Ηλίας Γιαννακόπουλος: Κριτήριο Αξιολόγησης(18) στη Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία, Γ΄ Λυκείου (Πολυπολιτισμικότητα)

«Πώς μπορούμε να ζήσουμε ειρηνικά σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία;»

1. Η κοινωνία μας ύστερα από τις τεράστιες αλλαγές που έχουν συντελεστεί σε όλους τους τομείς της ατομικής, συλλογικής και κοινωνικής δραστηριότητας έχει γίνει ιδιαίτερα πολυποίκιλη. Όχι άδικα γίνεται συχνά λόγος για μια πολυφυλετική και πολυπολιτισμική κοινωνία, στην οποία η ομαλή και αρμονική συμβίωση όλων των μελών είναι κάθε άλλο παρά αυτονόητη. Παλιές και νέες προκαταλήψεις, αναπαραγωγή στερεοτύπων, ακόμα και ρατσιστικές συμπεριφορές σε βάρος μειονοτικών ομάδων επιβιώνουν και αναβιώνουν.
2. Σήμερα υπάρχει μια ασάφεια ως προς την κατανόηση της σημασίας των εννοιών της προκατάληψης, των στερεοτύπων και του ρατσισμού. Η προκατάληψη σχετίζεται με στάσεις και γνώμες για άτομα που ανήκουν σε μια συγκεκριμένη θρησκεία, φυλή, εθνικότητα ή άλλη πληθυσμιακή ομάδα. Η προκατάληψη αυτή περιέχει δυνατά συναισθήματα που είναι δύσκολο ν’ αλλάξουν. Τα στερεότυπα είναι απλοϊκές γενικεύσεις για μια ομάδα ανθρώπων. Όταν ενεργούμε με βάση προκαταλήψεις και στερεότυπα, τότε φτάνουμε στον ρατσισμό.
3. Το ουσιώδες, λοιπόν, ερώτημα που τίθεται είναι τι μπορούμε να κάνουμε όλοι μαζί, συνεργατικά, με αλληλοσεβασμό και κατανόηση, για να προλαμβάνουμε τέτοιου είδους συμπεριφορές, οι οποίες, σε ακραίες περιπτώσεις, είναι δυνατό να έχουν ιδιαίτερα αρνητικές συνέπειες για την κοινωνία και για τα άτομα; Αρχικά, οφείλουμε να εκπαιδεύουμε τους εαυτούς μας και τα παιδιά μας στην αυτοπειθαρχία, στον αυτοέλεγχο και στον αυτοσεβασμό. Τα παιδιά μιμητικά αναπαράγουν πολλές φορές τις συμπεριφορές μας. Αυτή η διαδικασία απαιτεί να είμαστε υγιή και θετικά πρότυπα γι’ αυτά. Έπειτα, αποδεχόμαστε τα παιδιά μας ως ξεχωριστά και μοναδικά και επαινούμε τις προσπάθειές τους. Η καταπίεση άλλων συχνά κάνει μερικούς να αισθάνονται πιο σημαντικοί και ισχυροί. Τα παιδιά που νιώθουν καλά με τον εαυτό τους έχουν μικρότερες πιθανότητες να αποκτήσουν προκαταλήψεις.
4. Επίσης, τα διδάσκουμε – γονείς, δάσκαλοι, καθηγητές – να είναι ευαίσθητα στα αισθήματα των άλλων και τα βοηθούμε να αποκτήσουν ενσυναίσθηση. Εξηγούμε την αδικία που υφίσταται κάποιος, ο οποίος υπόκειται σε οποιαδήποτε μορφή προκατάληψης ή ρατσισμού. Ενισχύουμε με τη στάση μας τον σεβασμό και την ανοχή στις διαφορές, προσφέροντας ευκαιρίες για αλληλεπίδραση με άτομα διαφόρων φυλών, εθνικοτήτων και θρησκευτικών απόψεων (για παράδειγμα, συμμετοχή σε αθλητικές ομάδες, διαθεματικές και διεπιστημονικές δραστηριότητες παντός είδους, καλλιτεχνικές ενασχολήσεις, συναυλίες κ.α.). ενθαρρύνουμε τα παιδιά και τα μαθαίνουμε να επεμβαίνουν θετικά με τη στάση τους και τα λόγια τους, όταν συναντούν ή παρατηρούν πράξεις ή στάσεις ρατσιστικές.
5. Τέλος, είναι επιτακτική ανάγκη να κατανοήσουν τα παιδιά ότι μπορούν να βοηθήσουν στην καταπολέμηση του ρατσισμού και των φυλετικών διακρίσεων υιοθετώντας στάση σύμπνοιας και αλληλοσεβασμού. Αυτή η στάση παράλληλα θα οδηγήσει στη μακροχρόνια αρμονική σύμπλευση και στον δημιουργικό συγχρωτισμό ατόμων και ομάδων των πολυφυλετικών κοινωνιών μας.

