Αναδρομή στις ευρωεκλογές: 1981 – Η πρώτη φορά, στη σκιά της «Αλλαγής» και οι 24 πρώτοι ευρωβουλευτές / γράφει ο Χρήστος Μανωλάς
Οι ευρωεκλογές της 9ης Ιουνίου – σε λιγότερο από δύο μήνες δηλαδή – θα είναι οι δέκατες που θα διεξαχθούν στη χώρα από την ένταξή της στην ενωμένη Ευρώπη. Και οι εννέα προηγούμενες ευρωεκλογές είχαν πάντα ένα ξεχωριστό χαρακτήρα και τις περισσότερες φορές έδιναν σοβαρά πολιτικά μηνύματα. Οι πρώτες διενεργήθηκαν στις 18 Οκτωβρίου του 1981, ταυτόχρονα με τις εθνικές εκλογές.
Η ευρωπαϊκή κάλπη ήταν κάτι το πρωτόγνωρο για την εποχή. Ενδεχομένως να μην είχαν πάρει καν χαμπάρι οι ψηφοφόροι ότι θα συμμετείχαν σε αυτή τη διαδικασία, εάν δεν υπήρχαν τα σποτάκια στα δύο τηλεοπτικά κανάλια εκείνης της εποχής, τα οποία εξηγούσαν αναλυτικά την εκλογική διαδικασία: Το πώς δηλαδή θα ψηφίζαμε σε δύο διαφορετικές κάλπες.
Όπως και να έχει τα πολιτικά συμπεράσματα απο εκείνες τις πρώτες ευρωπαϊκές εκλογές εξήχθησαν. Και διαμόρφωσαν ένα πλαίσιο για όλες τις ευρωκλογές που ακολούθησαν.
Συμπέρασμα 1ο: Στις ευρωεκλογές οι εκλογείς ψηφίζουν διαφορετικά σε σχέση με τις εθνικές εκλογές. Ακόμα και στις εκλογές του 1981 που διεξήχθησαν ταυτόχρονα με τις εθνικές και με το κύμα του ΠΑΣΟΚ να σαρώνει, τα αποτελέσματα, ήταν διαφορετικά.
Συμπέρασμα 2ο: Ευνοούνται περισσότερο σε αυτού του είδους τις εκλογές τα μικρότερα κόμματα.
Συμπέρασμα 3ο: Ευρωβουλευτές εκλέγονταν (εκείνη την εποχή με λίστα) πολιτικές προσωπικότητες που δεν είχαν συνήθως τύχη στις εθνικές εκλογές.
Οι πρώτες ελληνικές ευρωεκλογές
Στις 28 Μαΐου 1979, στο Ζάππειο, ο τότε πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής υπογράφει τη Συνθήκη Προσχωρήσεως της Ελλάδας στην Κοινότητα.
Η Συνθήκη υπογράφεται παρουσία πρωθυπουργών και υπουργών Εξωτερικών των μελών της ΕΟΚ.
Ένα μήνα αργότερα, η Βουλή των Ελλήνων επικυρώνει τη Συνθήκη η οποία τίθεται σε ισχύ στις 2 Ιανουαρίου 1981. Η Ελλάδα γίνεται το δέκατο μέλος της ΕΟΚ.
Η Βουλή ορίζει τους 24 ευρωβουλευτές που θα εκπροσωπήσουν τη χώρα στο ευρωκοινοβούλιο μέχρι τη διεξαγωγή των πρώτων ευρωεκλογών, για την εκπροσώπηση της Ελλάδας στο ευρωκοινοβούλιο, οι οποίες θα γίνουν τον Οκτώβριο του 1981.
Με διπλές εκλογές, στις 18 Οκτωβρίου 1981, οι Έλληνες ψηφοφόροι εκλέγουν τους 300 βουλευτές που θα τους εκπροσωπήσουν στη Βουλή των Ελλήνων και τους 24 ευρωβουλευτές που θα στείλουν στο ευρωκοινοβούλιο.
Οι δύο εκλογικές αναμετρήσεις διεξάγονται με διαφορετικό εκλογικό σύστημα.
Οι βουλευτικές εκλογές με ενισχυμένη αναλογική αλλά οι ευρωεκλογές με απλή αναλογική. Οι ευρωβουλευτές δεν εξελέγησαν με σταυρό προτίμησης αλλά με λίστα.
Οι υποψήφιοι ευρωβουλευτές ήταν 208, στις ευρωεκλογές ψήφισαν 5.752.344 πολίτες και η αποχή ανήλθε στο 18,51%, ενώ στο ίδιο ποσοστό κινήθηκε η αποχή και στις βουλευτικές εκλογές.
Η διαφορά ανάμεσα στο ΠΑΣΟΚ, που ήταν πρώτο κόμμα, και τη ΝΔ που ήταν δεύτερο κόμμα, έφτασε το 8,78%.
Πως αντιμετώπισαν οι Έλληνες τις πρώτες ευρωεκλογές
Οι ευρωεκλογές επισκιάστηκαν από τις εθνικές εκλογές, κατά την προεκλογική περίοδο, και η ψήφος του 1981 για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έγινε μια «δεύτερη ψήφος» χωρίς άμεσες επιπτώσεις στη συγκρότηση της πολιτικής εξουσίας.
Την επομένη των εκλογών στα πρωτοσέλιδα του Τύπου κυριαρχούσε η κυβερνητική αλλαγή, η άνοδος του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, ενώ τα αποτελέσματα των ευρωκλογών δεν κάλυπταν ούτε μονόστηλο.
Τα κόμματα που κατέλαβαν τις 24 έδρες στις ευρωεκλογές του Οκτωβρίου του 1981 ήταν:
1 Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα (ΠΑΣΟΚ) 40,12%- 10 έδρες
2 Νέα Δημοκρατία (ΝΔ): 31,34%- 8 έδρες
3 Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΚΚΕ) 12,84%- 3 έδρες
4 ΚΚΕ Εσωτερικού (ΚΚΕεσ.): 5,29%- 1 έδρα
5 ΚΟΔΗΣΟ/ΚΑΕ: 4,25% – 1 έδρα
6 Κόμμα Προοδευτικών (ΚΠ): 1,95%- 1 έδρα
Στις ταυτόχρονες εθνικές εκλογές ο Ανδρέας Παπανδρέου και το ΠΑΣΟΚ κερδίζουν με ποσοστό 48,06%, έναντι 35,86% της Νέας Δημοκρατίας υπό τον Γεώργιο Ράλλη και 10,93% του ΚΚΕ.
Από τον Ιανουάριο του 1981 έως τη διεξαγωγή των Ευρωεκλογών, όπως είπαμε, οι εκπρόσωποι της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είχαν οριστεί από τη Βουλή των Ελλήνων.
Για τον λόγο αυτό η θητεία των 24 Ελλήνων Ευρωβουλευτών διήρκεσε 2,5 χρόνια και όχι 5 χρόνια, έως τις Ευρωεκλογές του 1984.
Οι πρώτοι εκλεγμένοι ευρωβουλευτές
Με το ψηφοδέλτιο του ΠΑΣΟΚ ανεδείχθησαν 10 ευρωβουλευτές: Οι Σπύρος Πλασκοβίτης, Νικόλαος Βγενόπουλος, Γιάννος Παπαντωνίου, Κωνσταντίνα Πανταζή, Ασημάκης Φωτήλας, Αντώνης Γεωργιάδης, Κωνσταντίνος Νικολάου, Χρήστος Μαρκόπουλος, Λεωνίδας Λαγάκος και Καλλιόπη Νικολάου, η οποία αντικατέστησε τον Δημήτρη Κουλουριάνο – ανέλαβε υφυπουργός Οικονομικών αμέσως μετά τις εκλογές.
Με το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας εκλέχτηκαν οκτώ ευρωβουλευτές: Ο Κωνσταντίνος Καλλίας, ο Μιχαήλ Πρωτοπαπαδάκης, ο Κωνσταντίνος Γόντικας, ο Φιλώτας Καζάζης, ο Λεωνίδας Μπουρνάς, ο Αχιλλέας Γεροκωστόπουλος, ο Ευστράτιος Παπαευστρατίου και ο Κωνσταντίνος Καλογιάννης.
Το ΚΚΕ εξέλεξε τρία πρόσωπα, τον Βασίλη Ευφραιμίδη, τον Δημήτρη Αδάμο και τον Αλέκο Αλαβάνο.
Στις Βρυξέλλες πήγαν ωστόσο ως νέοι ευρωβουλευτές και τρία πρόσωπα από κόμματα που δεν υπάρχουν πια: ο Λεωνίδας Κύρκος από το ΚΚΕ Εσωτερικού, ο Ιωάννης ή Γιάγκος Πεσμαζόγλου από το ΚΟΔΗΣΟ-ΚΑΕ και ο Απόστολος Παπαγεωργίου (ο οποίος αντικαταστάθηκε αργότερα από τον Ηλία Γλυκοφρύδη) από το Κόμμα Προοδευτικών.
Αξίζει να σημειωθεί τέλος ότι το Ευρωκοινοβούλιο δεν ήταν το πιο ισχυρό θεσμικό όργανο της τότε ΕΟΚ όπως είναι σήμερα. Η επιρροή του ήταν σημαντικά μικρότερη, σχεδόν δεν έπαιζε κανένα ρόλο, φιλοξενούσε κυρίως συζητήσεις επί σειράς θεμάτων.
