“Η βίαιη κατάληψη Μονής στο Τσερκάσι ως προάγγελος της απαγόρευσης της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας” / γράφει ο Διονύσιος Σκλήρης

Ενώ η τρέχουσα στρατηγική του ουκρανικού καθεστώτος είναι η σταδιακή απαγόρευση της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας μέσω της μετονομασίας της, μια σειρά από βίαιες και αιματηρές ενέργειες δείχνουν τις διαθέσεις του. Το ουκρανικό καθεστώς, το οποίο στηρίζει τη νεοσύστατη από τον Δεκέμβριο του 2018 Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ουκρανίας υπό τον Επιφάνιο (Ντουμένκο) προωθεί τη μεταφορά των ναών, μοναστηριών και περιουσιακών στοιχείων της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας υπό τον μητροπολίτη Κιέβου Ονούφριο σε αυτήν. Το πλέον κρίσιμο είναι τα μοναστήρια, καθώς η νέα Εκκλησία υπό τον Επιφάνιο, που έχουν αναγνωρίσει συνολικά 4 αυτοκέφαλες Εκκλησίες σε σύνολο 14, δεν εκπροσωπείται σχεδόν καθόλου στον μοναχισμό, ενώ η παλαιότερη παραδοσιακή Εκκλησία διαθέτει σχεδόν το σύνολο των μονών στην Ουκρανία. Το σχέδιο που προωθείται είναι, λοιπόν, η μεταφορά των μοναστηριών και των περιουσιών ακόμη και με βίαιες μεθόδους ή, αν αυτό δεν καταστεί δυνατό, λόγω της δυναμικής αντίδρασης των πιστών, ακόμη και η εκδίωξη των μοναχών από τους τόπους λατρείας και διαμονής τους.

Επιχειρείται ταυτοχρόνως μία εξαναγκαστική μετονομασία της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας έτσι ώστε να σημαίνεται στον τίτλο της εξάρτηση από το Πατριαρχείο Μόσχας, παρόλο που η ίδια Εκκλησία με συνοδική απόφαση τον Μάιο του 2022 σταμάτησε να εξαρτάται από την Εκκλησία της Ρωσίας, έτσι ώστε να μπορέσει να επιδοθεί απρόσκοπτα στα ποιμαντικά της καθήκοντα προς τους Ουκρανούς μέσα στη δύσκολη περίοδο της στρατιωτικής αναμέτρησης. Ο απώτερος σκοπός του καθεστώτος του Κιέβου είναι να απαγορευτεί η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας σε δεύτερη φάση, καθώς θα φέρει στον τίτλο της την εξάρτηση από το Πατριαρχείο Μόσχας, γεγονός που θα απαγορεύεται λόγω νόμων που απαγορεύουν στην Ουκρανία τα ιδρύματα που έχουν σχέση με τη Ρωσία. Ωστόσο, η εξαναγκαστική μετονομασία της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας την αποστερεί από το δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού της και είναι έτσι μια κατάφωρη παραβίαση του δικαιώματος της θρησκευτικής ελευθερίας και δη του δικαιώματος του αυτοκαθορισμού και μάλιστα με συγκεκριμένες συνοδικές αποφάσεις που έχουν οδηγήσει στην πλήρη ανεξαρτησία της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας. Η βίαιη μετονομασία ως δραματική άρση της ελευθερίας αυτοπροσδιορισμού συνοδεύεται και από συγκεκριμένη βία στα σώματα των Ουκρανών κληρικών και πιστών της εν λόγω Εκκλησίας.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας βίωσε πρόσφατα άλλο ένα περιστατικό έντονης βίας. Στις 20 Νοεμβρίου εισβολείς που έφεραν στρατιωτική στολή εισήλθαν στη Μονή του Γενεθλίου της Θεοτόκου στην πόλη Τσερκάσι της κεντρικής Ουκρανίας, πραγματοποίησαν βιαιοπραγία κατά των πιστών, αφού πρώτα κατάσχεσαν τα κινητά τηλέφωνα, ώστε να αποφευχθούν βιντεοσκοπήσεις και προχώρησαν σε κατάληψη της Μονής με εκδίωξη των μοναχών. Οι επιτιθέμενοι έσπασαν τα τζάμια στο αρχονταρίκι της Μονής, εισήλθαν και προσέβαλαν τις θύρες από τα μέσα. Στη συνέχεια πραγματοποίησαν διαρρήξεις στα κελιά των μοναχών και σε πλιατσικολόγηση περιουσιακών στοιχείων της Μονής. Κατά τη διάρκεια του επεισοδίου, ο ιερέας Σέργιος Πάσενκο υπέστη κάταγμα κάτω γνάθου. Ο καθηγούμενος της Μονής Αρχιεπίσκοπος Ζολοτονόσκ Ιωάννης απειλήθηκε, προκειμένου να παραδώσει χρήματα και περιουσιακά στοιχεία.

