“Με την ανθρωπιστική και περιβαλλοντική κρίση στη Γάζα” / γράφει ο Γιώργης-Βύρων Δάβος
Ωστόσο, έρχεται τώρα μία πρόσφατα δημοσιευμένη μελέτη στο Social Science Research Network για να αποκαλύψει τη σκληρή πραγματικότητα του πολέμου, όχι μόνον στις επιπτώσεις που έχει στον ανθρώπινο παράγοντα (πάνω από 24.000 νεκροί Παλαιστίνιοι), αλλά και στη γενικότερη επιβάρυνση στις κλιματικές συνθήκες, τόσο στη στενή περιοχή της Μέσης Ανατολής, όσο και παγκοσμίως. Γιατί, όπως γράφει σχετικά η βρετανική εφημερίδα Guardian οι μετρήσεις μόνον για τις εκπομπές ρυπογόνων αερίων και ουσιών κατά τους δύο πρώτους μήνες του πολέμου στη Γάζα, υπολογίσθηκε πως υπερβαίνουν κατά πολύ το ετήσιο αποτύπωμα άνθρακα σε περισσότερες από 20 χώρες, οι οποίες θεωρούνται πως είναι πιο ευάλωτες στην κλιματική αλλαγή.
Η πρωτοποριακή ανάλυση, που έφεραν σε πέρας ερευνητές από το Ηνωμένο Βασίλειο και τις Ηνωμένες Πολιτείες, καταδεικνύει πως πρακτικά το σύνολο (πάνω από 99%) των μετρήσεων αποτυπώνει πως 281.000 τόνοι διοξειδίου του άνθρακα εκλύθηκαν κατά τις πρώτες 60 ημέρες της ισραηλινής στρατιωτικής δράσης (αεροπορικές επιθέσεις και χερσαία εισβολή) που μεσολάβησαν ανάμεσα στην επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου. Μία ανάλυση που βασίσθηκε μόνον στις εκλύσεις CO2 που παράγονται από εναέριες επιχειρήσεις, τη χρήση δεξαμενών και καύσιμα διαφόρων τύπων οχημάτων, καθώς και τις εκπομπές που παράγονται από την κατασκευή και την έκρηξη βομβών, οβίδων πυροβολικού και πυραύλων. Δεν περιλαμβάνει εκπομπές άλλων βλαπτικών για τις κλιματικές συνθήκες αερίων όπως το μεθάνιο. Από τις μετρήσεις για τις πρώτες 60 ημέρες του πολέμου, τα αέρια που απελευθερώθηκαν από τις επιχειρήσεις των Ισραηλινών ισοδυναμούν με την καύση κάτι λιγότερο από 150.000 τόνους άνθρακα.
Ενδεικτικό είναι πως οι πύραυλοι που εκτόξευσε η Χαμάς κατά το ίδιο διάστημα κατά του Ισραήλ παρήγαγαν 713 τόνους CO2, που ισοδυναμούν περίπου με 300 τόνους άνθρακα. Αυτό τονίζει την ασυμμετρία του στρατιωτικού μηχανισμού ανάμεσα στις δύο εμπόλεμες πλευρές. Σε μεγάλο βαθμό, οι αυξημένες εκπομπές CO2 οφείλονταν στα αμερικανικά μεταγωγικά φορτηγά αεροσκάφη που μετέφεραν στρατιωτικό υλικό και πυραύλους στο Ισραήλ.
Τα δεδομένα της έρευνας, που αποκλειστικά δημοσίευσε η βρετανική εφημερίδα Guardian και αναδημοσιεύθηκαν τα πορίσματά τους σε αρκετά μη συστημικά μέσα, αντιπροσωπεύουν την πρώτη εκτίμηση -αν και αρκετά συντηρητική, για πολλούς- του πραγματικού κόστους για το κλίμα από τις εκπομπές άνθρακα στην τρέχουσα σύγκρουση στη Γάζα. Η οποία, όσο διατηρείται, πέρα από τον ανθρώπινο πόνο που προκαλεί, συντελεί μία τεράστια καταστροφή στις υποδομές, τα κτίρια και τις υπηρεσίες, που επίσης συμβάλλουν σε μία άνευ προηγουμένου περιβαλλοντική καταστροφή. Για την οποία κανείς δεν συζητεί, μ’ όλες τις παραινέσεις για να αγοράζουμε ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Γιατί εκτός από την πιο άμεση ανησυχία για την κλιματική κατάσταση που δημιουργείται από την έκκληση αερίων από τις βόμβες και τα αεροσκάφη, υπάρχει και η μελλοντική κι απύθμενη πηγή εκπομπών CO2. Αυτή που σχετίζεται με την επόμενη ανοικοδόμηση της ισοπεδωμένης Γάζας, για την οποία η νέα τούτη έρευνα υπολογίζει ότι το κόστος εκπομπών άνθρακα για την ανακατασκευή των 100.000 κατεστραμμένων κτιρίων, με τις τρέχουσες κατασκευαστικές τεχνικές, θα δημιουργήσει τουλάχιστον 30 εκατομμύρια τόνους αερίων του θερμοκηπίου. Το ποσοστό αυτό είναι συγκρίσιμο με τις ετήσιες εκπομπές CO2 της Νέας Ζηλανδίας και υψηλότερο από αυτό άλλων 135 χωρών, συμπεριλαμβανομένης της Σρι Λάνκα και της Ουρουγουάης.
