Οδοιπορικό στην Αρμενία – Το τέλος της Δημοκρατίας του Αρτσάχ [Ναγκόρνο-Καραμπάχ] / γράφει ο Στέφανος Παπαϊωάννου

H Καρίνα, Αρμένια από το Ναγκόρνο-Καραμπάχ στέκεται μπροστά στον φούρνο όπου ξεκίνησε να εργάζεται μαζί με την κόρη της Ναρίνα μετά τον πόλεμο των δύο ημερών στις 19-20 Σεπτεμβρίου 2023 και την μαζική έξοδο των Αρμένιων από την περιοχή του Αρτσάχ. Μετά τον εκτοπισμό τους εγκαταστάθηκαν στο μικρό χωριό Λουσαράτ της Αρμενίας το οποίο βρίσκεται ακριβώς πάνω στην συνοριακή γραμμή με την Τουρκία δίπλα στο Αραράτ, το όρος-σύμβολο για τους Αρμένιους. [Νοέμβριος 2023]

Το Γεραμπλούρ είναι το μεγαλύτερο στρατιωτικό νεκροταφείο της Αρμενίας στο οποίο βρίσκονται θαμμένοι στρατιώτες από τους δύο πολέμους στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ (αρχές δεκαετίας ‘90 και 2020) και από την τελική επίθεση του Αζερμπαϊτζάν τον Σεπτέμβριο του 2023. [Δεκέμβριος 2023]

Χάρτης της Σοβιετικής Ένωσης στον σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης Βανατζόρ στον οποίο αναγράφονται οι μεγαλύτερες πόλεις της ένωσης και σημειώνονται με αστέρι οι πρωτεύουσες των Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών. Το Μπακού, η πρωτεύουσα του Αζερμπαϊτζάν έχει αφαιρεθεί από τον χάρτη. [Δεκέμβριος 2023]

Βοσκός από το χωριό Τεχ επιβλέπει τα πρόβατά του πάνω σε άλογο κοντά στα σύνορα με το Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Μετά τον πόλεμο του 2020 και τον έλεγχο των συνόρων από τους Αζέρους απαγορεύτηκε στους Αρμένιους βοσκούς να κατευθύνουν τα κοπάδια τους στα βουνά του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, διαδικασία που έκαναν για αιώνες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, όταν τον Ιανουάριο του 2023 Αζέροι στρατιωτικοί απήγαγαν βοσκό από το χωριό Τεχ, ο οποίος έβοσκε τα πρόβατά του κοντά στα σύνορα. [Νοέμβριος 2023]

Ο Ασσού, Αρμένιος από το Ναγκόρνο-Καραμπάχ οδηγεί το παλιό του Lada, με το οποίο εγκατέλειψε τη γενέτειρά του μετά την επικράτηση του Αζερμπαϊτζάν τον Σεπτέμβριο του 2023, οδηγώντας μέσα από τα βουνά του Αρτσάχ στην Αρμενία. [Δεκεμβριος 2023]

Παρατημένο άρμα μάχης στα σύνορα της Αρμενίας με την περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ από την εποχή του πρώτου πολέμου ο οποίος έληξε το 1994 με νίκη των Αρμενίων και δημιουργία του μη αναγνωρισμένου κράτους του Αρτσάχ. Στο βάθος φαίνονται τα βουνά του Ναγκόρνο-Καραμπάχ και ο οικισμός Λατσίν, στρατηγικό σημείο για τους Αρμένιους καθώς εκεί βρίσκεται η δίοδος Λατσίν, η πιο σύντομη διαδρομή που ενώνει τα βουνά του Ναγκόρνο-Καραμπάχ με την Αρμενία. [Νοέμβριος 2023]

Ταμπέλα στον κεντρικό δρόμο του χωριού Τεχ του τελευταίου χωριού της Αρμενίας πριν τα σύνορα με το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, η οποία κατευθύνει τους οδηγούς προς τα νέα σύνορα μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν. Μετά την ανακατάληψη των μεγαλύτερων εκτάσεων της Δημοκρατίας του Αρτσάχ από το Αζερμπαϊτζάν το 2020 είχε συμφωνηθεί η δίοδος Λατσίν να παραμείνει στο Αρτσάχ παρουσία στρατιωτικής δύναμης της Ρωσίας ώστε να ενώνεται ο ορεινός όγκος του Ναγκόρνο-Καραμπάχ με την Αρμενία. Ωστόσο, τον Δεκέμβριο του 2022, το Αζερμπαϊτζάν απαγόρευσε τη διέλευση από τη δίοδο Λατσίν και τον αποκλεισμό των κατοίκων του Αρτσάχ προκαλώντας ανθρωπιστική κρίση μέχρι και τον Σεπτέμβριο του 2023 όπου και πραγματοποιήθηκε η επίθεση και η επικράτηση των Αζέρων στην περιοχή. [Νοέμβριος 2023]

Αρμένια κοπέλα επισκέπτεται τον τάφο συγγενικού της προσώπου στο νεκροταφείο Γεραμπλούρ ο οποίος σκοτώθηκε το 2020 κατά τη διάρκεια του δεύτερου πολέμου στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ. [Δεκέμβριος 2023]

Τοιχογραφία με το πορτρέτο ενός νεκρού στρατιώτη στον πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ σε παλιά σοβιετική πολυώροφη πολυκατοικία στο Μπαγκλαντές, τη συνοικία του Γερεβάν όπου κατοικεί η εργατική τάξη. Στη Μαλάτεια-Σεμπάστια, τη συνοικία που οι ντόπιοι προτιμούν να αποκαλούν Μπαγκλαντές, υπάρχουν διάφορες τοιχογραφίες με κατοίκους της περιοχής που σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια των πολέμων στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ. [Δεκέμβριος 2023]

