“Ο Βαν Φλιτ στην Ελλάδα / Ο αμερικανός υπερ-στρατηγός των κυβερνητικών δυνάμεων” γράφει ο Στέργιος Αποστόλου

ΑΦΙΞΗ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ ΤΖΕΪΜΣ ΒΑΝ ΦΛΙΤ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. ΚΑΘΙΣΤΑΤΑΙ Ο ΥΠΕΡ-ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΤΩΝ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ.  ΑΠΟΚΗΡΥΞΗ ΤΟΥ ΤΙΤΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΜΙΝΦΟΡΜ
 (Περίοδος Ιανουάριος – Ιούλιος 1948)

Στέργιος Αποστόλου*

ΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ: Επιθέσεις τμημάτων του Δ.Σ.Ε σε χωριά του κάμπου της Νάουσας
– Επίσκεψη Μαυρογορδάτου στη Νάουσα, υφυπουργού του Πολιτικού Γραφείου του πρωθυπουργού, για την τόνωση του ηθικού των κυβερνητικών δυνάμεων
– Εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στρατού κατά Δ.Σ.Ε με το όνομα «ΙΕΡΑΞ»
– Η Σύσκεψη του Δ.Σ.Ε στην Πίνδο. Διαφορά απόψεων Μάρκου και Ζαχαριάδη ως προς την φύση του αντάρτικου και των πολεμικών επιχειρήσεων του Δ.Σ.Ε κατά των κυβερνητικών δυνάμεων – Εγκατάσταση 44^ου Τάγματος Εθνοφρουράς στη Νάουσα
– Λειτουργία στρατοδικείου στη Βέροια, παράλληλα με αυτό των Γιαννιτσών – Πρόσκρουση λεωφορείου της Νάουσας σε νάρκη – Ίδρυση από Δ.Σ.Ε του Κ.Γ.Α.Ν.Ε (Κλιμάκιο Γενικού Αρχηγείου Νότιας Ελλάδας)
– Άφιξη στην Ελλάδα του Αμερικανού Στρατηγού Τζέϊμς Βαν Φλιτ
– Σύγκληση της 4^ης Ολομέλειας της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε στην Πέτρα Μούκα του Γράμμου
– Βολές ορειβατικού πυροβόλου του Δ.Σ.Ε από Ντορντόπολη Βερμίου κατά κυβερνητικών στόχων μέσα στη Νάουσα –  Εκκαθαριστικές επιχειρήσεις κυβερνητικών δυνάμεων κατά Δ.Σ.Ε με το όνομα «ΣΑΡΙΣΑ»
– Εξαπόλυση κύματος διωγμών κατά ΕΑΜικών αγωνιστών σε χωριά του κάμπου Ημαθίας
– Κύρωση ΑΝ υπ’ αριθ. 509 «Περί μέτρων ασφαλείας του κράτους, του πολιτεύματος, του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών»
– Δολοφονία υπουργού Δικαιοσύνης Χρήστου Λαδά
– Εκκαθαριστικές επιχειρήσεις κυβερνητικών δυνάμεων κατά Δ.Σ.Ε με το όνομα «ΑΕΤΟΣ»
– Προσβολή και διάλυση έφιππου κυβερνητικού Ουλαμού στο χωριό Φυτειά Βερμίου από άνδρες του Δ.Σ.Ε
– Έγγραφο του Πολιτικού Γραφείου της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε προς όλες τις κομματικές οργανώσεις για την εξυπηρέτηση των δραστηριοτήτων του Δ.Σ.Ε
– Δήλωση και πρόταση της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης (Π.Δ.Κ) για τον τρόπο ειρήνευσης της χώρας – Συλλήψεις μελών της Ν.Ο.Φ και εκτέλεση μερικών από αυτούς – Έπαρχος της Νάουσας αναλαμβάνει ο Κ. Χριστοφορίδης
– Αποκήρυξη από την «ΚΟΜΙΝΦΟΡΜ» του Τίτο και του κόμματός του (Ένωση Γιουγκοσλάβων Κομμουνιστών)
– Ο Εμβέρ Χότζα σε βιβλίο του χαρακτηρίζει τον αντιπρόσωπο του Τίτο κατά την Κατοχή Τέμπο «ως περιοδεύοντα πρεσβευτή – πράκτορα, που απλώνει τα δίχτυα του στα Βαλκάνια»
– Ο στρατός αναλαμβάνει νέες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις κατά του Δ.Σ.Ε με το όνομα «ΑΕΤΟΣ»
-Επίσκεψη στην Βόρεια Πίνδο του βασιλέως Παύλου και του Τζέϊμς Βαν Φλιτ – Πυρπόληση σπιτιών της Νάουσας από την τοπική Χωροφυλακή.

Οι επιθέσεις των τμημάτων του Δ.Σ.Ε κατά των κυβερνητικών δυνάμεων την τελευταία περίοδο του 1947 ήταν ιδιαίτερα έντονες και επέφεραν σημαντικές απώλειες σ’ αυτές. Το ίδιο συνεχίστηκε και στις αρχές του 1948. Την 4^η Ιανουαρίου 1948, άνδρες του Δ.Σ.Ε κατανεμημένοι σε τμήματα και υπό την αρχηγία του Πέτρου Πετρίδη (Τίγρης), πραγματοποίησαν ταυτόχρονα σφοδρές επιθέσεις κατά των χωριών (Άνω) Κοπανός, Μονόσπιτα, Μαρίνα και Χαρίεσσα, της επαρχίας Νάουσας. Στον Κοπανό, οι αντάρτες μπήκαν μέσα και κατά τη διάρκεια της παραμονής τους σ’ αυτόν, στρατολόγησαν 12 νέους. Στη μάχη βρήκαν το θάνατο 1 οπλίτης των Μ.Α.Υ, ο ιερέας και 2 πολίτες, ενώ τραυματίστηκαν 2 στρατιώτες και 4 πολίτες. Στα Μονόσπιτα, οι αντάρτες, μετά από μάχη, μπήκαν μέσα, στρατολόγησαν 10 νέους και πυρπόλησαν 10 σπίτια αντιδραστικών κατοίκων.

