“Μελέτη: Φυτοφάρμακα και γονιμότητα” / γράφει ο Δημήτρης Κωνσταντακόπουλος

Ένα ζήτημα που απασχολεί έντονα την επιστημονική κοινότητα στις μέρες μας είναι η ερμηνεία της πτώσης της γονιμότητας παγκοσμίως. Μερικοί επιστήμονες υποπτεύονται, μεταξύ άλλων, τη μεγάλη έκθεση των ανθρώπων σε τοξικές χημικές ουσίες.

Μερικές πρώτες ενδείξεις για το θέμα έρχονται από μελέτη που πραγματοποίησε γαλλική κλινική στειρότητας, τα αποτελέσματα της οποίας είναι εξόχως ανησυχητικά. Πάνω από το 55% δειγμάτων σπέρματος που έλαβε η κλινική περιείχαν υψηλά επίπεδα του ευρύτερα χρησιμοποιούμενου ζιζανιοκτόνου παγκοσμίως, του glyphosate, η χρήση του οποίου έχει προκαλέσει εντονότατη σύγκρουση μεταξύ της Monsanto Bayer, που, όπως οι περισσότερες πολυεθνικές, δρα ως διεθνής εγκληματική οργάνωση και των οργανώσεων υπεράσπισης του περιβάλλοντος και της υγείας. Στη διαμάχη ενεπλάκη και η κυβέρνηση Μητσοτάκη υποστηρίζοντας -τι άλλο- τα συμφέροντα της πολυεθνικής και η στάση της έπαιξε κρίσιμο ρόλο σε σχετική απόφαση της Ε.Ε.. Είχε προηγηθεί ανάλογη στάση υπέρ της πολυεθνικής και από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ.

Η μελέτη διαπίστωσε επιρροή του φυτοφαρμάκου στο DNA αλλά και συσχέτιση μεταξύ των επιπέδων του ζιζανιοκτόνου και  του οξειδωτικού στρες στο σπερματικό πλάσμα, θέτοντας έτσι σοβαρά ερωτήματα για την επιρροή αυτής της χημικής ουσίας στην αναπαραγωγή, αλλά και τη γενικότερη ασφάλεια του πληθυσμού. Η μελέτη διαπίστωσε επίσης τέσσερις φορές μεγαλύτερες συγκεντρώσεις του ζιζανιοκτόνου στο σπέρμα από ό,τι στο αίμα, υποδηλώνοντας πολύ σημαντική επιρροή στον αναπαραγωγικό μηχανισμό. Όσο για το οξειδωτικό στρες θεωρείται πολύ σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει τη ζωτικότητα και τη λειτουργικότητα των σπερματοζωαρίων των θηλαστικών.

Τα υψηλότερα επίπεδα glyphosate ανιχνεύτηκαν στους εργάτες γης. Το 96% των γεωργών είχαν glyphosate στο σπέρμα τους, ενώ πολύ υψηλά ήταν και τα επίπεδα των καπνιστών. Το συμπέρασμα των συγγραφέων της μελέτης ήταν ότι θα είναι «πιο φρόνιμο» να εφαρμοσθεί η αρχή της πρόληψης και της προστασίας της ανθρώπινης υγείας από τις ρυθμιστικές αρχές, έως ότου υπάρξει περαιτέρω έρευνα και ακριβέστερη διαπίστωση της σχέσης μεταξύ φυτοφαρμάκου και υγείας.

Το Glyphosate χρησιμοποιείται σε μια ευρύτατη γκάμα από καλλιέργειες και έχει βρεθεί στο επίκεντρο μεγάλων δικαστικών και συγκρούσεων μεταξύ των παρασκευαστών του και των ρυθμιστικών αρχών στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το 2023, μια αμερικανική κυβερνητική έρευνα διαπίστωσε γονοτοξικότητα σε αγρότες με υψηλά επίπεδα της ουσίας στο αίμα τους, γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει σε αυξημένα ποσοστά καρκίνων. Τον περασμένο Δεκέμβριο ένας αριθμός οργανώσεων προστασίας της δημόσιας υγείας κάλεσαν την Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος (ΕΡΑ) των Ηνωμένων Πολιτειών να απαγορεύσει το προϊόν, με την εταιρεία Monsanto να υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει οριστική απόδειξη της τοξικότητάς του για τους ανθρώπους. 

H Διεθνής Υπηρεσία Έρευνας για τον Καρκίνο του ΠΟΥ έχει χαρακτηρίσει, ήδη από το 2015, το Glyphosate ως δυνητικά καρκινογόνο και δεκάδες χώρες το έχουν απαγορεύσει, εντούτοις οι ρυθμιστικές αρχές πολλών χωρών έχουν αποφύγει να το κάνουν. Μια κοινή μελέτη του ΠΟΥ και του Διεθνούς Οργανισμού Τροφίμων το 2016, υποστήριξε ότι δεν έχει αποδειχθεί η επιβλαβής δράση της ουσίας για την ανθρώπινη υγεία, αν τουλάχιστον δεν προσλαμβάνεται σε υψηλά επίπεδα (άνω του ενός mg ανά κιλό βάρους και ανά ημέρα). Το 2017 μια μελέτη της Ευρωπαϊκής Χημικής Υπηρεσίας (ECHA) χαρακτήρισε το glyphosate ως υπεύθυνο για σοβαρή ζημιά στα μάτια και τοξικό για την ένυδρη ζωή, αλλά δεν βρήκε αποδείξεις για άλλες βλάβες στην υγεία.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εγκρίνει πάντως τη χρήση του φυτοφαρμάκου έως τις 15 Δεκεμβρίου του 2033, αλλά περιβαλλοντικές ομάδες, ευρωβουλευτές και ακτιβιστές έχουν κινηθεί νομικά εναντίον της απόφασης, υποστηρίζοντας ότι δεν έλαβε υπόψι της σειρά μελετών που καταδεικνύουν τις αρνητικές επιπτώσεις του ζιζανιοκτόνου στην ανθρώπινη υγεία και ότι περιόρισαν τις έρευνες στην επίδραση καθαρής της ίδιας της ουσίας και όχι και σε αυτές που τη συνοδεύουν στα φυτοφάρμακα που χρησιμοποιούνται.