας. Στο διήμερο έγιναν πάνω από τριάντα(30) εισηγήσεις που αφορούσαν το μέλλον των ολιγότερο Ομιλούμενων Γλωσσών, άρα και της βλαχικής, στον κόσμο των νέων τεχνολογιών, του διαδικτύου, των κοινωνικών δικτύων κ.λπ. και της Τεχνητής Νοημοσύνης. Χαρακτηριστικά, ο Alexander Demner, εγγονός του Περικλή Παπαχατζή, Σύμβουλος Ψηφιακού Μετασχηματισμού, που ζει στη Γερμανία, στην εισήγησή του με τίτλο ‘‘Εργαλεία Τεχνητής Νοημσύνης καυ Αρμάνικη Γλώσσα’’ ανέφερε: αν η βλαχική γλώσσα δεν αξιοποιήσει την Τεχνητή Νοημοσύνη, σε λίγες δεκαετίες δεν θα υπάρχει ομιλητής της! Στο ίδιο πνεύμα και η εισήγηση του Γιώργου Κράια, από το Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, με τον χαρακτηριστικό τίτλο: ‘‘Αρμάνικα στην Ελλάδα: η τελευταία ευκαιρία’’. 

 Από την πλευρά του Συλλόγου Βλάχων Βέροιας, η εισήγηση του αντιπροέδρου του Συλλόγου Δημήτρη Πίσκου αφορούσε στο ‘‘Ψηφιακό Αποθετήριο Αρμάνικης / Βλάχικης Μουσικής’’, ενώ ο Τάκης Γκαλαΐτσης παρουσίασε αναλυτικά τις  ‘‘Δράσεις του Συλλόγου Βλάχων Βέροιας για την προστασία και τον εγγραμματισμό της βλαχικής γλώσσας’’. Και οι δύο εισηγήσεις έγιναν με θέρμη αποδεκτές, και ιδιαίτερα η πρόταση του Συλλόγου για εγγραμματισμό της γλώσσας  με απλό τρόπο, συμβατό με τις νέες τεχνολογίες και αποδεκτό από τους Συλλόγους που διδάσκουν τη βλαχική γλώσσα, αποσυνδεμένο από τις συνδηλώσεις του παρελθόντος και  το αλφάβητο των ρουμανικών σχολείων, με τα οποία η Ρουμανία προσπάθησε, ανεπιτυχώς βέβαια,  τα τέλη του 19^ου και στις αρχές του 20^ου αιώνα να δημιουργήσει ρουμανική συνείδηση στους Βλάχους της Ελλάδας και των Βαλκανίων, έγινε αποδεκτή από όλους σχεδόν τους συνέδρους.

 Όλες οι  εισηγήσεις ήταν αυστηρά επιστημονικές, απαλλαγμένες από εθνικισμούς και εργαλειοποίηση της ιστορίας που χαρακτήριζαν παλιότερα συνέδρια στο Βαλκανικό χώρο, που ήταν αποτέλεσμα μικροεθνικισμών που είχαν αναδυθεί στα Βαλκάνια μετά την πτώση των καθεστώτων στις ανατολικές και βαλκανικές χώρες. Παρουσιάστηκαν ερευνητικά πορίσματα από ερευνητές και γλωσσολόγους αλλά και εισηγήσεις από εκπροσώπους κοινοτήτων και άλλων πολιτιστικών σωματείων αναφορικά με την διάδοση, διατήρηση και την αναζωογόνηση της βλαχικής γλώσσας. Πραγματοποιήθηκαν συζητήσεις υψηλού επιπέδου, ανταλλάχτηκαν απόψεις και ιδέες αναφορικά με την ιστορική εξέλιξη της γλώσσας, τις προσπάθειες τυποποίησης αυτής και την πρακτική εφαρμογή της στη διδασκαλία, τα μέσα ενημέρωσης και τα ψηφιακά εργαλεία. Το Συνέδριο είχε στόχο τη  διάχυση της γνώσης τόσο  ανάμεσα στους επιστήμονες με την παρουσίαση μελετών και ερευνών όσο και ανάμεσα σε επιστήμονες και κοινωνία μέσω της εκλαΐκευσης των επιστημονικών πορισμάτων. Όταν εκδοθούν τα Πρακτικά  του Συνεδρίου, όλοι θα διαπιστώσουν το υψηλό επίπεδο των εισηγήσεων.