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

                            «Πολυπολιτισμικότητα: Αλήθεια ή Μύθος;»

1. Ειδικότερα η πολυπολιτισμικότητα ως έννοια και φαινόμενο προϋποθέτει και εμπεριέχει επί μέρους έννοιες και γνωρίσματα με θετικό πρόσημο. Αρχικά, η πολυπολιτισμικότητα θεμελιώθηκε και τρέφεται από τον πλουραλισμό και την πολυφωνία. Θεμελιακό, επίσης, γνώρισμα των πολυπολιτισμικών κοινωνιών είναι ο σεβασμός και η ανεκτικότητα στο διαφορετικό και το αντίθετο. Προβάλλεται η μοναδικότητα και η ιδιαιτερότητα της ατομικής ταυτότητας αλλά και των πολιτιστικών στοιχείων. Η ετερότητα – ετερογένεια των διαφόρων μειονοτικών ομάδων ή εθνοτήτων λαμβάνεται ως φυσικό δικαίωμα και προβάλλεται ως γονιμοποιό στοιχείο. Τέλος, το εννοιολογικό φορτίο της πολυπολιτισμικότητας το συμπληρώνει η πολλαπλότητα και η ποικιλότητα σε ένα πλήθος πολιτιστικών στοιχείων και αφορούν τη φυλή, τη γλώσσα, τη θρησκεία, την καταγωγή, την κοσμοθεωρία και τις παραδόσεις.
2. Για πολλούς οι πολυπολιτισμικές κοινωνίες δρουν ως αντίβαρο στους ισοπεδωτικούς μηχανισμούς της παγκοσμιοποίησης. Οι τελευταίοι απειλούν τους εθνικούς πολιτισμούς – και βέβαια τον πολιτισμό των εθνικών μειονοτήτων – με μια πλανητική ομοιογενοποίηση που παράγεται κι επιβάλλεται από τη γενίκευση του δυτικού τρόπου ζωής. Ο πλουραλισμός και η ποικιλομορφία των πολυπολιτισμικών κοινωνιών δρα αναζωογονητικά και ευνοεί τον αυτοπροσδιορισμό τόσο σε ατομικό όσο και σε εθνικό επίπεδο. Ο συγχρωτισμός των διαφορετικών στοιχείων στις πολυπολιτισμικές κοινωνίες επιτρέπει το διαρκή εμπλουτισμό των τοπικών κοινωνιών με νέα στοιχεία που βοηθούν την ανανέωση, την εξέλιξη και τη γόνιμη επικοινωνία των αντίθετων στοιχείων χωρίς διακρίσεις και αποκλεισμούς. Βέβαια, ο «πλούτος» των πολυπολιτισμικών κοινωνιών δεν βρίσκεται στην αποδοχή και προβολή των διαφορών – αντιθέσεων αλλά στην ικανότητα και βούληση για τη δημιουργική ανάμειξη – σύνθεσή τους.
3. Το ζητούμενο, λοιπόν, είναι πως θα πετύχουμε και θα εμβαθύνουμε την ενότητα των διαφορετικών ανθρώπων και πολιτισμών, χωρίς να αποκηρύξουμε την πολυμορφία που αποτελεί και τον πλούτο του παγκόσμιου πολιτισμού. Γιατί «το να ζούμε σε αγέλη είναι σαν να ζούμε ανάμεσα σε καθρέφτες». Δεν χρειαζόμαστε ως άτομα ή ως χώρα μόνο τον αντικατοπτρισμό του δικού μας προσώπου. Έχουμε ανάγκη κι από το «ξένο», το διαφορετικό. Ας μην αφήσουμε το «αγελαίο ζώο» που υπάρχει μέσα μας να μας τρομάξει και να μας καταστήσει επιθετικούς απέναντι στο διαφορετικό.
4. «Την τε γαρ πόλιν κοινήν παρέχομεν και ουκ έστιν ότε ξενηλασίαις…». Ίσως η αναφορά αυτή του Περικλή στον «Επιτάφιό» του μπορεί να αποτελέσει τον πλοηγό των σύγχρονων κοινωνιών, έτσι ώστε η «πολυπολιτισμικότητα» να εμπνέει και να μη φοβίζει, να συνθέτει και να μην τροφοδοτεί τις αντιθέσεις. (Ηλίας Γιαννακόπουλος)
   