Στο χωριό Χαρίεσσα, μετά από μάχη, οι αντάρτες κατόρθωσαν και μπήκαν μέσα και στρατολόγησαν 14 νέους. Οι  απώλειες των κυβερνητικών δυνάμεων ήταν 2 νεκροί στρατιώτες. Πρέπει να σημειωθεί ότι, εκτός από τη στρατολόγηση νέων για τον Δ.Σ.Ε, είχε καταστεί πάγια η τακτική των ανταρτών να συγκεντρώνουν τρόφιμα και άλλα απαραίτητα είδη, κάθε φορά που έμπαιναν στα χωριά ή στις πόλεις. Όπως είναι ευνόητο, η εκκένωση των ορεινών χωριών από κυβερνητικά στρατεύματα είχε αρχίσει να αποφέρει τα πρώτα αρνητικά αποτελέσματα για τον Δ.Σ.Ε Δεν είναι λίγες οι φορές, που πολλοί αντάρτες, στην προσπάθειά τους να εξασφαλίσουν έστω και ένα καρβέλι ψωμί, έδιναν ολόκληρη μάχη και κάποιοι μάλιστα από αυτούς, έβρισκαν το θάνατο.

Το πρόβλημα αυτό, το οποίο με την πάροδο του χρόνου άρχισε να γίνεται οξύτερο, απασχόλησε σοβαρά την ηγεσία του Δ.Σ.Ε, που προσπαθούσε να βρει μια πρόσφορη λύση για την αντιμετώπισή του. Την 8^η Ιανουαρίου 1948 ψηφίστηκε ο αντικομμουνιστικός νόμος 509 «Περί κατασκοπείας» ο οποίος απέβλεπε στην προστασία του υφιστάμενου κοινωνικού καθεστώτος.

(ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τ. 6^ος, σελ. 541. Αθήνα 1987).

Την 9^η Ιανουαρίου 1948, τμήματα του Δ.Σ.Ε Βερμίου επανέλαβαν τις σφοδρές επιθέσεις τους κατά των χωριών Μονόσπιτα, (Άνω) Κοπανός και Χαρίεσσα της επαρχίας Νάουσας.

Ύστερα από σκληρές μάχες οι αντάρτες κατόρθωσαν να μπουν σ’ αυτά. Σ’ αυτές τις μάχες βρήκαν το θάνατο συνολικά 23 οπλίτες των Μ.Α.Υ, πιάστηκαν 4 αιχμάλωτοι και έπεσαν στα χέρια των ανταρτών πολλά λάφυρα. Επίσης, συγκεντρώθηκαν 50 φορτία με τρόφιμα και 150 ζεύγη άρβυλα. Κατά την αποχώρησή τους οι αντάρτες στρατολόγησαν 40 νέους. Την 10^η Ιανουαρίου 1948, αντάρτες σαμποτέρ ανατίναξαν τη γέφυρα της Αράπιτσας έξω από την Νάουσα, στο ύψος του εργοστασίου Μπίλλη, καθώς και άλλες δύο μικρότερες επί της αμαξιτής οδού Νάουσας – Βέροιας. Την ίδια ημέρα, ο υφυπουργός του Πολιτικού Γραφείου του πρωθυπουργού Μαυρογορδάτος, στα πλαίσια της περιοδείας του στο νομό Ημαθίας, επισκέφτηκε τη Νάουσα.

Συνεργάστηκε με όλες τις τοπικές αρχές επί διαφόρων θεμάτων, ειδικά δε, για το φλέγον ζήτημα της «αποτελεσματικής καταπολέμησης της κομμουνιστικής ανταρσίας». Επίσης, την ίδια ημέρα, ομάδα 4 ανδρών του Δ.Σ.Ε, η οποία κινούνταν στην περιοχή του χωριού Φυτειά του Βερμίου, έπεσε σε ενέδρα στρατιωτικού τμήματος. Σκοτώθηκαν δύο αντάρτες, συνελήφθη ένας και ένας διέφυγε. Κατά την περίοδο μεταξύ 10^ης με 13^η Ιανουαρίου 1948, η ΧΙ Μεραρχία του κυβερνητικού Στρατού οργάνωσε νέα επιχείρηση για τη συντριβή των τμημάτων του Δ.Σ.Ε που βρίσκονταν στο Κεντρικό Βέρμιο, που, όπως υπολογίζονταν, ανέρχονταν σε 300 περίπου άνδρες. Στην επιχείρηση αυτή δόθηκε το όνομα ΙΕΡΑΞ. Έλαβαν μέρος το 518 Τ.Π, το οποίο κινήθηκε από Νάουσα, δύο Διλοχίες (μία του 514 και μία του 515 Τ.Π), που κινήθηκαν από Έδεσσα και το 517 Τ.Π και Λόχος του 513 Τ.Π, που κινήθηκαν από Βέροια.

