Γιώργης Έξαρχος / Βιβλιοκριτική: Ιουλία Αγοράστη “Παίζοντας καλλιτεχνικές καθυστερήσεις & συνειρμοί και χρώματα”
Προσυπογράφοντας, θα πρόσθετα, ότι την Ιουλία Αγοράστη μορεί να την ψυχογραφήσει κάποιος μόνον όταν μπει στην αυλή των θαυμάτων των χρωμάτων της και όταν απολαύσει και χαρεί την ευωδιά τους, και μόνον όταν νοιώσει το «λεπίδι» των λέξεών της, λέξεων κοφτερών όσο και η στάση ζωής της, στάση αξιοπρεπούς αναστήματος, σε περιόδους που οι κοινωνίες αναζητούν χαμαιλέοντες…
——————
ΓΙΩΡΓΗΣ ΕΞΑΡΧΟΣ – ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΤΙΚΗ: 1) ΙΟΥΛΙΑ Δ. ΑΓΟΡΑΣΤΗ, Παίζοντας καλλιτεχνικές καθυστερήσεις! (Με «περιβραχιόνιο» στο οποίο αναγράφεται: «Τα έσοδα από την διάθεση του βιβλίου θα παραχωρηθούν στο Σύλλογο Αλληλεγγύης και Εθελοντισμού Γρεβενών “Ελπίδα”»), Σχ. 21×29, σελίδες 84, χ.χ.έ. 2) ΙΟΥΛΙΑ Δ. ΑΓΟΡΑΣΤΗ, συνειρμοί και χρώματα, Σχ. 21×29, σελίδες 80, Νοέμβριος 2021, Θεσσαλονίκη. (Και η μία και η άλλη έκδοση είναι ιδιωτική).
Είναι γνωστό ότι τα κατά καιρούς «βιβλιοκριτικά» μου σημειώματα αφορούν σε εκδοθέντα έργα φίλων ή βιβλίων που η ανάγνωσή τους με έχει συγκινήσει και όχι γενικά σε «έργα φίλων». Εξ άλλου η δουλειά του «επαγγελματία κριτικού» είναι απαιτητική και επίπονη, και προϋποθέτει μέγα εύρος παιδείας και γνώσεων και κριτικό πνεύμα και αρετές ειλικρίνειας και αντικειμενικότητας του κριτικού, στοιχεία που δεν τα συναντάς σήμερα, γι’ αυτό και ισχυρίζομαι ότι δεν υπάρχει κριτική αλλά μια «ανταλλαγή φιλοφρονήσεων» δημοσιοσχεσίτικου χαραχτήρα.
Τώρα γιατί ένα τέτοιο προοίμιο για δύο καλαίσθητα βιβλία, με έργα και πίνακες ζωγραφικής, και με ποιητικά κείμενα και αφηγήματα της συγγραφέως, της οποίας η γραφή είναι ούριος άνεμος να σε ταξιδέψει σε μέρη μακρινά, τόσο προς υποψήφια για άλωση Ίλια, όσο και προς τόπους που μόνον ο Ομηρικός Οδυσσέας ευτύχησε να προσαράξει στα λιμάνια τους; Για έναν απλό λόγο! Διότι η ζωγράφος, ποιήτρια, πεζογράφος και ενσυνείδητη και ατόφια άνθρωπος είναι ένας… κλέφτης. Κλέφτης χρωμάτων, εικόνων και λέξεων της καθημερινής τριβής μας και ρεαλιστικής μας ζωής, που φωτίζει με τις πιο καυτερές αχτίνες του φωτός και τα δίνει έτσι μια λαμπερή λάμψη, ώστε να δημιουργούν τα πιο ανάμειχτα συναισθήματα ικανοποίησης ή μιας αισιόδοξης μελαγχολίας. Η Ιουλία Αγοράστη βουτά τον χρωστήρα της στα πιο ζωντανά χρώματα της φύσης και σε αυτά που απεικονίζει δίνει «προστιθέμενη αξία» που από φυσικού τους δεν την έχουν, αν όλα τα δεις φευγαλέα με μια μια πρώτη ματιά και μόνο. Όλα τα μπλε της θάλασσας του Θερμαϊκού, και όλες τις πορφύρες δύσης και ανατολής του ήλιου, και όλες τις σκουριές στα αραγμένα πλοία, και όλα τα χρώματα που κρύβουν τα χαλάσματα της Άνω Πόλης, και όχι μόνο, αλλά και εκείνα τα τοπία που η Πίνδος αφειδώς επί αιώνες χαρίζει στους εραστές της φύσης, ω!, είναι μέγα θαύμα πως μπορεί να τα αποδώσει κανείς με τον χρωστήρα του… Πώς τα αποδίδει η Ιουλία. Μέγα θαύμα…
