“Θα προσαρμοστεί ο πλανήτης στα μέτρα των ΗΠΑ ή οι ΗΠΑ στα μέτρα του πλανήτη;” / γράφει ο Δημήτρης Πεπόνης

Κανονικά θα πρέπει να υπάρξει μια σειρά κειμένων που να αναφέρονται σε πολλαπλά ζητήματα, πιθανότητες και διαπιστώσεις που προκύπτουν από τους δασμούς που αποφάσισε η κυβέρνηση Τραμπ. Παραδείγματος χάριν, κάποιος θα πρέπει να ξεκινήσει από μια παγκόσμια και περιφερειακή γεωγραφία των δασμών, να αναδείξει την πιθανότητα μιας περαιτέρω περιφερειακής σύγκλισης Κίνας, Ιαπωνίας και Ν. Κορέας, ή ότι η Ε.Ε., η Ινδία, η Ιαπωνία και η Ν. Κορέα αντιμετωπίζονται με παρόμοιο τρόπο από την αμερικανική κυβέρνηση, καθώς και ότι στα κεντρικά κράτη της Μέσης Ανατολής (Αίγυπτος, Τουρκία, Ιράν, Σαουδική Αραβία) επιβλήθηκαν χαμηλότεροι δασμοί -οι ελάχιστοι δυνατοί (10%)- συγκριτικά με το Ισραήλ (17%).

Επιπλέον, κάποιος θα πρέπει να αναφερθεί στο Δίλημμα του Triffin (Triffin dilemma) και στους δασμούς ως μοχλό πίεσης για την αναμόρφωση του παγκόσμιου εμπορικού συστήματος (το οποίο ασφαλώς δεν είναι μόνο οικονομικό αλλά και πολιτικό και στρατιωτικό ζήτημα) καθώς και στην προσπάθεια διατήρησης του δολαρίου ως παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος και της παράλληλης επαναβιομηχάνισης των ΗΠΑ.

Ωστόσο εδώ θα περιοριστούμε σε μια πρώτη επισήμανση ως προς την ουσία του πράγματος. Βασικά αυτό που κάνουν οι ΗΠΑ του Τραμπ είναι να χρησιμοποιούν τους δασμούς ως μέσο τιμωρίας και εξαναγκασμού προκειμένου να πειθαναγκάσουν τους εμπορικούς τους εταίρους να υπογράψουν ένα Bretton Woods II (χωρίς σύνδεση με τον χρυσό) ή ένα Plaza Accord II (όχι απλώς στο πλαίσιο των G7 αλλά μεταξύ των μεγαλύτερων εμπορικών τους εταίρων), προκειμένου στη συνέχεια οι ΗΠΑ να μειώσουν τους δασμούς απέναντί τους. Ο απώτερος στόχος είναι και ένα πιο «μαλακό» ή αδύναμο δολάριο και η διατήρησή του ως παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος, και η επαναβιομηχάνιση και η αύξηση των εξαγωγών.

Οι ΗΠΑ του Τραμπ θέλουν τον πλούτο, τη δύναμη και την επιρροή που συνεπάγεται το δολάριο ως αποθεματικό νόμισμα χωρίς την εξάρτηση από το Μεξικό, την Ευρώπη, την Ιαπωνία, τη Ν. Κορέα και την Ταϊβάν (δασμοί 25% και 32% σε Σεούλ και Ταϊπέι αντίστοιχα) αλλά και την Κίνα ή την Ινδία (δασμοί 34% και 26% αντίστοιχα). Θέλουν και αυτοκρατορία και ρεπούμπλικα ή εθνικό κράτος, και «ανεξάρτητους συμμάχους» (υποτίθεται) και υποτελή κράτη-πελάτες (vassal client states) που θα ανατιμούν τα νομίσματά τους έναντι του δολαρίου προκειμένου να έχουν πρόσβαση στην αμερικανική αγορά και στο σύστημα του δολαρίου και να τους παρέχονται εγγυήσεις ασφαλείας υπό προϋποθέσεις (έχω εκφράσει εξ αρχής τις επιφυλάξεις μου για αυτούς του δυισμούς και τη ρητορική που τους συνοδεύει σε εκτενές κείμενο εδώ. Στην ουσία και στην πράξη αυτό που θέλουν οι ΗΠΑ του Τραμπ είναι χώρες περιορισμένης κυριαρχίας, αυτονομίας και αυτοδυναμίας (υποτελείς) που θα πληρώνουν έναν κλασικό φόρο υποτέλειας στο αμερικανικό αυτοκρατορικό κέντρο.

