Η επέτειος της Επανάστασης του Ολύμπου το 1878 / Μακεδονικές φυσιογνωμίες: Ευάγγελος Κοροβάγκος

Σωτήρης Δ. Μασταγκάς

Κάποιες μορφές που πέρασαν μέσα από τη δια­δρο­μή της Ελλάδας, φαίνεται σαν να μη τις χωράει η ιστο­ρία, η λιτή, σοβαρή και λιγομίλητη εκείνη επιστήμη, που ανι­χνεύει τις τύχες των λαών και στέκει μονάχα στα με­γάλα γεγονότα. Μια αναφορά, λίγες γραμμές δεν είναι δυνατόν να σκιαγραφήσουνε τη μεγαλοσύνη τους.

Ευάγγελος Κοροβάγκος, Πρόεδρος της Προσω­ρι­νής Κυβέρνησης της Μακεδονίας κατά την επανάσταση του 1878! Αναδιφώντας τις ιστορικές πηγές, αναδύεται αρ­γά-αργά στα έκπληκτα μάτια της ψυχής μας ο πα­τριωτισμός, η μεγαλοπρέπεια και η ανιδιοτέλειά του. Βαρύ το χρέος να αφιερώσουμε κάτι περισσότερο από λί­γες αράδες στον Ευάγγελο Κοροβάγκο, στον σεμνό πρω­τεργάτη της επανάστασης του 1878, ο οποίος αυτο­προαιρέτως έμεινε αφανής, αποτίνοντας έτσι τον πρέ­ποντα φόρο τιμής στη σεπτή του μνήμη. Αυτό κάνει και η μονογραφία «Ευάγγελος Κοροβάγκος» του Σωτηρίου Δ. Μασταγκά, που αποφάσισε να ξαναζωντανέψει την προσωπικότητά του, της πιο ισχυρής και ηρωικής φυσιογνωμίας της Πιερίας.

Ένας ωραίος άνθρωπος, αφιερωμένος σε άφθαρτα ιδανικά, μια μορφή ολοζώντανη που πλανιέται ακόμη στο Λιτόχωρο, στον Όλυμπο, στα Πιέρια και τη Μακε­δονία, που υπέγραψε με το αίμα της καρδιάς του τη δια­κήρυξη για την εθνική του ταυτότητα. Ένας Ολύμπιος που τον πήρε η περίσταση και τον ξεσήκωσε για να σφραγίσει με την προσωπικότητά του και το με­γα­λείο της ψυχής του το έπος του 1878. Έγινε ο εκφραστής του μεγάλου πόθου, του λαϊκού ξεσηκωμού, στο πνεύμα και στις πράξεις του μπήκε η ιδέα και η έννοια του Μεγάλου Αγώνα.

Οι παρακάτω επιλογές μικρών κειμένων μάς δίνουν ανά­γλυφη τη φυσιογνωμία του μεγάλου πατριώτου που σήκωσε στους ώμους του την ευθύνη και την τιμή της επανάστασης εκείνης:

«Τοιούτον τινα εγνωρίσαμεν και τον Κύριον Ευάγ­γελον Κοροβάγκον νέον ευπαίδευτον και ευάγωγον, δια­κρι­νόμενον επί τιμιότητι, ηθικότητι και ευθυκρισία και ευσυ­νειδησία», γράφει ο λόγιος δάσκαλος Ιωάννης Δρα­κιώτης το 1870 στο έμμετρο σύγγραμμά  του “Κώνωψ Ολύμπου και Μακεδονίας”. «Ο Πρόεδρος Κος Κορο­βάγκος είναι είς των εγκριτοτέρων και νουνεχεστέρων κα­τοίκων του Λιτοχώρου, πολλής απολαύνων αυτόθι και εν Κατερίνη υπολήψεως», αναφέρει ο πρόξενος της Ελ­λάδας στη Θεσσαλονίκη Κωνσταντίνος Βατικιώτης σε έκθεσή του προς το Υπουργείο Εξωτερικών.

Ο λοχαγός Κο­σμάς Δουμπιώτης, στρατιωτικός αρχηγός της επα­νάστασης, σε επιστολή του προς τη Μακεδονική Επι­τρο­πή είναι διαχυτικός με τα λόγια «…μεταξύ αυτών εντι­μοτάτην εξαίρεσιν αποτελεί ο εκ Λιτοχώρου κ. Ευάγ­γελος Κοροβάγκος, πρόεδρος της προσωρινής κυβερνή­σεως, του οποίου ο ζήλος και τα πατριωτικά αισθήματα είναι ανώτερα παντός επαίνου».

Ο αντάρτης επίσκοπος Κίτρους Νικόλαος Λούσης στα απομνημονεύματά του είναι εκδηλωτικός, γράφοντας «Ο νυν φίλος μου και άλλως καλός πατριώτης και εργάτης, ειλικρινής της επα­να­στάσεως Ευάγγελος Κοροβάγκος, ότε ήλθομεν εν Αθή­ναις πρόσφυγες…» και «Περί του Ευαγγέλου Κορο­βά­γκου, όστις απεδείχθη ότι και τότε και ακολούθως ήτο το πρωταγωνιστούν πρόσωπον».

«Επίσης ειργάζετο εν Αικα­τερίνη και Λιτοχώρω ο επί φρονήσει διακρινόμενος Ε. Κοροβάγγος», παρατηρεί στην ιστορική μελέτη του ο δη­μο­σιογράφος και εθελοντής του εκστρατευτικού σώ­ματος Μιλτιάδης Σεϊζάνης. «Η προσωρινή Κυβέρνησις εργάζεται μετά ζήλου, μάλιστα δε ο πρόεδρος αυτής κ. Κοροβάγγος», αναφέρει ο δικηγόρος και μέλος του εκ­στρατευτικού σώματος Λεωνίδας Πασχάλης σε επι­στο­λή του προς τη Μακεδονική Επιτροπή του αγώνα.

«…κρίνω κατάλληλον τον κύριον Ευάγγελον Κοροβάγ­γον, απολαύοντα υπολήψεως εν τω τόπω», προτείνει το 1884 ο πρόξενος της Ελλάδας στην Ελασσόνα Άγγελος Μελετόπουλος σε αναφορά του προς το Υπουργείο Εξωτερικών. «Από πολλού ο θερμός πατριώτης και ση­μαίνων πρόκριτος του Λιτοχώρου Ευάγγελος Κοροβά­γκος διετέλει εις συνεννοήσεις και είχε προπαρασκευάσει και τα πνεύματα και τα πράγματα, ίνα εν τω πρώτω συνθήματι επιτευχθή η εξέγερσις», μνημονεύει σε βιβλίο του ο Τρύφων Ευαγγελίδης, ιστορικός συγγραφέας και φί­λος του.

Στα νεότερα χρόνια σε πανηγυρικούς λόγους και ομιλίες εκθειάζεται και προβάλλεται η μορφή του και η προσφορά στην επανάσταση του Ολύμπου και της Μα­κεδονίας το 1878. Ο διαπρεπής επιστήμονας και καθη­γητής Ιωάννης Νοτάρης σημειώνει ότι «…σχημα­τίστηκε η Προσωρινή Κυβέρνησις Μακεδονίας με πρόεδρο τον σώφρονα Λιτοχωρίτη πρόκριτο Ευάγγελο Κοροβάγκο».

Σε κείμενο σχετικής ομιλίας του Γιάννη Μπουροζίκα, εκπαιδευτικού και επιθεωρητή εκπαίδευσης, βρίσκουμε ότι «Πρόεδρος (της Επαναστατικής Κυβερνήσεως) ο Ευάγ­γελος Κοροβάγγος, ένας άρχοντας του Λιτοχώρου με ευρωπαϊκή θωριά». Ο συγγραφέας Λάζαρος Αθ. Πα­πα­ϊωάννου ομιλεί για «…τον Πρόεδρο Ευάγγελο Κορο­βά­γκο, άνθρωπο αποφασιστικό και εθνικά δραστήριο».

Να τι λέει ο Αθανάσιος Κοκκώνης, δήμαρχος του Λιτο­χώρου και λόγιος: «Ανήκετε σε μια κωμόπολη η οποία προσέφερε τον Ευάγγελο Κοροβάγκο πρόεδρον της Επα­ναστατικής Κυβερνήσεως του 1878» και «εις την αντί­περα όχθη του Θερμαϊκού είναι ξαπλωμένη φιλάρεσκα η πατρίδα των Κοροβάγκων, των ηρώων της επαναστά­σεως του 1878». Η Ελένη Ρέμπελου – Δεληγιάννη είναι εκ­φραστική στη γραπτή αφήγηση – μαρτυρία της : «Η προ­ετοιμασία της επανάστασης ήταν έργο κυρίως του φλογερού πατριώτη κυρ-Βαγγέλη ή κυρ-Βάγγου (Κορο­βάγγου), όπως τον αποκαλούσαν».

Ενθουσιώδης και ευπαίδευτος, μια από τις ιδανικότερες μορφές του αγώνα, υπήρξε συνεχιστής των διακεκριμένων αγωνιστών της Μακεδονίας και του Ολύμπου. Η ιστορία τοποθετεί το όνομά του στο πάνθεον των ηρώων του Ελληνικού γένους.