Αντιδρώντας στη δημοσίευση αυτής της μελέτης, ο Ντέβιντ Μπόιντ, ειδικός εισηγητής του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα και το περιβάλλον, δήλωσε ότι «αυτή η έρευνα μας βοηθά να κατανοήσουμε το τεράστιο μέγεθος των εκπομπών που παράγουν οι στρατοί. Από την προετοιμασία για τον πόλεμο μέχρι τη σύγκρουση και επιπλέον τις εργασίες ανοικοδόμησης μετά το πέρας τους. Οι ένοπλες συγκρούσεις σπρώχνουν την ανθρωπότητα ακόμη περισσότερο προς τον γκρεμό της κλιματικής καταστροφής και είναι ένας ηλίθιος τρόπος να καταναλώνουμε τις ισχνές μας δυνατότητας εξαγοράς ρύπων άνθρακα». Ιδίως όταν όλα τα στοιχεία κατατείνουν πως με την ισραηλινή επιχείρηση μόνιμες θα είναι οι επιπτώσεις στο περιβάλλον και την υγεία των κατοίκων της Γάζας. Όχι μόνον από την τωρινή έλλειψη καυσίμων, νερού κι ενέργειας, που τους αναγκάζουν να κόβουν δάση και να καίνε τις ελιές τους και σκουπίδια για να ζεσταθούν ή να μαγειρεύουν. Η ξαφνική άνοδος στη στάθμη της θάλασσας, η ξηρασία και η υπερβολική ζέστη ήδη απειλούσαν την παροχή πόσιμου νερού και την διατροφική ασφάλεια των κατοίκων στην Παλαιστίνη.
Ακόμη περισσότερο τώρα, οι ειδικοί προειδοποιούν πως η μέση περιβαλλοντική κατάσταση στη Γάζα είναι πλέον καταστροφική και ότι μεγάλο μέρος των γεωργικών εκτάσεων και των ενεργειακών και υδρολογικών υποδομών έχουν καταστραφεί ή μολυνθεί. Με καταστροφικές συνέπειες για την υγεία του πληθυσμού της περιοχής, οι οποίες μπορεί να διαρκέσουν δεκαετίες. Υπολογίζεται ότι στους δύο μήνες του πολέμου μεταξύ 36% και 45% των κτιρίων στη Γάζα -κατοικίες, σχολεία, τεμένη, νοσοκομεία, καταστήματα- καταστράφηκαν ή υπέστησαν ζημιές. Οι εργασίες για την ανακατασκευή τους, με τις τρέχουσες τεχνικές ανέγερσης και τα υλικά, θα είναι ένας από τους κύριους μοχλούς για την υπερθέρμανση του πλανήτη στα χρόνια που θα έλθουν.
«Ο καταστροφικός αντίκτυπος από τις αεροπορικές επιδρομές δεν θα εξαφανισθεί έτσι απλά», τονίζει η Ζένα Άγα, πολιτική αναλύτρια στην Al Shabaka, η οποία ασχολείται με την κλιματική κρίση και την απασχόληση στο Ισραήλ. «Τα υπολείμματα των όπλων και του πολέμου, θα συνεχίσουν να παραμένουν στο υπέδαφος, τα καλλιεργήσιμα εδάφη, τη θάλασσα και τα σώματα των Παλαιστινίων που ζουν στη Γάζα, όπως συνέβη μεταπολεμικά και σε άλλες χώρες, όπως το Ιράκ».
