Βέροια – ΑποΜνημοΝεύματα της Μνήμης: “Αύρα μιας Πόλης είναι το αποτύπωμα της ζωής των ανθρώπων της” / γράφει η Μαίρη Τσιράκογλου – Ναζλίδου

Η παιδική παρέα της γειτονιάς μου / οδός Σκρά, στο βάθος το ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ
(Έλση και Λένα Γκανάρα, Αφρούλα Τζήκα, Αντωνία και Παύλος Ανδριανόπουλος)

ΤΣΙΡΑΚΟΓΛΟΥ – ΝΑΖΛΙΔΟΥ ΜΑΙΡΗ

Αύρα μιας Πόλης είναι το αποτύπωμα της ζωής των ανθρώπων της

Όλος ο κόσμος ξεκινούσε από τη γειτονιά μου… και τους ανθρώπους της, που σημάδεψαν την παιδική μου ζωή και η φαντασία μου τους κρατάει ζωντανούς και αιωρούμενους στο παρόν μου και στο μέλλον μου.

Ανατρέχω σε εικόνες και στιγμές, ανατρέχω σε συναντήσεις με ανθρώπους στις διάφορες ηλικίες μου, σε γειτονιές σημαδεμένες καθεμία από τα δικά της πρόσωπα, τις δικές της φωνές…

Τι σκληρός δίσκος είναι αυτός μέσα μας; Και πολύ εξελιγμένης τεχνολογίας, αν σκεφτώ ότι αναπαράγει ακόμη και τις μυρωδιές που με περιστοίχιζαν. Μυρωδιές από ανθρώπους αλλά και από γειτονιές.

Οι μυρωδιές του απαράμιλλης ομορφιάς κήπου του Σαρηκωστή στο φρύδι της πόλης, δίπλα στο Αρχαιολογικό Μουσείο, οι μυρωδιές από το τσαγκαράδικο του κυρ Λάσκαρη, μυρωδιά από τα δέρματα και από τη δερματόκολλα που με ξετρέλαινε, οι μυρωδιές από τα αγιοκλήματα του καλοκαιριού που όλοι οι φράχτες της μικρασιάτικης γειτονιάς μου διέθεταν οπωσδήποτε, μυρωδιές από τα σαπούνια και από την αλισίβα και τα πλυμένα ρούχα που ανέμιζαν στους κήπους πεντακάθαρα και πλούτιζαν τον αέρα με την καθαριότητά τους, οι μυρωδιές από τα καπλαντισμένα τετράδια και το χαρτί απ’ τα «φρέσκα βιβλία» στην αρχή κάθε χρονιάς, η μυρωδιά της μαστίχας μπαζούκα, οι μυρωδιές από τα ξύλα που έκαιγαν στις σόμπες τον χειμώνα…

Και κάθε Τρίτη, χειμώνα καλοκαίρι, όλη η Βέροια ένας μεγάλος μαχαλάς, με τη μυρωδιά των μαγειρεμένων ψαριών να διαπερνάει κάθε δρόμο, κάθε συνοικία, κάθε σπίτι… Παρόλο που δεν έχουμε θάλασσα, είμαστε λάτρεις της μεσογειακής διατροφής απαρεγκλίτως…

Μια φίλη μου από την Αθήνα που έμεινε στη Βέροια για πολλά χρόνια ως «νύφη», περιγράφοντάς μου τις πρώτες εντυπώσεις από την πόλη όπου μετοίκησε τη δεκαετία ’80-’90 μου περιέγραφε την ευχάριστη και έντονη έκπληξή της, ότι γι’ αυτήν η Βέροια ήταν οι μυρωδιές των ψαριών κάθε Τρίτη, η μυρωδιά του καμένου ξύλου από τις σόμπες και τα τζάκια τον χειμώνα που ξεχύνονταν σ’ όλη την ατμόσφαιρα και οι εικόνες από τα μανάβικα που άπλωναν τη φρέσκια πραμάτεια τους μέσα κι έξω από τα μαγαζιά τους.

