19 Δεκεμβρίου σήμερα, 2 ημέρες πριν το χειμερινό ηλιοστάσιο που σηματοδοτεί την είσοδο του χειμώνα και τη μεγαλύτερη νύχτα του χρόνου.
Το χειμερινό ηλιοστάσιο δεν «πέφτει» πάντα την ίδια ημερομηνία, αλλά κυμαίνεται μεταξύ της 20ής και της 23ης Δεκεμβρίου, με πιο πιθανές ημερομηνίες την 21η και την 22η. Όταν ο Ήλιος περάσει το χειμερινό ηλιοστάσιο, αρχίζει και πάλι να ανεβαίνει όλο και πιο ψηλά στον ουρανό, με αποτέλεσμα η ημέρα να κερδίζει ξανά το χαμένο «έδαφος».
Ο δωδέκατος και τελευταίος μήνας του Γρηγοριανού ημερολογίου, θα μας αποχαιρετήσει κι αυτός αφήνοντας τις δικές του μνήμες και τον απόηχο της μεγάλης γιορτής των Χριστουγέννων…
Δέκατος μήνας του αρχαίου δεκάμηνου ρωμαϊκού ημερολογίου…
Decem στα Λατινικά σημαίνει δέκα…December στην αγγλική γλώσσα.
Αξίζει να αναφέρουμε τις γιορτές που γιορτάζονταν στην αρχαία Ρώμη στις 25 Δεκεμβρίου καθώς και στο Βυζάντιο, ώστε να κατανοήσουμε πόσο δυνατή είναι η συνέχεια της πολιτιστικής κληρονομιάς που κάθε λαός κουβαλάει.
«Στην αρχαία Ρώμη, μετά τα Σατουρνάλια που γιορτάζονταν προς τιμήν του Κρόνου (17 έως 23 Δεκεμβρίου), στις 25 Δεκεμβρίου γιορταζόταν το χειμερινό ηλιοστάσιο με μια γιορτή που ονομαζόταν Βρουμάλια ή Μπρουμάλια, από το λατινικό bruma που υποδηλώνει τη χειμερινή τροπή με τη μικρότερη μέρα του χρόνου.
Ήταν και η γενέθλια ημέρα του Μίθρα, του ανίκητου Ήλιου.
(Ο Μίθρας ήταν περσική θεότητα του φωτός και της σοφίας. Ταυτίστηκε αργότερα με τον Θεό Ήλιο στην αρχαία Ελλάδα και στην αρχαία Ρώμη.)
Στο Βυζάντιο τα Βρουτάλια άρχιζαν στις 24 Δεκεμβρίου και διαρκούσαν μέχρι της 17 Ιανουαρίου.
Την πρώτη μέρα γιόρταζαν όσοι το όνομά τους άρχιζε από Α τη δεύτερη όσοι το όνομά τους άρχιζε από Β και ούτω καθεξής μέχρι να εξαντληθεί το αλφάβητο.
Συνολικά ήταν 24 οι μέρες αυτής της γιορτής.
Έθιμο ήταν, αυτές τις μέρες τις γιορτινές, οι αυτοκράτορες να προσφέρουν δώρα σε φίλους συγγενείς, αλλά και στο προσωπικό των ανακτόρων τους.
Οι γιορτές αυτές καταργήθηκαν επίσημα από την Σύνοδο της Ρώμης το 743 μΧ. (πηγή: «Δεκέμβριος» των Στράτου Θεοδοσίου, Μάνου Δανέζη. Επίκουροι καθηγητές Αστροφυσικής)
Όπως συνέβη με όλους τους λαούς της Ευρώπης που ασπάστηκαν τον Χριστιανισμό, μπορεί οι ειδωλολατρικές και παγανιστικές γιορτές να εξαλείφθηκαν με το πέρασμα των αιώνων, οι θρύλοι όμως, οι δοξασίες και ο μεταφυσικός φόβος για τα δαιμονικά, παρέμεναν στη συνείδηση των λαών και τα έθιμα τηρούνταν, αν και θεωρούνταν ειδωλολατρικά και επιλήψιμα.