Στένσιλ “Free Artsakh” σε πεζόδρομο της πόλη Ντιλιτζάν, στο οποίο απεικονίζεται το μνημείο με την ονομασία «Είμαστε τα βουνά μας» ή αλλιώς Tatik-Papik, σύμβολο για τους Αρμενίους του Αρτσάχ. Μετά τη επικράτηση των Αζέρων υπάρχουν φόβοι για την καταστροφή του μνημείου το οποίο βρίσκεται στην πρωτεύουσα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ Στεπανακέρτ (ή Χανκεντί στα αζέρικα). [Δεκέμβριος 2023]

Το Μπλε Τζαμί στο κέντρο του Γερεβάν είναι το μοναδικό εν ενεργεία τζαμί στην Αρμενία. Μέχρι το τέλος της Σοβιετικής Ένωσης και πριν την έναρξη των πολέμων, Αρμένιοι και Αζέροι συνυπήρχαν σε γειτονιές καθώς εκατοντάδες χιλιάδες Αζέρων ζούσαν στην Αρμενία και αντίστοιχα Αρμένιοι στο Αζερμπαϊτζάν. [Δεκέμβριος 2023]

Τάφοι Αρμένιων στρατιωτικών στο νεκροταφείο Γεραμπλούρ του Γερεβάν οι οποίοι σκοτώθηκαν στην πρόσφατη επίθεση του Αζερμπαϊτζάν στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ στις 19-20 Σεπτεμβρίου του 2023. [Δεκέμβριος 2023]

Το νέο συνοριακό πέρασμα μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν το οποίο κατασκευάστηκε μετά τον δεύτερο πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ το 2020 όταν το Αζερμπαϊτζάν κατέλαβε το μεγαλύτερο μέρος της Δημοκρατίας του Αρτσάχ και στη συνέχεια απαγόρευσε τη διέλευση από τη δίοδο Λατσίν. Μετά τη νίκη των Αζέρων στις 20 Σεπτεμβρίου 2023, οι Αρμένιοι του Ναγκόρνο-Καραμπάχ εγκατέλειψαν την περιοχή περνώντας από τη γέφυρα των συνόρων που ενώνει τις δύο πλευρές του ποταμού Χακάρι. [Νοέμβριος 2023]

O Αρμέν, Αρμένιος κάτοικος της Δημοκρατίας του Αρτσάχ, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει μαζί με την οικογένεια του την πρωτεύουσα Στεπανακέρτ λίγες μέρες μετά την εισβολή και επικράτηση των Αζέρων τον Σεπτέμβριο του 2023. Όπως και άλλοι γείτονές του, έχει εγκατασταθεί στην μικρή αρμένικη πόλη Αρτασάτ προσπαθώντας να ξαναστήσει τη ζωή του από την αρχή. [Δεκέμβριος 2023]

Η κεντρική πλατεία της πόλης Γκορίς στην Αρμενία, ο πρώτος σταθμός υποδοχής των εκτοπισμένων Αρμένιων του Ναγκόρνο-Καραμπάχ τον Σεπτέμβριο του 2023 μετά τη νίκη του Αζερμπαϊτζάν και τη συνθηκολόγηση με την Αρμενία. Με την επικράτηση των Αζέρων στις 20 Σεπτεμβρίου 2023, πάνω από 120.000 Αρμένιοι, δηλαδή σχεδόν το σύνολο των κατοίκων της περιοχής, εγκατέλειψαν ατάκτως το Ναγκόρνο-Καραμπάχ μέσω των νέων συνόρων φοβούμενοι για δολοφονίες και εθνικές εκκαθαρίσεις. [Νοέμβριος 2023]

Νεκροταφείο στην πόλη Γκορίς με νεκρούς στρατιώτες από τον δεύτερο πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ το 2020. Η πλειοψηφία των στρατιωτών που έχασαν τη ζωή τους ήταν άντρες νεαρής ηλικίας από 18 μέχρι 25 χρονών. [Νοέμβριος 2023]

Μνημείο για τον πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ στη συνοικία Μπαγκλαντές του Γερεβάν. [Δεκεμβριος 2023]

Αυτοκόλλητο σε αμάξι με τον Αρμένιο-Αμερικανό στρατιωτικό διοικητή Monte Melkonian, εθνικό ήρωα της Αρμενίας ο οποίος έχασε τη ζωή του στον πρώτο πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ το 1993. [Δεκέμβριος 2023]

Μαζί με την μικρή του κόρη ένας πατέρας αφήνει λουλούδια στον τάφο του νεκρού γιου του ο οποίος έχασε τη ζωή του σε ηλικία 19 χρονών στον πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ το 2020. [Δεκέμβριος 2023]

Σχολική τάξη επισκέπτεται το Μνημείο της Γενοκτονίας των Αρμενίων στο Γερεβάν. Το 1915 συντελέστηκε από τους Τούρκους η γενοκτονία και ο εκτοπισμός των Αρμενίων από τη Δυτική Αρμενία, περιοχή όπου σήμερα ανήκει στην Τουρκία. [Δεκέμβριος 2023]

Το Αραράτ, το όρος-σύμβολο για τους Αρμένιους στέκει αγέρωχο και μονίμως χιονοσκέπαστο να θυμίζει τις χαμένες πατρίδες της Αρμενίας. Στις μέρες μας, ένα συρματόπλεγμα χωρίζει το ιστορικό μοναστήρι Χορ Βιράπ και τη μαμά Αρμενία από το όρος Αραράτ που ανήκει στην Τουρκία. [Νοέμβριος 2023]