Το Συνέδριο έκλεισε, την Παρασκευή (31/10/2025) με μια ανεπανάληπτη μουσικοχορευτική παράσταση από το Σύλλογο Βλάχων Βέροιας. Στην υψηλής αισθητικής  αρχιτεκτονικά  αίθουσα της Ακαδημίας Επιστημών της Βιέννης, σε στιλ μπαρόκ, με μεγαλοπρεπή γλυπτά και άψογη διακόσμηση, τρία νέα παιδιά από το Σύλλογο Βλάχων Βέροιας, ο Κώστας Μέλιος, ο Απόστολος Καραμίχος και η Τάνια Πίσκου απέδωσαν βλάχικα τραγούδια στην κατάμεστη αίθουσα και ανέδειξαν ότι υπάρχουν συνεχιστές της βλαχικής παράδοσης. Είχε προηγηθεί σύντομη αλλά πολύ περιεκτική παρουσίαση της Λαογραφίας των Βλάχων στην Ελλάδα από τον Thede Kahl με προβολή σκηνών από τα Βλαχοχώρια της Πίνδου. Στη  συνέχεια, η χορευτική ομάδα της αποστολής, με τις αυθεντικές φορεσιές,  παρουσίασε  ένα πλούσιο πολιτιστικό πρόγραμμα με τραγούδια από τη Βέροια, την Πίνδο  και τους Γραμμουστιάνους των Σερρών και του Πάικου. Η συγκίνηση στην αίθουσα ήταν διάχυτη, ο ενθουσιασμός απερίγραπτος, η εμπειρία ξεχωριστή. Όταν τελείωσε το πρόγραμμα, οι χορευτές συμπαρέσυραν τους παρισταμένους σε ένα χορευτικό ξεφάντωμα και η αίθουσα της Ακαδημίας γέμισε με παραδοσιακές μελωδίες και τραγούδια από την κομπανία  και τη φωνή του Φώτη Καραβιώτη και θύμισε χορούς στα βλάχικα χωριά της Ελλάδας. Ήταν συγκλονιστικό αυτό που ζήσαμε. Δεν περιγράφεται!

Τίμησαν με την παρουσία τους το Συνέδριο, όπου συγκεντρώθηκαν, για πρώτη φορά, Βλάχοι από όλες τις βαλκανικές χώρες, για να συζητήσουν το μέλλον της βλαχικής γλώσσας στον νέο κόσμο, οι Πρέσβεις της Αλβανίας και της Βόρειας Μακεδονίας στη Βιέννη με τις συζύγους  τους, εκπρόσωπος της Πρεσβείας της Ρουμανίας στη Βιέννη, καθώς και δύο ανώτατες διπλωματικοί υπάλληλοι, εκπρόσωποι της Πρεσβείας της Ελλάδας στη Βιέννη, οι οποίες έμειναν και διασκέδασαν με τους χορευτές και τους θεατές στο cocktail party που ακολούθησε στο φουαγιέ του κεντρικού κτηρίου της Αυστριακής Ακαδημίας Επιστημών. Στους εκπροσώπους της ελληνικής πρεσβείας, μετά από ευγενική παράκλησή τους, στάλθηκαν οι εισηγήσεις μας και ανταπάντησαν με τα θερμότερα λόγια. Οι Βλάχοι, γέφυρα φιλίας στα Βαλκάνια, ζωντάνεψαν στη Βιέννη το όραμα του Ρήγα, εκεί όπου πρωτοεμφανίστηκε,  για συνεργασία και ειρηνική συνύπαρξη των λαών των Βαλκανίων, με πνεύμα αλληλοσεβασμού, σύγχρονο και ευρωπαϊκό, απαλλαγμένο από εθνικισμούς και άγονες αντιπαραθέσεις.

Η επιτυχία του Συνεδρίου οφείλεται, κατά την άποψή μας, στο γεγονός ότι έγινε υπό την αιγίδα της Αυστριακής Ακαδημίας Επιστημών, ενός επιστημονικού Ιδρύματος που λειτουργεί από το 1628 (DOMUS UNIVERSITATIS MDC XXVIII γράφει την προμετωπίδα του εντυπωσιακού κτηρίου της Ακαδημίας) και έχει τεράστιο κύρος σε όλο τον κόσμο που δεν επιδέχεται καμιά αμφισβήτηση για τις επιστημονικές προθέσεις των Συνεδρίων. Επίσης, στο γεγονός ότι την πρωτοβουλία για το Συνέδριο την είχε ο καθηγητής Thede Kahl, μέλος της Αυστριακής Ακαδημίας Επιστημών και επικεφαλής  του ερευνητικού προγράμματος Vanishing Languages and Cultural Heritage – VLACH (Γλώσσες και Πολιτιστική Κληρονομιά Υπό Εξαφάνιση) της  Ακαδημίας. Ο Thede Kahl, γνώστης πάνω από δέκα γλωσσών,  είναι φίλος του Συλλόγου και υπήρξε ομιλητής σε εκδήλωση στο ‘‘Χώρο Τεχνών’’  για τους Βλάχους Ευεργέτες στην Κεντρική Ευρώπη. Υπήρξε εισηγητής σε πολλά Συνέδρια στην Ελλάδα καθώς και καλεσμένος σε πολλά ελληνικά Πανεπιστήμια. Εργάζεται σε όλα τα Βαλκάνια και οι τελευταίες έρευνες του στην Ελλάδα αφορούν στα Καραμανλίδικα και τα Ποντιακά.

