Κύπρος: Τα γεγονότα του μαύρου καλοκαιριού του ’74 μέσα από βρετανικά και αμερικανικά έγγραφα

Γράφει η Φανούλα Αργυρού*

Προτελευταίο ΜΕΡΟΣ Ζ’

Τα γεγονότα του μαύρου καλοκαιριού του ’74 μέσα από βρετανικά και αμερικανικά έγγραφα

Μόνο με…γενική σφαγή των Ελλήνων – Όχι Κάλλαχαν σε κάλυψη ελληνικών – Δεν διαψεύσθηκε ο Κίσινγκερ

Μόνο αν οι Τούρκοι προχωρήσουν σε … γενική σφαγή των Ελλήνων!

Στις 14 Αυγούστου 1974, ο τότε ΓΓ του ΟΗΕ Κουρτ Βάλντχαϊμ (K. Waldheim) συναντήθηκε στο Λονδίνο με τον Βρετανό Πρωθυπουργό, Χάρολντ Γουίλσον, για να συνεννοηθούν για τα περαιτέρω περί Κύπρου…Ο Γενικός Γραμματέας είπε ότι δεν πίστευε πως το Συμβούλιο Ασφαλείας θα περνούσε ψήφισμα που να έδινε εξουσία στα Ηνωμένα Έθνη κάτω από το Κεφάλαιο 7 του Χάρτη.

Ο Βρετανός Πρωθυπουργός εισηγήθηκε ότι δεν θα ήταν σοφό να επιδιωχθεί τέτοιο ψήφισμα και το βρετανικό ψήφισμα που είχε περάσει εκείνο το πρωί ήταν προσεκτικά μελετημένο, ούτως ώστε να μη ζητά κάτι τέτοιο. Ίσως να χρειαζόταν να το ξανασκεφθούν αν οι καταστάσεις άλλαζαν, π.χ. αν οι Τούρκοι πήγαιναν πέραν των υποτιθέμενων στόχων τους (που δέχθηκε η βρετ. Κυβέρνηση στις 17/7/74) και προσπαθούσαν να καταλάβουν ολόκληρη τη νήσο ή να ενεθάρρυναν μια γενική σφαγή των Ελληνοκυπρίων. Όμως, όπως είχαν τα πράγματα, η βρετανική κυβέρνηση δεν έβλεπε την ανάγκη για στρατιωτική δράση που μπορούσε είτε αυτή είτε τα Ηνωμένα Έθνη να αναλάβουν εκείνη την ώρα ή σε επόμενο στάδιο!

Εκείνη η συνεννόηση, λοιπόν, είναι το θεμέλιο των Βρετανών συγγραφέων (penholders) για όλα τα ψηφίσματα του ΟΗΕ για το Κυπριακό. Μόνο αν οι  Τούρκοι προχωρήσουν σε μια… γενική σφαγή των Ελλήνων της Κύπρου, ίσως να ξανασκεφθούν οι Βρετανοί (pen holders) για …  ψήφισμα κάτω από το Κεφάλαιο 7 του Χάρτη!!!

(Αναλυτικό άρθρο Φ.Α στη «Σ» 1.8.2021 «Ψήφισμα κάτω από το Κεφάλαιο 7 μόνο αν ξεκινήσει γενική σφαγή των Ελληνοκυπρίων!: H συνεννόηση 14 Αυγούστου 1974 Γουίλσον/Βάλντχαϊμ»)

https://simerini.sigmalive.com/article/2021/8/2/psephisma-kato-apo-to-kephalaio-7-mono-an-xekinesei-genike-sphage-ton-ellenokuprion-h-sunennoese-14-augoustou-1974-gouilsonbalntkhaim/

Πρακτικά συζήτησης Γουίλσον/Βάλτχαιμ , ο Γουίλσον  για άρθρο 7

Το Πακιστάν στο πλευρό των Αττίλων

Στις  5/8/2023 το Sigmalive μετέδωσε από ανταπόκριση του ΚΥΠΕ ότι «Υπογράφουν μνημόνιο συνεργασίας Πακιστάν – Ψευδοκράτος».

