“Ελληνοτουρκικές διευθετήσεις για την εύρυθμη λειτουργία του ΝΑΤΟ” / γράφει ο Δημήτρης Μηλάκας

Η επικείμενη (την ερχόμενη Τρίτη 5 Σεπτεμβρίου) συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών Γιώργου Γεραπετρίτη και Χακάν Φιντάν στην Άγκυρα περιγράφει την εργώδη εργασία που συντελείται εδώ και μερικούς μήνες στο παρασκήνιο προκειμένου να εξασφαλιστεί / διαιωνιστεί η εύρυθμη λειτουργία της νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ.

Βασικό αντικείμενο της εν λόγω συνάντησης είναι η προετοιμασία του ραντεβού που έχουν ήδη κλείσει στον ερχόμενο μήνα Μητσοτάκης και Ερντογάν στη Νέα Υόρκη, στο περιθώριο της Γ.Σ. του ΟΗΕ

Μέσα απ’ αυτήν την (αμερικανική) οπτική γωνία τα ελληνοτουρκικά αποτελούν ακρογωνιαίο λίθο της στρατηγικής της Ουάσιγκτον στην περιοχή, ο οποίος τα τελευταία χρόνια είχε εμφανίσει ρωγμές (ειδικά από το αποτυχημένο πραξικόπημα κατά του Ερντογάν το καλοκαίρι του 2016, για το οποίο η τουρκική ηγεσία καταλογίζει ευθύνες στις ΗΠΑ), καθιστώντας εξαιρετικά δύσκολες τις ήδη περίπλοκες επιλογές της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής με Ελλάδα και Τουρκία.

Η νωπή εντολή που έλαβαν σχεδόν ταυτόχρονα στις εκλογές στις δύο χώρες Μητσοτάκης και Ερντογάν δρομολόγησε την έναρξη μιας ακόμη προσπάθειας της Ουάσιγκτον προκειμένου να συμφωνηθούν διευθετήσεις στα ελληνοτουρκικά ζητήματα έτσι ώστε να αποτραπεί κάθε ενδεχόμενο ανεξέλεγκτης κατάστασης στη νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ.

Καταλυτικός παράγοντας για τη ρυμούλκηση της Τουρκίας στη λογική μιας διπλωματικής διαδικασίας εξομάλυνσης των ελληνοτουρκικών έπαιξε η τρομακτική καταστροφή από τους σεισμούς στην Τουρκία και τα δυσμενέστατα οικονομικά παρεπόμενα που αυτοί προκάλεσαν. Από ελληνικής πλευράς η αποδοχή της αμερικανικής τάξης στην περιοχή είναι αδιαμφισβήτητη και θεσμοθετημένη με την υπογραφή της νέας συμφωνίας για τις αμερικανικές βάσεις από το φθινόπωρο του 2019.

Από το καλοκαίρι του 2020, με την κρίση που προκάλεσε η Άγκυρα με τις έρευνες του «Ορούτς Ρέις» στην ανατολική Μεσόγειο, φτάνοντας μέχρι και τα 6,5 μίλια από τις ακτές Καστελλόριζου, Ρόδου και Κρήτης, οι ΗΠΑ οδήγησαν την ελληνοτουρκική «συζήτηση» στα «σκοτεινά» δώματα του ΝΑΤΟ, όπου συζητήθηκε εκτενώς (και εν μέρει υλοποιήθηκε από ελληνικής πλευράς) η «μείωση του στρατιωτικού αποτυπώματος» στην ελληνοτουρκική μεθόριο προκειμένου να περιοριστεί και η πιθανότητα κάποιου ατυχήματος.

«Νέο» κλίμα

Μετά την αλλαγή του κλίματος μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας με το πρόσχημα των σεισμών οι παρασκηνιακές διαβουλεύσεις εντάθηκαν και κατέληξαν στη συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν στο περιθώριο της Συνόδου του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους στις αρχές του καλοκαιριού. Προηγουμένως και οι δύο ηγέτες είχαν προχωρήσει σε αλλαγές προωθώντας στα υπουργεία Εξωτερικών ανθρώπους απόλυτης εμπιστοσύνης, όπως οι δύο υπουργοί Εξωτερικών. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης ειδικότερα προώθησε στη θέση της υφυπουργού Εξωτερικών με βαρύνοντα ρόλο στις παρασκηνιακές ελληνοτουρκικές διαβουλεύσεις τη «δικιά» του Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, έμπειρη διπλωμάτη, που κατά τη θητεία της στην πρεσβεία στην Ουάσιγκτον εξασφάλισε στον πρωθυπουργό «εξαιρετικές προσβάσεις» στην αμερικανική διοίκηση, γεγονός που επισφραγίστηκε με την περιβόητη ομιλία του Μητσοτάκη στο αμερικανικό Κογκρέσο.

Η Ουάσιγκτον, έχοντας εξασφαλίσει τα πάντα από την Αθήνα (βάσεις παντού και ΝΑΤΟϊκό σημαιοφόρο στον πόλεμο κατά της Ρωσίας στην Ουκρανία), έριξε το βάρος της στη διαπραγμάτευση με τον «ατίθασο» Ερντογάν, ο οποίος τελικά συμφώνησε – έπειτα από χοντρό παζάρι, του οποίου κάποιες λεπτομέρειες ενδεχομένως να αφορούν και στα ελληνοτουρκικά – να ικανοποιήσει την αμερικανική στρατηγική ανάγκη της ένταξης της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ.

Η εν λόγω αμερικανοτουρκική συμφωνία επισφραγίστηκε τελικά στη Σύνοδο του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους στις αρχές του καλοκαιριού. Εκεί, στο περιθώριο της ΝΑΤΟϊκής Συνόδου στην πρωτεύουσα της Λιθουανίας, δρομολογήθηκε και επίσημα η διαδικασία (μια ακόμη) της ελληνοτουρκικής προσέγγισης με τη συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν.

Σύμφωνα και με όσα έγιναν γνωστά ύστερα από αυτήν τη συνάντηση των δύο ηγετών, που έδωσε το σύνθημα για τη δρομολόγηση των ελληνοτουρκικών επαφών, συμφωνήθηκε η συνέχιση της συζήτησης για Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, καθώς και η επανάληψη του διαλόγου για την αποκαλούμενη θετική ατζέντα, που περιστρέφεται γύρω από την ενίσχυση των σχέσεων των δύο χωρών σε οικονομικό επίπεδο.

Σε ό,τι έχει να κάνει με τη θετική ατζέντα, οι δύο ηγέτες έχουν ήδη συμφωνήσει να συγκληθεί (πιθανότατα τον Οκτώβρη) στη Θεσσαλονίκη το ανώτατο ελληνοτουρκικό συμβούλιο, που πρόκειται ουσιαστικά για κοινή συνεδρίαση των Υπουργικών Συμβουλίων των δύο χωρών, όπου επικυρώνεται μια σειρά συμφωνιών που έχουν ήδη επεξεργαστεί τα αρμόδια υπουργεία.

Αποστρατιωτικοποίηση…

Σε ό.τι αφορά στη συζήτηση για ΜΟΕ, καθότι στην πορεία των ελληνοτουρκικών σχέσεων από την εποχή του μνημονίου Παπούλια – Γιλμάζ το 1987 στη Βουλιαγμένη έχουν συζητηθεί τα πάντα και έχουν αναληφθεί δεσμεύσεις που δεν τηρήθηκαν, το μόνο νέο στοιχείο που μπορεί να αποτυπωθεί σε κάποιο κείμενο είναι αυτό περί της μείωσης του στρατιωτικού αποτυπώματος στην ελληνοτουρκική μεθόριο.

Ενδεχομένως, όπως εκτιμούν έμπειροι διπλωμάτες στο ελληνικό ΥΠΕΞ, αυτό (η δημοσιοποίηση μια συμφωνίας ΜΟΕ η οποία θα περιλαμβάνει και δεσμεύσεις για μείωση του στρατιωτικού αποτυπώματος) να είναι το κείμενο που θα προβληθεί ως η νέα σελίδα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Μια τέτοια εξέλιξη θα προβληθεί ως η συμφωνία που «έκλεισε» το ενδεχόμενο ανάφλεξης, σαν αυτήν που παρά λίγο προέκυψε το καλοκαίρι του 2020 με τις έρευνες του «Ορούτς Ρέις» ή, κατ’ αναλογία, όπως η συμφωνία της Μαδρίτης το 1997 «έκλεισε» (υποτίθεται) το θέμα που προέκυψε το 1996 στα Ίμια.

Είναι προφανείς, ωστόσο, οι πολιτικές και άλλες δυσκολίες που έχει να αντιμετωπίσει ο Κυριάκος Μητσοτάκης σε μια τέτοια διπλωματική προσπάθεια, καθώς η συμφωνία για μείωση του ελληνικού στρατιωτικού αποτυπώματος στην ελληνοτουρκική μεθόριο στην πραγματικότητα σημαίνει τον περιορισμό των δυνατοτήτων άμυνας της χώρας απέναντι σε μια χώρα η οποία δεν έχει αναθεωρήσει τίποτε και το παραμικρό από τις διεκδικήσεις που προβάλλει έναντι της Ελλάδας.

 topontiki.gr