ΕΜΙΠΗ: “Αποκριά στη Βέροια και τη Νάουσα” – Μια εκδήλωση Λόγου και Μουσικής, Θεωρίας και Πράξης

Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα η εκδήλωση που οργάνωσε η Ε.Μ.Ι.Π.Η. στο Φουαγιέ της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών της Βέροιας με θέμα “Όψεις και πτυχές της Αποκριάς στη Βέροια και τη Νάουσα”.

Με πάρα πολύ κόσμο και με ομιλητές τον Μανώλη Ξυνάδα και τον Τάκη Μπάιτση η εκδήλωση ντύθηκε με αποκριάτικους ήχους και συμπληρώθηκε εντυπωσιακά με το δρώμενο του ντυσίματος του Γενίτσαρου.

Ο Πρόεδρος της Ε.Μ.Ι.Π.Η. Νίκος Βουδούρης προλόγισε τονίζοντας τους δεσμούς ανάμεσα στις δύο πόλεις, μιλώντας με θαυμασμό για το έθιμο “Μπούλες και Γενίτσαροι”, που είναι το σήμα κατατεθέν της Νάουσας και δηλώνοντας”η Ημαθία είναι ενιαία, η Βέροια δεν διεκδικεί τη δική της Αποκριά”.

Στη συνέχεια ο δρ. Εμμανουήλ Ξυνάδας, επικ. Καθηγητής της Πατριαρχικής Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Κρήτης, μίλησε για τις Όψεις και Πτυχές της Αποκριάς στη Βέροια του 20ου αιώνα.

Ο ομιλητής  αναφέρθηκε στην ένδεια μουσικών συλλογών γύρω από τα αποκριάτικα τραγούδια, που σώθηκαν οι στίχοι τους χάρη σε λαογραφικές συλλογές και το μέλος τους από την προφορική παράδοση.

Τα αποκριάτικα τραγούδια  ανήκουν στα διηγηματικά εθιμικά και φυσικά το περιεχόμενό τους είναι σατιρικό.

Οι στολές που φορούσαν οι άντρες στη Βέροια ήταν εθνικές . Ήταν οι περίφημοι Καπεταναραίοι, έθιμο που στην πάροδο του χρόνου το κράτησαν οι Βλάχοι.

Η Βούλα Χατζίκου αναφέρεται με λεπτομέρειες στο πώς γιορταζόταν η Αποκριά στη Βέροια και πώς ειδικά η Πλατεία Ωρολογίου ήταν ο κατ’ εξοχήν χώρος δράσης του γλεντιού.

Με αναφορά στους αδελφούς Δροσινούς, που έδιναν  τον ρυθμό του Καρναβαλιού στην πόλη γυρνώντας την με  μουσικούς, έδωσε την καχυποψία που σκέπασε την πόλη σχετικά με το έθιμο μετά τη δολοφονία των Εβραίων μέσα στις Αποκριές, για να περάσει στη συνέχεια  στα όργανα που συνήθως έπαιζαν τότε, νταούλι, ζουρνά και αργότερα γκάιντα.

Το περιεχόμενο των τραγουδιών στην πορεία ακολούθησε το ρεύμα  της εποχής, εξευρωπαΐστηκε, όπως και οι στολές και με την πάροδο του χρόνου πήρε και πολλά στοιχεία από τους πληθυσμούς που ήρθαν από τη Θράκη, τον Πόντο και τη Μικρά Ασία.

Ο Τάκης Μπάιτσης Ιστορικός Ερευνητής – Συγγραφέας και ένας από τους παλαιοτέρους «Γενίτσαρους» της Νάουσας, μίλησε για το μοναδικό δρώμενο της περιοχής «Γενίτσαροι και Μπούλες».

Αφού έκανε ένα πορτρέτο της πόλης του, της Νάουσας, με τους μεγάλους ιστορικούς σταθμούς της, στην πορεία τον απασχόλησε το πώς γεννήθηκε το έθιμο “Γενίτσαροι και Μπούλες” που έχει ταυτιστεί με την πόλη.

