Το άρθρο δημοσιεύεται με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά της Κακοποίησης των παιδιών, 19 Νοεμβρίου
γράφει η Μαρία Πανταζή*
- Μύθος: αν ένα παιδί κακοποιείται σεξουαλικά, οι γονείς ή ο γιατρός θα παρατηρήσουν σωματικά συμπτώματα
Αλήθεια: τα περισσότερα παιδιά που υπόκεινται σε σεξουαλική κακοποίηση δεν έχουν σωματικά συμπτώματα ή ενδείξεις
Ακόμα και όταν υπάρχουν σωματικές ενδείξεις, θα μπορούσαν αυτά να είναι ενδεικτικά άλλων προβλημάτων, όχι απαραίτητα σεξουαλικής κακοποίησης. Αλλά θα πρέπει να είμαστε σε εγρήγορση για οποιαδήποτε ένδειξη πιθανής κακοποίησης- ειδικά σωματικών και συμπεριφορικών προβλημάτων που περιλαμβάνουν τη γενετήσια περιοχή των παιδιών, ή προβλημάτων που εγείρονται ξαφνικά και φαίνεται να μην έχουν προφανή λόγο.
- Μύθος: οι θύτες σεξουαλικής κακοποίησης δεν είναι φυσιολογικοί, δε φέρονται ή δε θα μοιάζουν φυσιολογικοί
Αλήθεια: οι θύτες σεξουαλικής κακοποίησης φέρονται ή μοιάζουν με τον οποιονδήποτε
Στην πραγματικότητα, πολλοί από αυτούς φαίνονται απόλυτα φυσιολογικοί και αξιόπιστοι. Οι θύτες σεξουαλικής κακοποίησης φροντίζουν να μην τραβούν την προσοχή, να έχουν αναπόσπαστα χρονικά διαστήματα με τα παιδιά. Γνωρίζουν ότι αυτό εξαρτάται από την ικανότητά τους να κερδίζουν την εμπιστοσύνη του παιδιού, των γονέων και άλλων ατόμων και οργανισμών που φροντίζουν ή δραστηριοποιούνται με παιδιά.
- Μύθος: οι θύτες είναι τρελοί και κακοποιούν παιδιά σε κάθε ευκαιρία
Αλήθεια: οι περισσότεροι θύτες επιλέγουν τα θύματά τους προσεκτικά, και επενδύουν χρόνο για να εδραιώσουν σχέση με το παιδί πριν το εκμεταλλευτούν
Είναι σημαντικό να είναι κανείς προσεκτικός στις αλληλεπιδράσεις των παιδιών με αγνώστους. Αλλά οι περισσότεροι θύτες δεν είναι άγνωστοι: 90% των κακοποιημένων παιδιών γνώριζαν το θύτη τους. Πριν να ξεκινήσει η σεξουαλική κακοποίηση, ο θύτης μπορεί να αφιερώσει μήνες ή βδομάδες αποπλάνησης του παιδιού μέσω της ιδιαίτερης προσοχής που του δείχνει, θέτοντας το σκηνικό για την ένα προς ένα επαφή μαζί του.
- Μύθος: η ενδοοικογενειακή και άλλων ειδών κακοποίηση συντελείται κυρίως σε φτωχές η σε χαμηλού εκπαιδευτικού επιπέδου οικογένειες
Αλήθεια: η παιδική σεξουαλική κακοποίηση συντελείται σε όλων των ειδών τις οικογένειες
40% των θυτών είναι μέλη της οικογένειας του θύματος. Κυριολεκτικά όλοι οι θύτες στοχεύουν παιδιά που μπορούν να έχουν ένας προς έναν πρόσβαση, ειδικά αν το παιδί φαίνεται ευάλωτο σε χειρισμό από το θύτη, και μπορεί να πειστεί να διατηρήσει την κακοποίηση κρυφή. Ένα παιδί στα 10 κακοποιείται σεξουαλικά πριν την ηλικία των 18. Σε περιβάλλονται που δεν έχουν τα κατάλληλα στάνταρτ, μπορεί η αναλογία αυτή να είναι μεγαλύτερη.