Η δύναμη αυτή ενισχύονταν από Πυροβολικό και Ουλαμό Τεθωρακισμένων. Κατά το Γ.Ε.Σ, οι απώλειες των ανταρτών σε διάφορες συμπλοκές στη Φυτειά, στην Κουτσούφλιανη (Άγιος Παύλος), Ντραζίλοβο και σε άλλες περιοχές του Βερμίου, ανήλθαν σε 13 νεκρούς, 2 συλληφθέντες και 5 παραδοθέντες, ενώ του Στρατού σε 1 νεκρό και 6 τραυματίες. Σε όλο το διάστημα που διαρκούσε η επιχείρηση, ο κύριος όγκος των ανδρών του Δ.Σ.Ε με κατάλληλους ελιγμούς πέτυχε να διαφύγει προς άλλα σημεία. Κατόπιν τούτου, τα κυβερνητικά στρατεύματα επανήλθαν στις βάσεις τους. Ευνόητο είναι ότι και η επιχείρηση ΙΕΡΑΞ, όπως σχεδόν και όλες οι προηγούμενες, απέτυχε στο σκοπό της.

Την 15^η με 16^η Ιανουαρίου 1948 πραγματοποιήθηκε στην Πίνδο Σύσκεψη πολιτικών και στρατιωτικών στελεχών του Δ.Σ.Ε, η οποία ασχολήθηκε κυρίως με το πρόβλημα των εφεδρειών του Δ.Σ.Ε που είχε επεξεργασθεί η 3^η Ολομέλεια της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε. Από τη Σύσκεψη αυτή δόθηκε το σύνθημα « Όλοι στα άρματα, όλα για τη νίκη». Όμως, στη Σύσκεψη αυτή ήλθαν στην επιφάνεια και οι αντίθετες απόψεις του Μάρκου και του Ζαχαριάδη για το χαρακτήρα του Δ.Σ.Ε. Ο Μάρκος είχε τη γνώμη ότι ο Δ.Σ.Ε, από άποψη οργάνωσης, μέσων και δυνατοτήτων, ήταν περισσότερο «αντάρτικος στρατός», παρά «τακτικός», ενώ ο Ζαχαριάδης πίστευε ότι οι συνθήκες ήταν ώριμες για τη μετατροπή του σε «τακτικό στρατό». Μετά τη Σύσκεψη αυτή, επιφανειακά τουλάχιστον, φάνηκε  ότι αυτή η αντίθεση διευθετήθηκε. Ουσιαστικά όμως συνέχισε να υποβόσκει και είχε αρνητικές συνέπειες για την όλη πορεία του Δ.Σ.Ε στο μέλλον.

(ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 541. Αθήνα 1987 και Τάσος Βουρνάς: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ (Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ). Σελ. 180-181. Αθήνα 1981).

Την 21^η Ιανουαρίου 1948, τμήματα του Δ.Σ.Ε πραγματοποίησαν επιθέσεις στα χωριά Πολυπλάτανος και Χαρίεσσα (Κάτω Κοπανός) της επαρχίας Νάουσας και μπήκαν μέσα. Αφού συγκέντρωσαν τρόφιμα και στρατολόγησαν 6 νέους, αποχώρησαν. Ως προς τον αριθμό των προσφύγων από τη βίαιη εκκένωση των ορεινών χωριών από τις κυβερνητικές δυνάμεις, με τέλη Ιανουαρίου 1948 αυτός είχε ανέλθει πανελλαδικά στους 483.000. Στο νομό Ημαθίας ο αριθμός των προσφύγων κατά την ίδια περίοδο ανήλθε στους 22.500 περίπου. Την 1^η Φεβρουαρίου 1948 συγκροτήθηκε το 44^ο Τάγμα Εθνοφρουράς το οποίο εγκαταστάθηκε στη Νάουσα.

Η έδρα του ήταν στο κτίριο Χρηστίδη ( ιδιοκτησία Γ. Δαούτη σήμερα), απέναντι από το Δημοτικό πάρκο και δίπλα από τη γέφυρα του πρώην εργοστασίου ΕΡΙΑ (σήμερα ΒΕΤΛΑΝΣ). Τα Τάγματα Εθνοφρουράς τα αποτελούσαν επίστρατοι οπλίτες ηλικίας 30-40 ετών, παντρεμένοι οι περισσότεροι και με παιδιά. Ως εκ τούτου, θεωρούνταν στρατιωτικές δυνάμεις μειωμένης μαχητικής ικανότητας. Συνέβαλαν όμως κατά τρόπο καθοριστικό στην υποβοήθηση του όλου έργου του τακτικού Στρατού, ο οποίος απέκτησε περισσότερο χρόνο για τις επιχειρησιακές του δραστηριότητες. Την 9^η Φεβρουαρίου 1948 τμήμα του Δ.Σ.Ε προσέβαλε το στρατιωτικό φυλάκιο του Χωριού Μαρίνα Νάουσας. Κατά τη συμπλοκή συνελήφθη 1 στρατιώτης. Οι αντάρτες αποχωρώντας στρατολόγησαν 3 νέους.

Από το 2^ο δεκαήμερο του μηνός Φεβρουαρίου 1948 και εντεύθεν άρχισε να λειτουργεί το Στρατοδικείο Βεροίας, παράλληλα με αυτό των Γιαννιτσών και της Κοζάνης. Την 20ή του ιδίου μηνός, το Στρατοδικείο αυτό με απόφασή του καταδίκασε σε θάνατο 4 ΕΑΜικούς αγωνιστές, 7 σε ισόβια και 6 σε μικρότερες ποινές. Την 23^η Φεβρουαρίου 1948 άνδρες του Δ.Σ.Ε προσέβαλαν στρατιωτικό τμήμα και το Σταθμό Χωροφυλακής του χωριού Γιάντσιστα (Άγιος Γεώργιος) Βέροιας. Οι αντάρτες αιχμαλώτισαν 2 στρατιώτες. Οι ίδιοι, επανέλαβαν την επομένη την επίθεσή τους χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία. Την 25^η Φεβρουαρίου 1948, άλλο τμήμα του Δ.Σ.Ε προσέβαλε Διλοχία Στρατού που βρίσκονταν στο ορεινό χωριό Φυτειά του Βερμίου. Οι δύο Λόχοι πραγματοποίησαν άτακτη σύμπτυξη. Οι απώλειές τους ανήλθαν σε 2 νεκρούς στρατιώτες, 4 τραυματίες και 8 αγνοούμενους. Οι απώλειες των ανταρτών ανήλθαν σε 4 νεκρούς.

