Εκπαιδευτικοί στα 67: Μπορούν να αντέξουν οι τάξεις τη γήρανση του σχολείου; / γράφει ο Χρήστος Κάτσικας

Χρήστος Κάτσικας

Η εικόνα ενός εκπαιδευτικού 67 ετών μπροστά σε μια τάξη γεμάτη παιδιά ή εφήβους δεν είναι υποθετικό σενάριο — είναι ήδη πραγματικότητα. Απόρροια των μνημονιακών πολιτικών, των ασφαλιστικών ανατροπών και της καθιέρωσης των 67 ως ηλικία συνταξιοδότησης, η γήρανση του εκπαιδευτικού δυναμικού αποτελεί πλέον μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της ελληνικής εκπαίδευσης.

Γηράσκουν αεί διδάσκοντες οι εκπαιδευτικοί – «Μισός αιώνας διαφορά με τους μαθητές μας»

Οι πρόσφατες αλλαγές στο ασφαλιστικό σύστημα έχουν οδηγήσει σε αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης. Συγκεκριμένα, το γενικό όριο ηλικίας συνταξιοδότησης, που σήμερα είναι 67 έτη, αναμένεται να αυξηθεί ακόμη περισσότερο, σύμφωνα με τις κατευθύνσεις της Eurostat. Αυτό σημαίνει ότι οι εκπαιδευτικοί θα παραμένουν ενεργοί στην υπηρεσία για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, γεγονός που εντείνει το φαινόμενο της γήρανσης του εκπαιδευτικού δυναμικού.

Η ΔΟΕ και η ΟΛΜΕ από τη δεκαετία του ’80 ήδη είχαν επισημάνει τον κίνδυνο γήρανσης του επαγγέλματος. Όμως σήμερα, το φαινόμενο αποκτά δομικά χαρακτηριστικά και σοβαρές εκπαιδευτικές, παιδαγωγικές και κοινωνικές προεκτάσεις.

Μετά τους διορισμούς του περασμένου Αυγούστου, σύμφωνα με τα στοιχεία του alfavita.gr στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση υπηρετούν 66.447 μόνιμοι καθηγητές, ηλικίας 24 έως 67 ετών. Ανω των 50 ετών είναι 44.100, δηλαδή τα 2/3 του συνόλου (ποσοστό 66,4%). Εξ αυτών, 13.033 εκπαιδευτικοί, δηλαδή σχεδόν το 20%, είναι 60 ετών και άνω. Τη δεκαετία των 40 διανύουν 17.904 καθηγητές (27%), οι τριαντάρηδες (δηλαδή 30-39) είναι 4.325 (6,5%) και μόλις 118 εκπαιδευτικοί είναι κάτω των 30 ετών. Οι νεότεροι μόνιμοι καθηγητές είναι τρεις 24χρονοι –διδάσκουν μουσική–, ενώ υπάρχουν και δύο 25χρονοι που διδάσκουν ναυτικά μαθήματα σε επαγγελματικά λύκεια.

Παιδαγωγικές αντοχές και ηλικιακά όρια

Μπορεί ένας εκπαιδευτικός 67 ετών να ανταποκριθεί στις ανάγκες εφήβων; Να συνδεθεί με την κουλτούρα τους; Να συνοδεύσει συναισθηματικά και γνωστικά έναν νέο άνθρωπο σε μια τόσο κρίσιμη ηλικία;

Δεν πρόκειται για αμφισβήτηση των ικανοτήτων ή της εμπειρίας των παλαιότερων εκπαιδευτικών, αλλά για την αναγνώριση των φυσικών, ψυχολογικών και πολιτισμικών ορίων. Η εκπαιδευτική διαδικασία απαιτεί ενέργεια, αντοχές, ευελιξία και βαθιά σύνδεση με το παρόν των μαθητών. Στοιχεία που ενδέχεται να φθίνουν με την ηλικία — και αυτό πρέπει να ειπωθεί χωρίς δαιμονοποίηση.

Η παραμονή εκπαιδευτικών μεγαλύτερης ηλικίας στις σχολικές αίθουσες μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα της εκπαίδευσης. Παρόλο που η εμπειρία είναι πολύτιμη, η φυσική κόπωση και η δυσκολία προσαρμογής στις νέες τεχνολογίες και μεθοδολογίες διδασκαλίας μπορεί να αποτελέσουν προκλήσεις. Επιπλέον, η διαφορά γενεών μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών μπορεί να δυσχεράνει την επικοινωνία και την κατανόηση των αναγκών των μαθητών.

Διεθνής Σύγκριση: Τι συμβαίνει σε άλλες χώρες

Στη Γερμανία, για παράδειγμα, η ηλικία συνταξιοδότησης είναι 65, όμως έχουν δημιουργηθεί ειδικά προγράμματα πρόωρης εξόδου για τους εκπαιδευτικούς λόγω της φύσης του επαγγέλματος. Στη Φινλανδία, η έμφαση δίνεται στη συνεχή επιμόρφωση και στα μικρά διδακτικά φορτία των μεγαλύτερων σε ηλικία εκπαιδευτικών. Στον Καναδά, δίνεται δυνατότητα διοικητικής μετάβασης στα τελευταία χρόνια του επαγγελματικού βίου.

Αναγκαίες παρεμβάσεις: Προς ένα νέο εκπαιδευτικό μοντέλο

Η αντιμετώπιση του φαινομένου απαιτεί συνδυασμό διαρθρωτικών και πολιτικών μέτρων, όχι απλώς διοικητικές διευθετήσεις:

Προσλήψεις νέων εκπαιδευτικών

Η ανανέωση του εκπαιδευτικού σώματος με νέους πτυχιούχους μπορεί να προσφέρει νέα δυναμική στα σχολεία και να γεφυρώσει το χάσμα γενεών με τους μαθητές.

Ευέλικτη μετάβαση σε διοικητικά καθήκοντα

Η μείωση διδακτικού ωραρίου μετά τα 60 και η δυνατότητα ένταξης σε διοικητικές ή κοινωνικές λειτουργίες του σχολείου (π.χ. Γραμματεία Σχολικής Μονάδας) μπορεί να διατηρήσει ενεργούς τους εκπαιδευτικούς, χωρίς να επιβαρύνει την τάξη.

Μια γενιά που αξίζει έναν δίκαιο αποχαιρετισμό

Η γήρανση των εκπαιδευτικών δεν είναι προσωπική αποτυχία – είναι συλλογική αδυναμία του συστήματος να σχεδιάσει το μέλλον με βάση τις ανάγκες του παρόντος. Οι εκπαιδευτικοί που πλησιάζουν τα 67 έχουν προσφέρει επί δεκαετίες. Τους οφείλουμε σεβασμό, αξιοπρεπείς συνθήκες εξόδου, και τη δυνατότητα να συνεχίσουν να συμβάλλουν, όχι όμως με τρόπο που βλάπτει την ποιότητα της εκπαίδευσης.

Η λύση δεν είναι να τους κρατάμε αναγκαστικά στην τάξη. Είναι να ανοίγουμε χώρο για το αύριο, αξιοποιώντας τους με σοφία, σε ρόλους που ταιριάζουν στην εμπειρία τους αλλά και στη σύγχρονη σχολική ανάγκη.

 alfavita.gr