Φωτεινή Λαμπρίδη
Ανεξάρτητα από τον τρόπο που προσεγγίζει ο συγκεκριμένος καθηγητής το θέμα, αναζητάμε ποια είναι τα αίτια του προβλήματος, πότε άρχισε να κορυφώνεται, τι οφείλουν να πράξουν πολιτεία, κοινωνία και εκπαιδευτική κοινότητα ώστε να υποχωρήσει η βία και η παραβατικότητα στο σχολικό περιβάλλον και κατ’επέκταση στη νεολαία καθώς δεν πρόκειται για φαινόμενο που περιορίζεται στα σχολεία.
Η καθηγήτρια Κοινωνικής και Πολιτικής Ψυχολογίας, Αλεξάνδρα Κορωναίου, απαντά στις ερωτήσεις του tvxs και παραθέτει στοιχεία ερευνών, υπογραμμίζοντας με έμφαση πως μιλάμε για τη γενιά που μεγάλωσε σε μια παρατεταμένη κρίση 10 ετών, για τη γενιά που έχει συσσωρεύσει απίστευτη οργή.
«Με δυο λέξεις θα έλεγα: alert για τη νεολαία, πριν να είναι πολύ αργά. Τα παιδιά αυτά μεγάλωσαν στην κρίση. Πρώτα η οικονομική κρίση, μετά η πανδημία, τώρα ένας πόλεμος με τον φόβο μήπως προεκταθεί, μήπως εξελιχθεί σε πυρηνικό κοκ. Εγκληματικότητα και μπούλινγκ στα σχολεία είχαμε και πριν τα μνημόνια. Όχι σε αυτόν τον βαθμό, όχι με αυτή την έκφραση και την ένταση. Τι έχει μεσολαβήσει; Η κρίση, το διαδίκτυο και το γεγονός ότι το κομμάτι της βίας πλέον, πυροδοτείται από παντού, φανερά και υπόγεια», αναφέρει η κ. Κορωναίου και προσθέτει:
«Δείτε τι γίνεται με τους βιασμούς. Βομβαρδίζονται οι νέοι με τα πιο ευτελή ένστικτα…βιασμούς, γυναικοκτονίες. Έχοντας βιώσει κι αυτά τα ίδια ή οι οικογένειες τους τη βία της κρίσης και γνωρίζοντας ότι δεν έχουν μέλλον, ψάχνουν τρόπο έκφρασης της συσσωρευμένης οργής. Απογοήτευση και οργή είναι τα κυρίαρχα συναισθήματα. Ένας καθηγητής αντιπροσωπεύει μία αυθεντία μια εξουσία. Θα γίνει στόχος τους. Πέταξαν έξω την Κοινωνιολογία από τα σχολεία για να βάλουν λατινικά και κατηχητικό και τώρα χρειαζόμαστε πρωτίστως Κοινωνιολογία και Ψυχολογία».
Η πολιτεία απαξίωσε τους καθηγητές, οι μαθητές το σχολείο
Έρευνες δείχνουν ότι μόνο ένα 3% των παιδιών εμπιστεύεται το σχολείο. Πριν το απαξιώσουν τα παιδιά όμως, είχε απαξιώσει η κυβέρνηση τους εκπαιδευτικούς.
Όπως τονίζει η κ. Κορωναίου: «Ποιος έλεγε συνέχεια τους εκπαιδευτικούς τεμπέληδες; Ποιος απαξίωνε συνέχεια τη δουλειά τους χρόνια τώρα στα μάτια των παιδιών; Η ίδια η κυβέρνηση, οι ίδιοι ενδεχομένως που τρίβουν τα μάτια τους τώρα μπροστά σε αυτή την αγριάδα που συμβαίνει στα σχολεία. Ποιος δημιουργεί μαθητές δύο και τριών κατηγοριών; Ρωτήσαμε σε μια έρευνα τα παιδιά ποιους εμπιστεύονται περισσότερο και ούτε λίγο ούτε πολύ, είδαμε πως πέρα από την οικογένεια και τους φίλους, δεν εμπιστεύονται τίποτα!
Εμπιστεύονται κατά 52.9% την οικογένεια, κατά ένα 44.2% τους φίλους, μετά τα social media, μετά τους ειδικούς επιστήμονες, σχεδόν καθόλου τα πολιτικά πρόσωπα (απάντησε θετικά ένα 7.2%) και το σχολείο το εμπιστεύεται ένα ελάχιστο ποσοστό κοντά στο 3%! Την ίδια ώρα τα παιδιά περνούν 5-10 ώρες την ημέρα στο διαδίκτυο».