Την ίδια ημέρα, λεωφορείο το οποίο είχε αναχωρήσει από τη Νάουσα κατευθυνόμενο προς Θεσσαλονίκη προσέκρουσε σε νάρκη κοντά στη διασταύρωση του Σιδηροδρομικού Σταθμού Νάουσας. Τραυματίστη-καν 6 επιβάτες οι οποίοι διακομίστηκαν στο νοσοκομείο της Νάουσας. Την 26^η Φεβρουαρίου 1948, στρατιωτικό αυτοκίνητο προσέκρουσε σε νάρκη και ανατινάχθηκε στο χωριό Κοπανός της Νάουσας. Από τους επιβαίνοντες σκοτώθηκε ο Ταγματάρχης Ιωάννης Καραμπέτσος, 1 χωροφύλακας και 1 στρατιώτης. Περί τα τέλη Φεβρουαρίου 1948 το Γενικό Αρχηγείο του Δ.Σ.Ε ίδρυσε Κλιμάκιο για τη Νότια Ελλάδα, το οποίο ονομάστηκε Κ.Γ.Α.Ν.Ε (Κλιμάκιο Γενικού Αρχηγείου Νότιας Ελλάδας). Στο Κλιμάκιο αυτό υπήχθησαν τα Αρχηγεία Θεσσαλίας, Ρούμελης και Πελοποννήσου του Δ.Σ.Ε. Την ίδια περίοδο κατέφθασε στην Ελλάδα και ο Αμερικανός Στρατηγός Τζέιμς Βαν Φλιτ, ο οποίος εφεξής θα καταστεί ο ουσιαστικός αρχηγός των κυβερνητικών δυνάμεων της χώρας.

(ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 542. Αθήνα 1987).

Την 1^η Μαρτίου 1948, τμήμα του Δ.Σ.Ε έβαλε κατά κυβερνητικών στόχων μέσα στη Νάουσα με ορειβατικό πυροβόλο από τη θέση Ντορντόπολη, κοντά στο σημερινό χιονοδρομικό κέντρο των 3 Πηγαδιών. Από λανθασμένο υπολογισμό των στόχων, από τα βλήματα που έπεσαν μέσα στην πόλη, σκοτώθηκαν συνολικά 6 πολίτες και τραυματίστηκαν 14. Οι βολές του πυροβόλου συνεχίστηκαν και τις επόμενες δύο ημέρες Η αυξημένη δραστηριότητα του Δ.Σ.Ε κατά το δίμηνο Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου 1948 και η συγκέντρωση μεγάλων δυνάμεών του στο Βέρμιο, υποχρέωσαν τη Διοίκηση της ΧΙ Μεραρχίας του κυβερνητικού Στρατού να οργανώσει νέα εκκαθαριστική επιχείρηση εναντίον του. Στην επιχείρηση αυτή, η οποία άρχισε την 3^η Μαρτίου 1948 και περατώθηκε την 26^η του ιδίου μηνός, δόθηκε το όνομα ΣΑΡΙΣΑ. Έλαβαν μέρος οι 32^α και 33^η Ταξιαρχίες με τα 513, 514, 518 και 519 Τάγματα Πεζικού. Την 4^η Μαρτίου 1948 τμήματα  του Δ.Σ.Ε, τα οποία βρίσκονταν στην περιοχή της Κουτσούφλιανης (Άγιος Παύλος), απέκρουσαν επίθεση τριών Ταγμάτων του κυβερνητικού Στρατού που κινήθηκαν από Νάουσα, Έδεσσα, Σκύδρα και Πτολεμαΐδα.

(ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 542. Αθήνα 1987).

Οι επιχειρήσεις ΣΑΡΙΣΑ, οι οποίες έληξαν την 26^η Μαρτίου, δεν απέφεραν τους αναμενόμενους καρπούς. Η επικρατούσα κακοκαιρία διευκόλυνε τις ανταρτικές δυνάμεις να ελίσσονται και να αποφεύγουν κατά το δυνατόν τις  συγκρούσεις με τα στρατιωτικά τμήματα. Σύμφωνα με το Γ.Ε.Σ, οι απώλειες των κυβερνητικών δυνάμεων ανήλθαν συνολικά σε 1 αξιωματικό νεκρό και 3 αξιωματικούς τραυματίες, 4 στρατιώτες νεκρούς  32 τραυματίες και 9 αγνοούμενους, ενώ των ανταρτών σε 62 νεκρούς, 28 συλληφθέντες και 43 παραδοθέντες. Την 15^η Μαρτίου 1948, δυνάμεις της Χωροφυλακής εξαπέλυσαν μεγάλο κύμα διωγμών κατά των ΕΑΜικών αγωνιστών στα χωριά του κάμπου Ημαθίας. Συνελήφθησαν πολλά μέλη των οργανώσεων του Κ.Κ.Ε και του Ε.Α.Μ, πολλά από τα οποία κλείστηκαν στις φυλακές και άλλα απεστάλησαν στα Στρατοδικεία Βέροιας και Γιαννιτσών για να δικαστούν. Το πλήγμα που δέχτηκαν οι ανωτέρω οργανώσεις υπήρξε σοβαρό. Την 9^η Απριλίου 1948 κυρώθηκε με το ΜΗ΄ Ψήφισμα ο Α.Ν. 509 «Περί μέτρων ασφαλείας του κράτους , του πολιτεύματος, του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών».