Και οι ήχοι; Άλλο κεφάλαιο κι αυτό… Οι ήχοι των μαμάδων από τα παράθυρα των διώροφων ‒το πολύ‒ σπιτιών μας μπορούν να ξεχαστούν;… «Λευτερίτσα, τη ζακέτα δεν φόρεσες, κυρα-Αδαμαντία τι θα μαγειρέψεις σήμερα;» «Γιώργο, συμμαζέψου, τρώμε» και να ο παγωτατζής, να ο γανωτής, να ο ψαράς, να ο παγοπώλης, να το κινούμενο αυτοκίνητο με τα υφάσματα με δόσεις, και οι φωνές των δασκάλων μας στο σχολείο αξέχαστες κι αυτές… Ο κύριος Φωτιάδης και ο κύριος Καλαϊτζής και η κυρία Ιφιγένεια και η κυρία Γιόλα.

Πρόσωπα πολλά ζούνε ακόμη μέσα μου και με γλυκαίνουν που υπήρξαν στη ζωή μου και με σημάδεψαν.

Όλα αυτά είναι η αύρα των ανθρώπων της πόλης μου, που μένει ανεξίτηλη και ίπταται εις τους αιώνας των αιώνων πάνω απ’ αυτήν την πόλη και από εμάς.

Γιατί αυτό που είμαστε περιέχει και αυτό που κουβαλάμε….

————————–

Ο κυρ Χάρης ο Σαουλίδης, ο ποδηλατάς μας

Το πιο μοντέρνο μικρομάγαζο της γειτονιάς (το ποδήλατο ήταν είδος πολυτελείας να το έχεις) και ο κυρ Χάρης νοίκιαζε ποδήλατα με την ώρα… Άσε που στα φούιτ ήταν μάστορας, να σου επιδιορθώσει το λάστιχο και να σου κλείσει την τρύπα μ’ εκείνο το αυτοκόλλητο λαστιχάκι που τα έφερνε όλα στα ίσα τους… Το άλλο σπάνιο(!!!) πράγμα που πουλούσε ο κυρ Χάρης ήταν οι μαστίχες-μπαζούκας… Κόκκινη μακρόστενη, τεράστια στα παιδικά μου μάτια και σου έκοβε ακριβώς όσο ήθελες, μια δραχμή, δυο δραχμές. Μια πανδαισία η μυρωδιά της και η γεύση της, την έχω ακόμη στο στόμα μου τεράστια και έτοιμη να καλύψει, καθώς τη φούσκωνα, όλο το πρόσωπό μου… και μετά διαγωνισμός με τις φίλες στη γειτονιά για το ποια θα κάνει τη μεγαλύτερη φούσκα…

Ο σοβαρός κυρ Χάρης, με το μόνιμο κινητικό πρόβλημα που τον ταλαιπωρούσε και τον ανάγκαζε να βλέπει και να παρακολουθεί τη ζωή καθισμένος σε αναπηρικό καροτσάκι, ήταν για εμάς τα παιδιά η πόρτα για την ελευθερία μας… Γιατί το ποδήλατο ήταν το δίτροχο που σου επέτρεπε να τρέξεις και να νιώθεις τον αέρα να παίρνει τα μαλλιά σου και να τα ανεμίζει και τα πνευμόνια σου «να γεμίζουν» ξενοιασιά…

