Η  “Νέα  Γλώσσα” και η “Διπλή Σκέψη” του Υπουργείου Παιδείας / γράφει ο Ηλίας Γιαννακόπουλος

               *Τα “Ιδιωτικά” Πανεπιστήμια και τα “Μη – Κρατικά”.

                **Ενημέρωση ή Προπαγάνδα;

        Η κυβέρνηση με την εξαγγελία της περί ίδρυσης Ιδιωτικών Πανεπιστημίων δεν ξάφνιασε μόνο για την σπουδή της αλλά και με τον τρόπο που την εξήγγειλε. Ανεξάρτητα από το εάν  συμφωνεί ή διαφωνεί κάποιος με την εν λόγω εξαγγελία θα ήταν περίεργο να μην εστιάσει την προσοχή του στο επικοινωνιακό κομμάτι αυτής.

Φαίνεται πως το επικοινωνιακό επιτελείο της κυβέρνησης αλλά και του υπουργείου Παιδείας γνωρίζουν πολύ καλά την τεχνική και την τέχνη να βρίσκουν τις κατάλληλες λέξεις για να παρουσιάσουν ένα νομοθέτημα-τομή για την Ελλάδα. Φαίνεται να πιστεύουν πως μία εκπαιδευτική τομή σαν κι αυτή της ίδρυσης των Ιδιωτικών Πανεπιστημίων χρειάζεται και το σχετικό γλωσσικό περίβλημα.

Κι αυτό γιατί η αναγκαία κοινωνική συναίνεση και αποδοχή  τέτοιων  ριζικών  αλλαγών στα Πανεπιστημιακά  δεδομένα της χώρας μας που αγγίζουν τα όρια της αντισυνταγματικότητας, όπως καταγγέλλει η αντιπολίτευση, χρειάζεται και το ανάλογο γλωσσικό πλαίσιο. Οι άνθρωποι, δηλαδή, και οι πολίτες ειδικότερα πρώτα αποδέχονται τη “Λέξη” που κοινοποιεί-γνωστοποιεί ένα νόμο (το γνωστό σημαίνον του Φερντινάν ντε Σωσσύρ) και μετά υιοθετούν και το βαθύτερο πυρήνα–περιεχόμενο του νομοθετήματος (το σημαινόμενο).

Ειδικότερα η κυβέρνηση απέφυγε να μιλήσει για «Ιδιωτικά»
 Πανεπιστήμια και αντ’ αυτού μίλησε για «Μη Κρατικά, Μη Δημόσια και μη Κερδοσκοπικά» Πανεπιστήμια. Φαίνεται πως η λέξη «Ιδιωτικά» στην Ελλάδα προκαλεί ακόμη και σήμερα περίεργα ιδεολογικά αλλεργικά φαινόμενα.

Έτσι από την εξαγγελία απουσιάζει η ενοχλητική λέξη «Ιδιωτικά» και αντικαθίσταται από τις αντίθετες με την προσθήκη του αρνητικού «Μη». Αυτό έχει ως συνέπεια στο νου του πολίτη να μένει η θετική έννοια «Δημόσιο» και να εξαϋλώνεται το αρνητικό «Μη».

Όλες οι παραπάνω επικοινωνιακές ταχυδακτυλουργίες της κυβέρνησης παραπέμπουν ευθέως στην «Διπλή Σκέψη», όπως αυτή αναπτύσσεται και προβάλλεται ως αναγκαιότητα   στο έργο του Όργουελ «1984».  Μία «Διπλή Σκέψη» που συνιστά το απόλυτο εργαλείο υποβολής και υποταγής των πολιτών στα κελεύσματα της κάθε εξουσίας.

“Να ξέρεις και να μην ξέρεις, να συνειδητοποιείς την πλήρη αλήθεια και να λες προσεκτικά κατασκευασμένα ψέματα, να εκφράζεις ταυτόχρονα απόψεις που αυτοαναιρούνται. Να ξεχνάς αυτά που δεν βολεύουν και να τα ξαναθυμάσαι όταν βολεύουν…”.

        Δεν απέχει πολύ, λοιπόν, από τα παραπάνω και η επικοινωνιακή τεχνική της κυβέρνησης που χρησιμοποιώντας το εργαλείο της «Διπλής Σκέψης» και εντάσσοντάς το στην  ευρύτερη έννοια της «Νέας Γλώσσας» (new speak) προσπαθεί να μειώσει τις αντιδράσεις της αντιπολίτευσης και να προκαλέσει στους πολίτες τη “δημιουργική σύγχυση”.

