Λένας Χ. Δημητριάδου “Το καροτσάκι στον Αλιάκμονα” / Μαλλιάρης 2020

Του Ηλία Τσέχου

Δεν έχω διαβάσει τόσο εύκολα ένα βιβλίο και τόσο δύσκολα να γράψω γι΄ αυτό, από της Λένας Χ. Δημητριάδου ”Το Καροτσάκι στον Αλιάκμονα”! Θες, έπρεπε να γίνω η δεκαετία του 60΄ στην Ελλάδα, θες, έπρεπε να γεννηθώ στη Βέροια αυτήν την περίοδο, με τους δρόμους της, τις εκκλησίες, τα σχολεία, τα γυμνάσιά της, τα ποτάμια, τα ρυάκια, όπως ήταν μισό αιώνα πριν, θες, δε θες, έπρεπε, να καθίσεις με τις συμμαθήτριές της, τις απειροαρίθμητες από τάξη σε τάξη, να πάρεις θέση στα θρανία μ΄ αυτές, να πάρεις θέση στα μπαλκόνια των σπιτιών με τις φίλες της, να τιμωρηθείς από τους διδασκάλους για τις αταξίες της πρωταγωνίστριας του βιβλίου, να φορτωθείς ονοματεπώνυμα δασκάλων του σχολείου και ονοματεπώνυμα καθηγητών του γυμνασίου, καλών, κακών, μετρίων… τρανεύοντας έτσι η Λένα, ανέμελα, κωμικά, ανήσυχα, σκοτεινά, τραγικά, από μικρούλα φορώντας γυαλιά να ξεθολώνει ο κόσμος, το περιβάλλον, η Αλίκη Βουγιουκλάκη, ο μαθηματικός Ναουσαίος Τολούδης, που τον είχα κι εγώ καθηγητή δύο χρόνια στο Λάππειο Γυμνάσιο Νάουσας, ενθυμούμενος εκείνη την εποχή την μεγάλη εξέλιξη του ξενιτεμού στις Γερμανίες!

 Ανοικτά τα σπίτια τότε, ο παραδοσιακός τρόπος ζωής να αρχίζει τα φολκλόρ, την ξενούρα, τις πολυκατοικίες, τα σημερινά νεκροταφεία, μίνι και καμπάνες πανταλόνια να μπαίνουν σαν ηλεκτρικά ήδη στα νοικοκυριά, νεοφερμένες τηλεφωνικές συσκευές να σε νικούν εξ αποστάσεως, να βάζει ποδιές η δικτατορία με άσπρο γιακαδάκι κι ολούθε φοίνικες… Να ψιλοστιγματίζονται, να υποσκάπτονται, να μην προάγονται σε ανωτέρας θέσεις οι δημοκρατικοί της Ένωσης Κέντρου από την ΕΡΕ, φανταστείτε πόσο αποκλεισμένοι, διωγμένοι, ταπεινωμένοι, κατακρεουργημένοι ήταν οι δακτυλοδεικτούμενοι Κομμουνιστές, το πιο στέρεο αληθινό ιστορικό ήθος στο ελληνικό σώμα και πνεύμα τους νεότερους χρόνους!

Θες δεν θες, θέλεις δεν θέλεις, μια άλλη εποχή είναι αυτή του βιβλίου, μια άλλη εποχή οι αναγνώστες σήμερα, σημερινή και η γραφή από τη συγγραφέα, που τόσο δυναμικά, ευφάνταστα, ενστικτώδικα, μοιράζει τις 166 σελίδες του βιβλίου σε 28 αφηγήματα, τα παραμυθιαστικά διηγήματά αν θέλετε και κάθε αριθμημένο αφήγημα ή αφηγηματάκι να έχει ένα σύντομο ή μακροσκελή τίτλο, σε έντονο μαύρο, τονισμένο γράμμα, συλλαβή, λέξη, Μπόλντ το λέμε της σήμερον, που… ανοίγει το διάλογο ως παρών κι ακολουθεί βιογραφούμενα, η μνήμη, η εικόνα, η παιδική συναισθηματικότητα, ο πατέρας, η μητέρα, η ”πρόωρη ανάπτυξη”, ο αθωότατος παιδικός κόσμος, ως χ θ ε ς! Μόνον τα κεφάλαια 22, 29, 30, 31, 32, προς το τέλος του βιβλίου, δεν έχουν τίτλους με Μπόλντ, παρά, είναι αριθμημένα και δεν γνωρίζω γιατί.

Ξέρει να γράφει η Λένα Δημητριάδου και μαθαίνει εύκολα ό,τι δεν ξέρει, από μικρό παιδί, εκεί που σηκώνει τους ποδόγυρους με σκέρτσο και δείχνοντας στη μοίρα το φόρεμα που διάλεξε εκείνη, να σεναριογραφεί, να σκηνοθετεί, να παίζει το ρόλο η Λένα, να δημιουργεί την τέχνη ως θεραπεία… Μία παραπάνω συγγραφέας λοιπόν στα ελληνικά γράμματα, είναι και το πρώτο της βιβλίο και καλοτάξιδη για το δεύτερο… Από παιδιά μαθαίνουμε το πλήγωμα κι από παιδιά πληγώνουμε τον κόσμο, έλεγε ο σοφός Γιάννης Σκαρίμπας, από τους πρωτοπόρους της ελληνικής λογοτεχνίας, τονίζοντας ”όταν μικρό παιδί πεις, αυτό είναι δικό μου, από τότε αρχίζει η κατάρρευση της κοινωνίας και δεν διορθώνεται”.

Ας αναφερθώ, αφού με κέντρισε, ο τίτλος του βιβλίου ”Το Καροτσάκι στον Αλιάκμονα”, ενθυμούμενος κι ένα βιβλίο του Αλέκου Χατζηκώστα, ”Δυτικά του Αλιάκμονα” 2013, διηγήματα, στην αναζήτηση μου, και ερευνώντας, ανακάλυψα άλλα 11 (σύνολο 13) βιβλία με τίτλους στο εξώφυλλο να αναφέρουν …Αλιάκμονα… 297 χιλιόμετρα σύνολο το μήκος του, άρα ο μεγαλύτερος ποταμός εν Ελλάδι, εμπνέοντας όσους ζουν κοντά του κι όσους, υστερνά, φεύγουν μακριά, να τρέχουν σαν νερά στο ποτάμι του, να ποτίζουν, να τον ονοματίζουν στα γραφτά τους, να του γράφουν, έως ότου γίνουν οι όχθες του. Ας αναφέρω τα βιβλία σε τίτλους και ας μην είναι του παρόντος, έχει χρησιμότητα! 1) ”Μεταξύ σφύρας και Αλιάκμονος” Γιώργος Σκαμπαρδώνης 2009, Ελληνικά Γράμματα, διηγήματα 2) ”Αγάπη στον Αλιάκμονα” Κωνσταντίνος Τσιτσελίκης 1995, διηγήματα, Παρέμβαση 3) ”Ανεβαίνοντας τον Αλιάκμονα” 1998, Παντελής Β.Πάσχος, Αρμός, διηγήματα 4) ”Γράμμος, ανατολικά του Αλιάκμονα” 2016, Σωτήρης Δημηρόπουλος, Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών 5) Η ιστορική εξέλιξη των οικισμών στην περιοχή του Αλιάκμονα κατά την Τουρκοκρατία” 2000, Μαρίνα – Χριστίνα Χατζηιωάννου, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών 6) ”Αλιάκμονας” – Δίγλωσση Έκδοση – 2018, Συλλογικό, Χείμαρος 7) ”Αλιάκμονας – Φλέβα ζωής” 2010, University Studio Press, 8) ”Οι Κώμες του Αλιάκμονα – Αναζητώντας τις Σαράντα Βάντσες” 2000, Νικόλαος Σταμκόπουλος, Παρέμβαση 9) ”ΑΛΙΑΚΜΟΝΑΣ – Το αέναο ποτάμι του φωτός και της ευφορίας” 2016, Κοζάνη – Αρχείο Ιστορίας και Τέχνης 10) ”Η ανασκαφή στην κοιλάδα του Αλιάκμονα” 2021, Πάνος Χαρ. Μαλιατόπουλος και 11) Υπάρχει και τώρα ή όχι, ένα περιοδικό ”Αλιάκμονος Ρους” Ε.ΔΥΜ.ΜΕ – Εταιρεία Δυτικομακεδονικών Μελετών…
Ένα άλλο τρικ που έχει το εξώφυλλο του βιβλίου της Λενας Χ. Δημητριάδου, βοηθώντας και η παιδική φωτογραφία της που δεσπόζει, διαβάζεται ως ”Το Κοριτσάκι στον Αλιάκμονα”, οφθαλμαπάτη το λέμε αυτό ή πρεσβυωπία ή κάτι άλλο ;

Έπρεπε να φτάσω στο τέλος του βιβλίου, στις τελευταίες 25 σελίδες του, για να λάβω το δώρο της ανάγνωσης, να γεμίσει η καρδιά μου δάκρυα και να ξεχειλίσουν τα μάτια φως και αλήθειες υπάρξεών μας, στο πέρασμα των στενών της ζωής, στο άνθισμα και άθροισμα των ευωδιών της, των καρπών της… Το τσαφ τσουφ, στο κεφάλαιο 30, σελίδα 163, προς το τέλος του βιβλίου, αφού σκοτώθηκε ο πατέρας, αναπνέει και ζει σαν το ωραιότερο ποίημα του βιβλίου, που με τα κεφάλαια 28, 29, ίσως δίνουν και είναι όλο το βιβλίο…!

Τσαφ – τσουφ

Να ξεχάσω, να ξεχάσω, να ξεχάσω!
Να φύγουμε, να φύγουμε, να φύγουμε!
Μαρίαααααα ε! Σταμάτα τα χάχανα, σταμάτα βρε!
Θα μας βγάλει έξω ο κύριος!

Βέροια, Βέροια, Βέροια!
Που είσαι; Που είσαι; Που είσαι
”Είσαι ένα τρελοκόριτσο με μίνι ζιπ”

Μη τραγουδάς! Μη τραγουδάς! Μη τραγουδάς!
 ”Τρελοκόριτσο, πρόσεξε καλά, για θα βρεις μπελά”
Μη χαμογελάς! Μη χαμογελάς! Μη χαμογελάς!

Τσαφ – τσουφ τσάφ – τσουφ, περνά και σφυρά

Κλαις μαμά;

Δεν θέλω να φάω θεία, δεν θέλω
 Άσε με να βλέπω έξω το πράσινο μπαμπά
…Ο μπαμπάς, ο μπαμπάς, ο μπαμπάς, ο μπαμπάς μου…

 Τσάφ – τσουφ τσαφ – τσουφ μια πάει αργά
Τσάφ – τσουφ τσαφ – τσουφ μια πάει γοργά

…Έρχεται κατά πάνω μας, θα μας σκοτώσει ο τρελός

 Τσάφ – τσουφ τσαφ – τσουφ / Πω πω τι καπνός
 Τσάφ – τσουφ τσαφ – τσουφ / Πω πω τι μαύρος καπνός……

Αδιαμφισβήτητα, ο αναγνώστης είναι πιο κερδισμένος, όχι όμως πιο ολοκληρωμένος, από τον-την συγγραφέα… 

( …όπως ομίλησα στην παρουσίαση του βιβλίου στη Βέροια, 15/6/2022 )