Τρεις εκδοχές μιλούν για τη γέννηση του εθίμου με πρώτη αυτήν πως προέρχεται από αρχαίο ελληνικό δρώμενο, δεύτερη πως προέρχεται από το παιδομάζωμα του 1705 και τρίτη πως προέρχεται από τα Γιάννενα με λογικές προσαρμογές.

“Αν γινόταν πράγματι, να βρεθεί η μηχανή του χρόνου προς τα πίσω, ίσως βρίσκαμε και την πιο αληθινή εκδοχή προέλευσης αυτού του συγκλονιστικού δρώμενου του τόπου μας.” πρόσθεσε.

Στη συνέχεια μίλησε για το προκαθορισμένο τελετουργικό που ακολουθείται. Ντύσιμο, πορεία του μπουλουκιού, όλα προκαθορισμένα απόλυτα.

“Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, σύμφωνα με μαρτυρίες, έχουμε δέκα- δώδεκα μπουλούκια των δέκα- δεκαέξι ατόμων. Μετά την απελευθέρωση του 1912 περιορίζεται ο αριθμός τους και την περίοδο του μεσοπολέμου έχουμε μόνο ένα μπουλούκι. Φαίνεται,  ότι η ευρωπαϊκή περιβολή και οι εισαγόμενοι  χοροί αρχίζουν να κατακτούν τους νέους, και η παράδοση περιθωριοποιείται. Την ίδια ακριβώς εποχή εξαφανίζονται και οι Μπούλες. Παρουσία έχουν μόνο Γιανίτσαροι μεγάλοι και μικροί. Ίσως, υποτιμάται η γυναικεία αμφίεση και δεν καταδέχονται οι άνδρες  να ντυθούν Μπούλες, θεωρώντας ότι χάνεται  ο ανδρισμός και το νταηλίκι τους. Άλλωστε,  στους απελευθερωτικούς και βαλκανικούς πολέμους, που ξεχώριζε η λεβεντιά και η αίσθηση του εύζωνα πολεμιστή είναι νωπή ακόμη.

Την περίοδο μετά το 1954 το έθιμο προβάλλεται πανελληνίως, με τις εφημερίδες , το ραδιόφωνο και τα επίκαιρα στους κινηματογράφους.Το 1970 ιδρύεται σύλλογος με σκοπό την προστασία και προβολή του. Το 1978 επανέρχεται η παρουσία του εθίμου την Κυριακή της Ορθοδοξίας  στο Σπήλιο , μετά από διακοπή πενήντα  δύο ετών.

Τα επόμενα χρόνια και μέχρι σήμερα το δρώμενο ακολουθεί την πορεία του με την επιστασία των συλλόγων που το υπηρετούν,  αλλά και του Δήμου της πόλης που τους υποστηρίζει και τους  χρηματοδοτεί όπου  και όταν χρειαστεί.”

Αφού διατυπώθηκε η ανησυχία του ομιλητή πως πολλές φορές τέτοια δρώμενα κινδυνεύουν από φολκλοροποίηση δόθηκε η τελετουργία του δρώμενου με λεπτομέρειες.

“Το σημαντικό είναι”, είπε κλείνοντας ο Τάκης Μπάιτσης, “πως μέσα απ’ αυτό προβάλλεται ανόθευτη η παράδοση!”

Η βραδιά έκλεισε με το ντύσιμο του Γενίτσαρου, όχι στις διαφάνειες που προβάλλονταν μέχρι εκείνη τη στιγμή στην οθόνη, αλλά ζωντανά και τελετουργικά υπό τους ήχους της ορχήστρας του Βαγγέλη Ψαθά, θέαμα πραγματικά εντυπωσιακό και πρωτόγνωρο.

Εμπειρία ιδιαίτερη, που προκάλεσε μια γενικότερη ευφορία οδηγώντας σε χορό με αποκριάτικους ήχους και πολλούς από το ακροατήριο.

Φωτογραφίες: faretra.info