Την 1^η Μαΐου 1948, στην Αθήνα, μπροστά από την είσοδο του Φιλολογικού Συλλόγου ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ, κατά την έξοδό του από το ναό του Αγίου Γεωργίου Καρύτση, δολοφονήθηκε από τον Ευστράτιο Μουτσογιάννη ο υπουργός Δικαιοσύνης Χρήστος Λαδάς. Ο εκτελεστής του, για να μην εγείρει υποψίες, φορούσε στολή Σμηνίτη της Αεροπορίας. Σε αντίποινα, η κυβέρνηση Σοφούλη διέταξε την εκτέλεση κομμουνιστών κρατουμένων, οι οποίοι, είχαν μεν καταδικαστεί σε θάνατο, αλλά δεν είχε εκτελεσθεί ακόμα η ποινή τους. Έτσι, στο διάστημα μεταξύ 2ας και 7^ης Μαΐου 1948 εκτελέστηκαν στην Αθήνα 24 από αυτούς και στην Αίγινα 19. Ο Ευστράτιος Μουτσογιάννης, ο οποίος συνελήφθη αργότερα, δεν εκτελέστηκε, γιατί κατέδωσε στην Ασφάλεια όλο το παράνομο δίκτυο της Ο.Π.Λ.Α Αθήνας, το οποίο, σχεδόν, εξαρθρώθηκε.

(Τάσος Βουρνάς: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ (Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ). Σελ. 178-179. Αθήνα 1981).

Την 15^η Μαΐου 1948 τμήμα του Δ.Σ.Ε προσέβαλε το χωριό Μονόσπιτα της επαρχίας Νάουσας. Κατά τη συμπλοκή τραυματίστηκαν 3 οπλίτες των Μ.Α.Υ. Κατά την περίοδο μεταξύ 16^ης και 23^ης Μαΐου 1948 η ΧΙ Μεραρχία οργάνωσε νέα εκκαθαριστική επιχείρηση στο Βέρμιο με το συνθηματικό όνομα ΑΕΤΟΣ, επειδή εξακολουθούσαν ακόμα να υπάρχουν δυνάμεις του Δ.Σ.Ε σ’ αυτό. Ειδικότερα, είχαν επισημανθεί τμήματα του Δ.Σ.Ε υπό τον Λευτεριά (Ελευθέριος Λαζαρίδης), συνολικής δύναμης 280-300 περίπου ανδρών. Στην επιχείρηση αυτή έλαβαν μέρος δυνάμεις των 514, 517 και 518 Ταγμάτων Πεζικού και του 45^ου Τάγματος Εθνοφρουράς. Οι κυβερνητικές δυνάμεις ήλθαν σε επαφή με τα τμήματα του Δ.Σ.Ε και συγκρούστηκαν.

 Μεταξύ των χωριών Κούκλαινα (Τρίλοφος) και Φυτειά, τμήμα ανδρών του Δ.Σ.Ε προσέβαλε έφιππο Ουλαμό τον οποίο διέλυσε κυριολεκτικά. Οι απώλειες του Ουλαμού ήταν 1 υπαξιωματικός και 1 οπλίτης νεκρός και 9 αιχμάλωτοι. Ο Διοικητής του Ουλαμού Επίλαρχος Γεώργιος Μελίδης, ο οποίος συνελήφθη, εκτελέστηκε. Yπαξιωματικός του έφιππου Ουλαμού που είχε συλληφθεί και διέφυγε, ανέφερε ότι ο Μαρίνος Μαρινέλλης (Διάκος), ηγετικό στέλεχος του Δ.Σ.Ε Βερμίου, τραυματίστηκε βαριά σε μάχη με το στρατό και ότι κατά την μεταφορά του απεβίωσε και θάφτηκε στη Φυτειά.

Όμως, σύμφωνα με τις μαρτυρίες που έχω συλλέξει από Ναουσαίους παλινοστήσαντες πρόσφυγες του Δ.Σ.Ε, ο Μαρινέλλης επέζησε, έμεινε ανάπηρος και κατέφυγε στην Ουγγαρία. Τελικά, οι άνδρες του Δ.Σ.Ε κατόρθωσαν να διαφύγουν προς Καϊμάκτσαλαν. Κατά το Γ.Ε.Σ, οι απώλειες του Στρατού ήταν 2 αξιωματικοί και 2 στρατιώτες νεκροί και 13 τραυματίες και 6 αγνοούμενοι στρατιώτες. Ο Δ.Σ.Ε είχε 18 νεκρούς, 2 συλληφθέντες και 8 παραδοθέντες. Την 27^η Μαΐου 1948 το Π.Γ της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε απέστειλε έγγραφο προς όλες τις κομματικές οργανώσεις των πόλεων και των χωριών για την πιστή εφαρμογή των αποφάσεων της 3^ης Ολομέλειας της Κ.Ε. Με το έγγραφο αυτό, το Π.Γ της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε, προκειμένου να υποβοηθήσει αποτελεσματικότερα το έργο του Δ.Σ.Ε, διαβίβαζε εντολή προς όλα τα μέλη του να προσαρμόσουν τη δράση τους αποκλειστικά προς την κατεύθυνση της εξυπηρέτησης των δραστηριοτήτων του Δ.Σ.Ε και του Γενικού Αρχηγείου.

Την 31^η Μαΐου 1948 δημοσιεύτηκε δήλωση της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης, στην οποία, μεταξύ των άλλων, τονίζονταν πως «για το καλό του τόπου και της ειρήνης, η Π.Δ.Κ είναι πάντα έτοιμη να δεχτεί και να ενθαρρύνει οποιαδήποτε πρωτοβουλία και από οποιαδήποτε πλευρά, που θα έτεινε να βοηθήσει στο να βρει η Ελλάδα τον εαυτό της και την ησυχία της, με μια όμως προϋπόθεση, ότι θα εξασφαλιστεί ανεπιφύλακτα η δημοκρατική ζωή του λαού και ότι θα κατοχυρωθεί χωρίς οποιαδήποτε ξενική ανάμιξη, η εθνική αυτοτέλεια και ανεξαρτησία, ότι ο λαός της Ελλάδας μόνος και ελεύθερος θα αποφασίσει για τις τύχες του».

(ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 544. Αθήνα 1987).

Την 8^η Ιουνίου 1948, 50 κάτοικοι του νομού Πέλλας, οι οποίοι είχαν συλληφθεί με την κατηγορία ότι ήταν μέλη της Ν.Ο.Φ, καταδικάστηκαν σε διάφορες ποινές από το Στρατοδικείο Γιαννιτσών. Την 13^η Ιουνίου 1948, με απόφαση του Στρατοδικείου Βέροιας, εκτελέστηκαν 11 άτομα καταγόμενα από την περιοχή Γιαννιτσών. Η κατηγορία που τους βάρυνε ήταν ότι υπήρξαν μέλη της Ν.Ο.Φ και συμμετείχαν σε ομάδα η οποία διενεργούσε κατασκοπεία στις ένοπλες δυνάμεις.

(Eφημερίδα της Θεσσαλονίκης ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΒΟΡΡΑΣ της 13^ης Ιουνίου 1948).

Παρεμπιπτόντως, σημειώνω ότι προηγουμένως, το 1946, μετά από καταδίκη της σε θάνατο από το στρατοδικείο Γιαννιτσών, εκτελέστηκε την 26/7/1946, με άλλους 6 κομμουνιστές συντρόφους της, η δασκάλα Ειρήνη Γκίνη (Μίρκα Γκίνοβα). Μεταξύ των άλλων, κατηγορούνταν ότι ήταν  στέλεχος της σλαβομακεδονικής οργάνωσης Ν.Ο.Φ, η οποία, σύμφωνα με το κατηγορητήριο που της απαγγέλθηκε, απέβλεπε στην απόσπαση ελληνικών εδαφών. Η el.wikipedia γράφει σχετικά:

«Η Ειρήνη Γκίνη ή Μίρκα Γκίνοβα (σλαβομακεδόνικα: Мирка Гинова, 1916-1946) ήταν Σλαβομακεδόνισσα αντάρτισσα από την Ελλάδα που έδρασε κατά την περίοδο της Κατοχής και του Εμφυλίου Πολέμου ως μέλος του Ε.Λ.Α.Σ και αργότερα του Ν.Ο.Φ. Ήταν η πρώτη γυναίκα που εκτελέστηκε από το ελληνικό κράτος κατά τον Εμφύλιο Πόλεμο … Η Γκίνη καταγόταν από το Ρουσίλοβο (νυν Ξανθόγεια) του νομού Πέλλης και προερχόταν από φιλοβουλγαρική οικογένεια. Σπούδασε σε σχολή νηπιαγωγών της Καστοριάς, από όπου αποφοίτησε το 1936 και ήταν νηπιαγωγός ή δασκάλα. Στη διάρκεια της κατοχής της Ελλάδας κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο έγινε μέλος εαμικών αντιστασιακών οργανώσεων, της Ο.Κ.Ν.Ε και αργότερα του Κ.Κ.Ε, δρώντας στον νομό Πέλλας. Αντιθέτως, ορισμένοι συγγενείς της συνδέθηκαν με τη Βουλγαρική Λέσχη Θεσσαλονίκης …».  (https://el. Wikipedia.org>wiki Ειρήνη_Γκίνη)

Από δημοσίευμα εφημερίδας της Βέροιας μας παρέχεται η πληροφορία ότι την περίοδο αυτή εμφανίζεται να εκτελεί καθήκοντα επάρχου Νάουσας ο Κ. Χριστοφορίδης, στη θέση του προκατόχου του Αναστασίου Ιωαννίδη.

(Γ.Α.Κ. Βέροιας: Αρχείο Π. Γιαννακάκη. Εφημερίδα Βέροιας Ο ΝΕΟΣ ΑΓΩΝ της 21^ης Ιουνίου 1948, αριθ. φύλ. 19).

Εντωμεταξύ, ο αριθμός των προσφύγων από την εκκένωση των ορεινών χωριών του νομού Ημαθίας συνέχισε να αυξάνει με την πάροδο του χρόνου. Σύμφωνα με υπάρχοντα στοιχεία, την 30ή Ιουνίου 1948 οι πρόσφυγες στον προαναφερόμενο νομό ανήλθαν σε 24.000.

Την 28^η Ιουνίου 1948, η ΚΟΜΙΝΦΟΡΜ (Γραφείο Πληροφόρησης των Κομμουνιστικών και Εργατικών Κομμάτων), η οποία διαδέχτηκε την παλιά ΚΟΜΙΝΤΕΡΝ (Κομμουνιστική Διεθνής), αποκήρυξε τον Στρατάρχη Τίτο και το κόμμα του, την Ένωση των Γιουγκοσλάβων Κομμουνιστών, με την κατηγορία ότι απομακρύνθηκαν από τις αρχές του Μαρξισμού-Λενινισμού. Παραθέτω σχετικό απόσπασμα από το βιβλίο του Τάσου Βουρνά:

 «Το πλήγμα ήταν μέγα και ασυνήθιστο για τη μονολιθικότητα αλλά και τη μυστικότητα που διείπε τις εσωτερικές διαφορές του σοσιαλιστικού κόσμου. Και για να φτάσουν τα πράγματα στην ανοιχτή καταγγελία, πρέπει να είχαν προηγηθεί συζητήσεις επί συζητήσεων, που έκαναν φανερό πως στη Γιουγκοσλαβία υπήρχε μια εσωτερική αντίσταση στις σταλινικές πιέσεις, των οποίων φορείς ήταν τα οκτώ από τα εννέα κόμματα, που συνολικά αποτελούσαν την οργάνωση της ΚΟΜΙΝΦΟΡΜ, η οποία αντίσταση εδραζόταν στην πίστη της σοσιαλιστικής Γιουγκοσλαβίας προς την ορθή γραμμή της ηγεσίας της και στην άρνηση της χώρας να εκπλειστηριάσει την ανεξαρτησία της και την ιδεολογική πορεία του γιουγκοσλαβικού σοσιαλισμού χάριν συμφερόντων που δεν ήταν δικά της…

Η απάντηση του Στρατάρχη Τίτο στη διακήρυξη της ΚΟΜΙΝΦΟΡΜ, η οποία εδόθη μόλις μετά διήμερο, στις 30 Ιουνίου 1948, έπεισε ότι τα πράγματα θα είχαν να συναντήσουν πολλές δυσκολίες. Ένα ωστόσο ήταν βέβαιο, η Γιουγκοσλαβία δεν επρόκειτο να υποκύψει και θ’ ακολουθούσε το δρόμο της προς το σοσιαλισμό, τον οποίο η ίδια είχε επιλέξει γιατί πίστευε ότι αυτός ήταν ο πιο κατάλληλος για τις συνθήκες της χώρας. Και αποσαφηνιζόταν στη γιουγκοσλαβική απάντηση ότι κάθε επίθεση εναντίον της χώρας θα αντιμετωπιζόταν με τα ίδια μέσα του επιτιθεμένου … Η δημιουργία του γιουγκοσλαβικού ζητήματος στη νευραλγική περιοχή της Βαλκανικής που εφαπτόταν με την περιοχή του αντάρτικου ήταν φανερό πως δημιουργούσε απρόσμενες επιπτώσεις.

 Και πρώτα πρώτα το Κ.Κ.Ε, εκ παραδόσεως σταλινικό και ετερόφωτο ιδεολογικά δεν είχε να εκλέξει άλλο δρόμο -αργά ή γρήγορα- παρά να τεθεί στο πλευρό της ΚΟΜΙΝΦΟΡΜ (του Στάλιν στην ουσία), πράγμα που θα είχε ως συνέπεια την πλήρη διάρρηξη των σχέσεών του με τη Γιουγκοσλαβία, στην κρίσιμη αυτή στιγμή που το αντάρτικο «ακουμπούσε» κατά ένα μέρος των συνόρων της περιοχής του στα γιουγκοσλαβικά σύνορα» (οι υπογραμμίσεις δικές μου).

(Τάσου Βουρνά: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ (Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ). Σελ. 227-229. Αθήνα 1981).

Κατά την άποψή μου, η αποκήρυξη του Τίτο και της Ένωσης των Γιουγκοσλάβων Κομμουνιστών» από την ΚΟΜΙΝΦΟΡΜ, ήταν πράξη αναμενόμενη, γιατί η Ένωση αυτή ποτέ δεν κατόρθωσε να απαλλαγεί από το σφιχτό αγκάλιασμα του σερβικού μεγαλοϊδεατισμού, ο οποίος πέτυχε να προωθήσει στην κεντρική του Επιτροπή πρόσωπα τα οποία διαδραμάτιζαν καθοριστικό ρόλο στη λήψη των διαφόρων αποφάσεων, ένεκα των οποίων η Γιουγκοσλαβία εγκατέλειπε προοδευτικά το σοσιαλιστικό στρατόπεδο και προωθούνταν προς τη Δύση. Ο Τίτο, ο οποίος στην καταγωγή δεν ήταν Σέρβος, αλλά Κροάτης, μεταβλήθηκε με την πάροδο του χρόνου σε όργανο των σερβικών σoβινιστικών κύκλων. Η μετέπειτα πορεία των πραγμάτων απέδειξε αδιαμφισβήτητα ότι η γιουγκοσλαβική κυβέρνηση, πριν ακόμα αποκηρυχθεί οριστικά από την ΚΟΜΙΝΦΟΡΜ, είχε επαφές με τη Δύση και ιδιαίτερα με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Μεγάλη Βρετανία.

Πιστεύω, επίσης, ότι η πάσης φύσεως βοήθεια που παρέχονταν από τη Γιουγκοσλαβία προς τον Δημοκρατικό Στρατό της Ελλάδας σε οπλισμό και λοιπό πολεμικό υλικό, καθώς και η παροχή  διευκολύνσεων (εκπαίδευση στελεχών στο Μπούλκες κ.ά.), από την αρχή της έναρξης του εμφύλιου πολέμου, δεν υπαγορεύονταν από λόγους σοσιαλιστικής αλληλεγγύης, αλλά υπέκρυπτε κάποια σκοπιμότητα. Ποια ήταν αυτή η σκοπιμότητα; Θα επιχειρήσω να την περιγράψω με σαφήνεια, επικαλούμενος τη στάση του Τίτο έναντι του Κ.Κ.Ε πριν από την έναρξη του εμφύλιου πολέμου και αναλύοντας ταυτόχρονα τις επεκτατικές βλέψεις του σερβικού μεγαλοϊδεατισμού εις βάρος της Ελλάδας, με τη δημιουργία της «Ομόσπονδης Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας» και του «Μακεδονικού ζητήματος», που εμπεριείχε και εξακολουθεί να εμπεριέχει τα σπέρματα του «Μακεδονικού αλυτρωτισμού».