ΚΕΙΜΕΝΟ 3

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

«Στα 200 π.Χ.»

1. Κι απ’ την θαυμάσια πανελλήνιαν εκστρατεία,
2. την νικηφόρα, την περίλαμπρη,
3. την περιλάλητη, την δοξασμένη
4. ως άλλη δεν δοξάσθηκε καμιά,
5. την απαράμιλλη: βγήκαμ’ εμείς∙
6. ελληνικός καινούριος κόσμος, μέγας.
7. Εμείς∙ οι Αλεξανδρείς, οι Αντιοχείς,
8. οι Σελευκείς, κ’ οι πολυάριθμοι
9. επίλοιποι Έλληνες Αιγύπτου και Συρίας,
10. κ’ οι εν Μηδία, κ’ οι εν Περσίδι, κι όσοι άλλοι.
11. Με τις εκτεταμένες επικράτειες,
12. Με την ποικίλη δράσι των στοχαστικών προσαρμογών.
13. Και την Κοινήν Ελληνική Λαλιά
14. ως μέσα στην Βακτριανή την πήγαμεν, ως τους Ινδούς.

(Κωνσταντίνος Καβάφης)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

ΘΕΜΑ Α΄

Α1. Να αποδώσετε συνοπτικά σε μία παράγραφο των 80-90 λέξεων τις απόψεις του συγγραφέα του Κειμένου 1.

Μονάδες 20

ΘΕΜΑ Β΄

Β1. Να γράψετε στο τετράδιό σας δίπλα στον αριθμό της Στήλης Α το γράμμα από τη Στήλη Β που αντιστοιχεί στην ορθή απάντηση με βάση το περιεχόμενο των αντίστοιχων κειμένων (χωρίς αναφορά σε χωρία των κειμένων).

Μονάδες 15

Β2α. Στην §4 του Κειμένου 1 παρατηρείται μία ασύνδετη χρήση προτάσεων. Σε τι στοχεύει αυτή η υφολογική επιλογή και ποιο το αισθητικό αποτέλεσμά της;

Μονάδες 5

β. Να βρείτε στο Κείμενο 2 πέντε όρους του επιστημονικού – ειδικού λεξιλογίου και να αναλύσετε τη συνδρομή τους στη διαμόρφωση του ύφους του κειμένου.

Μονάδες 5

Β3.«Ο συγχρωτισμός…σύνθεσής τους» (§2, Κείμενο 2) / «Τέλος…κοινωνιών μας» (§5, Κείμενο 1). Να βρείτε κοινά στοιχεία μεταξύ των δύο αποσπασμάτων και να τα σχολιάσετε με συντομία (150-200 λέξεις).

Μονάδες 10

                                      ΘΕΜΑ Γ΄- ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

 «Με την ποικίλην…προσαρμογών» (στιχ. 12). Ποια βασική θέση – συμπεριφορά – επιτυχία των Ελλήνων προβάλλει ο ποιητής με το στίχο αυτό; Πιστεύετε πώς η πρόταση αυτή μπορεί να βρει εφαρμογή στις σύγχρονες πολυπολιτισμικές κοινωνίες (150-200λέξεις).

Μονάδες 15

                        ΘΕΜΑ Δ΄ –  ΠΑΡΑΓΩΓΗ   ΚΕΙΜΕΝΟΥ (Έκθεση)

Με αφορμή την συμμετοχή σας με μία εκπαιδευτική ομάδα με άτομα – συμμαθητές διαφορετικής φυλής και γλώσσας με στόχο την προώθηση της αξίας της πολιτιστικής ποικιλότητας εκφωνείτε ως εκπρόσωπος αυτής της ομάδας μία ομιλία (400 λέξεις) στο πνευματικό κέντρο του δήμου της περιοχής )σας.

α. Να αναπτύξετε σε αντίστοιχες παραγράφους ένα θετικό(1&) κι ένα αρνητικό (1&) στοιχείο της πολυπολιτισμικότητας..

β. Τους τρόπους (2&) με τους οποίους μπορούμε να εμπλουτίσουμε την πολυπολιτισμικότητα της κοινωνίας μας.

^­Μπορείτε να αξιοποιήσετε με δημιουργικό τρόπο σχετικές αναφορές των κειμένων 1 και 2.

Μονάδες 30

                             ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

                                                    ΘΕΜΑ Α΄– Περίληψη

   Α1. [Στο παρόν κείμενο καταγράφονται οι προτάσεις για την ειρηνική συνύπαρξη στις σύγχρονες πολυπολιτισμικές κοινωνίες]. [Αρχικά προβάλλεται ο πολυπολιτισμικός χαρακτήρας των σημερινών κοινωνιών και οι δυσκολίες αρμονικής συνύπαρξης σ’ αυτές λόγω αναβίωσης αρνητικών συμπεριφορών προς τους μειονοτικούς. Στη συνέχεια προσεγγίζονται εννοιολογικά η προκατάληψη και τα στερεότυπα ως γενεσιουργών αιτιών του ρατσισμού. Προβάλλεται, επίσης, ο ρόλος της σωστής διαπαιδαγώγησης των παιδιών στον αυτοσεβασμό καθώς και της αποδοχής της μοναδικότητάς τους ως προϋπόθεση για την αντιμετώπιση αρνητικών – αντικοινωνικών φαινομένων (ρατσισμός). Συμπληρωματικά τονίζεται η αξία της διδασκαλίας του σεβασμού και της ανεκτικότητας στη διαφορετικότητα αλλά και η ανάγκη αντίδρασης σε ρατσιστικές εκδηλώσεις]. [Επιλογικά παρουσιάζεται ως αναγκαιότητα ο αλληλοσεβασμός και η συμβολή του στην αντιμετώπιση του ρατσισμού και της δημιουργικής συνύπαρξης ατόμων και ομάδων].

                                                     ΘΕΜΑ Β΄

    Β1 .1β,2α,3γ, 4β, 5γ.

