Βιβλιοκριτική: Ηλίας Γιαννακόπουλος “Ουκρανικός Πόλεμος” / Φιλοσοφική και ιστορική προσέγγιση της φύσης των πολέμων

«Απαγορεύεται να σκοτώνεις, γι’ αυτό οι δολοφόνοι τιμωρούνται – εκτός και αν σκοτώνουν πολλούς ανθρώπους υπό τους ήχους των παιάνων».(Βολταίρος)

Τρίτο βιβλίο για τον Ηλία Γιαννακόπουλο το «Ουκρανικός Πόλεμος: Αναγνώσεις, ερμηνείες & διδάγματα. Απλουστεύσεις και γενικεύσεις», εκδόσεις «γραφή».

Με μόνιμο οπλοστάσιο τις καταθέσεις μεγάλων στοχαστών – που χρησιμοποιούνται απ’ αυτόν όμως με περίσκεψη, εύστοχη πάντα χρήση και στη συνέχεια προσέγγιση του θέματος όχι μόνο μέσω αυτών αλλά και μέσω της δικής του σύγχρονης ματιάς – ο Ηλίας Γιαννακόπουλος δίνει πάντα κείμενα που εντυπωσιάζουν.

Το τελευταίο του βιβλίο γράφτηκε για τον Ουκρανικό Πόλεμο.

Τολμηρό από τη μεριά του, ενώ ο Πόλεμος μαίνεται εδώ και μήνες, ενώ η πληροφόρηση δεν είναι αντικειμενική, μιας και ήδη έχουν συγκροτηθεί στρατόπεδα υποστήριξης της μιας και της άλλης πλευράς, και η ίδια η πληροφορία υπόκειται σε τρομερή ρευστότητα, ενώ κανείς δεν μπορεί να προεξοφλήσει την έκβασή του, να γράψει ήδη ένα βιβλίο μ’ αυτό το θέμα.

Οι υπότιτλοι, όμως, που δίνει στο κυρίως θέμα του «Αναγνώσεις, ερμηνείες & διδάγματα. Απλουστεύσεις & γενικεύσεις» οδηγούν κατευθείαν στον στόχο του, να δώσει το γενικό περίγραμμα του Πολέμου, όπως έχει διατυπωθεί παγκόσμια, μέσα από τις απόψεις μεγάλων προσωπικοτήτων της Ιστορίας, της Λογοτεχνίας, της Φιλοσοφίας, της Ψυχολογίας και της Τέχνης. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είναι εμφανής η δική του θέση, που είναι η καταδίκη του Πολέμου.

Με κορυφαίο πάντα οδηγό του στις απόψεις του τον Θουκυδίδη, που μέσα από την Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου ανέδειξε τις αιτίες όλων των πολέμων και τα μυστικά τους, ο συγγραφέας σ’ ένα πανόραμα σκέψεων που καταδικάζουν τον πόλεμο – από τον Ευριπίδη και τον Ντοστογιέφσκι μέχρι τον Καντ και τον Μίκη Θεοδωράκη – παίρνει τις δικές θέσεις βλέποντας το σήμερα μέσα από τις προσωπικές του προσλαμβάνουσες.

Σίγουρα θα μπορούσε κάποιος να διατυπώσει κάποιες ενστάσεις για τον πραγματικό ή αποκλειστικό υπεύθυνο του πολέμου στην Ουκρανία. Ωστόσο είναι δύσκολο να παραβλέψει κανείς την επιχειρηματολογία του συγγραφέα αλλά και την θεμελίωση των θέσεών του με γνώμες φιλοσόφων, ψυχολόγων και ιστορικών. Η πολυεπίπεδη ερμηνεία του πολέμου προσθέτει κύρος στην αξιολόγηση του ουκρανικού πολέμου. Ξεχωριστή θέση στην ερμηνεία και κατανόηση του ουκρανικού πολέμου κατέχουν τα κείμενα «Η παγίδα του Θουκυδίδη», «Ο πόλεμος στην Ουκρανία και το “επιχείρημα της ολισθηρής πλαγιάς” και το «Ουδετερότητα: φρόνιμη επιλογή ή μία ασύνετη – ανήθικη στάση;».

Το αν η θέση του υπέρ των Ουκρανών και κατά του αναθεωρητισμού του Πούτιν, όπως προβάλλεται άλλωστε και από τη Δύση, θα επιβεβαιωθεί ως σωστή μέσα από την ίδια την Ιστορία, δεν ενδιαφέρει τόσο σε σχέση με τον στόχο του βιβλίου. Το πώς, όμως, χειρίζεται το περί πολέμου θέμα του είναι πραγματικά ιδιαίτερα ενδιαφέρον, και εντυπωσιακό ως προς τη στοιχειοθέτησή του.

Με λόγο ευθύβολο, με την ικανότητα να χρησιμοποιεί το χθες ως οδηγό για το σήμερα, με τη χρήση του ορθού λόγου ως στέρεο γνώμονα αλλά και συναισθηματικές αποχρώσεις, όταν και όπου πρέπει να τον κάνουν πιο οικείο, το βιβλίο του αποτελεί ένα ακόμη βήμα στην γόνιμη και παραγωγική πορεία του στον δύσκολο δοκιμιακό λόγο.

Συμπερασματικά, η ανάγνωση του βιβλίου επικυρώνει την θέση του Αμερικανού συγγραφέα Robert Connor στο έργο του «Θουκυδίδης».

«Η ιστορία δεν μάς διδάσκει πώς να ελέγξουμε τα ανθρώπινα γεγονότα ούτε μάς καθιστά ικανούς να θεραπεύσουμε ασθένειες ή να αποτρέψουμε κάποια δυνητική τυραννία, αλλά μάς υπενθυμίζει πόσο εύκολα οι άνθρωποι κινούνται από την ψευδαίσθηση ότι ασκούν τον έλεγχο επί των γεγονότων στην τελική τους υποταγή σε αυτά, από την ενεργητική δράση στο πάθος».