Το εξωφρενικό στην αφήγηση που προωθείται από την κυβέρνηση Τραμπ είναι ότι οι ΗΠΑ είναι το θύμα και όχι ο θύτης όσων συμβαίνουν. Έτσι παρουσιάζονται οι Βιετναμέζοι και οι Ιρακινοί, που έζησαν πόλεμο από τις ΗΠΑ, ή οι Ιάπωνες που δέχθηκαν αμερικανικές πυρηνικές επιθέσεις, ως αυτοί που εκμεταλλεύονται τους Αμερικανούς (και τιμωρούνται με δασμούς 46%, 39% και 24% αντίστοιχα), και όχι οι αμερικανικές πολυεθνικές εταιρείες που αποφάσισαν να μεταφέρουν την παραγωγή τους. Το ότι ένα τέτοιο αφήγημα αμερικανικής θυματοποίησης πουλάει στην Ευρώπη, λόγω της απέχθειας που έχει διαμορφωθεί προς την ΕΕ (δασμοί 20%), δεν σημαίνει ότι ανταποκρίνεται και στην πραγματικότητα. Από το 1991 μέχρι το 2021 κουμάντο στον πλανήτη δεν έκανε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν (όσο κι αν απεχθάνεται κανείς την ίδια ή όσα αυτή συμβολίζει) αλλά το αμερικανικό κράτος και οι Αμερικανοί πρόεδροι. Άλλωστε η «εκμετάλλευση» προκύπτει από την ένταση μεταξύ αυτοκρατορίας και ρεπούμπλικας, δολαρίου ως παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος και αποβιομηχάνισης, ανάγκης μεγιστοποίησης του κέρδους των αμερικανικών πολυεθνικών επιχειρήσεων και υποβάθμισης της εργατικής δύναμης στον αμερικανικό πυρήνα κ.λπ.

Ωστόσο το 2025 δεν είναι ούτε 1944 (Bretton Woods), ούτε 1971 (Nixon shock), ούτε 1985 (Plaza Accord). Οι ΗΠΑ είναι πιο αδύναμες και πιο μικρές σήμερα συγκριτικά με αυτά τα έτη και ο υπόλοιπος πλανήτης είναι πολύ πιο μεγάλος.

Θα είναι ο πλανήτης που θα προσαρμοστεί στα μέτρα των ΗΠΑ ή οι ΗΠΑ που θα προσαρμοστούν στα μέτρα του πλανήτη; Ιδού του ερώτημα, και ο καιρός θα δείξει ποια θα είναι η απάντηση. Ωστόσο δεν μπορεί κανείς παρά να παρατηρήσει το εξής: αν κατά τη διάρκεια της ψυχροπολεμικής περιόδου ήταν η απειλή της Σοβιετικής Ένωσης σε διακρατικό επίπεδο και η «κομμουνιστική απειλή» σε ιδεολογικό που οδήγησε κράτη να βασίσουν την εμπιστοσύνη τους στην αξιοπιστία των ΗΠΑ, κατά τη μεταψυχροπολεμική περίοδο είναι η συμπεριφορά των ΗΠΑ, τόσο κατά τη μονοπολική στιγμή αμερικανικής ηγεμονίας όσο και μετά τη λήξη της (τόσο επί Μπάιντεν όσο επί Τραμπ), που έχει οδηγήσει σε ένα τεράστιο έλλειμμα εμπιστοσύνης και αξιοπιστίας των ΗΠΑ και σε μια κρίση της αμερικανικής εξουσίας σε διεθνές και παγκόσμιο επίπεδο.