   Β2α.Το ασύνδετο σχήμα στην §4 ανιχνεύεται στην ασύνδετη παράθεση προτάσεων «διδάσκουμε – εξηγούμε – ενισχύουμε – ενθαρρύνουμε». Με την ασύνδετη αυτή χρήση των προτάσεων ο συγγραφέας στοχεύει στην ανάδειξη και αναγκαιότητα συγκεκριμένων δράσεων και πρωτοβουλιών για την αντιμετώπιση του ρατσισμού. Κάθε πρόταση εισάγεται με διαφορετικό ρήμα που εμπεριέχει και μία διαφορετική άποψη – θέση για το περιεχόμενο των πρωτοβουλιών. Η κυριαρχία του α΄ πληθυντικού προσώπου σε όλα τα ρήματα αναδεικνύει την καθολικότητα του φαινομένου και την ανάγκη ευαισθητοποίησης και ενεργοποίησης όλων εκείνων που είναι ταγμένοι στη διαπαιδαγώγηση των νέων. Ο αναγνώστης με την παρουσία των ασύνδετων προτάσεων νιώθει μία ευθύνη απέναντι στον τρόπο καταπολέμησης του ρατσισμού. Υφολογικά ο λόγος αποκτά ροή και ταχύτητα που λειτουργούν ενισχυτικά στις θέσεις του συγγραφέα. Επιπρόσθετα το ασύνδετο σχήμα υφαίνει ένα κλίμα ζωντάνιας, αμεσότητας και οικειότητας. Προκαλείται, έτσι, το ενδιαφέρον του δέκτη – αναγνώστη που εστιάζει την προσοχή του στην ασύνδετη παρουσία των ρημάτων και σε ό,τι αυτά εμπεριέχουν ως πρόταση δράσης. Αποτέλεσμα όλων αυτών οι θέσεις του συγγραφέα να καθίστανται νοηματικά εύληπτες και έγκυρες.

  Β2β. Ετερότητα – ετερογένεια / αντίβαρο / ομοιογενοποίηση / συγχρωτισμός / αγελαίο ζώο.

Με τη χρήση αυτών των όρων του ειδικού – επιστημονικού λεξιλογίου ο συγγραφέας προσδίδει στο λόγο του ακριβολογία, επισημότητα, αντικειμενικότητα και επιστημονική εγκυρότητα. Αποδίδεται με καθαρότητα εννοιολογική ο πυρήνας του φαινομένου και διευκολύνεται ο αναγνώστης να κατανοήσει πληρέστερα και βαθύτερα την ουσία αυτού. Η νοηματική ακρίβεια του επιστημονικού – ειδικού λεξιλογίου δεν αφήνει το δέκτη – αναγνώστη να μείνει στα επιφαινόμενα και να διολισθήσει σε απλοϊκές ερμηνείες. Έτσι με τη βοήθεια αυτών των όρων πλέκεται ο εννοιολογικός ιστός του κειμένου και καθίστανται οι θέσεις του συγγραφέα πιο έγκυρες και πιο πειστικές.

   Β3. Και στις δύο παραγράφους κρίνεται επιβεβλημένη η ανοχή στο διαφορετικό στοιχείο με αντικειμενικό στόχο την αλληλεπίδρασή τους και τη δημιουργία νέων μορφών ζωής. Ειδικότερα στην §2 του Κ.2 προβάλλεται εμφαντικά η ανάγκη διαφύλαξης και σεβασμού της ποικιλομορφίας των πολιτιστικών στοιχείων. Κι αυτό γιατί μπορεί η σύνθεση και η αλληλεπίδρασή τους μπορούν να γονιμοποιήσουν θετικά στην εξέλιξη και ανανέωση. Ο συγχρωτισμός των διαφορετικών στοιχείων εμπλουτίζει και ενισχύει την κοινωνική κινητικότητα και προλειαίνει το έδαφος για νέες μορφές ζωής και κοινωνίας. Ανάλογες προτάσεις καταγράφονται και στην §5 του Κ.1. Ως πρόταση για την ανάσχεση του ρατσισμού κι άλλων αρνητικών στοιχείων καταγράφεται η σύμπνοια και ο αλληλοσεβασμός. Αυτή η στάση μπορεί να διευκολύνει την κοινή πορεία και την δημιουργική αλληλεπίδραση των διαφορετικών στοιχείων. Έτσι άτομα και κοινωνίες μπορούν να ισορροπήσουν μέσα σε ένα πλαίσιο αλληλοσεβασμού και να συνδράμουν στην σύνθεση και συγκρότηση νέων κοινωνιών και ανθρώπινων σχέσεων.