Η κ. Κορωναίου, σημειώνει, ότι το εκπαιδευτικό σύστημα στη χώρα, δεν ήταν ούτως ή άλλως θελκτικό στα παιδιά. Τα τελευταία χρόνια όμως, η εντατικοποίηση έχει περάσει την κόκκινη γραμμή για μαθητές και καθηγητές. «Οι μεν καθηγητές είναι φορτωμένοι με απίστευτες ευθύνες και επιπλέον γραφειοκρατία και άγχος για την αξιολόγηση, οι δε μαθητές δεν μπορούν να αναπνεύσουν καθώς δεν έχουν καθόλου ελεύθερο χρόνο. Ο ελεύθερος χρόνος είναι πολύ σημαντικό θέμα που δεν θίγεται στην Ελλάδα».
Έχουν αισθήματα οργής γιατί δεν βλέπουν μέλλον. Το πρεκαριάτο η νέα κοινωνική τάξη
Μία άλλη αιτία των συναισθημάτων οργής στη μαθητική νεολαία και ιδιαίτερα στα παιδιά μη ευνοημένων οικογενειών, είναι η παντελής απουσία οράματος σε σχέση με το μέλλον τους σύμφωνα με την κ. Κορωναίου.
«Εκτοξεύεται η ανεργία, η μετανάστευση των νέων στο εξωτερικό, η οικογένεια από τη μία προστατεύει από την άλλη πνίγει, το πολιτικό σύστημα αναπαράγει συνεχώς αντιπαραθέσεις. Η εργασία γίνεται όλο και περισσότερο θέμα αβεβαιότητας. Δεν περιμένουν εργασία που θα τους δίνει ταυτότητα, ή θα τους εξασφαλίζει τα προς το ζην».
«Ειδικά τα παιδιά του ΕΠΑΛ που προέρχονται από μη προνομιούχα στρώματα, είναι αυτά που έχουν μπροστά το πρεκαριάτο (αβέβαιο προλεταριάτο) τείνει να γίνει μια νέα κοινωνική τάξη. Δουλεύουν ευκαιριακά, πληρώνονται με τον κατώτατο μισθό, ή με κάτω από τον κατώτατο, δεν έχουν ασφάλεια, δεν έχουν πρόσβαση στην υγεία, τους εκμεταλλεύονται εργασιακά. Θα σας πω τη χαρακτηριστική φράση μιας κοπέλας που μίλησα σε μια έρευνα η οποία θέλει να σπουδάσει δημοσιογραφία. Τη ρώτησα τι θα κάνεις φέτος, μου είπε: θα φάω τις κοτσίδες μου».
Η γενιά που δεν συμμετέχει, που δεν ανήκει κάπου
Οι έρευνες αποκαλύπτουν κι άλλα στοιχεία γι’αυτή τη γενιά, όπως για παράδειγμα την κατάσταση απόσυρσης από κοινωνικές δράσεις και συλλογικότητες. «Είναι η γενιά που δεν αισθάνεται να ανήκει κάπου» λέει η Αλεξάνδρα Κορωναίου.
«Όσον αφορά την πολιτική, ένα 19,9% δεν αποδέχεται τη διάκριση Αριστεράς- Δεξιάς, ένα 12% δεν απαντά ένα 14 % αυτοπροσδιορίζεται στο κέντρο. Δεν παίρνουν μέρος σε διαδηλώσεις, πορείες, φεστιβάλ… γενικά δεν συμμετέχουν σε συλλογικότητες ή κάποιο κόμμα. Δεν αισθάνονται ότι ανήκουν κάπου. Είναι χαρακτηριστικό ότι ένα 63% των νέων που δεν εργάζονται, δεν συμμετέχει πουθενά! Αυτά τα παιδιά δεν θα ψηφίσουν ΧΑ. Αυτό που βλέπουμε σαν τάση, είναι η αποχή σε όλη την Ευρώπη. Ετσι λένε οι ερευνες, αλλά ένα 18% λέει ότι ενδεχομένως να ψήφιζε ένα αντίστοιχο κόμμα. Η απόσυρση, σε ένα επίπεδο βαθύτερο κοινωνικό, έχει σχέση και με το ότι η εκπαίδευση, η πολιτεία, δεν τους δίνει τις προοπτικές που θα θέλανε να τους δώσει. Κυριαρχεί αποχή και ο πολιτικός κυνισμός του “όλοι ίδιοι είναι”».
Τι πρέπει να γίνει
«Το μεγαλύτερο λάθος σε πολιτικό επίπεδο, είναι ότι αντί να συμβάλει η πολιτεία και τα ΜΜΕ σε οποιαδήποτε πρόληψη και βελτίωση της ποιότητας ζωής, υπάρχει εξοικείωση με τον ευτελισμό. ΜΜΕ, social media και πολιτικοί εξοικειώνουν τη νεολαία με τα πιο ευτελή ένστικτα. Όλες οι σελίδες που έχουν πορνογραφικό και κακοποιητικό περιεχόμενο νέων παιδιών, αγοριών και κοριτσιών είναι ελεύθερα στο διαδίκτυο, χωρίς να υπάρχει ένα πρόγραμμα ενημέρωσης γι’αυτά.