Μετά τις δύο τουρκικές εισβολές το 1974 (20 Ιουλίου και 14 Αυγούστου 1974 αντίστοιχα), εκτός από την ίδια την Τουρκία, οι δύο χώρες που αναγνώρισαν το κατοχικό καθεστώς ήταν το Πακιστάν και το Μπαγκλαντές. Όμως απέσυραν την αναγνώρισή τους το 1983, μετά το ψήφισμα 541 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Το δε 2005 ο Πρόεδρος της Γκάμπια εξέφρασε την ετοιμότητα της χώρας του να αναγνωρίσει την «ανεξαρτησία» των κατεχομένων (όπως παράλληλα και το Αζερμπαϊτζάν), αλλά μετά από διαμαρτυρίες της κυπριακής Κυβέρνησης εγκαταλείφθηκε η πρόθεση εκείνη.

Το Πακιστάν, όμως, είχε άμεση και εκτενή συνεργασία με την Τουρκία στη διάπραξη των τουρκικών εισβολών της πατρίδας μας. Στην  ιστοσελίδα του Υπ. Άμυνας του Πακιστάν βρήκαμε πληθώρα από φωτογραφίες των τουρκικών εισβολών των κατεχομένων μας εδαφών, τις προετοιμασίες του Αττίλα, την απόβαση στις ακτές της Κερύνειας, την προέλαση του Αττίλα στην Κερύνεια, τους αλεξιπτωτιστές, τη διάπραξη των εγκλημάτων τους…

Στις 18 Νοεμβρίου 2017, στην «Daily Time Pakistan», ο αρθρογράφος Sultan M. Hali, συνταξιούχος Group Captain του πακιστανικού στρατού, επαινώντας τους εορτασμούς στα κατεχόμενα για την «34η επέτειο» της μονομερούς ανακήρυξης του ψευδοκράτους, έγραψε μεταξύ άλλων: «Έχω προσωπικό μερίδιο στο θέμα της Κύπρου από το 1974: Ήμουν μέλος πληρώματος της Υπ. Αριθμόν 6 Squadron (Επιλαρχίας) της Πακιστανικής Αεροπορίας, η οποία είχε αναλάβει να μεταφέρει ιατρική βοήθεια στη Άγκυρα με αριθμό αποστολών μετά που η Τουρκία επενέβη να σώσει τους Νοτιο-Κύπριους». http://pio.mfa.gov.ct.tr/en/cypruss-current-situation/

Στις δε 12 Ιανουαρίου 2018, ένας Πακιστανός πρώην Στρατηγός, ονόματι Karamat Ahmed Karamat, μίλησε για τις θύμησές του δίπλα στον τουρκικό στρατό στις εισβολές της Κύπρου δηλώνοντας μάλιστα ότι «ήταν ευχαριστημένος που είχε την ευκαιρία να βοηθήσει τους Τούρκους αδελφούς και αδελφές του». (βλέπε άρθρο Φ.Α. «Σ»4.2.2018  «1974: Το Πακιστάν στο πλευρό των Τούρκων Αττίλων» http://www.sigmalive.com/simerini/politics/486262/1974-to-pakistan-sto-pleuro-ton-tourkon-attilon )

Το Ισραήλ αρνήθηκε συμπαράσταση

Παρεμπιπτόντως, σύμφωνα με βρετανικό έγγραφο, ημερ. 20.7.1974, ο Ισραηλινός Πρέσβης στο Λονδίνο ενημέρωσε τότε το Φόρεϊν Όφις ότι η τουρκική κυβέρνηση είχε ζητήσει από την κυβέρνηση του Ισραήλ να εκδηλώσει την υποστήριξή του στην τουρκική εισβολή, αλλά η κυβέρνησή του δεν ανταποκρίθηκε. Εδώ και 49 χρόνια, δυστυχώς, όλες οι διαδοχικές κυπριακές κυβερνήσεις απέτυχαν και απέφυγαν να θέσουν προ των ευθυνών τους όλες εκείνες τις ξένες κυβερνήσεις για τη συνενοχή και συνεργασία τους στις δύο βάρβαρες τουρκικές εισβολές στην Κύπρο.

13 – 14 Αυγούστου – Ελληνική Μεραρχία εις βοήθεια της Κύπρου

Πολύς λόγος γίνεται για την αδυναμία της Ελλάδας κατά την δεύτερη τουρκική εισβολή να βοηθήσει την Κύπρο. Η αλήθεια είναι ότι η  κυβέρνηση Κ. Καραμανλή ήθελε να βοηθήσει όμως ήταν οι Βρετανοί που δεν πρόσφεραν κάλυψη και απέτρεψαν τέτοια περίπτωση για να άφηναν τη Τουρκία να πάρει όσα εδάφη ήθελε πριν διαπραγματευτεί.

Στις 14 Αυγούστου ο Έλληνας υπ. Εξωτερικών τους είπε ότι η ελληνική κυβέρνηση ανησυχούσε για κατάρρευση της αντίστασης της Εθνικής Φρουράς και του ηθικού των Ελληνοκυπρίων και είχε οδηγίες να ζητήσει την αντίδραση της βρετανικής κυβέρνησης στην αποστολή μια Ελληνικής Μεραρχίας 10,000 ανδρών, που ήδη είχαν συγκεντρωθεί στην Κρήτη για αναχώρηση.  Ο Γεώργιος Μαύρος το είχε αναφέρει και στην Γενεύη ΙΙ στον James Callaghan.  Η Μεραρχία θα έφθανε στη Λάρνακα (δεν γνώριζε τις λεπτομέρειες) και από εκεί θα αναλάμβαναν οι στρατιωτικοί ηγέτες της Εθνικής Φρουράς.  Η δράση αυτή ήταν σύμφωνα με τις υποχρεώσεις της Ελλάδας βάσει της Συνθήκης Εγγυήσεως ή μπορούσε επίσης να πάει υπό την αιγίδα του ΟΗΕ.   Ο Μαύρος ήθελε όμως αεροπορική κάλυψη από την Βρετανία γιατί η Ελληνική Αεροπορία μέχρι ενός σημείο μετά την Κρήτη μπορούσε να καλύψει την αποστολή. Ζήτησε επομένως αεροπορική κάλυψη από τη βάση Ακρωτηρίου, μπορούσαν να συνεργαστούν με την Ελλάδα βάσει της Συνθήκης Εγγυήσεως.  Δυστυχώς όμως αυτό δεν… προνοείτο στα βρετανο-τουρκικά σχέδια, εφόσον οι Βρετανοί όχι μόνο αρνήθηκαν κάλυψη στα ελληνικά μαχητικά αλλά ήδη ενημέρωναν τους Τούρκους για πτήσεις ελληνικών όπως έγινε με τα «Νορατλας» και προειδοποιούσαν τους Έλληνες ότι θα τους επιτίθονταν αν ξανάρχονταν…  (βλέπε άρθρα Φ.Α Μέρος Α’ 28.7.2015 «Αναζητώντας το ΝΟΡΑΤΛΑΣ ΝΙΚΗ 4…» https://simerini.sigmalive.com/article/2015/7/28/anazetontas-to-noratlas-nike-4/ και «Ο ρόλος των Άγγλων και των Αμερικανών» 29.7.2015 Μέρος Β’ https://simerini.sigmalive.com/article/2015/7/29/o-rolos-ton-agglon-kai-ton-amerikanon/ )

Αμφότερα τα άρθρα σε αναδημοσίευση 22 Ιουλίου 2017  : https://www.onisilos.gr/?p=10089

Στις 16 Αυγούστου, λοιπόν ο Michael Alexander από το Φόρειν ΄Οφις ενημέρωσε τον προσωπικό γραμματέα του πρωθυπουργού Harold Wilson ότι υπήρχε σοβαρός κίνδυνος η Ελλάδα να προσπαθούσε  να στείλει μια Μεραρχία από την Κρήτη στη Κύπρο.  Και οι ίδιοι (Φόρειν ΄Οφις) και οι Αμερικανοί τους είπαν ότι δεν μπορούν να υποστηρίξουν τέτοια δράση και δεν ήταν διατεθειμένοι να τους εγγυηθούν την αεροπορική προστασία εναντίον της τουρκικής αεροπορίας που είχαν ζητήσει.   Ο υπ. Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας Τζέιμς Κάλλαχαν απάντησε με τηλεγράφημα έχοντας πρώτα συνεννοηθεί και με τους Αμερικανούς.

Και αυτό με την ‘σύμφωνη γνώμη’ του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου;

΄Όμως, μια άλλη ενδιαφέρουσα παράμετρος  στην οποία βάσισε  επιτήδεια την  άρνηση των ο Κάλλαχαν βρέθηκε σε ένα αμερικανικό έγγραφο. Και εδώ φαίνεται και η αξία μελέτης των Αμερικανών εγγράφων σε συνδυασμό με τα αντίστοιχα βρετανικά.  Σε τηλεφωνική συνομιλία Κάλλαχαν/Κίσινγκερ  στις 15 Αυγούστου καταγράφτηκαν τα ακόλουθα:

«Κάλλαχαν : Στο θέμα… όσον αφορά τη ιστορία με το Μαύρο ήταν— για την Μεραρχία— αεροπορική κάλυψη για την Μεραρχία του –λυπάμαι που δεν εξηγηθήκαμε σωστά με τον Arthur Hartman και δεν προσεγγίστηκες… μόνο εμείς.

Κίσινγκερ : Ακριβώς!

Κάλλαχαν  : Επομένως εκείνο που έκανα ήταν να του στείλω πίσω ένα μήνυμα λέγοντας του ότι δεν μπορεί να γίνει για διάφορους λόγους τους οποίους απαρίθμησα. Ένας ενδιαφέρον λόγος ήταν όταν είδα το Μακάριο σήμερα το πρωί τον ρώτησα για την γνώμη του αν μας ζητούσαν να κάνουμε κάτι τέτοιο και μου είπε όμως τι θα κάνουν τα στρατεύματα όταν φθάσουν εκεί. Οπόταν ήμουν στη θέση να δώσω οδηγίες στον πρέσβη μας ότι ο Μακάριος δεν βλέπει το λόγο για κάτι τέτοιο. Έτσι νομίζω μπορούμε να θεωρήσουμε το θέμα νεκρό».

(So what I have done is to send back a message to him saying that it can’t be done for a variety of reasons which I have outlined. One of the interesting ones is that when I saw Makarios this morning I asked him what would be his view if we were asked to do such a thing and he said but what would the troops do if they got there. So I have been able to give our Ambassador instructions that Makarios sees no purpose in doing this. So I think we can regard that one as dead.)

(Πηγή: Unclassified US Department of State review authority: Robert H Miller date/case ID: 01 Jun 2006 200102979)

24 Αυγούστου Ραούφ Ντενκτάς: Δι-περιφερειακή ομόσπονδη δημοκρατία της Κύπρου. Aμφότερες βρετανική και τουρκική κυβέρνηση εναντιώνονταν δυναμικά στην διεθνοποίηση του κυπριακού και το Λονδίνο το είπε στον Μακάριο, με τη τουρκική κυβέρνηση να υποστηρίζει ανταλλαγή πληθυσμών!

27 Αυγούστου στο Φόρειιν ΄Οφις –  Ο ειδικός σύμβουλος του Τούρκου πρωθυπουργού Ινάν, ζήτησε από το ΗΒ να πιέσει τους Έλληνες για συνομιλίες γιατί οι ΗΠΑ δεν μπορούσαν. Το Φόρειν ΄Οφις συμφώνησε  στην αναζήτηση λύσης  που να έδιδε νέα αυτονομία στην τουρκοκυπριακή κοινότητα, σε μια ομόσπονδη δομή. Μίλησαν για ανταλλαγή πληθυσμών. Οι Βρετανοί πολόγιζαν σε εθελοντική ανταλλαγή πληθυσμών. Οι Βρετανοί είπαν ότι όσοι Έλληνες έφυγαν από την τουρκική περιοχή έπρεπε να επιστρέψουν για να διευθετήσουν τα περιουσιακά τους. Όμως οι Τούρκοι είπαν  τα θέματα αυτά θα βρουν την λύση τους μετά τη λύση.

27 Αυγούστου στην Ουάσιγκτον – Ιστορική συνάντηση μεταξύ Κίσινγκερ και  Φόρειν Οφις στο Στέιτ Ντεπάρτμεντ

Δια στόματος Κίσινγκερ  – οι Βρετανοί είχαν τον έλεγχο όχι οι Αμερικανοί

Ανταλλαγή πληθυσμών – Διζωνική η λύση – Έποικοι

Με εντολές του Τζέιμς Κάλλαχαν, ο οποίος ήταν ανήσυχος για την στάση του Δρ. Κίσινγκερ και ήθελε να κάνει σίγουρο ότι η Βρετανία μπορούσε να βασιστεί στην απόλυτη υποστήριξη του, αξιωματούχοι του Φόρεϊν ΄Οφις, πήγαν στις Ηνωμένες Πολιτείες για  συνάντηση πρόσωπο με πρόσωπο μαζί του για τη λύση που είχαν αποφασίσει στο Φόρειν ΄Οφις στις 16 Αυγούστου 1974,  την δι-περιφερειακή ομοσπονδία (ΔΔΟ) (και είχαν επιλέξει τον Γλ. Κληρίδη για την προώθησή της).

Παρόντες από βρετανικής πλευράς :  Sir John Killick,  Mr.Sykes,  Mr.Alexander and  Mr.Cornish.  Από αμερικανικής πλευράς : Dr. H.  Kissinger, Mr. Ingersoll, General Scowcroft, Mr. Eagleburger, Mr. Buffum, Mr.Kubisch, Mr. Crawford and Mr.Stabler.

Τα πρακτικά άκρως αποκαλυπτικά:

«…Όταν ο Sir John Killick (Σερ Τζόν Κίλλικ)  είπε ότι ο Κάλλαχαν  σκόπιμα διατηρούσε χαμηλούς τόνους προς το παρόν ενόσω διαρκούσαν οι διπλωματικές επαφές ο Δρ. Κίσινγκερ επενέβη για να πει ότι το μεγαλύτερο διπλωματικό κατόρθωμα είχε ήδη επιτευχθεί με το να θεωρούν τον ίδιο ως τον κακό των διαπραγματεύσεων.  Αμυνόμενος της στάσης του κατά την κρίση, έκανε ξεκάθαρο ότι θεωρούσε την αμερικανική πολιτική (που διατήρησε) σωστή και πρόσθεσε ότι θα ήταν ακριβώς η ίδια έστω και αν  δεν είχαν την προεδρική μεταβατική περίοδο. Ο Κίλλικ είπε όταν ο Τζόζεφ Σίσκο ‘έφθασε  στο Λονδίνο στις 18 Ιουλίου 1974 και τους ρώτησε αν μπορούσε να προβλεφθεί κάποια λύση πακέτο του είπαν όχι, αλλά τώρα τα πράγματα άλλαξαν και ρεαλιστική λύση ήταν μια διαπεριφερειακή ομοσπονδία (βλέπε δικοινοτική, διζωνική ομοσπονδία). Ο Κίσινγκερ συμφώνησε αλλά το ερώτημα ήταν κατά πόσο το Ηνωμένο Βασίλειο, οι Ηνωμένες Πολιτείες ή οι Τούρκοι θα έπρεπε να είναι υπεύθυνοι για την επιβολή της.  Ο Κίλλικ τόνισε ότι θα χρειαζόταν ανταλλαγή πληθυσμών, ήταν σε θεωρητικό ακόμα στάδιο, θα χρειαζόντουσαν γενναιόδωρες αναπροσαρμογές, δέσμευση για σταδιακή αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων και η μετακίνηση των πληθυσμών δεν έπρεπε να είναι αναγκαστική… θα  ξεκινούσε εποικισμός από Τουρκία…

Ο Κίσινγκερ  ρώτησε  αν θα ήταν αδύνατο να διχοτομηθεί το νησί με το ένα κομμάτι να πάει στην Ελλάδα και το άλλο στην Τουρκία, νοουμένου  οι ΗΠΑ δεν παρουσιάζονταν ως να το είχαν διευθετήσει. Ο Κίλλικ  είπε ότι δεν το απέκλειαν αλλά θα ήταν το χειρότερο αποτέλεσμα για την Σοβιετική Ένωση… Ο Κίσινγκερ υποστήριξε την βρετανική επιθυμία να ξεκινούσε το παιγνίδι αλλά ο Κάλλαχαν ήθελε πρώτα να έχει πλήρη αναφορά για τη σκέψη του (Κίσινγκερ)…  Οι Βρετανοί τόνισαν την ανάγκη συνεχούς αμερικανικής υποστήριξης…

Ο Δρ. Κίσινγκερ  αναφέρθηκε στα θαλασσώματα στη Γενεύη ΙΙ, ότι δεν είχε αρκετή ενημέρωση για το τι πήγε λάθος…και είπε ότι η πρώτη του ανησυχία ήταν ότι  ήταν πολύ διστακτικός να αφήσει τις ΗΠΑ να πάρουν μια θέση στην οποία θα υποστηρίζουν μια πλευρά δίχως να γνωρίζουν τις τακτικές της. Την τελευταία φορά οι ΗΠΑ αναμείχθηκαν αρκετά φέροντας κάποια ευθύνη, όμως όχι αρκετή έτσι ώστε να πάρουν τον έλεγχο. Ήταν διστακτικός να το ξανακάνει.

Σε τελευταία ανάλυση πίστευε ότι τίποτα δεν θα μπορούσε να σταματήσει τους Τούρκους και η άλλη του  ανησυχία προερχόταν από το γεγονός ότι θα χρειαζόταν αρκετή αμερικανική πίεση πάνω στην  Τουρκία. Αν η βρετανική πρωτοβουλία αποτύγχανε, θα έλεγαν ότι έφταιγε η  Αμερική που δεν πίεσε αρκετά σκληρά την Άγκυρα. Έτσι οι ΗΠΑ θα χρεώνονταν την αποτυχία  και όχι το Ηνωμένο Βασίλειο. Πίστευε ότι δύο στις τρεις περιπτώσεις η βρετανική πρωτοβουλία θα αποτύγχανε.

Οι Βρετανοί είπαν αν είχαν εισηγηθεί και  υιοθετήσει την περιφερειακή λύση πολύ νωρίς, ο  Μαύρος μπορούσε να εγκατέλειπε τις διαπραγματεύσεις και ο Κίσινγκερ συμφώνησε ότι θα αποτύγχαναν οι διαπραγματεύσεις. Εξήγησε ότι η δική του εισήγηση για λύση καντονιών στόχευε στο να διευκολύνει την μετακίνηση στην διζωνική σε μεταγενέστερο στάδιο… Αν το Ηνωμένο Βασίλειο ήθελε να βάλει μπροστά την πρωτοβουλία του μόνο του, θα τους έδινε τις ευλογίες του….

Σημ. Φ.Α. Ο Κίσινγκερ μέχρι σήμερα δεν διαψεύσθηκε. Την απορρίψαμε το 2004. Απέτυχαν αλλά οι Βρετανοί  επιμένουν σ΄αυτή για να έχουν στήριγμα οι Τούρκοι στα δύο κράτη!

Ανακεφαλαιώνοντας οι βρετανοί ρώτησαν τον Kissinger  αν μπορούσαν να είναι σίγουροι ότι έχουν τη πλήρη υποστήριξή του αν έβαζαν μπροστά την πρωτοβουλία –  πρότασή τους – για δι-περιφερειακή ομοσπονδία (αλλιώς διζωνική). Ο Κίσινγκερ  υποσχέθηκε να ενημερώσει τον Αμερικανό πρόεδρο και να τους δώσει απάντηση την επομένη.  Την επομένη απάντησε θετικά.

Φανούλα Αργυρού

*Ερευνήτρια/δημοσιογράφος

Στο επόμενο και τελευταίο.

-Ο ρόλος Κίσινγκερ σε σχέση με τη βρετανική πολιτική – Τιμήθηκε από τη Βασίλισσα Ελισάβετ

-Σύντομο ιστορικό για την προ-ετοιμασία της εισβολής από τους Βρετανούς

-Ανακεφαλαίωση γνώμη Φ.Α.

 onisilos.gr