                                             ΘΕΜΑ Γ΄- ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Ο Καβάφης λειτουργώντας ως ένας Έλληνας εκπρόσωπος των ελληνιστικών βασιλείων προβάλλει με υπερηφάνεια τις κατακτήσεις και τα επιτεύγματα των Ελλήνων μετά την εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου. Ο ποιητής δεν εστιάζει μόνο στις εδαφικές κατακτήσεις αλλά καυχιέται για το νέο πολιτιστικό πλαίσιο που διαμορφώθηκε από το ελληνικό στοιχείο.

Ειδικότερα τονίζει τη δυναμική του ελληνικού πνεύματος που κατόρθωσε να διαδώσει τα υγιή στοιχεία του ελληνικού πολιτισμού χωρίς να παραβλέψει και τα δημιουργικά στοιχεία του ιθαγενούς στοιχείου (πολιτισμός της ανατολής). Επιτεύχθηκε ένας πολιτιστικός συγχρωτισμός (θρησκεία, ήθη – έθιμα, αξίες…) μέσα από την ανάμειξη διαφόρων στοιχείων. Με οδηγό το θρησκευτικό συγκρητισμό δημιουργήθηκε για την εποχή εκείνη και για το χώρο της ανατολής αυτό που σήμερα ονομάζουμε «πολυπολιτισμική κοινωνία».

Η ευελιξία του ελληνικού στοιχείου το βοήθησε να προβεί στις αναγκαίες «στοχαστικές προσαρμογές» και να πετύχει τη σύνθεση των διαφορετικών στοιχείων (ελληνικών και ντόπιων). Αποτέλεσμα αυτών των προσαρμογών η ανάδυση ενός «καινούριου κόσμου» (στίχος 6) που διακρίνεται για την ποικιλότητα των στοιχείων. Μία σύνθεση αλλότριων στοιχείων που συνυπάρχουν με έναν υγιή και δημιουργικό τρόπο υπακούοντας στο διαχρονικό – Εγελιανό σχήμα και συμπαντικό νόμο της διαλεκτικής (Θέση – Αντίθεση Þ Σύνθεση).

Το επίτευγμα – καύχημα αυτό του ελληνιστικού κόσμου μπορεί να προβληθεί και ως πρόταση για τις σύγχρονες κοινωνίες. Κοινωνίες που κάτω από το βάρος των νέων αναγκαιοτήτων που επιβάλλουν οι σύγχρονες συνθήκες (οικονομικές/ κοινωνικές…) καθίστανται ανοιχτές και ανεκτικές. Ο ασύνορος κόσμος προϋποθέτει και επιβάλλει τη δημιουργική σύνθεση των ιδιαιτεροτήτων (γλωσσικών, πολιτιστικών…) που ενυπάρχουν σε κάθε εθνική ή φυλετική κοινότητα. Αυτό συνιστά ένα δύσκολο εγχείρημα γιατί προϋποθέτει την πνευματική και κοινωνική ανεκτικότητα μπροστά στο όραμα μιας κοινωνίας όπου το διαφορετικό θα αντιμετωπίζεται ως μία πρόκληση κατανόησης και συνεργασίας και όχι ως κάτι επικίνδυνο για την «καθαρότητά» μας (εθνική, φυλετική…). Η ποικιλομορφία, ο σεβασμός στο διαφορετικό και η σύνθεση των πολιτιστικών ιδιαιτεροτήτων αποτελούν «κατηγορική προσταγή» για την επιβίωση του σύγχρονου κόσμου.

                                 ΘΕΜΑ Δ΄ – ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Σχεδιάγραμμα έκθεσης με τρία (3) ερωτήματα 

Ι. Πρόλογος (§1): Διασαφήνιση έννοιας/ Παγκοσμιοποίηση… ανοιχτές κοινωνίες…

ΙΙ. Κυρίως μέρος

Ερ.α: 2. (Αίτια εμφάνισης) [Αρχικά την πολυπολιτισμικότητα διευκόλυνε η ελεύθερη μετακίνηση ανθρώπων από χώρα σε χώρα].

3. [Σημαντική, επίσης, κρίνεται και η συμβολή των δικτύων επικοινωνίας – ενημέρωσης που απέκτησαν οικουμενικό χαρακτήρα].
4. (Μεταβατική): Επιπρόσθετα αίτια… Αξιολόγηση Ερ.α… διχασμός στην αποτίμηση… προοικονομία για τα θετικά.

Ερ.β: 5. (Θετικά) [Πρωτίστως η πολυπολιτισμικότητα ωριμάζει το άτομο σε όλα τα επίπεδα των υποστάσεών του].

6. [Θετικό ρόλο διαδραματίζει η πολυπολιτισμικότητα και στο επίπεδο της κοινωνίας – δημοκρατίας στον τομέα της εξέλιξης].
7. [Εξίσου, όμως, καταλυτική είναι η συνεισφορά της πολυπολιτισμικότητας και στην ώσμωση – ανάπτυξη – σύνθεση νέων ιδεών, ].
8. (Αρνητικά) [Σε πρώτο επίπεδο η πολυπολιτισμικότητα ξυπνά το φόβο των γηγενών με απότοκα φαινόμενα την ξενοφοβία και το ρατσισμό].
9. [Η αρνητική λειτουργία της πολυπολιτισμικότητας διαφαίνεται και στην περιχαράκωση των εθνοτήτων που προκαλεί κοινωνικά προβλήματα].
10. (Μεταβατική): Γενική αποτίμηση της Ερ.β… Προϊδεασμός για τους τρόπους εμπλουτισμού της πολυπολιτισμικότητας.

Ερ.γ’: 11. (Τρόποι εμπλουτισμού) [Ο εμπλουτισμός της πολυπολιτισμικότητας μπορεί να επιτευχθεί μέσα από την καλλιέργεια της αρετής της ανεκτικότητας].

12. [Τέλος, η υγιής λειτουργία της δημοκρατίας πάνω στις αρχές του ανθρωπισμού μπορεί να ενισχύσει την πολυπολιτισμικότητα].

ΙΙΙ. Επίλογος

13. Αναφορά στο χρέος ατόμων και κοινωνιών και αποδοχή της νέας πραγματικότητας.

* Η ανάλυση του θέματος βρίσκεται στο blog “ΙΔΕΟπολις”, του συγγραφέα Ηλία Γιαννακόπουλου iliasgiannakopoulos.blogspot.com και ιδιαίτερα στα κείμενα: 1.«Πολυπολιτισμικότητα: Ανοιχτές κοινωνίες», 2.«Πολυπολιτισμικότητα: Η θετική εκδοχή», 3.«Πολυπολιτισμικότητα: Οι αρνητές», 4. «Πολυπολιτισμικότητα: Μύθος ή αλήθεια», 5.«Ποικιλομορφία: Η ζωογόνος δύναμη», 6.«Ομοιομορφία και ποικιλομορφία: Αγώνας υπεροχής».

*Στο Blog “ΙΔΕΟπολις” υπάρχουν σχετικά άρθρα με θέματα που θίγονται στα 3 κείμενα, όπως: 1.«Η ανεκτικότητα ως ατομική αρετή και κοινωνική αξία», 2.«Ενσυναίσθηση και Επικοινωνιακό κενό», 3. «Ενσυναίσθηση διά πάσαν χρήσιν», 4.«Δώστε μία ευκαιρία στο διαφορετικό», 5.«Ο Καβάφης και οι στοχαστικές προσαρμογές», 6.«Η αυτοκρατορία του Επιθέτου», 7.«Τρόποι επώασης της ανεκτικότητας».

   **Στο παρακάτω σχεδιάγραμμα δίνονται οι διαφορές ανάμεσα στην Πολυπολιτισμικότητα και τον Πλουραλισμό.

ΙΔΕΟπολις