Γενικά, ο αντίκτυπος του πολέμου και οι ανησυχητικές συνέπειες για το κλίμα που συνδέονται με αυτόν γίνονται ελάχιστα γνωστοί. Σε μεγάλο βαθμό κι εξαιτίας της επιρροής των ΗΠΑ, η κοινοποίηση των εκπομπών από τις ένοπλες δυνάμεις είναι εθελοντική και μόνο τέσσερις χώρες παρουσιάζουν ορισμένα ελλιπή δεδομένα στη αντίστοιχη Σύμβαση του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (CMNUCC). Ακόμη και ελλείψει εξαντλητικών δεδομένων, σε άλλη πρόσφατη μελέτη υπολογίζεται πως από τις ένοπλες δυνάμεις προέρχεται το 5,5% των ετήσιων παγκόσμιων εκπομπών αερίων, περισσότερο δηλ. και από τις εκπομπές των αερομεταφορών και της θαλάσσιας ναυσιπλοΐας μαζί. Αυτό καθιστά το αποτύπωμα των στρατιωτικών εκπομπών αερίων (συμπεριλαμβανομένων και αυτών που σχετίζονται με τις συγκρούσεις) στην τέταρτη θέση στην παγκόσμια κλίμακα άνθρακα μετά τις ΗΠΑ, Κίνα και Ινδία.
Στην COP28 που πραγματοποιήθηκε τον Δεκέμβριο στο Ντουμπάι, τονίσθηκαν και η ανθρωπιστική, αλλά και η περιβαλλοντική καταστροφή μέσω πολέμου που συντελείται στη Γάζα και την Ουκρανία. Εντούτοις, προσέκρουσαν κι αυτές στη γενικότερη αδιαφορία και την εμβαλωματική αντιμετώπιση που είχαν όλα τα κρίσιμα περιβαλλοντικά ζητήματα που τέθηκαν επί τάπητος στην, κατά γενική ομολογία, αποτυχημένη τούτη Σύνοδο.
Μάλιστα, στην COP28 η ισραηλινή αντιπροσωπεία καυχήθηκε για τα επιτεύγματά της στην κλιματική τεχνολογία, όπως τη δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα, τη δέσμευση νερού και τις φυτικές εναλλακτικές λύσεις για να αντικατασταθεί το κρέας. «Η μεγαλύτερη συνεισφορά του Ισραήλ στην κλιματική κρίση είναι οι λύσεις που προσφέρει», περιαυτολόγησε ο Γκίντεον Μπεχάρ, ειδικός για την κλιματική αλλαγή και τη βιωσιμότητα.
Η κλιματική μελέτη όμως που δημοσιεύεται, υπολογίζει ισοδύναμο σε περίπου 7 εκατομμύρια τόνους CO2 το ετήσιο στρατιωτικό αποτύπωμα άνθρακα της χώρας, χρησιμοποιώντας τις υποθέσεις των αμυντικών σχεδίων του Ισραήλ ως δείκτη. Το αποτύπωμα αυτό πλησιάζει πολύ το συνολικό που εκπέμπει η Κύπρος και είναι κατά 55% περισσότερο από τις αντίστοιχες εκπομπές στην Παλαιστίνη. Βέβαια, σύμφωνα με τους ερευνητές, δεν είναι δυνατόν να υπάρξει ένας συγκρίσιμος υπολογισμός για τους στρατιωτικούς ρύπους, εξαιτίας της άμεσης απάντησης του Ισραήλ στην απρόκλητη επίθεση της Χαμάς. Άλλωστε, η έκτακτη κατάσταση στη Γάζα προϋπήρχε της ισραηλινής εισβολής. Ο πληθυσμός της εξαιτίας του απάνθρωπου αποκλεισμού τόσων ετών, αντιμετωπίζει σημαντική επισιτιστική, υδάτινη και ενεργειακή ανασφάλεια, της πυκνότητας του πληθυσμού και της επιδείνωσης της κλιματικής κρίσης.
Από την πλευρά τους, οι Ισραηλινοί βιώνουν κι αυτοί τον κίνδυνο από τους παλαιστινιακούς πυραύλους και την (κυριολεκτικά) υποχθόνια δραστηριότητα της Χαμάς στη Γάζα. Προκειμένου να συγκρίνουν τα δύο διαφορετικά τούτα δεδομένα, οι μελετητές που εκπόνησαν την έκθεση υπολόγισαν το αποτύπωμα σε άνθρακα των αντιπάλων στρατιωτικών υποδομών, που σχετίζονται με την αντιπαράθεση Χαμάς-Γάζα και Ισραήλ. Δηλ. τις υπόγειες σήραγγες στη Γάζα και το τείχος που κατασκευάζει το εβραϊκό κράτος από το 2007. Σύμφωνα με τη μελέτη, οι υπόγειες σήραγγες της Γάζας μήκους 500 χιλιομέτρων, που χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά και την απόκρυψη βασικών αποθεμάτων και οπλισμού της Χαμάς προκαλεί έκλυση 176.000 τόνων αερίου του θερμοκηπίου, περισσότερους απ’ όσους εκπέμπει η νησιωτική χώρα Τόνγκα ετησίως.
