“Κολομβία: Ο Γκουστάβο Πέτρο φέρνει για πρώτη φορά την Αριστερά στην εξουσία” / γράφει ο Γιώργης-Βύρων Δάβος

Γκουστάβο Πέτρο έγραψε ιστορία. Ο υποψήφιος του συνασπισμού του «Ιστορικού Συμφώνου» κέρδισε τις προεδρικές εκλογές στην Κολομβία. Η ιστορική καμπή που προμήνυε το θριαμβευτικό αποτέλεσμα στον α΄ γύρο επιβεβαιώθηκε και πλέον ο Γκουστάβο Πέτρο είναι ο πρώτος αριστερός πρόεδρος στην Κολομβία. Με το 50,47% των ψήφων, ο επικεφαλής του συνασπισμού του «Ιστορικού Συμφώνου» (Pacto Historico) και πρώην δήμαρχος της Μπογκοτά επικράτησε του λαϊκιστή, Ροδόλφο Ερνάντες, της Λίγκας κατά της Διαφθοράς, ο οποίος συγκέντρωσε το 47,27%.

Έχοντας κατανικήσει ήδη τον φόβο και σπρωγμένο από τις αδήριτες ανάγκες που η οικονομική κρίση, η φονική πανδημία και η ενδημική διαφθορά έχουν σωρεύσει στη χώρα, το εκλογικό σώμα έσπασε το ταμπού του καθεστωτικού «Ουριμπισμού» και επέλεξε, όπως θα έλεγε κι ο Γκράμσι απέναντι στο αφηρημένο «τι πρέπει να γίνει» του Σαβοναρόλα, που βρίσκει αντιστοιχία στις λαϊκιστικές ιερεμιάδες του Ερνάντες, το ρεαλιστικό «τι πρέπει να γίνει» του ρεαλιστή Πέτρο. Του ανανήψαντα πρώην αντάρτη, που υπόσχεται πάταξη της διαφθοράς και ίσες ευκαιρίες για όλους, προστασία της φύσης για το καλό όχι μόνον της Κολομβίας, αλλά και του παγκόσμιου κλίματος, αλλά κυρίως την πολυπόθητη εθνική συμφιλίωση. Ο λαός, με περισσότερες από 715.000 παραπάνω ψήφους ( 11.277.407 έναντι 10.562.894 του Ερνάντες) αναγνώρισε την ελπίδα και την ευκαιρία να έχει φωνή και στο πρόσωπο της αφραμερικανής αντιπροέδρου του Πέτρο, Φράνσια Μάρκες, το πρότυπο της μαχητικότητας που μία γυναίκα, μαύρη, φτωχή, πρέπει να διαθέτει και να εξαπλώσει, προκειμένου να ξεφύγει από τη μιζέρια, να σπουδάσει, να δουλέψει, να σταθεί στην κοινωνία και σε τομείς που η ανδροκρατούμενη ελίτ και η εγκληματικότητα δεν αφήνουν χώρο.

Ο Πέτρο κατόρθωσε με την άνετη νίκη του να διαψεύσει τις δημοσκοπήσεις, που προέβλεπαν «τεχνική ισοπαλία». Ο  62χρονος οικονομολόγος θα διαδεχθεί τον πρόεδρο της Κολομβίας, Ιβάν Ντούκε, στις 7 Αυγούστου. Ο απερχόμενος πρόεδρος, εκπρόσωπος της «παλιάς τάξης», συνεχάρη τηλεφωνικά τον Πέτρο, με τον οποίο συμφώνησε να «συναντηθεί τις επόμενες ημέρες για να ξεκινήσει μια αρμονική, θεσμική και διαφανής μεταβίβαση της εξουσίας», όπως  έγραψε ο ίδιος στο Twitter. Αλλά και ο ηττημένος Ροδόλφο Ερνάντες, που η ένδεια του προγράμματός του ήταν τέτοια που παραδεχόταν ότι το πρόγραμμα του Πέτρο ήταν καλύτερο και ο ίδιος εάν εκλεγόταν θα το ακολουθούσε, συνεχάρη τον νικητή, αποδεχόμενος χωρίς αντιρρήσεις το αποτέλεσμα. Μέσω του  Facebook σχολίασε ότι «ελπίζει ειλικρινά αυτή η απόφαση που πήραν οι ψηφοφόροι να είναι επωφελής για όλους και ότι η Κολομβία οδεύει προς την αλλαγή, που επικράτησε στην ψηφοφορία στον πρώτο γύρο». Ο λαϊκιστής υποψήφιος ευχήθηκε στον Πέτρο «να ξέρει πού οδηγεί τη χώρα, να είναι σταθερός στον λόγο του κατά της διαφθοράς και να μην απογοητεύσει όποιους τον εμπιστεύθηκαν».

Μέχρι στιγμής, η αποδοχή του αποτελέσματος υπήρξε αδιαμαρτύρητη, όπως σε ήπιους τόνους εξελίχθηκε και η γενικότερη προεκλογική εκστρατεία παρά τους κάποιους φόβους του Πέτρο για ανάμειξη των παρακρατικών εκείνων δυνάμεων που συνήθως παρεμβαίνουν για να αλλοιώσουν αποτελέσματα και να εκφοβίσουν τους ψηφοφόρους. Σε μία χώρα που ο «αντιπετρισμός» και το άσβεστο μίσος για όλα όσα ο ίδιος πρεσβεύει, όχι μόνον στις τάξεις των ορκισμένων εχθρών του, αλλά και στη διψαλέα για τάξη και ασφάλεια μεσαία τάξη, που ρέπει στην ευπιστία απέναντι στους μαυλισμούς και τις συκοφαντίες των ισχυρών, έκανε τον ίδιον τον αγώνα του Πέτρο διμέτωπο: απέναντι στον Ροδόλφο Ερνάντες, αλλά και στον ίδιο του τον εαυτό, ως παλιό αντάρτη, ως αριστερό, ως υπερασπιστή των δικαιωμάτων.

Ο Πέτρο εξίσου φοβόταν την «προδοσία της μεσαίας τάξης» όσο και την κρατική και παρακρατική καθεστηκυία μηχανή του Ancien Regime. Όμως η διάτορη και αποφασισμένη vox populi στον α΄ γύρο δεν άφησε πολλά περιθώρια στην παλιά νομενκλατούρα της εξουσίας να θέσει σε εφαρμογή τους μηχανισμούς της. Άλλωστε και η «εκλογική εξαφάνιση» των υποψηφίων της από τον α΄ γύρο άφηνε την παλιά τάξη απροστάτευτη και χωρίς εκπροσώπους,  καθώς ο Ερνάντες δεν προέρχεται από τα σπλάχνα της και ήταν μάλιστα, από εκείνους που την αντιμάχονται.

Ο ίδιος ο Πέτρο στις επινίκιες ομιλίες του διαβεβαίωσε πως η χώρα με την ιστορική νίκη έδειξε πως αλλάζει και πως πρώτιστο έργο του θα είναι «η εθνική συμφιλίωση». «Αυτό που έρχεται εδώ είναι μια πραγματική αλλαγή, μια πραγματική αλλαγή. Σε αυτό συμβιβάζουμε την ύπαρξη, την ίδια τη ζωή. Δεν πρόκειται να προδώσουμε αυτό το εκλογικό σώμα, που  φώναξε στη χώρα, αυτό που φώναξε ακριβώς στην ιστορία, το ότι από σήμερα η Κολομβία αλλάζει. Η Κολομβία είναι άλλη», εκστόμισε στην ομιλία του ο Πέτρο μπροστά στο πλήθος που τον αποθέωνε. Τα συγχαρητήρια δεν άργησαν να έρθουν. Η δήμαρχος της Μπογκοτά Κλάουδια Λόπες ήταν ο πρώτος κυβερνητικός αξιωματούχος που συνεχάρη τον αριστερό ηγέτη. «Επιτέλους κερδίσαμε! Συγχαρητήρια στον νέο πρόεδρο της Κολομβίας και στη νέα αντιπρόεδρο όλων των Κολομβιανών», έγραψε στο Twitter. Η ίδια η Μάρκες, σύμβολο ενός τμήματος του πληθυσμού που ουδέποτε αντιπροσωπεύθηκε επαρκώς πολιτικά, αφιέρωσε τη νίκη στις γιαγιάδες και παππούδες, στις γυναίκες, στους νέους, στους ΛΟΑΤΚΙ+, στους ιθαγενείς, στους αγρότες, στους εργάτες, στα θύματα, «στους μαύρους μου», όπως είπε, αυτούς που αντιστάθηκαν και αυτούς που δεν είναι πια εδώ. «Σήμερα γράφουμε ιστορία για την Κολομβία», έγραψε στο Twitter.  Αργότερα, κατά την επινίκια ομιλία της  εξέφρασε την ευγνωμοσύνη της «στους Κολομβιανούς άνδρες και γυναίκες που έδωσαν τη ζωή τους για αυτή τη στιγμή» και δήλωσε περήφανη για την πρώτη «κυβέρνηση του λαού», δηλώνοντας πως θα παλέψει για τα δικαιώματα της «ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας» και για να «εξαλειφθεί η πατριαρχία στην Κολομβία».

Τα συγχαρητήρια ξεπέρασαν και τα σύνορα της Κολομβίας. Ανάμεσα στους πρώτους που συνεχάρησαν τον Πέτρο για τη νίκη του, ήταν ο Χιλιανός πρόεδρος Γκάμπριελ Μπόριτς, που δήλωσε πως «θα εργασθούμε μαζί για την ενότητα της ηπείρου μας απέναντι στις προκλήσεις ενός κόσμου που αλλάζει ταχύτατα. Συνεχίζουμε!», όπως έγραψε στο Twitter. Το ίδιο έκανε και ο πρόεδρος της Βενεζουέλας, Νικολάς Μαδούρο, που τόνισε στο Twitter πως «εισακούσθηκε η βούληση του κολομβιανού λαού, ο οποίος βγήκε για να υπερασπιστεί τον δρόμο της δημοκρατίας και της ειρήνης. Νέοι καιροί ξημερώνουν για  την αδελφή χώρα». Αλλά στο ίδιο μέσο και ο πρόεδρος της Βολιβίας, Λουίς Άρσε, τόνισε ότι με τη νίκη του Πέτρο «ενισχύεται η ενσωμάτωση της Λατινικής Αμερικής». Ο Αργεντινός πρόεδρος, Αλμπέρτο ​​Φερνάντεζ, έγραψε στο Twitter ότι η νίκη του Πέτρο «τον γεμίζει χαρά» και ότι «η νίκη του επικυρώνει τη δημοκρατία και διασφαλίζει την πορεία προς μια ολοκληρωμένη Λατινική Αμερική, αυτή τη στιγμή που απαιτεί τη μέγιστη αλληλεγγύη μεταξύ των λαών». Και ο Πέδρο Καστίγιο, πρόεδρος του Περού, δήλωσε στο Twitter ότι «μας ενώνει ένα κοινό αίσθημα που επιδιώκει να βελτιώσει τη  συλλογική, κοινωνική και περιφερειακή ολοκλήρωση για τους λαούς μας»… Αλλά και μέσα στην Κολομβία, ο Ροδρίγο Λονδόνιο, ή  Timochenko, πρώην ηγέτης των FARC που διαπραγματεύθηκε την ειρήνευση με τον πρόεδρο Χουάν Μανουέλ Σάντος, δημοσίευσε ένα βίντεο στο οποίο  δηλώνει πως ο «λαός του έδωσε εντολή να γίνει πραγματικότητα η ελπίδα της ειρήνης».

Είναι καίριας σημασίας να συλλάβουμε τη βαρύτητα που έχει ο θρίαμβος του Πέτρο όχι μόνον στην Κολομβία. Και τούτο γιατί η νίκη του δεν αποτελεί μόνο ορόσημο για τη χώρα του, αλλά αποτυπώνει ίσως με τον πιο έκδηλο τρόπο -καθώς η Κολομβία, το απόλυτο προτεκτοράτο των ΗΠΑ και άντρο της διαφθοράς και των καρτέλ-, θεωρείτο αδιανόητο να φθάσει σ’ αυτό το σημείο, δύο αιώνες μετά την ανεξαρτησία της. Η σημασία αυτής της νίκης είναι βαρυσήμαντη για όλη την ήπειρο.

Μετά τις πρόσφατες νίκες στη Χιλή και την Ονδούρα, και λίγους μήνες πριν από τις προεδρικές εκλογές στη Βραζιλία, όπου είναι πιθανή η επάνοδος του Λούλα στην εξουσία, η κατάκτηση της προεδρίας από τον Πέτρο δείχνει πως αναντίρρητα έχει ξεκινήσει ένας νέος προοδευτικός πολιτικός κύκλος στην «υποήπειρο». Μοιάζει να ανοίγει μία νέα, μετα-Μπολιβαριανή φάση, όπου εάν προσθέσουμε και το Μεξικό δείχνει πως η Αριστερά έχει αρχίσει να φθάνει και εκεί όπου ποτέ άλλοτε μπορούσε να φθάσει και μας επιτρέπει να δούμε το τέλος στρατιωτικών συγκρούσεων και πολιτικής βίας πολλών δεκαετιών στη Λατινική Αμερική.

Με τον Πέτρο και ίσως αργότερα τον Λούλα, τη Βολιβία, την Αργεντινή, το Περού, τη Χιλή κ.ο.κ ξανανοίγει και επανεφευρίσκεται εκείνο το τόξο της περιφερειακής συνεργασίας, που διαλύθηκε την προηγούμενη 10ετία από αποτυχημένες και ολέθριες κυβερνήσεις της δεξιάς. Η πολιτική αλλαγή, που σταθερό προσανατολισμό της έχει την εγγύηση των πολιτικών, κοινωνικών ατομικών δικαιωμάτων, την υπεράσπιση της εργασίας και την εξάλειψη των ακραίων ανισοτήτων, με την προοπτική της περιφερειακής συνεργασίας υπόσχεται έναν κύκλο σταθερότητας και ανάπτυξης με αμβλυμμένες ανισότητες και διακρίσεις, σε μία παγκόσμια συγκυρία αποσταθεροποίησης των πάντων, από την εργασία έως τα δικαιώματα. Άλλωστε και η εκλογή του Πέτρο δείχνει πως το εκλογικό σώμα, η κοινωνία των πολιτών, που υπέφερε από τη νεοφιλελεύθερη απορρύθμιση και την αυθαιρεσία των κερδοσκόπων, την εγκατάλειψη στην πανδημία, επιθυμεί μία επιστροφή στον θεσμό του κράτους. Θέλει η κρατική εξουσία να του εγγυάται την εργασία, την εξασφάλιση της υγείας του, την εξυγίανση της καθημερινής του ζωής κι όχι την ακράτεια της «κοινωνίας της ελεύθερης αγοράς και της κατανάλωσης», που εμπορεύεται την ίδια του τη δουλειά, την υγεία, την ύπαρξη.

Η νίκη του Πέτρο επίσης δείχνει πως η Αριστερά μπορεί να κερδίσει, χωρίς να εκτοξεύει πλέον συνθήματα, δίχως να εκπορεύεται από έναν τυχάρπαστο γιακωβινισμό και τις ρητορείες του, με τις πολωτικές τακτικές του. Ο Πέτρο, αλλά και ο Μπόριτς, απέδειξαν πως η Αριστερά δεν βασίζεται στην ιδεολογική πόλωση ή στην αντιπαράθεση μεταξύ ήδη δεδομένων ιδεολογικών θέσεων και ταυτοτήτων. Απεναντίας είναι ικανή να προβάλλει και να προεκτείνει στο μέλλον συγκεκριμένες βεβαιότητες. Πλέον προβάλλει την πολιτική δράση, όχι απλά ως αφηρημένη επανάσταση, δίχως άλλο όραμα παρά απλά την ανατροπή, αλλά ως πηγή και μέσο για την προστασία του πολίτη, τη σταθερότητα και την πρόοδο, σε μία εποχή όπου όλα απειλούνται είτε από τις ανατροπές στο μοντέλο παραγωγής και εργασίας και τις κοινωνικές αναπαραγωγές τους, είτε από τις φυσικές (ή επακόλουθες της ανθρώπινης κερδοσκοπικής παρέμβασης) καταστροφές. Η επιτυχία της Αριστεράς του Πέτρο, του Μπόριτς (ίσως και σε κάποιο βαθμό του Μελανσόν στη Γαλλία) καταυγάζει πως η δημιουργική επαναπολιτικοποίηση της εργασίας, του κράτους πρόνοιας, της δίκαιης φορολογίας, του εκδημοκρατισμού των θεσμών, της προστασίας του κλίματος, της υπεράσπισης της ειρήνης, των κοινωνικών δικαιωμάτων, του φεμινισμού, της ικανότητας της δημόσιας σφαίρας να παρέχει φροντίδα και προστασία σε μια στιγμή ριζικής αβεβαιότητας, μπορεί να γίνει προσιτή και ανταγωνιστική και να παρακινήσει πολιτικά ακόμη και αδρανείς σφαίρες της κοινωνίας των πολιτών.

Η νίκη του Πέτρο προμηνύει και αποδεικνύει πως εκεί όπου ξεπηδά για πρώτη φορά ή επανεφευρίσκεται, παρά τις αντιξοότητες ή τις απογοητεύσεις και τις ήττες, η πραγματική ρίζα του αριστερού αγώνα, μπορεί να ξεπεράσει το πλέγμα της μοιρολατρίας ή της τυφλής εναντίωσης και να αναδυθεί κάτι δημιουργικό.