- Μύθος: η παιδική σεξουαλική κακοποίηση συντελείται/αφορά κορίτσια
Αλήθεια: οι θύτες και τα θύματα μπορεί να είναι είτε άνδρες είτε γυναίκες
Οι θύτες μπορεί να είναι ενήλικες, έφηβοι ή ακόμη και παιδιά που είναι μεγαλύτερα ηλικιακά ή πιο δυνατά σε σχέση με τα θύματα. Ο θύτης μπορεί να θυματοποιήσει αγόρια, ή κορίτσια οποιασδήποτε ηλικίας. Υπάρχει ωστόσο κάποια αλήθεια: το 90% των θυτών είναι άνδρες και το 60% περίπου των θυμάτων είναι κορίτσια.
- Μύθος: Δεν υπάρχει λόγος αναφοράς κακοποίησης όταν αυτή έχει συμβεί μήνες ή έτη πριν.
Αλήθεια: ακόμη και αν η κακοποίηση συντελέστηκε χρόνια πριν, υπάρχουν πολλοί λόγοι που η αναφορά θα πρέπει να γίνει στην Αστυνομία ή σε κοινωνική υπηρεσία.
Η παιδική σεξουαλική κακοποίηση είναι κακούργημα και ο θύτης, αν δεν αναφερθεί, μπορεί να συνεχίζει τη δράση του και να κακοποιεί άλλα παιδιά. Οι περισσότεροι θύτες δε σταματούν από μόνοι τους. Από την άλλη, το θύμα θα πρέπει να λάβει ψυχολογική υποστήριξη προκειμένου να διαχειριστεί τα συναισθήματα
- Μύθος: Αφού η παιδική σεξουαλική κακοποίηση είναι τόσο άσχημη, τα κακοποιημένα παιδιά συνήθως μιλάνε σε κάποιον για αυτήν
Αλήθεια: τα περισσότερα σεξουαλικώς κακοποιημένα παιδιά δεν μιλάνε σε κανέναν για αυτήν.
Τα παιδιά συνήθως πιστεύουν ότι έχουν προκαλέσει την κακοποίηση, ή ότι αυτή μπορεί να είναι φυσιολογική ή αποδεκτή. Οι θύτες συχνά προσπαθούν να εγείρουν στα παιδιά σύγχυση και φόβο. Τα παιδιά μπορεί επίσης να ντρέπονται πάρα πολύ, ή να έχουν επηρεαστεί από το θύτη, ή να είναι πολύ φοβισμένα ως προς το ότι δε θα γίνουν πιστευτά. Μπορεί να φοβούνται τον πόνο και τη διακοπή που μπορεί να προκαλέσει η αποκάλυψη της κακοποίησης στην οικογενειακή συνοχή. Μπορεί να έχουν δεχτεί απειλές ότι θα κάνουν κακό στα ίδια ή σε άλλα άτομα της οικογένειάς τους αν μιλήσουν σχετικά με την κακοποίηση.
- Μύθος: θα πρέπει να είμαστε σκεπτικοί όταν τα παιδιά μας αναφέρουν σεξουαλική κακοποίηση, αφού τα παιδιά δημιουργούν διάφορες ιστορίες. Μπορεί απλά να φαντάζονται πράγματα, ή να προσπαθούν να εμπλέξουν έναν αθώο ενήλικα σε μπελάδες.
Αλήθεια: τα παιδιά σπάνια διατυπώνουν ψευδείς κατηγορίες για τη σεξουαλική τους κακοποίηση.
Οι περισσότερες ψευδείς κατηγορίες συντελούνται όταν τα παιδιά έχουν εκπαιδευτεί από κάποιον σε εξουσία να τις πει. Για κάθε παιδί που προβαίνει σε ψευδείς κατηγορίες, πολλά κακοποιημένα παιδιά δε μιλάνε. Όταν τα παιδιά αποκαλύπτουν σεξουαλική κακοποίηση, είναι σημαντικό για αυτά να αισθάνονται ότι έγιναν πιστευτά. Είναι επίσης σημαντικό να γνωστοποιηθεί η υποτιθέμενη κατηγορία σε κοινωνικές υπηρεσίες, και ή σε αστυνομικές αρχές. Τα μέλη της οικογένειας ενός υποτιθέμενου θύματος μπορεί να νοιάζονται για το παιδί, αλλά μπορεί να μην έχουν την κλινική εμπειρία, τις νομικές γνώσεις και τις συναισθηματικές αντοχές που χρειάζονται για την κατάλληλη διαχείριση της κακοποίησης.