Όμως, για τους άλλους είναι θαύμα! Για την Ιουλία Αγοράστη είναι η συνέχεια των χρωμάτων της ψυχής της, αυτής που ονειρεύτηκε έναν κόσμο αλλιώτικο από αυτόν της μίζερης καθημερινότητας και της ακόρεστης χυδαιότητας του άκρατου καταναλωτισμού του «δήθεν» και του «τίποτα». Και όπου τα χρώματα δεν αρκούν, η ψυχή της πιάνει την πέννα και δίνει πότε σε στίχους και πότε σε ποιητικά πεζά πολύτιμες ψυχικές διαμαντόπετρες από το λατομείο της ενάργειας και της σοφίας της σκέψης της, κληρονομημένα αυτά από τους γεννήτορες και από τις μικρές κοινωνίες της αλληλεγγύης και του αλτρουϊσμού, τις οποίες η ποιήτρια έζησε στα άδολά της χρόνια.
Είναι αυτά που την οδήγησαν στο να ενταχτεί στον Ερυθρό Σταυρό, στο να χαρίσει τη συλλογή με τα ξυλόγλυπτα αριστουργήματα του πατέρα της Δημήτρη Αγοράστη στα Γρεβενά (μιλάμε για σημαντικό καλλιτέχνη με έργα που στις αγορές του κέρδους και της «εμπορευματοποιημένης συνείδησης» των ανθρώπων αξίζουν τεράστια ποσά, αλλά χαρίστηκαν), που την οδήγησαν να πει ένα «ταρατατζούμ» στη δικηγορική της διαδρομή, να πάρει το καπελάκι της και να δηλώσει την πιο ζωτική της ιδιότητα: Ιουλία Αγοράστη, άνθρωπος.
Ναι, ατόφιος άνθρωπος, αδιαπραγμάτευτα άνθρωπος. Έτσι όπως κάπου γράφει: «Όταν σού δίνουν γεμίζει η φούχτα σου, μα όταν δίνεις γεμίζει η ψυχή σου». Τέτοια γεμάτη ψυχή είναι η Ιουλία, κατά πως την προδίνουν τα έργα της ζωγραφικής της, τα γραπτά της, ο βίος και η πολιτεία της, η διαδρομή της.
Παιδί της Αβδέλλας Γρεβενών, μικρής πατρίδας που γέννησε τους πιονέρους του Βαλκανικού κινηματογράφου και μέγιστους φωτογράφους Γιαννάκη και Μιλτιάδη Μανάκια, και πέντε ακαδημαϊκούς στην αλλοδαπή όπου βρέθηκαν σε χρόνους δίσκεκτους και αιματηρούς καιρούς μακριά από τον γενέθλιο τόπο τους. Αυτόν το τόπο τιμά σεμνά η συγγραφέας, αναφερόμενη στη μικρή της πατρίδα, και στον τόπο της παιδικής μνήμης της, τα Γρεβενά. Και αν αυτό το «καταγωγικό» στοιχείο οδήγησε όσους έγραψαν για την Ιουλία ότι είναι «δωρικός τύπος», θα έλεγα ότι δεν πρόσεξαν τόσο καλά το έργο της, το οποίο την κατατάσσει στους «αιολικούς τύπους», έχει πάρει σκυτάλη από την Σαπφώ, γι’ αυτό και μπορεί να λακωνίζει στη γραφή και με τον χρωστήρα της, με την πιο ευαίσθητη ειλικρινή και ανεπητήδευτη ρωμαλεότητα που ως δημιουργό την χαραχτηρίζουν.
Προσπαθώντας να ιχνογραφήσω με λέξεις το τι είναι η Ιουλία Αγοράστη, μου ήρθαν τούτα τα λόγια: Της Πίνδου γερακίνα, / αηδόνα της ψυχής, / της Άλιας αλκυόνη / πέρδικα της πηγής. (Άλια, είναι το όνομα της πόλης του Θερμαϊκού, όπου στη συνέχεια αναπτύχθηκε η Θεσσαλονίκη).