Έτσι η “Νέα Γλώσσα” συνεπικουρούμενη στοχεύει από την “Διπλή Σκέψη” αφενός μεν στην αποδόμηση των επιχειρημάτων της αντιπολίτευσης και αφετέρου στην παραπλάνηση του λαού και στην ολοκληρωτική υποταγή του. Σε αυτό το επικοινωνιακό πλαίσιο η αντιπολίτευση θα εγκαλείται για “κοινωνικό συντηρητισμό”  και η  κυβέρνηση θα αναδεικνύεται ως προοδευτική δύναμη που τολμά τομές ρηξικέλευθες. Αλλαγές που χρόνια τώρα προαναγγέλλονται αλλά ποτέ δεν θεσμοθετούνται αφού το πολιτικό κόστος δρα ανασχετικά.

Η κυβέρνηση, λοιπόν, θα εμφανίζεται πως τολμά και υπερβαίνει όλα τα ιδεολογήματα του παρελθόντος για το καλό του τόπου. Αυτή είναι και η δύναμη της γλώσσας και των λέξεων. Δηλαδή, λέξεις και έννοιες που δεν βολεύουν την εξουσία να δαιμονοποιούνται και να εξοβελίζονται, ενώ αντιθέτως  προβάλλονται  εμφαντικά κάποιες άλλες  που στο νοηματικό τους φορτίο εμπεριέχουν αυτό που «δήθεν» ο λαός και το σύνταγμα το επιτρέπουν.

Φαίνεται, επομένως, πως το «Υπουργείο Αλήθειας» του Όργουελ εξακολουθεί και στις μέρες μας να λειτουργεί και να παράγει τις δικές του “Αλήθειες”.

“Το ζήτημα είναι αν μπορείς να κάνεις τις λέξεις να σημαίνουν τόσα πολλά διαφορετικά πράγματα”.

Ο  “Μεγάλος Αδελφός” , λοιπόν, είναι παρόν και μας υπενθυμίζει τη σχέση της Γλώσσας με τη Σκέψη και τα λεπτά όρια της Προπαγάνδας με την Ενημέρωση – Πληροφόρηση. Το παρακάτω απόσπασμα από το «1984» του  Όργουελ είναι άκρως διαφωτιστικό:

       «Πώς πάει το Λεξικό;» είπε ο Γουίνστον, υψώνοντας τη φωνή του για ν΄ ακουστεί.

        «Αργεί», είπε ο Σάιμ. «Βρίσκομαι στα επίθετα. Είναι συναρπαστικό».

         Έλαμψε αμέσως μόλις έγινε λόγος για τη Νέα Ομιλία…   

         «Η Ενδεκάτη Έκδοση είναι η οριστική» είπε. Δίνουμε στη γλώσσα την τελική της μορφή, τη μορφή που θα έχει όταν κανείς δε θα μιλάει άλλη γλώσσα. Όταν τελειώσουμε, άνθρωποι σαν κι σένα θα πρέπει να την μάθουν απ΄αρχής. Πιστεύεις, θα έλεγα, ότι η κύρια δουλειά μας είναι να εφεύρουμε νέες λέξεις. Αλλά δε συμβαίνει καθόλου κάτι τέτοιο. Καταστρέφουμε λέξεις – δεκάδες, εκατοντάδες λέξεις κάθε μέρα. Πετσοκόβουμε τη γλώσσα ως το κόκκαλο. Η Ενδεκάτη Έκδοση δεν θα περιέχει ούτε μια λέξη που να μπορεί να θεωρηθεί απαρχαιωμένη πριν από το 2050»…

         «Ωραίο πράγμα η καταστροφή των λέξεων. Βεβαίως, το μεγάλο κόψιμο γίνεται στα ρήματα και τα επίθετα, αλλά υπάρχουν επίσης και εκατοντάδες ουσιαστικά που μπορούμε να ξεφορτωθούμε. Δεν είναι μόνο τα συνώνυμα∙ υπάρχουν επίσης και τα αντίθετα. Στο κάτω κάτω , ποιος ο λόγος ύπαρξης μια λέξης που απλώς είναι αντίθετη μιας άλλης; Μια λέξη εμπεριέχει από μόνη της το αντίθετό της. Πάρε, ας πούμε, τη λέξη “καλός”. Τι χρειάζεται η λέξη “κακός”; “Μηκαλός” είναι το ίδιο και καλύτερο γιατί είναι ακριβώς το αντίθετο του “καλός”, ενώ η άλλη λέξη δεν είναι.