Όλες οι δοξασίες π.χ. του Δωδεκαημέρου για τη φωτιά, έχουν τις ρίζες τους σε πανάρχαια έθιμα.
Όταν γιόρταζαν το χειμερινό ηλιοστάσιο στις 22 Δεκεμβρίου οι λαοί της Βόρειας Ευρώπης, χαιρετούσαν την επάνοδο του Ήλιου, ανάβοντας φωτιές!
Σε πολλές περιοχές της χώρας μας, τις ημέρες αυτές, αναβιώνουν το έθιμο της φωτιάς.
Στη Νάουσα ανάβουν τον Καρτσιούνο σε διάφορες γειτονιές , για να ζεσταθεί ο Χριστός.
Στις Πρέσπες επίσης ανάβουν φωτιές, στη Φλώρινα οι φωτιές φτάνουν τα 15 μέτρα και ανάβονται στις 23 Δεκεμβρίου.
Στις 23 Δεκεμβρίου ανάβουν και οι «Κλαδαριές» της Σιάτιστας, σε ανάμνηση της φωτιάς που άναψαν οι βοσκοί στη φάτνη του θείου βρέφους .
Αναμμένη ήταν και η φωτιά στην εστία καθ’ όλη τη διάρκεια του Δωδεκαημέρου όπου σιγοκαίγονταν το Χριστόξυλο, για να αποτρέψουν τους καλικάντζαρους που έρχονταν , λέει, από την καμινάδα και κρύβονταν στη στάχτη!
Γι’ αυτό και η φωτιά έπρεπε να είναι αναμμένη μέρα νύχτα…
Τα δαιμόνια αυτά φοβούνται τη φωτιά.
Μόνο αν βρούνε κρύα την εστία κατεβαίνουν.
Γι αυτό φροντίζουν κάποιοι αδίστακτοι καλικαντζαραίοι που την… κατουράνε και τη σβήνουν!
Το Δωδεκαήμερο είναι και μία περίοδος, όπου σύμφωνα με τη λαϊκή πίστη, οι ψυχές των νεκρών έρχονται στη γη και μπαίνουν στα σπίτια .
Επισκέπτονται τους ζωντανούς και φέρνουν τη γονιμότητα.
Η στάχτη του Δωδεκαημέρου ήταν σύμφωνα με τη λαϊκή δοξασία γονιμοποιός, γι αυτό όλο αυτό το διάστημα που το Χριστόξυλο καιγόταν, δεν την πείραζαν!
Τη μάζευαν προσεκτικά και την παραμονή των Φώτων την έριχναν στα δέντρα, στο περιβόλι και στα ζώα.
Η σφαγή του χοίρου παραμονές Χριστουγέννων αποτελεί συνέχεια των καθαρτηρίων θυσιών της αρχαιότητας.
Όταν γιόρταζαν τα Βρουτάλια , στο τέλος του έτους, οι αρχαίοι Ρωμαίοι θυσίαζαν στον Κρόνο και στη Δήμητρα χοίρους.
Ανάλογη συνήθεια είχαν και οι Έλληνες…
Στις 22 Δεκεμβρίου η μέρα αρχίζει να μεγαλώνει, αλλά στη λαϊκή παράδοση φαίνεται να βιάζεται ο λαός μας, αφού από της Αγίας Άννας αναφέρει ότι η μέρα παίρνει «ανάσα» και ότι από του Αγίου Σπυρίδωνα, σπυρί σπυρί μεγαλώνει η μέρα..
Και υπερβάλλει λέγοντας, ότι η αύξηση αυτή γίνεται μία ολόκληρη ώρα μέχρι τα Χριστούγεννα!
Γι’ αυτό και η ρήση: «Χριστός γεννάται, ώρα γεννάται…»
Ο Δεκέμβριος, ο Ασπρομηνάς, ο Χιονιάς ,ο Χριστουγεννιάτης και Χριστουγεννάρης είναι μήνας αγαπημένος, μήνας του φωτός.
Γεννιέται ο Χριστός που ως ήλιος κατανικά το σκότος!
Το φωτεινό αστέρι, μέρα κάνει τη νύχτα.
Φως αγκαλιάζει τους αγγέλους και φως υπέρλαμπρο τους τρεις Μάγους οδηγεί.
Για πρώτη φορά γιορτάστηκαν Χριστούγεννα στην Κωνσταντινούπολη το 379 ή 380 μΧ.
Παλιότερα μέχρι το 4ο αιώνα, στη Δύση γιόρταζαν τη γέννηση του Χριστού και στην Ανατολή τα Επιφάνεια( Θεοφάνεια).
Τον τέταρτο όμως αιώνα από την Δύση ήρθε ο γιορτασμός της γέννησης του Χριστού στις 25 Δεκεμβρίου και αντίστροφα η γιορτή των Θεοφανείων τον Ιανουάριο εξήχθη από την Ανατολή στη Δύση…
«Χριστός γεννάται
χαρά στον κόσμο.
Σαράντα μέρες
σαράντα νύχτες
κι η Παναγιά μας κοιλοπονούσε…» (από τα θρακιώτικα κάλαντα)
Παραμονή Χριστουγέννων…
Τα χριστόψωμα που μοιραζόταν, θυμάμαι, χαράματα της παραμονής των Χριστουγέννων, που ήταν λιχουνκό για την Παναγία, όπως έλεγε η γιαγιά Ανθή.
Και ένα παιδί άνοιγε την πόρτα μες στη νύχτα και φώναζε: «Χριστέ, έλα μέσα!»
Ο λαός Τον ταύτιζε, με κάθε βρέφος που έρχεται στον κόσμο που είναι μοναδικό και πολύτιμο και οφείλουμε να το προστατέψουμε από δυνάμεις που το επιβουλεύονται και θέλουν να το βλάψουν .
Δεν τελειώνουν αυτά που μπορεί να γράψεις για τον Δεκέμβριο.
Πολλές και πλούσιες πηγές υπάρχουν.
Σε λίγες ημέρες θα γιορτάσουμε τα Χριστούγεννα…
Περνάω όμως τα πιο ωραία, όταν γυρίζω στα παιδικά μου χρόνια και χαράματα με την αδερφή μου, τους γονείς μου, τον παππού , τη γιαγιά τους θείους μου, πηγαίνουμε πριν ξημερώσει στην εκκλησία…
Ξυπνάω με χαρά και χωρίς γκρίνια για να φορέσω τα μαύρα λουστρίνια με τα ταιριαστά φιογκάκια και το πανέμορφο παλτό που μου έραψε η μαμά…
Τα προσέχω τα λουστρίνια μου μη λερωθούν και δε με νοιάζει που τα πόδια μου ξύλιασαν από το κρύο…
Τα παιδικά μας χρόνια όσο δύσκολα κι αν ήταν, εκπέμπουν πάντα το περισσότερο φως.
Μακάρι το φως του Δεκέμβρη να τα καταφέρει και να διαλύσει όλα τα σκοτάδια που σκοτεινιάζουν τις μέρες μας, γιατί ζούμε σε έναν κόσμο που μοιάζει σα να βγήκε από την τροχιά του και πορεύεται επικίνδυνα με ρίσκο και τυχοδιωκτισμό, παρασέρνοντας και τραυματίζοντας ό,τι θετικό γεννιέται…
καλή εβδομάδα με υγεία!
Να είστε καλά και να περάσετε γαλήνια και χαρούμενα Χριστούγεννα!
Ει. Δα.