Όταν πριν 17 χρόνια γνωριστήκαμε, απ’ αφορμή διάλεξή μου για τους αδελφούς Μανάκια, στην αίθουσα των Δυτικομακεδονικών Σωματείων, στην Ερμού, στη Θεσσαλονίκη, όπου κατοικεί η συγγραφέας καλλιτέχνις, μου χάρισε μια ποιητική της συλλογή και ένα βιβλίο με τις εικόνες των ξυλόγλυπτων έργων του πατέρα της. Από τότε εντάχτηκε στους ανθρώπους της καρδιάς μου, και ας μη βλεπόμαστε… Κάποιοι άνθρωποι είναι συνεχώς παρόντες στη ζωή μας κι αυτό είναι κάτι που το αποφασίζει η… ειμαρμένη.
Με τα δύο τελευταία έργα της, γραμμένα για φίλους και αγαπημένους της, η χειρονομία της προσφοράς της αποτελεί και πάλι έμπρακτη απόδειξη του «δόγματος»: «Όταν δίνεις γεμίζει η ψυχή σου»! Τιμή για μένα και την ευχαριστώ από καρδιάς.
Ας μου επιτραπεί εδώ να δώσω ένα μικρό δείγμα της γραφής της από το «συνειρμοί και χρώματα», το ποίημα Εμφύλιος.
Εμφύλιος.
Στου Γράμμου τις άγριες κορφές
εκεί που λαίμαργα ρούφηξε
το χώμα
των παλικαριών
το άγιο αίμα,
σαν έρχεται η άνοιξη,
χρόνια τώρα,
γίνονται κρίνα άλικα
σα στάλες,
με ρίζες αδερφωμένες,
βαθιά μέσα στη γη,
τη μάνα γη,
που το κορμί της
φρικτά έχει σημάδια
απ’ τη διχόνοια,
του τόπου μας
τη μεγαλύτερη πληγή!
Αντιγράφω, τι επιγραμματικά έχει γράψει για την ποίηση της Ιουλίας Αγοράστη, ένας παλαιός φίλος, ο φιλόλογος Στέριος Πουρνάρας, Πρόεδρος του Συνδέσμου Γραμμάτων και Τεχνών ΠΕ Γρεβενών:
«Η ποίηση της Ιουλίας Αγοράστη είναι ώριμη, μεστή από βαθιά νοήματα, τραγική, που ψυχογραφεί το ανθρώπινο δράμα που αποπνέει όμως μια χαρμολύπη και μια αισιοδοξία, γιατί υπάρχουν και οι άγνωστοι στρατιώτες που αγωνίζονται με τα όποια λάθη, για να κρατήσουν όρθιο τον άνθρωπο. Άφησα τελευταίο το ποίημα επιστροφή που αποτελεί μια εξομολόγηση και δείχνει τον προσωπικό αγώνα της ποιήτριας αλλά και κάθε πνευματικού ανθρώπου να τιμήσει το ανθρώπινο είδος.
Ε π ι σ τ ρ ο φ ή
Σου επιστρέφω
το σώμα που μου έδωσες
φθαρμένο, ρημαγμένο.
Στο σκαμμένο μου πρόσωπο
μπορείς να διαβάσεις την ιστορία μου
καλύτερα απ’ ότι η μνήμη την κατέγραψε.
Στο μαραμένο μου κορμί
θα βρεις σημάδια
από στερήσεις και απολαύσεις.
Κύριε,
Μπορεί να μη φύλαξα σωστά
τα αγαθά που μου χάρισες,
όμως πόνεσα, χάρηκα, έκλαψα.
Έζησα.
Κι έπειτα
ένα πρόσωπο άγραφο,
θα ήταν προσβολή
στο ίδιο Σου το έργο…»
Προσυπογράφοντας τα ανωτέρω, θα πρόσθετα, ότι την Ιουλία Αγοράστη μορεί να την ψυχογραφήσει κάποιος μόνον όταν μπει στην αυλή των θαυμάτων των χρωμάτων της και όταν απολαύσει και χαρεί την ευωδιά τους, και μόνον όταν νοιώσει το «λεπίδι» των λέξεών της, λέξεων κοφτερών όσο και η στάση ζωής της, στάση αξιοπρεπούς αναστήματος, σε περιόδους που οι κοινωνίες αναζητούν χαμαιλέοντες…