Αν πάλι θέλεις μια λέξη πιο δυνατή από το “καλός”, τι νόημα έχει να υπάρχει ολόκληρη σειρά από αόριστες και άχρηστες λέξεις όπως “θαυμάσιος”, “υπέροχος” και όλα τα υπόλοιπα; Η λέξη “δίσκαλος” καλύπτει πλήρως την έννοια ή “τρίσκαλος” αν θέλεις κάτι ακόμα πιο έντονο.

          Φυσικά, αυτούς τους τύπους τους χρησιμοποιούμε ήδη, αλλά στην τελική έκδοση της Νέας Ομιλίας δεν θα υπάρχει τίποτα άλλο. Στο τέλος όλη η θεωρία του καλού και του κακού θα καλύπτεται από έξι λέξεις μόνο, στην πραγματικότητα από μία και μόνη. Δε βλέπεις τι ομορφιά υπάρχει σ΄ αυτά, Γουίνστον; Φυσικά», πρόσθεσε αμέσως μετά, «η αρχική ιδέα ήταν του Μεγάλου Αδελφού»…

        «Δεν εκτιμάς αληθινά τη Νέα Ομιλία», είπε σχεδόν θλιμμένα.

        «Ακόμα και όταν την γράφεις, εξακολουθείς να σκέφτεσαι στην Παλαιά Ομιλία. Διάβασα μερικά από τα άρθρα τα οποία γράφεις πού και πού στους Τάιμς. Είναι αρκετά καλά, αλλά είναι μεταφράσεις. Κατά βάθος, θα προτιμούσες να παραμείνεις πιστός στην Παλαιά Ομιλία, μ’ όλη την αοριστολογία της και τις άχρηστες αποχρώσεις των εννοιών. Δεν συλλαμβάνεις την ομορφιά της καταστροφής των λέξεων. Το ξέρεις ότι η Νέα Ομιλία είναι η μόνη γλώσσα στον κόσμο που το λεξιλόγιό της λιγοστεύει κάθε χρόνο;»…

 «Δεν βλέπεις ότι ο όλος σκοπός της Νέας Ομιλίας είναι να στενέψει τα όρια της σκέψης; Στο τέλος θα κάνουμε κυριολεκτικά αδύνατο το έγκλημα της σκέψης, γιατί δεν θα υπάρχουν λέξεις για να το εκφράσει κανείς. Κάθε γενική έννοια που μπορεί ποτέ να χρειαστεί θα καλύπτεται από μια μόνο λέξη, το νόημα της οποίας θα είναι αυστηρά καθορισμένο και όλες οι παραπλήσιές της έννοιες θα έχουν εκλείψει και ξεχαστεί. Ήδη, στην Ενδέκατη Έκδοση, δεν απέχουμε πολύ απ΄ αυτό το σημείο. Αλλά η διαδικασία θα συνεχίζεται και πολύ αργότερα, όταν εσύ κι εγώ θα ‘χουμε πεθάνει. Κάθε χρόνο ολοένα και λιγότερες λέξεις, και οι ορίζοντες της συνείδησης ολοένα και θα στενεύουν».

Και αντί επιλόγου, ένα άλλο απόσπασμα από το “1984” του Όργουελ, αφιερωμένο σε κάθε πραγματικά ελεύθερο ΠΟΛΙΤΗ…

«Ο Ο’ Μπράιαν σήκωσε το αριστερό του χέρι, με την πλάτη του γυρισμένη στον Γουήνστοουν, με τα τέσσερα δάκτυλα εκτεταμένα και τον αντίχειρα κρυμμένο.

-Πόσα δάκτυλα είναι αυτά, Γουήνστοουν;

-Τέσσερα.

-Κι αν το Κόμμα πει ότι δεν είναι τέσσερα, αλλά πέντε, τότε πόσα είναι;

-Τέσσερα.

Η λέξη τέλειωσε με μια κραυγή πόνου.»

     (Tzωρτζ Όργουελ – “1984” Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΔΕΛΦΟΣ (απόσπασμα), Εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ).

¶ΠΗΓΗ: Blog «ΙΔΕΟπολις» Ηλία Γιαννακόπουλου