——————

Ο κυρ Λάσκαρης

ο τσαγκάρης,
απέναντι απ’ τον κυρ Χάρη,
μια παράγκα, με αμέτρητα παπούτσια.
Μπροστά του και στα ράφια του
και στο τραπεζάκι της επιδιόρθωσης, ένας θησαυρός…
Καρφιά μεγάλα, μικρότερα, πρόκες, προκίτσες,
σόλες με τα καρφιά να χάσκουν,
περιμένοντας τα μαγικά χέρια του κυρ Ανδρέα,
για να τους δώσει ξανά φόρμα και αρχοντιά…
Και σφυριά, σφυράκια, πένσες
και κάθε είδους εργαλείο χρήσιμο
για να βάλει τα πράγματα στη θέση τους….
Η μεγάλη μαγεία ήταν,
όταν πήγαινες και αναζητούσες το παπούτσι σου
που φτιάχτηκε ή ήταν ακόμη στην αναμονή…
Εκεί γινόταν μια μικρή αναταραχή,
μέσα στον σωρό των παπουτσιών
που υπήρχαν στα ράφια και γύρω του…
Αυτό είναι;
Μήπως αυτό;
Τι χρώμα έχει; Της μαμάς σου ή δικό σου;
Ποτέ, όμως, μα ποτέ
δεν χάθηκε το πολύτιμο λάφυρο που έψαχνες…

——————–

Βέροια: Σελίδες από τα “ΑποΜνημοΝεύματα της μνήμης” κάθε Κυριακή πρωί στη Φαρέτρα

——————

Ο Βασιλάκης

με το περίπτερο έξω απ’ το 6ο Δημοτικό Σχολείο και μετέπειτα λαχειοπώλης.
Η χαρά των παιδιών του 6ου Δημοτικού Σχολείου Βέροιας… Και τι δεν είχε στο περίπτερό του… ροξ, μαστίχες, τετράδια, καπλαντίσματα, παιδικά περιοδικά, αλλά κυρίως τα φακελάκια με τους ποδοσφαιριστές των οποίων κάναμε συλλογή όλοι, μικροί και μεγαλύτεροι, αγόρια και κορίτσια, και μετά ανταλλάσσαμε δίνοντας ο ένας στον άλλον αυτά που είχε διπλά και τα σπάνια τα εξαγοράζαμε με διπλές φιγούρες στην ανταλλαγή… Ακόμη θυμάμαι τον Σιδέρη, τον Πιτυχούτη, τον Δομάζο, τον Παπαϊωάννου.

Φυσιογνωμίες αξέχαστες στη γειτονιά, με τα μαγαζάκια τους, τα σταθερά ή μετακινούμενα…

Ο κυρ  Μανώλης ο Κούσιος με τα γιαούρτια του στην οδό Γράμμου… Γιαούρτι τσανάκας με μπόλικο καϊμάκι και τη φαρδιά κουτάλα για να σου βάζει στο πιάτο την ποσότητα που θες… «Βάλε, κυρ Μανώλη, μπόλικο καϊμάκι, σε παρακαλώ…»

Ο παγωτατζής ο Γιώργος με το καροτσάκι του, στη γύρα από γειτονιά σε γειτονιά, χωνάκι παγωτό της μιας δραχμής, η χαρά του καλοκαιριού…

Ο γανωτής και ο ψαράς και ο πάγος, όλοι συχνοί επισκέπτες-περαστικοί και τελάληδες στις γειτονιές μας….

• Ο πατήρ Κύριλλος στον Αϊ-Γιάννη

Περήφανος, αγέρωχος και δηκτικός, λίγο τον φοβόμασταν ως παιδιά, αλλά η φιγούρα του στο μπαλκόνι του σπιτιού του που ήταν ακριβώς δίπλα στον Αϊ-Γιάννη στα μάτια μου ακόμη υπάρχει σαν τους ιερωμένους που το ράσο τους ανέμιζε τον αέρα της λευτεριάς στην Επανάσταση του 1821 και το βλέμμα τους ήταν στραμμένο στον ουρανό.

• Ο καλλίφωνος ψάλτης Τάσος στην εκκλησιαστική χορωδία των Αγίων Αναργύρων.

Για μας ήταν ο Μαέστρος της Άνοιξης και της συμμετοχής μας σε μια τελετουργία.