Πέταξαν έξω την Κοινωνιολογία από τα σχολεία και βάζουν λατινικά και κατηχητικό! Και τώρα αυτό που πρωτίστως χρειαζόμαστε είναι Κοινωνιολογία και Ψυχολογία.
Με ρωτάτε τι πρέπει να γίνει. Οπωσδήποτε πρόληψη. Να μπουν ειδικοί που απ’ότι φαίνεται τους εμπιστεύονται τα παιδιά, άνθρωποι που γνωρίζουν τα αντικείμενα τους, να παρέμβουν με προγράμματα εξειδικευμένα. Αυτό χρειάζεται γενναία χρηματοδότηση, γιατί δεν μπορεί να κάνεις το ίδιο πρόγραμμα στα ΕΠΑΛ της Αθήνας και της επαρχίας για παράδειγμα, ούτε το ίδιο πρόγραμμα σε ΕΠΑΛ και γενικά λύκεια.
Χρειαζόμαστε προγραμματα σε δημοσιογράφους και κάθε αρχή και εξουσία. Συντονισμένα προγράμματα εξειδικευμένα. Διαφορετικά, θα καταλήξουμε σε λύσεις τιμωρίας τύπου Βορίδη που μιλάει για χημικό ευνουχισμό ή σε εφόδους της αστυνομίας σε σχολεία.
Στα σχολεία ξανά λέω, χρειαζόμαστε να επαναλειτουργήσουν τα μαθήματα κοινωνικών επιστημών, συν εκπαίδευση επιμόρφωση για φαινόμενα βίας χωρίς ταμπού και προκαταλήψεις. Χρειάζεται πεδίο διαλόγου, εκεί που τα παιδιά θα μπορούν να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, τι σημαίνει οργή, απογοήτευση, απελπισία. Πως θα τα διαχειριστούν.
Το σχολείο δεν μπορεί να είναι μόνο για να δώσει εξειδικευμένες γνώσεις, ειδικά σήμερα που δεν έχει αντίκρισμα στην αγορά εργασίας. Εχεις μία γενιά που έρχεται στην επιφάνεια μετά από μια μεγάλη κρίση στην ελλάδα κρατάει πάνω από δέκα χρόνια. Είναι δύσκολο να κατασκευάσεις ελπίδα και να δώσεις και αυτοπεποίθηση, τρόπους δημιουργικής έκφρασης.
Επίσης κάνουν λάθος οι πολιτικοί όταν χρησιμοποιούν τα συναισθήματα των νέων, κάνοντας λαϊκιστική πολιτική. Δεν είναι τυχαίο ότι ο ΛΕΞ μαζεύει 30 χιλ κόσμο. Εκφράζει την οργή τους. Από την άλλη έχεις τον νόμο Κεραμέως, που καθιστά την ηχορύπανση πειθαρχικό παράπτωμα στα πανεπιστήμια. Δηλαδή αν φωνάξεις τον ΛΕΞ στο πανεπιστήμιο, είσαι εκτός νόμου!»
Στην ερώτηση αν τα φαινόμενα αυτά στα ΕΠΑΛ υποδηλώνουν έναν εκφασισμό μέρους της νεολαίας, η κ. Κορωναίου απαντά:
«Εκφασισμός εκφράζεται, αλλά για μένα, είναι αποτέλεσμα ενός περιρρέοντος λαϊκισμού των τελευταίων ετών και της κρίσης. Βλέπουν τα παιδιά έναν λαό σε διχοτόμηση. Το ότι τους εκφράζει λεκτικά το σύνθημα «Μητσοτάκη γαμιέσαι» που ακούστηκε και στη συναυλία του ΛΕΞ, δείχνει κάτι. Δείχνει ότι δεν θέλουν να διαμαρτυρηθούν, θέλουν να εκφράσουν οργή. Πόσοι νέοι παρακολούθησαν το φόρουμ για την Αριστερά στην Ευρώπη και πόσοι πήγαν στον ΛΕΞ που ήταν τις ίδιες μέρες; Δεν θελει να ακούσει η νεολαία τους πολιτικούς να μιλάνε, θέλει κάποιον να εκφράσει την οργή τους τα συναισθήματα τους.
Ο καπιταλισμός είναι σε φάση αλλαγής. Επαναδομεί τα πάντα γύρω μας, προς μια πιο βίαιη και εγωκεντρική κατεύθυνση. Σπάει τις συλλογικότητες και γαία πυρί μιχθήτω. Αυτοί χαμένοι οικονομικά δεν θα βγουν. Το θέμα είναι πως θα απαντήσουμε εμείς, η κοινωνία».