- Μύθος: η παιδική σεξουαλική κακοποίηση μπορεί να αποτραπεί από τους γονείς του παιδιού
Αλήθεια: αν και οι γονείς ή οι άλλοι φροντιστές του παιδιού είναι υπεύθυνοι για την προστασία των παιδιών από τη σεξουαλική κακοποίηση, δεν υπάρχει καμία εγγύηση για την ασφάλεια του παιδιού
Αν ένα παιδί υπό την προστασία μας, υποφέρει εξαιτίας παρελθούσας ή παρούσας σεξουαλικής κακοποίησης, φροντίζουμε να προστατεύσουμε το παιδί και να λάβουμε επαγγελματική υποστήριξη
- Μύθος: τα παιδιά δε χρειάζεται να είναι ενήμερα για τη σεξουαλική κακοποίηση. Αν είναι πολύ μικρά για να κατανοήσουν το σεξ, θα τεθούν σε εγρήγορση χωρίς λόγο
Αλήθεια: ακόμη και τα πιο μικρά παιδιά μπορεί να μάθουν πράγματα που θα βοηθήσουν στο να παραμείνουν ασφαλή
Για παράδειγμα, τα νεαρά παιδιά θα πρέπει να μάθουν τα κατάλληλα ονόματα για τα μέρη του σώματος. Θα πρέπει να ξέρουν ότι κανείς δεν πρέπει να αγγίζει τη γενετήσια περιοχή εκτός και αν συντρέχουν λόγοι υγείας και υγιεινής. Θα πρέπει να γνωρίζουν ότι είναι ενάντια στους οικογενειακούς κανόνες να κρατάμε μυστικά για αγγίγματα από τους γονείς ή τους φροντιστές.
- Μύθος: Επιβλέπω τα παιδιά, τους έχω μάθει τα ονόματα για τα μέρη του σώματος, προσπαθώ να κρατώ ανοιχτή την επικοινωνία. Δεν υπάρχει κάτι άλλο να κάνω
Αλήθεια: Μπορούμε να βοηθήσουμε να προστατευτούν όλα τα παιδιά δημιουργώντας πιο ασφαλή περιβάλλοντα
Για παράδειγμα, θα πρέπει να αποφεύγουμε τα παιδιά να περνούν χρόνο σε καταστάσεις ένας προς έναν όπου δεν υπάρχει επίβλεψη από άλλους. Μπορούμε να επιμείνουμε στο ότι οι σύλλογοι, οι εκκλησίες, τα κέντρα δημιουργικής απασχόλησης, όπου εξυπηρετούν παιδιά, έχουν πολιτικές πρόληψης και ανάδειξης της σεξουαλικής κακοποίησης. Μπορούμε να μιλήσουμε σε άλλους έμπιστους ενήλικες για το πώς να κρατήσουμε τα παιδιά ασφαλή. Μπορούμε να σκεφτούμε πώς οφείλουμε να ανταποκριθούμε αν ένα παιδί μας αναφέρει σεξουαλική κακοποίηση. Το να γνωρίζουμε πώς να ανταποκριθούμε μπορεί να μας βοηθήσει να διαχειριστούμε τα αισθήματα πανικού, θυμού και άγχους που βιώνουμε όταν ένα παιδί απεγνωσμένα μας ζητάει βοήθεια.
Η έλλειψη γνώσης και η απροθυμία να μιλήσουμε είναι αυτά που επιτρέπουν στους θύτες να συνεχίσουν τη δράση τους.
*Μαρία Πανταζή,
Ψυχολόγος στο Κέντρο Αναφοράς & Παροχής Συμβουλευτικής,
ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΙΔΙ
