“Βρετανικές Βάσεις, κυριαρχία, πυρηνικά και… Αστυπάλαια!” / γράφει η Φανούλα Αργυρού

«Στήν Κύπρο τά πράγματα εἶναι πολύ διαφορετικά. Οἱ βρεταννικές ἐγκαταστάσεις δέν εἶναι βάσεις, ἀλλά ἐδάφη ὑπό βρεταννική κυριαρχία (British Sovereign Areas – BSA). Ἡ νομική διαμόρφωσις τοῦ καθεστῶτος τους εἶχε προηγηθεῖ τῆς ἀνακηρύξεως τῆς Κυπριακῆς Δημοκρατίας τήν 1η Ὀκτωβρίου τοῦ 1960. Ἐπίσης, οἱ ἐγκαταστάσεις αὐτές διατηροῦν, σέ συνεργασία βεβαίως μέ τίς κυπριακές ἀρχές, τόν ἔλεγχο τοῦ ἐναερίου χώρου τῆς Κύπρου καί τοῦ FIR Λευκωσίας. Ἡ δυνατότης παρεμβάσεως τῆς κυπριακῆς κυβερνήσεως στά τεκταινόμενα ἐντός τῶν βρεταννικῶν ἐγκαταστάσεων εἶναι πρακτικῶς μηδενικές. Ὅταν δηλαδή ἀπογειώθηκαν τά βρεταννικά μαχητικά γιά νά συνδράμουν τήν ἀεράμυνα τοῦ Ἰσραήλ, δέν εἶχαν ὑποχρέωση κἄν νά ἐνημερώσουν τήν κυπριακή κυβέρνηση, ἡ ὁποία μέ τήν σειρά της, ἐπ’ οὐδενί, θά μποροῦσε νά ἀποτρέψει τήν ἐμπλοκή στίς ἐπιχειρήσεις…».

Στο πιο πάνω είναι ανάγκη να επισημάνουμε ότι,

1) Η Κυπριακή Δημοκρατία ανακηρύχθηκε στις 16 Αυγούστου 1960 και όχι την 1η Οκτωβρίου 1960. Η τελευταία ημερομηνία επιλέχθηκε απλά ως ημέρα εορτασμού για διάφορους λόγους.

2) Οι βρετανικές «εγκαταστάσεις» είναι στις Βρετανικές Βάσεις, οι οποίες δεν έχουν βρετανική κυριαρχία αλλά παρέμειναν αποικιακά κατάλοιπα.

Αποικιακά κατάλοιπα

Στις 30 Ιουλίου 2018, το Interim Judgement (Παρεμπίπτουσα Απόφαση) του Supreme Court of the United Kingdom (Ανωτάτου Δικαστηρίου του Ηνωμένου Βασιλείου), σε μια υπόθεση εναντίον του Υπουργού Εσωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου, που σχετιζόταν με τις Βρετανικές στρατιωτικές Βάσεις στην Κύπρο, με 7 Δικαστές, απέρριψε τη θέση του Υπουργού Εσωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου ότι το 1960 οι «Κυρίαρχες Περιοχές των Βάσεων» μετατράπηκαν σε νέες οντότητες (new entities), που δημιουργήθηκαν το 1960 και που απέκτησαν ξεχωριστό καθεστώς και αποφάνθηκε ότι οι περιοχές των Βάσεων είναι αποικιακά κατάλοιπα.

Εν συντομία, να εξηγήσω ότι το θέμα ξεκίνησε από ένα δικαστήριο των Βάσεων με τρεις δικαστές, εκ των οποίων οι δύο υποστήριξαν τη θέση της Υπουργού Εσωτερικών, τότε ήταν η Τερέζα Μέι, ότι το 1960 οι Βάσεις δημιουργήθηκαν ως NEW ENTITIES, όμως ο τρίτος δικαστής διαφώνησε μαζί τους. Το θέμα έφθασε στο Εφετείο στο Λονδίνο, το οποίο το 2017 διαφώνησε με τους δύο δικαστές και συμφώνησε με τη θέση του ενός, που διατηρούσε τη θέση ότι δεν ήταν NEW ENTITIES, αλλά αποικιακά κατάλοιπα. Τελικά η υπόθεση έφθασε στο Supreme Court, το οποίο συμφώνησε με τον ένα δικαστή των Βάσεων και με το Εφετείο. Και στις 30 Ιουλίου του 2018 αποφάνθηκε ότι όντως οι Βάσεις είναι αποικιακά κατάλοιπα.

Ο δικαστής Justice Collender, ο δικαστής που διαφώνησε με τους άλλους δύο στο δικαστήριο των «Κυρίαρχων Περιοχών των Βάσεων», στην απόφασή του, διαφωνώντας με τους άλλους δύο συναδέλφους του και την Υπουργό Εσωτερικών, είναι σημαντικό να λεχθεί ότι χρησιμοποίησε απόσπασμα από τη δικηγορική Εγκυκλοπαίδεια, όπως αποκαλείται το HALSBURY’S LAWS OF ENGLAND, και την οποία χρησιμοποίησε και το Εφετείο στη συνέχεια, συμφωνώντας μαζί του. Και το οποίο απόσπασμα λέγει:

«The Sovereign Base Areas of Akrotiri and Dhekelia consist of those portions of the colony of Cyprus that were not established by the Cyprus Act 1960 as the Independent Sovereign Republic of Cyprus and remain within Her Majesty’s sovereignty and jurisdiction. They [i.e. the SBAs] are to be regarded, therefore, as constituting a colony acquired by conquest or cession as from 5 November 1914».

Σε ελεύθερη μετάφραση στα Ελληνικά: «Οι Κυρίαρχες Περιοχές των Βάσεων Ακρωτηρίου και Δεκέλειας αποτελούνται από εκείνα τα κομμάτια της αποικίας Κύπρου που δεν ανακηρύχθηκαν ως Ανεξάρτητη Κυρίαρχη Δημοκρατία της Κύπρου με το Cyprus Act 1960 και παρέμειναν στη δικαιοδοσία της κυριαρχίας της Αυτού Μεγαλειότητος. Αυτές (δηλαδή οι Κυρίαρχες Περιοχές των Βάσεων) πρέπει να θεωρούνται, επομένως, ως να αποτελούν μιαν αποικία που αποκτήθηκε από κατάκτηση ή εκχώρηση στις 5 Νοεμβρίου του 1914» (Όταν το Ηνωμένο Βασίλειο προσάρτησε την Κύπρο σ’ αυτό).

Ο Δικαστής MR JUSTICE COLLENDER αναφέρθηκε, επίσης, στις «Κυρίαρχες Περιοχές των Βάσεων» ως «the rump of the British colony of Cyprus» – «η ουρά της βρετανικής αποικίας της Κύπρου».

Ήττα Κυβερνήσεων Ηνωμένου Βασιλείου/ Κυπριακής Δημοκρατίας

Με την απόφαση αυτή συνθλίβονται σε μεγάλη ήττα αμφότερες οι θέσεις, αφενός της βρετανικής κυβέρνησης και, αφετέρου, των κυπριακών κυβερνήσεων που διαχρονικά ισχυρίζονταν ότι οι Βρετανικές Βάσεις δεν είναι, τάχα, αποικιακό καθεστώς, συνεπώς ουδέποτε αξίωσαν την αποχώρησή τους και για να μην ενοχλήσουν τις σχέσεις των με το Λονδίνο.

Όπως γνωρίζει, όμως, το Λονδίνο και παραδέχεται σε αποδεσμευμένα έγγραφά του, η παρουσία του στις Βάσεις στην Κύπρο εξαρτάται από την ΚΑΛΗ ΘΕΛΗΣΗ των Κυπρίων. Και η ΚΑΛΗ ΘΕΛΗΣΗ των Κυπρίων εκφράζεται με τη ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΗ διαχρονική κυβερνητική θέση, που δεν τολμά και βολεύει τη βρετανική θέση και συμφέροντα!

Παρεμπιπτόντως, αυτή ήταν και η διαχρονική θέση του καθηγητή Δρος Κλέαρχου Α. Κυριακίδη, πολύ πριν την πιο πάνω δικαστική απόφαση. Στις 14 Νοεμβρίου 2014, σε διάλεξή του στο Λονδίνο, στην οποία παρευρέθηκα, ο Δρ Κυριακίδης είχε πει: «Από το 1960, οι δυο βρετανικές κυρίαρχες περιοχές των Βάσεων αντιπροσωπεύουν τα κατάλοιπα της αποικίας, η οποία ξεκίνησε με την προσάρτηση της Κύπρου το 1914. Με άλλα λόγια, η βρετανική κυριαρχία, που το Ηνωμένο Βασίλειο συνεχίζει να διεκδικεί, είναι 100 χρονών σήμερα» (http://www.sigmalive.com/news/politics/522440/apofasi-stathmos-anotatou-dikastiriou-iv-gia-vretanikes-vaseis).

Πυρηνικά στις Βάσεις

Στο αξιόλογο άρθρο του ο Δρ Γιάννος Χαραλαμπίδης, «Σημερινή», 21.4.2024, «Ο αθέατος πόλεμος των πυρηνικών και το οπλοστάσιο των Βρετανικών Βάσεων (δορυφορικές φωτογραφίες και χάρτες)», έγραψε:

«Ουδεμία αμφιβολία υπάρχει ότι κατά την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου διέθεταν πυρηνικές κεφαλές και κανείς δεν γνωρίζει σήμερα εάν τις έχουν αποθηκευμένες ακόμη».

Πολύ σωστά, και δεν το απέκρυψαν οι Βρετανοί. Τα αποδεσμευμένα έγγραφα για το 1960 φανέρωσαν ότι από την αρχή του 1960 προετοίμαζαν σχέδια χρησιμοποίησης της Βάσης Ακρωτηρίου για αποθήκευση πυρηνικών. Ως επίσης και πώς να προστατεύσουν τις στρατιωτικές των εγκαταστάσεις σε περίπτωση πυρηνικής επίθεσης στην Κύπρο (βιβλίο Φ. Αργυρού και Α. Παπακωνσταντίνου, «Η Κύπρος στο σφυρί», Λονδίνο, 1991).

Το καλοκαίρι του 1994, μια έκθεση του 1986 ανέφερε πως στις Βρετανικές Βάσεις στην Κύπρο υπήρχαν πυρηνικά, όμως οι πληροφορίες σ’ αυτή δεν ήταν νέες.

Το 1961 μερίδα του κυπριακού λαού ζητούσε να μάθει κατά πόσον η βρετανική κυβέρνηση είχε σκοπό να αποθηκεύσει πυρηνικά στις Βάσεις. Στις 10.2.61 δόθηκε στον Έλληνα Πρωθυπουργό, κατά την επίσκεψή του στο Λονδίνο, η εξής απάντηση:

«Έχουμε επανειλημμένα αρνηθεί είτε να διαψεύσουμε είτε να επιβεβαιώσουμε τις δημοσιεύσεις αυτές. Η ελληνική Κυβέρνηση θα καταλαβαίνει, ως μέλος του ΝΑΤΟ, πως αυτή είναι η πιο σοφή πορεία για το συμφέρον της στρατιωτικής ασφάλειας…».

Τον Απρίλιο του 1962 διεξήχθησαν διμερείς συνομιλίες στην Ουάσιγκτον, όπου και επιβεβαιώθηκε πως στην Κύπρο στάθμευε η ΚΥΡΙΑ ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ του CENTO (βιβλίο Φ.Α. «Από την Ένωση στην Κατοχή», Λευκωσία, 1995).