Ο αλυτρωτισμός αυτός στόχευε στην ενσωμάτωση της ελληνικής Μακεδονίας και της Βουλγαρικής αντιστοίχως (του Πιρίν) στους κόλπους της Ομόσπονδης Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, η οποία, θα μεταβάλλονταν σε «Μακεδονία του Αιγαίου», με πρωτεύουσα τη Θεσσαλονίκη. Θεωρώ σκόπιμο να κάνω μνεία της προσπάθειας του σερβικού σοβινισμού κατά το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, μέσω του Τίτο, να δημιουργηθεί Γενικό Βαλκανικό Επιτελείο κατά την κατοχική περίοδο, σκοπός του οποίου, δήθεν, θα ήταν ο ενιαίος συντονισμός της δράσης όλων των ανταρτικών αντιστασιακών κινημάτων στα Βαλκάνια κατά των στρατευμάτων κατοχής. Στην πραγματικότητα όμως στόχευε να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο σ’ αυτό το Επιτελείο για τη εξυπηρέτηση των σοβινιστικών επιδιώξεών του.

Για το σκοπό είχε σταλεί στην Ελλάδα και στην Αλβανία ο Τέμπο Βουκμάνοβιτς, αρχηγός του σερβοσκοπιανού αντάρτικου, για να πείσει τις ηγεσίες των κομμουνιστικών κομμάτων αυτών των χωρών να δεχθούν την ίδρυση του προαναφερόμενου Επιτελείου. Είναι προς τιμήν της ηγεσίας του Κ.Κ.Ε που δεν δέχτηκε την πρόταση αυτή, γιατί διέβλεψε, πιθανότατα, ότι στο βάθος της κρύβονταν κάποια παγίδα. Την ίδια άρνηση αντιμετώπισε και από την ηγεσία του κομμουνιστικού κόμματος Αλβανίας, η οποία απέρριψε την πρόταση του Τέμπο. Μάλιστα, ο Εμβέρ Χότζα, γραμματέας του Κόμματος Εργασίας της Αλβανίας (Ρ.Ρ.SH.) στο βιβλίο του «ΤΙΤΙSΤΕΤ» (ΟΙ ΤΙΤΟΪΚΟΙ), χαρακτηρίζει τον Τέμπο Βουκμάνοβιτς σαν «περιοδεύοντα πρεσβευτή (πράκτορα) του Τίτο που απλώνει τα δίχτυα του στα Βαλκάνια».

(ENVER HOXHA: TITISTET (ΟΙ ΤΙΤΟΪΚΟΙ). INSTITUTI I STUDIMEVE MARKSISTE–LENINISTE (Prane K.Q. te P.P.SH.). Faq. 37. ΤΙRANA 1982).

Μετά την αποτυχία του για δημιουργία Γενικού Βαλκανικού Επιτελείου, ο σερβικός μεγαλοϊδεατισμός επιχείρησε να ακολουθήσει διαφορετική οδό για την πραγματοποίηση των σχεδίων του. Εκμεταλλευόμενος τις κατά καιρούς θέσεις του Κ.Κ.Ε για «Μακεδονική μειονότητα», συγκρότησε μέσω του Τέμπο και των πρακτόρων του στην Ελλάδα, τα γνωστά ανταρτικά τμήματα της Ν.Ο.Φ, που αποτελούνταν από Σλαβόφωνους Έλληνες και μάλιστα, πέτυχε, αρχικά, τα τμήματα αυτά να συνεργάζονται στενά με τον Ε.Λ.Α.Σ κατά των κατοχικών στρατευμάτων. Πολύ σύντομα ο Ε.Λ.Α.Σ θα αντιληφθεί τους σκοπούς και τις αποσχιστικές επιδιώξεις της Ν.Ο.Φ και, καθώς η κατοχική περίοδος έβαινε προς το τέλος της, θα στραφεί στρατιωτικά εναντίον αυτής της οργάνωσης, εκδιώκοντας τα τμήματά της στο γιουγκοσλαβικό έδαφος.

Όταν το Κ.Κ.Ε, μετά από τις  μάχες του Δεκεμβρίου του 1944 στην Αθήνα και τον Πειραιά, αντιμετώπισε το ενδεχόμενο της συνέχισης του ένοπλου αγώνα κατά των βρετανικών και των κυβερνητικών στρατευμάτων και ζήτησε τη γνώμη της Γιουγκοσλαβίας, οι μεγαλοϊδεατικοί σερβικοί κύκλοι, μένεα πνέοντες εναντίον του γιατί είχε ανατρέψει στο παρελθόν τα σχέδιά τους, υπέδειξαν στον Τίτο να επιδείξει όχι μόνο αδιαφορία προς το Κ.Κ.Ε, αλλά και να προτρέψει ασύστολα την ηγεσία του να στραφεί για συμπαράσταση σε αμερικανικές και αγγλικές οργανώσεις! Και γεννάται, βεβαίως, το εύλογο ερώτημα: Γιατί, αφού η Γιουγκοσλαβία πήρε αρνητική θέση στο ζήτημα της συνέχισης του ένοπλου αγώνα του Ε.Α.Μ και του Κ.Κ.Ε κατά των Άγγλων και των κυβερνητικών στρατευμάτων, μόλις άρχισε ο εμφύλιος πόλεμος, άλλαξε ριζικά στάση και έσπευσε να χορηγήσει πρόθυμα οπλισμό, πολεμοφόδια και άλλα αναγκαία στρατιωτικά είδη στον Δ.Σ.Ε;

Ποιες, άραγε, υστερόβουλες σκέψεις υποχρέωσαν τη γιουγκοσλαβική ηγεσία να συμπαρασταθεί στον αγώνα του τον Δ.Σ.Ε; Μήπως, με τη στάση της αυτή απέναντί του ήθελε να επιδείξει σοσιαλιστική και διεθνιστική αλληλεγγύη; Τίποτα, απολύτως, από όλα αυτά. