Γιάννης Μαρκόπουλος – «Οι ελεύθεροι πολιορκημένοι» του Διονυσίου Σολωμού / Κόντρα στον χρόνο

.

Η επιλογή στίχων και κειμένων, η τοποθέτηση των τριών σχεδιασμάτων του ποιητή, έγιναν από τον Γιάννη Μαρκόπουλο. Για κάποια αποσπάσματα, γραμμένα από τον ποιητή στα Ιταλικά, ο συνθέτης χρησιμοποίησε τα μεταφραστικά κείμενα του Ιάκωβου Πολυλά. Η διεύθυνση παραγωγής έγινε από τον Γιώργο Πετσίλα με βοηθό τον Γιάννη Ιερωνυμίδη. Η ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε στο studio Columbia από τον Γιώργο Κωνσταντόπουλο, με βοηθούς τους Γιώργο Τζάννες και Γιάννη Παπαϊωάννου. Το Β2 ηχογραφήθηκε από τον Γιάννη Σμυρναίο στο studio Polysound, ενώ τα Α1 και Α11 στο studio Action από τον Γιάννη Κιουρτσόγλου. Το εικαστικό εξωφύλλου έγινε από τον Δημήτρη Μυταρά και ο σχεδιασμός του εξωφύλλου της πρώτης έκδοσης από τον Δημήτρη Αρβανίτη. Οι φωτογραφίες ήταν του Γιώργου Πασιά.

Έπαιξαν οι μουσικοί: Τάσος Χαλκιάς (λαϊκό κλαρίνο), Παντελής Δεσποτίδης (βιολί), Αριστείδης Μόσχος (σαντούρι), Νίκος Ξυλούρης (λύρα), Νίκος Στεφανίδης, Χρήστος Χαλκιάς (κανονάκι), Χάρης Καλέας (πιάνο), Βαγγέλης Χριστόπουλος (όμποε), Τοτός Πατερέλης (τρομπέτα), Τάσος Κλαβανίδης (τρομπόνι), Φίλιππος Τσεμπερούλης (φλάουτο-κλαρίνο), Γιάννης Σπάθας (κιθάρα δωδεκάχορδη), Νίκος Σαμπαζιώτης (κιθάρα απλή), Ανδρέας Ροδουσάκης (κόντρα μπάσο), Σπύρος Λιβιεράτος (τυμπάνια), Γιάννης Ρενιέρης (κρουστά), Γεράσιμος Μηλιαρέσης (κιθάρα κλασική, λαούτο), Σωτήρης Ταχιάτης (βιολοντσέλο), Γιάννης Βατικιώτης (βιόλα).

Ο συνθέτης σημειώνει σχετικά:

Η μουσική εργασία πάνω στους Ελεύθερους Πολιορκημένους του Σολωμού άρχισε πριν 14 χρόνια. Έκτοτε άφησα για καιρό το έργο και το ’68 ξαναδούλεψα για μεγάλο διάστημα, πάνω στα τρία «σχεδιάσματα» του ποιήματος. Πολλές μουσικές μου σκέψεις υπαγορεύτηκαν από τους αγώνες της νεολαίας. Εμπνεύστηκα από κει. Η επιλογή του στίχου και του πεζού που έκανα, βασίστηκε στη νοηματική γραμμή μιας αρχής (εισαγωγή), μιας μέσης (δράση) και ενός τέλους (έξοδος).

Γιάννης Μαρκόπουλος – Αύγουστος ’77, Αθήνα (2)

Το έργο πήρε την οριστική μορφή του το 1975. Η πρώτη παρουσίασή του έγινε εκείνη τη χρονιά από τον ίδιο τον συνθέτη, που τραγούδησε και έπαιξε πιάνο καλεσμένος του Λίνου Πολίτη (από τους σημαντικότερους μελετητές του έργου του Σολωμού), σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Η πρώτη μεγάλη συναυλία με τους «Ελεύθερους Πολιορκημένους» πραγματοποιήθηκε στο γήπεδο του Παναθηναϊκού το καλοκαίρι του 1978, παρουσία 22.000 ακροατών. Το 2002 ο συνθέτης πραγματοποίησε συναυλία στην πλατεία του Μεσολογγίου, μπροστά σε 7.000 ακροατές, όπου ανακηρύχθηκε επίτιμος δημότης της πόλης από τον Δήμαρχο. Την επόμενη μέρα μάλιστα, ο Γιάννης Μαρκόπουλος, κατέθεσε τις χειρόγραφες παρτιτούρες με τα πρώτα σχεδιάσματα της μουσικής του, στο ιστορικό μουσείο του Μεσολογγίου. Αξίζει να σημειωθεί πως στις 28 Μαρτίου 2007 οι «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» παρουσιάστηκαν στο θέατρο Badminton, με αφορμή τα 150 χρόνια από τον θάνατο του Σολωμού, με τους Μάριο Φραγκούλη, Αλκίνοο Ιωαννίδη, Λάκη Χαλκιά, αφηγήτρια την Άννα Συνοδινού, την Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ και τη Χορωδία των Συνόλων του Δήμου Αθηναίων. (3)

Συζητώντας με έναν από τους συντελεστές του έργου, τον Λάκη Χαλκιά, στα πλαίσια μιας συνέντευξης που μου παραχώρησε τον Δεκέμβρη του 2008, μου είχε πει για τον Γιάννη Μαρκόπουλο: 

Είναι μεγάλος συνθέτης… Είναι φλέβα ξεχωριστή. Γιατί η πηγή του και τα ερεθίσματα του προέρχονται από την παραδοσιακή μας μουσική. Χτυπάει κατευθείαν στη «φλέβα». Και είναι ο μόνος που χτυπάει έτσι. Και δεν είναι μόνο αυτό. Εκτός του ότι ανέδειξε όλο αυτό το παραδοσιακό  στοιχείο, το πέρασε σε μια άλλη εποχή και σ’ ένα άλλο επίπεδο και ανέδειξε και τα παραδοσιακά όργανα… Το λαούτο δηλαδή,  που ντρεπόντουσαν να το πιάσουν κάποια εποχή οι λαουτιέρηδες και είχαν εφεύρει το σχήμα της κιθάρας. Και παίζαν λαουτοκιθάρα. Έμοιαζε με κιθάρα στο σχήμα, ενώ ήταν λαούτο. Εκεί είχαμε φτάσει. Και κάποια εποχή μετά, όταν βγήκαν τα έργα του Μαρκόπουλου, το «Χρονικό» με τον Ξυλούρη και όλα τα δικά μας, γιατί ο Μαρκόπουλος δεν τ’ άφησε, τα χρησιμοποιούσε συνέχεια τα παραδοσιακά όργανα, βγήκε ένα άλλο κλίμα προς τα έξω και πήραν τα λαούτα κανονικά και παίζανε. Δεν ντρεπόντουσαν οι μουσικοί… Μεγάλη δουλειά… Και βέβαια το άνοιγμα μετά έγινε με τα μουσικά γυμνάσια. Η προσφορά των μουσικών γυμνασίων είναι τεράστια στην ελληνική κοινωνία. Είναι η άλλη Ελλάδα…

Με λίγα λόγια οι «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» είναι το έργο «σήμα κατατεθέν» για τις εορταστικές εκδηλώσεις της 25ης Μαρτίου (και όχι μόνο). Όπως ανέφερε ο συνθέτης στη συνέντευξη τύπου για τη συναυλία που θα γίνει στο Μέγαρο Μουσικής στις 22 Μαρτίου, αυτή είναι η 60ή φορά που παρουσιάζεται, σε Ελλάδα και Ευρώπη, ενώ επίκειται η παρουσίασή του σε πανεπιστήμια της Αμερικής (διάβασε δηλώσεις του συνθέτη ΕΔΩ).

Βασίζεται μάλιστα στην ενορχήστρωση που πραγματοποίησε στη δεκαετία του ’80, για συμφωνική ορχήστρα, αλλά με την προσθήκη των ελληνικών λαϊκών οργάνων, όπως σαντούρι, λαούτο, νταούλι κλπ.

Μια από αυτές τις δεκάδες συναυλίες επισημάναμε πρόσφατα στο youtube. Πραγματοποιήθηκε στο θέατρο «Παλλάς» στις 18 Μαρτίου (1986 ή ’87 λένε τα σχόλια στο video), στα πλαίσια του εορτασμού της 25ης Μαρτίου. Τραγουδούν ο Χαράλαμπος Γαργανουράκης, ο Ηλίας Κλωναρίδης και η Βασιλική Λαβίνα και συμμετέχει το Χορωδιακό Εργαστήρι Νέων Καλλιτεχνών. Αφηγείται η ηθοποιός Νίκη Τριανταφυλλίδη….