“Βέροια: Η πόλη βουλιάζει στη σιωπή και την αδιαφορία για τα μνημεία της” / γράφει ο Γιώργος Μακαρατζής

Η πολιτισμική κληρονομιά δεν είναι απλώς ένα διακοσμητικό υπόλειμμα του παρελθόντος. Είναι ο καθρέφτης της ταυτότητάς μας

Του Γιώργου Μακαρατζή, Δρ Επιστημών της Αγωγής

Σήμερα, 1η Νοεμβρίου 2025, πραγματοποιήθηκε με ξεναγό τη Δρ Αγγελική Κοτταρίδη η προγραμματισμένη επίσκεψη από τον Σύλλογο Φίλων του Πολυκεντρικού Μουσείου Αιγών σε δυο χριστιανικά και δυο οθωμανικά μνημεία της Βέροιας: την εκκλησία της Αγίας Άννας, την εκκλησία του Χριστού Παντοκράτορα, το Ορτά Τζαμί και το δίδυμο Οθωμανικό Λουτρό. Η επιλογή των μνημείων δεν είναι τυχαία.

Η περιήγηση, πέρα από ένα ταξίδι στο παρελθόν, στάθηκε και μια υπενθύμιση: τα μνημεία της πόλης, όσα ακόμη υπάρχουν, βουλιάζουν μέσα στη σιωπή και την αδιαφορία.

Περπατώντας στους δρόμους της Βέροιας, δύσκολα μπορεί να φανταστεί κανείς -επισκέπτης ή και κάτοικος- πως πίσω από τις προσόψεις των σύγχρονων κτιρίων κρύβεται μια ιστορία αιώνων. Κάποτε εδώ υπήρχαν αρχαιολογικά κατάλοιπα, αρχοντικά, νεοκλασικά, βυζαντινά τείχη και πύργοι. Σήμερα, πολλά από αυτά έχουν χαθεί κάτω από την άσφαλτο και τόνους τσιμέντου, θύματα μιας «ανάπτυξης» που δεν υπολόγισε το παρελθόν. Όσα στέκουν ακόμη όρθια, παραμένουν συχνά εγκαταλελειμμένα∙ με φθορές που απειλούν όχι μόνο τη στατικότητά τους, αλλά και την αξιοπρέπειά τους, παρά τις εξαγγελίες για προγράμματα ανάδειξης και συντήρησής τους.

Οι τοπικές αρχές επικαλούνται συχνά έλλειψη πόρων ή αρμοδιοτήτων. Οι υποσχέσεις για αποκατάσταση μένουν στα χαρτιά, ενώ η γραφειοκρατία και η απουσία συντονισμού οδηγούν σε έναν φαύλο κύκλο αδράνειας. Πιο οδυνηρή απ’ όλα, όμως, είναι η αδιαφορία – η απουσία ευαισθησίας απέναντι σε ό,τι μας συνδέει με τη συλλογική μας μνήμη.

Η πολιτισμική κληρονομιά δεν είναι απλώς ένα διακοσμητικό υπόλειμμα του παρελθόντος. Είναι ο καθρέφτης της ταυτότητάς μας. Κάθε πέτρα, κάθε τοίχος, κάθε ίχνος πολιτισμού αφηγείται μια ιστορία που, αν χαθεί, δεν μπορεί να ξαναγραφτεί.

Κομβικό ρόλο στην προστασία και ανάδειξή της μπορεί να παίξει η εκπαίδευση. Τα σχολεία οφείλουν να γίνουν ο φυσικός χώρος όπου καλλιεργείται ο σεβασμός προς την πολιτισμική κληρονομιά. Οι μαθητές χρειάζεται να γνωρίσουν τα μνημεία της πόλης τους μέσα από βιωματικές δράσεις: επισκέψεις, προγράμματα τοπικής ιστορίας, δημιουργία ψηφιακών χαρτών, εικονικές περιηγήσεις και καλλιτεχνικά έργα εμπνευσμένα από το παρελθόν. Έτσι, η εκπαίδευση μετατρέπεται σε εργαλείο ενεργού πολιτειότητας. Ένα παιδί που μαθαίνει να εκτιμά την ιστορική του κληρονομιά, γίνεται ένας ενήλικος που αγωνίζεται να τη διατηρήσει.

Παράλληλα, ο δήμος οφείλει να γίνει ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στους πολίτες, τους επιστήμονες και την εκπαίδευση∙ δίνοντας φωνή στην τοπική κοινωνία και ουσιαστικό νόημα και αξία στις πολιτιστικές εκδηλώσεις οι τοπικές αρχές μπορούν να αναλάβουν πρωτοβουλίες που θα συνδέσουν την πόλη με τα μνημεία της:

• Προγράμματα “υιοθεσίας” μνημείων από σχολεία και συλλόγους.

• Διοργάνωση πολιτιστικών διαδρομών, ξεναγήσεων και εκπαιδευτικών φεστιβάλ.

• Συνεργασίες με ειδικούς και εθελοντές για καταγραφή και συντήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Η προστασία των μνημείων δεν είναι πολυτέλεια· είναι πράξη ευθύνης.
Μια πόλη που σέβεται την ιστορία της, σέβεται και τον εαυτό της.

Ας δώσουμε ξανά φωνή στα μνημεία που σιωπούν και ενδιαφέρον για την ανάδειξη και συντήρησή τους, γιατί κάθε ένα από αυτά αποτελεί ψηφίδα της πολιτισμικής μας κληρονομιάς.

—

Φαρέτρα