Κάθε Μεγάλη Εβδομάδα μάς συγκέντρωνε όλα τα παιδιά της ενορίας και πρόβα στην πρόβα φτάναμε στη Μεγάλη Παρασκευή να συνοδεύουμε τον Επιτάφιο και να ψάλουμε το ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ και τη ΖΩΗ ΕΝ ΤΑΦΩ ακολουθώντας το μέτρο και τον τόνο που μας έδινε με το διαπασών του.

Τι τιμή και τι ευλάβεια; Το Πάσχα ήταν η άνοιξη στις ψυχές μας…

• Οι γυμναστικές επιδείξεις στο τέλος της χρονιάς

• Οι πιο όμορφες της Βέροιας, Κούρτη και Καραμίχου

• Οι γιορτές του Τουριστικού Ομίλου με τα άρματα

• Οι ξενώνες των αξιωματικών και η επίλεκτη κοινωνία τους

• Οι γιατροί και η επίλεκτη κοινωνία τους

• Ο αθλητικός Καθηγητής Σωματικής Αγωγής κ. Κανελλίδης

• Οι πλούσιοι της γειτονιάς, οικογένεια Καζαντζίδη

• Οι μουσικές οικογένειες Σμυρλή και Θεοφάνους

• Το βιβλιοπωλείο της Χαρούλας Μήτσιου

• Η βιβλιοθήκη της Βέροιας και η κυρία Μαρίκα

• Ο ξακουστός γιατρός Ιωαννίδης (για όλα είχε την κατάλληλη θεραπεία)

• Το φροντιστήριο του Ηρακλή Γεωργιάδη

• Οι τυρόπιτες του Ηρακλή

• Τα ζαχαροπλαστεία «Σερεμέτα» και «Πράπα»

• Η κυρα-Άννα στο ΠΙΚΠΑ

• Ο Καπετάνιος και τα γιαούρτια του

• Η Νίνα η Κωνσταντινίδου και τα αποκριάτικα πάρτι της

• Το ΡΕΞ και οι ταινίες με την Μάρθα Βούρτση, Νίκο Ξανθόπουλο και τη Ναργκίς

• Τα Λουτρά απέναντι από το Αρχαιολογικό Μουσείο

• Το σιδεράδικο του παππού μου στην Κεντρικής και το εντυπωσιακό αμόνι του

• Οι κήποι της γειτονιάς μου, με τους ξύλινους φράχτες και το αγιόκλημα

• Το κέντρο «Παράδεισος» δίπλα στους Αγίους Αναργύρους και ο Πράσινος Κήπος απέναντι από το σπίτι των Θεοφάνους και Καζαντζίδη

• Η πανέμορφη εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας με τα σπιτάκια γύρω γύρω στον αυλόγυρο. Μια ολόκληρη γειτονιά ευλάβειας…

• Το φαρμακείο του Αντωνιάδη με τις αλοιφές που έφτιαχνε ο ίδιος

• Η γριά Παπατζίκου, πρακτική μαία και γιατρέσσα.

• Ο γείτονας παθιασμένος καλλιτέχνης φωτογράφος Κώστας Βαρβαρέσος

• αξέχαστος καθηγητής μας Χρήστος Τσολάκης και η για πολλά χρόνια φιλόλογός μας και γυναίκα του, Στάσα Βαγουρδή. Η έννοια του δασκάλου που μεταδίδει «φως» μ’ όλη τη σημασία αλλά και την ουσία της λέξης. Αλλά και οι μετέπειτα καθηγητές μας, Παυλίδης, Βάρδας, Λεσπουρίδης σημάδεψαν και έγραψαν στην εφηβική ψυχή μας και μας έδειξαν δρόμους για να σκεφτούμε και να χτίσουμε την προσωπικότητά μας.

• Και οι μοδίστρες και οι κουρείς με τα μετακινούμενα απαραίτητα της τέχνης τους!!!

Δύο φορές τον χρόνο τουλάχιστον είχαμε μοδίστρα στο σπίτι για να ράψουν όλα τα θηλυκά της οικογένειας τα ρούχα του χειμώνα ή του καλοκαιριού και να μεταποιήσουν όσα χρειάζονταν τροποποίηση… Πανηγύρι εκείνη η μέρα… από την προηγούμενη ετοιμάζονταν τα φαγητά της μέρας για να μη χασομεράμε, βγάζαμε από τους τυλιγμένους μπόγους υπολείμματα υφασμάτων που περίσσεψαν από προηγούμενα ραψίματα, γιατί ποτέ δεν ξέρεις τι μπορεί να είναι χρήσιμο… άλλο σαν ρέλι στην μεταποίηση, άλλο σαν σκέρτσο σ’ ένα σχέδιο μονόχρωμο, φερμουάρ, ψαλίδια, καρφίτσες, πένσες, ένας απέραντος μαγικός κόσμος… Και η μοδίστρα, η κάθε μοδίστρα που μας έντυνε κουβαλούσε και τα περιοδικά μόδας που είχε για να διαλέξουμε σχέδιο…

Τα ξεφύλλιζα και τα ξανακοίταγα όλη τη μέρα γιατί όλα ήταν με μοντέλα και σχέδια απ’ το Παρίσι και από την Ιταλία και το μυαλό έκανε σχέδια «πώς να είναι εκεί άραγε; Και πόσο όμορφες είναι οι γυναίκες που φοράν αυτά τα ρούχα; Αχ και να γινόμασταν έτσι…» Και να η βοήθεια στη μοδίστρα, μαζεύοντας κάθε τόσο τις καρφίτσες που της έπεφταν με τον μαγνήτη, να το στρίφωμα με το σουρφιλέ που είχα αρχίσει και έμαθα να κάνω, να η μεζούρα και πώς παίρνουμε τα μέτρα… Τι ωραία ατμόσφαιρα, πού πήγαν όλα αυτά; Η Καλλιρόη και η Τζίνα και η Κούλα η Κουμπατή και η Βέτα η Πράπα, ήταν οι μοδίστρες της δικής μας γειτονιάς, η καθεμία με τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της και το προσωπικό της γούστο και άποψη για το τι θα σου πάει… Οι στιλίστριες της εποχής μας…

Βέβαια, υπήρχε και η Haut Couture της πόλης, η υψηλή ραπτική, όσο κι αν φαίνεται παράξενο, με απίστευτα ταλέντα και πρώτη πρώτη την Μπέμπα Μπακαλίδου… Το μαγικό χέρι και η υψηλή αισθητική γούστου, συνδυασμένα με ποιότητα υφασμάτων και προσωπικών δεξιοτήτων της κυρίας Μπέμπας… μπορούσε να σου κεντήσει τον γιακά από ένα βραδινό ρούχο με το χέρι και με σχέδιο δικό της ή να σου κάνει τα ιδιαίτερα κουμπιά του παλτού σου καλυμμένα με μακραμέ επένδυση από την ίδια δουλεμένα, ή να σου κατασκευάσει τσαντάκι πορτ φέιγ για να συμπληρώσει αρμονικά το σικ παλτό που σου έραβε… Μιλάμε για υψηλή ραπτική, υψηλή αισθητική, υψηλό γούστο… Και τα κουστούμια για τις μαζορέτες και τις καλλονές που συνόδευαν τα άρματα στο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ της δεκαετίας ’60 με σχέδια της Μπέμπας ήταν ραμμένα…

Της ίδιας εποχής εξαιρετική μοδίστρα και η Μαίρη η Αχτσή και ακολουθεί ο Μόδιστρος…

Και τόσες άλλες μοδίστρες είχε η Βέροια, πολύ καλές μοδίστρες, καλλιτέχνιδες, που άφησαν εποχή και που έκλεισε ο κύκλος τους όταν ήρθε το ρούχο το ετοιματζίδικο, το ομοιόμορφο και το οικονομικότερο…

Τόσο με μάγευε το ατελιέ της μοδίστρας, το μοδιστράδικο, ώστε κάθε καλοκαίρι πήγαινα στη γειτόνισσά μας, την κυρα-Σοφία Αδριανοπούλου, για να μάθω την τέχνη… τσιράκι με μεράκι… Εκεί έμαθα και το σουρφιλέ και το σιδέρωμα στα στριφώματα και μετέπειτα ραπτομηχανή και βέβαια ήμουν το παιδί που πήγαινε τα ρούχα στις πελάτισσες όταν είχαν τελειώσει από τις εξαντλητικές πρόβες… Πάντα μου δίναν κι ένα πουρμπουάρ, τι χαρά και τι ανταμοιβή με νόημα… Κάθε καλοκαίρι, όλα τα καλοκαίρια, μέχρι σχεδόν το τέλος του Γυμνασίου με προίκισαν με πολλές γνώσεις γύρω απ’ τη ραπτική που μου αρέσει να τις χρησιμοποιώ ακόμη και σήμερα…

Ο άντρας της κυρα-Σοφίας, ο κυρ Μήτσος ο Ανδριανόπουλος, καλλιτέχνης κουρέας, που ξύριζε και στο σπίτι όσους ήταν ανήμποροι λόγω ηλικίας πλέον να πάνε στο κουρείο του… σαν τον παππού μου τον Γιάννη.

Κάθε Σάββατο μετά το μπάνιο του, έρχονταν το απόγευμα ο κυρ Μήτσος με το μαγικό βαλιτσάκι του, που, όταν το άνοιγε, δεν ήξερα τι να πρωτοθαυμάσω… Μέσα στο μεταλλικό κεσεδάκι έφτιαχνε τη σαπουνάδα και με το πυκνό πινέλο την άπλωνε παχιά παχιά στο πρόσωπο του παππού… Στο μεταξύ, η κουβέντα μεταξύ τους έδινε και έπαιρνε… Λακριντί κανονικό… Όλα τα νέα της γειτονιάς, της αγοράς και των περιχώρων, σε μισής ώρας ξύρισμα… ούτε internet, ούτε εφημερίδες, ούτε τηλεόραση… όλα στόμα με στόμα…

Το δεύτερο στάδιο και το πιο επικίνδυνο ξεκινούσε με μια πέτσινη μαύρη φαρδιά λωρίδα που κρεμούσε στο χερούλι του παραθύρου και κρατώντας με το ένα του χέρι την άκρη της που κρέμονταν, ακόνιζε πάνω κάτω τη φαλτσέτα που είχε για το ξύρισμα για να γίνει κοφτερή… Σαν δήμιος και σαν μύστης μου φαινόταν, που θα ξεκινούσε μια μυστηριακή τελετή… Επιδέξιες κινήσεις του μάζευαν τον αφρό από το πρόσωπο, που παρέσυρε και ό,τι τρίχα υπήρχε από κάτω και με πολλή προσοχή στο μουστάκι, σύμβολο και αξεσουάρ του προσώπου του παππού για πολλά χρόνια…

Και τέλος, η κολόνια, μ’ εκείνο το όμορφο δοχείο με το ρύγχος στην άκρη για να πέφτει με μέτρο στη χούφτα του και να αλείφει ο κυρ Μήτσος το πρόσωπο του παππού απ’ τα μάγουλα προς τα αυτιά, λεμόνι μυρωδάτο, κι εγώ να ανοίγω τις μικρές χούφτες μου για να μου ρίξει μερικές σταγόνες να ευωδιάζω…

Έναν κόσμο ολόκληρο κουβαλάω μέσα μου, οικοδομικά τετράγωνα, που τα ξέρω σπιθαμή προς σπιθαμή και ανθρώπους που ακούω ακόμα τις φωνές τους και αναπολώ τις χάρες τους…

Αυτός ο κόσμος με οικοδόμησε και θα με συντροφεύει πάντα.

——————-

Σημείωση Φαρέτρας: Παραθέτουμε τη λίστα των συγραφέων στο βιβλίο “Βέροια – ΑποΜνημοΝεύματα της Μνήμης”