Όπως επισήμανε και ο Δρ Χαραλαμπίδης, σήμερα δεν γνωρίζουμε αν ακόμα έχουν πυρηνικά στη Βάση Ακρωτηρίου, εφόσον η στρατιωτική συμμαχία CENTO, μεταξύ Ιράν, Ιράκ, Πακιστάν, Τουρκίας και Ηνωμένου Βασιλείου (ιδρύθηκε το 1955) διαλύθηκε το 1979. Ή αν διατηρήθηκαν για νέες «υποχρεώσεις»…

Υποχρεώσεις ΗΒ και ανοχή ΚΔ

«Εστία»: «Ὅταν δηλαδή ἀπογειώθηκαν τά βρεταννικά μαχητικά γιά νά συνδράμουν τήν ἀεράμυνα τοῦ Ἰσραήλ, δέν εἶχαν ὑποχρέωση κἄν νά ἐνημερώσουν τήν κυπριακή κυβέρνηση, ἡ ὁποία μέ τήν σειρά της, ἐπ’ οὐδενί, θά μποροῦσε νά ἀποτρέψει τήν ἐμπλοκή στίς ἐπιχειρήσεις». Λάθος.

Απάντηση: Δρ Χαραλαμπίδης:

«Το θέμα που ηγέρθη με τη χρήση των Βάσεων για την απόκρουση των επιθέσεων από το Ιράν είναι ο τρόπος ενέργειας των Βρετανών. Ασχέτως του τι οι Συνθήκες προβλέπουν, το Λονδίνο θα έπρεπε και πρέπει να ενημερώνει την Κυπριακή Δημοκρατία για λόγους διακρατικής αρχής και σεβασμού, αλλά και για λόγους ασφάλειας και συντονισμού. Για να συμβαίνει βεβαίως αυτό, σημαίνει ότι υπάρχει ανοχή από την Κυβέρνηση» (https://simerini.sigmalive.com/article/2024/4/21/to-oplostasio-ton-baseon-kai-o-atheatos-polemos-ton-purenikon-doruphorikes-photographies-kai-khartes/).

Aξίζει να αναφέρω ότι, στις 8.3.1960, το Βρετ. Υπ. Άμυνας τόνιζε ότι σε περίπτωση άρνησης των Ελληνοκυπρίων να δεχθούν τις βρετανικές απαιτήσεις για τις Βάσεις, έπρεπε να μελετήσουν το ενδεχόμενο πλήρους αποχώρησης από την Κύπρο!

Αστυπάλαια – για την Ιστορία!

Η Κύπρος δε το 1878 δεν ήταν πρώτη επιλογή. Προηγήθηκαν μεγάλες διχογνωμίες στο Λονδίνο εφόσον η επιλογή μιας νήσου από τον Σουλτάνο, εις αντάλλαγμα βρετανικής βοήθειας σε περίπτωση που η οθωμανική αυτοκρατορία δεχόταν ρωσική επίθεση, επαφιόταν στους Βρετανούς. Από τον Αύγουστο του 1876 βολιδοσκοπούσαν κάποιο νησί για τις δικές των στρατηγικές στη Μεσόγειο. Μεταξύ αυτών ήταν η Μάλτα, η Ρόδος, η Κρήτη, η Αλεξανδρέττα, η Αστυπάλαια, η Κύπρος, η Λήμνος, η Μυτιλήνη.

Ζύγιζαν τα υπέρ και τα κατά της κάθε νήσου με ορισμένους να απορρίπτουν την Κύπρο, η οποία, έλεγαν, δεν είχε κανένα αξιόλογο λιμάνι. Προτιμούσαν την Αστυπάλαια, η οποία λόγω των βαθιών νερών της προσφερόταν ως πολύ καλύτερη επιλογή. Τελικά αποφάσισαν την Κύπρο το 1878 και αυτό οφειλόταν περισσότερο στην επιχειρηματολογία του Colonel Robert Home του τμήματος Μυστικών Υπηρεσιών τού τότε Γραφείου Πολέμου (Βιβλίο Φ.Α. «Διζωνική vs Δημοκρατία», 2019, Λεμεσός).

*Ερευνήτρια/δημοσιογράφος