Το Σάββατο πρωί, έγινε ξενάγηση στην αποστολή του Συλλόγου από τη Μαρία Μπάρα, σύζυγο του Thede Kahl. Περπατήσαμε στα μέρη της Βιέννης, όπου εγκαταστάθηκαν, γύρω στα 1600,  οι πρώτοι Βλάχοι κιρατζήδες-έμποροι από τη Μοσχόπολη. Επισκεφθήκαμε την  εκκλησία της Αγίας Τριάδας που έγινε με χρήματα του Σίνα, το Ελληνικό Καφενείο που ήταν το κέντρο συνάντησης όχι μόνο των πραματευτάδων από τα Οθωμανικά τότε Βαλκάνια αλλά και του Ρήγα και των συντρόφων του. Θαυμάσαμε τα κτήρια της οικογένειας Σίνα από τη Μοσχόπολη που κατέστη τραπεζικός οικονομικός κολοσσός  που έμπαινε εγγυητής για να αποφύγει την χρεοκοπία η Αυστροουγγαρία και που μέλη της κέρδισαν τον τίτλο του βαρώνου. Το μέγαρο του Δούμπα, Βλάχου από τη Βλάστη(Μπλάτσι), όπου ζουν ακόμη δύο οικογένειες με το ίδιο όνομα . Θαυμάσαμε το ανακαινισμένο κτήριο της οικογένειας του Χέρμπερτ Φον Κάραγιαν με προγονική βλαχική καταγωγή από την Κοζάνη, και πάρα πολλά άλλα.

Η συμμετοχή του Συλλόγου Βλάχων στο Συνέδριο ήταν πολλαπλά ωφέλιμη: Παρουσιάστηκαν σε ένα κοινό επιστημόνων τραγούδια και χοροί των Βλάχων που αποτελούν μέρος του ελληνικού πολυπολιτισμικού πλούτου. Το πιο σημαντικό: ειδικοί επιστήμονες διαπίστωσαν  ότι στην  Ελλάδα,  τις τελευταίες δεκαετίες, έγιναν σημαντικά βήματα όσον αφορά στο σεβασμό  στις Ολιγότερο Ομιλούμενες Γλώσσες παρά τα αντιθέτως λεγόμενα που της καταμαρτυρούν. Και βέβαια πρέπει να γίνουν και άλλα, και πρωτίστως να τεθεί για έγκριση στην ελληνική Βουλή ο Χάρτης με τις Ολιγότερος Ομιλούμενες Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως έχουν κάνει όλα τα ευρωπαϊκά κοινοβούλια.

Κλείνοντας να επισημάνω μια πάγια τακτική που ακολουθείται στην Ελλάδα. Εθνικιστικοί κύκλοι, κάθε φορά που γίνεται μία δράση για τη γλώσσα, την ιστορία και τον πολιτισμό των Βλάχων, βγαίνουν από τα λαγούμια τους και με φοβικά ανιστόρητα, ψευδή και ανυπόστατα  δημοσιεύματα παραπληροφορούν  στην προσπάθειά τους να υπονομεύσουν ανάλογες δράσεις, να κινδυνολογήσουν, να ενσπείρουν τη σύγχυση. Παλιότερα ήταν η εθνικιστική εφημερίδα ‘‘Στόχος’’, ακολούθησαν πολλές άλλες και τελευταία  εφημερίδα των Αθηνών με τον παραπλανητικό τίτλο ‘‘Δημοκρατία’’, γνωστών όμως φρονημάτων, έγραψε ανυπόγραφα, πριν καν αρχίσει, για ένα “Περίεργο Συνέδριο στην Βιέννη”. Κάποιοι , λίγοι μικρόνοες, ως συνήθως, υιοθέτησαν, από άγνοια ή σκοπιμότητα,  ως αλήθειες  τα ψεύδη και τα αναπαρήγαγαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οι νοήμονες όμως γνωρίζουν ότι η Ελλάδα δεν κινδυνεύει από τη βλαχική γλώσσα που αποτελεί πλούτο για τη χώρα μας. Και όπως εύστοχα έγραψε κάποιος ‘‘Ο εθνικισμός όσο πιο δυνατά κραυγάζει ΕΛΛΑΣ, τόσο πιο εύκολα παραδίδει την Ελλάδα…Ο πατριωτισμός είναι φως: ο εθνικισμός είναι σκιά που μιμείται το φως, μέχρι να το σβήσει’’.

—

Φαρέτρα