Τον υπερτουρισμό στην Ελλάδα με τις ορδές τουριστών που συνωστίζονται σε γκρουπ κατά μήκος της πλακόστρωτης λεωφόρου κάτω από την Ακρόπολη ακόμα και στα τέλη Νοεμβρίου αναδεικνύει με δημοσίευμά του ο Guardian, εκπέμποντας σήμα κινδύνου για τα μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας.
Το δημοσίευμα επικαλείται τα λόγια του Έλληνα υπουργού Τουρισμού, Βασίλη Κικίλια, ο οποίος αναφέρει πως “διανύουμε μια εξαιρετική χρονιά” και συμπληρώνει πως “είναι σχεδόν Δεκέμβριος και η σεζόν συνεχίζεται, πράγμα που είναι ακριβώς αυτό που θέλουμε – να την παρατείνουμε, σιγά-σιγά”.
Ο τουρισμός στην Αθήνα -όπως και στην Ελλάδα γενικότερα- έχει διαψεύσει κάθε προσδοκία. Ο τουριστικός τομέας, η οικονομική ατμομηχανή της χώρας, είχε προϋπολογιστεί να αποφέρει 15 δισ. ευρώ φέτος και φάνηκε καταδικασμένος όταν οι κρατήσεις πάγωσαν τον Φεβρουάριο με την έναρξη της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία. Αντ’ αυτού, τα έσοδα είναι πιο πιθανό να ξεπεράσουν τα 18 δισ. ευρώ με τον αριθμό των επισκεπτών να είναι έτοιμος να πλησιάσει τα 30 εκατομμύρια – σχεδόν τρεις φορές τον πληθυσμό της χώρας – παρά τον πόλεμο, την απουσία Κινέζων επισκεπτών και την ανεπιθύμητη εμφάνιση των μεδουσών, όπως λέει ο Κικίλιας.
Στο αποκορύφωμα του καλοκαιριού, περίπου 16.000 παραθεριστές κάθε μέρα έκαναν την ανάβαση στην Ακρόπολη. Στα σοκάκια της Πλάκας, της γειτονιάς κάτω από τον αρχαίο χώρο, οι καταστηματάρχες λένε ότι ποτέ δεν είχαν τόσο καλή τύχη. “Αν μη τι άλλο, θέλουμε απλώς να πάνε σπίτι τους τώρα“, λέει η Άννα Σίμου, η οποία εργάζεται σε ένα κατάστημα σύγχρονου ελληνικού ντιζάιν στη συνοικία. “Είμαστε όλοι εξαντλημένοι και αυτό με τη διοίκηση να έχει προσλάβει νέο προσωπικό”.
Αλλά η μετά την πανδημία ανάκαμψη δεν είναι χωρίς κινδύνους. Ο υπουργός τουρισμού είναι ο πρώτος που λέει ότι η ακμάζουσα τουριστική βιομηχανία πρέπει να απλωθεί πιο ομοιόμορφα πέρα από τις “δυόμισι περιοχές” που προσελκύουν τα πλήθη. Η βιωσιμότητα είναι επίσης στο μυαλό του δημάρχου Αθηναίων, Κώστα Μπακογιάννη, ο οποίος την περασμένη εβδομάδα ζήτησε να επιβληθεί δημοτικός φόρος στους επισκέπτες για να αντιμετωπιστεί η αυξημένη ζήτηση σε υπηρεσίες. Σε μια απομάκρυνση από την εποχή που η ελληνική πρωτεύουσα θεωρούνταν πάντοτε ως οδός διέλευσης προς τα νησιά, περισσότεροι από 7 εκατομμύρια τουρίστες εκτιμάται ότι κατέβηκαν στη μητρόπολη το 2022.
“Είναι άδικο 650.000 μόνιμοι κάτοικοι στην καρδιά της αρχαίας Αθήνας να πληρώνουν τον λογαριασμό”, λέει ο Μπακογιάννης. “Αν θέλουμε να στηρίξουμε την πόλη, πρέπει να προσαρμοστούμε με τον τρόπο που το έχει κάνει σχεδόν κάθε άλλη ευρωπαϊκή πρωτεύουσα και να καθιερώσουμε έναν δημοτικό φόρο για τους επισκέπτες“.
Το φάντασμα του υπερτουρισμού είναι εδώ
Οι Αμερικανοί που φτάνουν με 63 απευθείας πτήσεις την εβδομάδα έχουν συμβάλει καθοριστικά στο να καταστεί η Ελλάδα ο τρίτος πιο δημοφιλής τουριστικός προορισμός στον κόσμο φέτος, σύμφωνα με στοιχεία της βιομηχανίας. Αλλά καθώς οι αξιωματούχοι καταμετρούν την επιτυχία ενός τομέα που αντιπροσωπεύει το 25% του ΑΕΠ, το φάντασμα του υπερτουρισμού – από καιρό εμφανές σε νησιά όπως η Σαντορίνη – έχει προκαλέσει ανησυχίες σχετικά με τους κινδύνους που εγκυμονεί η εκτίναξη του αριθμού των επισκεπτών για τη διατήρηση των πολιτιστικών θησαυρών.
Ως έδρα 18 μνημείων παγκόσμιας κληρονομιάς της Unesco, η Ελλάδα αναδεικνύει όλο και περισσότερο τις προκλήσεις της διαχείρισης του αριθμού των επισκεπτών, με τους ειδικούς να τονίζουν τη λεπτή ισορροπία που πρέπει να επιτευχθεί μεταξύ της προστασίας των αρχαίων μνημείων και της ανάπτυξής τους για τουριστική χρήση. Η Ακρόπολη 495-429 π.Χ., η οποία συγκαταλέγεται μεταξύ των χαρακτηρισμένων μνημείων, βρέθηκε η ίδια στο επίκεντρο διαμάχης όταν το 2020 η κυβέρνηση εγκατέστησε τσιμεντένια μονοπάτια γύρω από το αριστούργημα του Περικλέους και έναν αντιαισθητικό ανελκυστήρα από γυαλί και χάλυβα που χρηματοδοτήθηκε από ιδιώτες δωρητές για να βελτιώσει την πρόσβαση.
Unesco: 16.000 καθημερινά στην Ακρόπολη είναι υπερβολικό
“Τα κόκκινα φώτα αναβοσβήνουν”, λέει ο Peter DeBrine, ο κορυφαίος σύμβουλος της Unesco για τον τουρισμό. “Πρέπει να αρχίσουμε να ρωτάμε πόσο είναι το πάρα πολύ, και 16.000 επισκέπτες που κατακλύζουν καθημερινά ένα μνημείο όπως η Ακρόπολη ακούγεται υπερβολικό”.
Ο DeBrine δήλωσε ότι μελέτες έχουν δείξει ότι, περισσότερο από ποτέ, οι ταξιδιώτες επιθυμούν βιώσιμες επιλογές.
Με τον τουρισμό να ανακάμπτει τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ, ήταν επιτακτική ανάγκη, όπως είπε, να υιοθετηθούν μέτρα χωρητικότητας στα δημοφιλή μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς.
“Πήγαμε από τον υπερτουρισμό στον εκδικητικό τουρισμό με το ίδιο καθαρό αποτέλεσμα”, δήλωσε στον Guardian, περιγράφοντας τον τελευταίο ως μια καθυστερημένη αντίδραση στην πανδημία. “Αυτό που χρειάζεται είναι μια ριζικά διαφορετική προσέγγιση, η οποία ξεκινά από τους καταναλωτές αλλά επεκτείνεται στον τουρισμό και τη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς. Είναι σαφές ότι οι αρχές πρέπει να λάβουν μέτρα για την ανακούφιση από τον υπερπληθυσμό στα μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς, αν δεν πρόκειται να υποβαθμιστεί η τουριστική εμπειρία και να διασφαλιστεί η διατήρηση”.
Το συνέδριο της Unesco για την 50ή επέτειο της ίδρυσής της στους Δελφούς συζήτησε τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης και του υπερτουρισμού. Προέτρεψε τα μέλη της να αλλάξουν τις τακτικές μάρκετινγκ, εστιάζοντας στην προσέλκυση λιγότερων, δαπανηρών και λιγότερο επιβαρυντικών τουριστών και όχι μεγάλων ομάδων.
“Η ελπίδα μας είναι ότι σύντομα τα εισιτήρια θα πωλούνται μόνο μέσω διαδικτύου, διότι αυτό θα ήταν ένας σίγουρος τρόπος περιορισμού της πρόσβασης”, λέει ο DeBrine, προσθέτοντας ότι θα μπορούσε επίσης να επιβληθεί προσαρμογή των τιμών των εισιτηρίων ανάλογα με την εποχή, με τα εισιτήρια εισόδου να κοστίζουν περισσότερο στην κορύφωση του καλοκαιριού. “Η επιλογή να ταξιδέψετε κατά τη χαμηλή ή την ενδιάμεση περίοδο έχει τεράστιο αντίκτυπο”.
Τα μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς στην ανατολική Ασία άρχισαν πρόσφατα να εφαρμόζουν ένα νέο εργαλείο της Unesco για τη διαχείριση των επισκεπτών και τη στρατηγική για τον προσδιορισμό μιας βάσης για τον βιώσιμο τουρισμό.
“Μας έδωσε ένα σήμα”, εξήγησε ο DeBrine. “Συνειδητοποιούμε ότι ο τουρισμός είναι το αίμα της ζωής για τόσες πολλές κοινότητες και ζωτικής σημασίας για τις τοπικές οικονομίες, αλλά ο υπερτουρισμός είναι ένας πραγματικός κίνδυνος. Είτε είσαι έξυπνος και παίρνεις μέτρα είτε σκοτώνεις τη χήνα που κάνει το χρυσό αυγό”