Η δε κατασκευή του τείχους του Ισραήλ, που εκτείνεται 65 χιλιόμετρα από το κύριο τμήμα των συνόρων του με τη Γάζα και διαθέτει κάμερες παρακολούθησης, υπόγειους αισθητήρες, αγκαθωτές ράβδους, μεταλλικά τείχη ύψους 6 μέτρων και μεγάλα οδοφράγματα, παράγει 274.000 τόνους CO2. Αυτό ισοδυναμεί με το σύνολο των εκπομπών για το 2022 της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας, μιας από τις πιο ευάλωτες χώρες στον κόσμο από την άποψη του κλίματος.
Φυσικά οι υποκινητές του Ισραήλ και τροφοδότες του στους πολέμους που διεξάγει στην περιοχή, Αμερικανοί δεν είναι άμοιροι ευθυνών σε τούτην την κατάσταση -όσο κι εάν τώρα παρουσιάζονται ως μεσολαβητές για την ειρήνη.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες ευθύνονται εξίσου για τις στρατιωτικές εκπομπές άνθρακα, προμηθεύοντας το Ισραήλ με δισεκ. δολάρια σε στρατιωτική βοήθεια, όπλα και άλλες προμήθειες που χρησιμοποιεί ο ισραηλινός στρατός στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη. Από τις 4 Δεκεμβρίου, τουλάχιστον 200 πτήσεις από τις ΗΠΑ έχουν παραδώσει 10.000 τόνους στρατιωτικού υλικού στο Ισραήλ. Σύμφωνα με τη μελέτη, οι πτήσεις μόνο κατανάλωσαν περίπου 50 εκατομμύρια λίτρα αεροπορικών καυσίμων και απελευθέρωσαν περίπου 133.000 τόνους διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, περισσότερο από ό,τι ολόκληρο το νησί της Γρενάδας πέρυσι.
Και ο αντίκτυπος δεν περιορίζεται μόνον στις μεταφορές αυτές. Το 2022, ο αμερικανικός στρατός ανέφερε ότι παρήγαγε περίπου 48 εκατομμύρια τόνους CO2, σύμφωνα με άλλη έρευνα της Νέτα Κρόφορντ, συγγραφέα του The Pentagon, Climate Change, and War (Το Πεντάγωνο, η κλιματική αλλαγή και ο πόλεμος). Αυτό το βασικό στρατιωτικό αποτύπωμα άνθρακα, το οποίο δεν περιλαμβάνει και τις εκπομπές που προκλήθηκαν από επιθέσεις στην πετρελαϊκή υποδομή της τρομοκρατικής ομάδας του Ισλαμικού Κράτους το 2022, ήταν υψηλότερο από τις ετήσιες εκπομπές 150 μεμονωμένων χωρών, συμπεριλαμβανομένων της Νορβηγίας, της Ιρλανδίας και του Αζερμπαϊτζάν.
Σύμφωνα με την ίδια, περίπου το 20% των ετήσιων επιχειρησιακών εκπομπών του αμερικανικού στρατού προορίζεται για την προστασία των συμφερόντων των εταιρειών ορυκτών καυσίμων στην περιοχή του Περσικού Κόλπου, μια περιοχή ιδιαίτερα ευάλωτη στην κλιματική αλλαγή επειδή θερμαίνεται δύο φορές πιο γρήγορα από τον υπόλοιπο κόσμο. Ωστόσο, οι Ηνωμένες Πολιτείες -όπως και άλλες χώρες του ΝΑΤΟ- επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους και προβάλλουν την «ανησυχία τους» μονομερώς, εστιάζοντας κυρίως στην κλιματική κρίση ως κίνδυνο εθνικής ασφάλειας, παρά στην έμπρακτη και manu militari συμβολή τους στη δημιουργία της και την επέκτασή της σε όλον τον κόσμο -όπως υπόσχονται στο όνομα της «ασφάλειας» να κάνουν στη ζώνη του Ινδικού και του Ειρηνικού Ωκεανού.