Οι ανήκοντες σε εθνικιστική οργάνωση, που πραγματοποίησαν την επίθεση, απέκλεισαν επίσης το δημοτικό νοσοκομείο στο οποίο μετέβησαν για περίθαλψη τα θύματα της βίας και επιχειρούν να αποτραπεί η λήψη και δημοσιοποίηση υλικού από τα τραύματά των προπηλακισμένων πιστών. Δεν ήταν η πρώτη επίθεση που σημειώθηκε, καθώς και στις 16 Νοεμβρίου είχε υπάρξει εισβολή από μέλη των υπηρεσιών ασφαλείας και ενόπλους των ειδικών δυνάμεων της Ουκρανίας, ενώ στο μεταξύ, στις 18 Νοεμβρίου η Μονή του Γενεθλίου της Θεοτόκου είχε επικυρώσει σε συνέλευση τη δέσμευσή της να συνεχίσει να ανήκει στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας (υπό τον μητροπολίτη Κιέβου Ονούφριο) και να μην προσχωρήσει στη νεοσύστατη Αυτοκέφαλη Ουκρανική Εκκλησία (υπό τον Επιφάνιο Ντουμένκο).

Ο τοπικός μητροπολίτης Τσερκάσι Θεοδόσιος, ο οποίος διώκεται από το ουκρανικό καθεστώς, ευρισκόμενος σε κατ’ οίκον περιορισμό, χαρακτήρισε τα περιστατικά ως ένα αιματηρό έγκλημα κατά των πιστών της Ουκρανίας και σημείωσε την απολύτως απαθή στάση της αστυνομίας, η οποία έμεινε σε ρόλο  παρατηρητή της βίας. Ο μητροπολίτης έκανε επίκληση στη δέουσα αντίδραση της διεθνούς κοινότητας, καθώς έχει ιδρυθεί διεθνής οργανισμός για την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με την επωνυμία «Η Εκκλησία κατά της ξενοφοβίας και των θρησκευτικών διακρίσεων» με συμμετοχή και επισκόπων της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας. Η μητρόπολη Τσερκάσι προσπαθεί να ευαισθητοποιήσει ακτιβιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων για τη βία που έχει ασκηθεί στη Μονή του Γενεθλίου της Θεοτόκου, συλλέγοντας στοιχεία για τα αιματηρά γεγονότα, παρά την προσπάθεια των ενόπλων να καταστραφεί το αποδεικτικό υλικό.

Όντως σε σχετική συνεδρίαση του ΟΗΕ στις 17 Νοεμβρίου σχετικά με το αν γίνονται σεβαστά τα δικαιώματα θρησκευτικής έκφρασης στην Ουκρανία, η Βοηθός Γενικός Γραμματέας για τα Δικαιώματα του Γραφείου της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (OHCHR) Ilze Brands Kehris σημείωσε σε έκθεσή της ότι τα τελευταία δύο έτη έχουν κορυφωθεί οι βίαιες επιθέσεις εναντίον της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας, ενώ η ουκρανική αστυνομία δεν προφυλάσσει τα μέλη της εκκλησίας από το να υποστούν βιαιοπραγίες. Το Γραφείο της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ παρακολούθησε 44 υποθέσεις που έχουν ανοίξει από την ουκρανική εισαγγελία εναντίον κληρικών της Ορθόδοξης Ουκρανικής Εκκλησίας και διαπίστωσε ότι τουλάχιστον στις 26 από αυτές δεν τηρούνται οι ορθές νομικές διαδικασίες. Προβληματισμό προκαλεί, άλλωστε, το νομοσχέδιο 8371 του ουκρανικού κοινοβουλίου, το οποίο έχει ως σκοπό την απαγόρευση της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και το οποίο κατά την Ilze Brands Kehris πρέπει να επαναθεωρηθεί, καθώς δεν είναι σαφής ο νόμιμος σκοπός των απαγορεύσεων.  Το σκεπτικό του Γραφείου του ΟΗΕ είναι ότι η αποκατάσταση της ειρήνης στην Ουκρανία περνά αναγκαστικά από τον σεβασμό για το διεθνές δίκαιο και για την ελευθερία όλων των Ουκρανών να ασκούν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα με τον τρόπο που επιλέγουν.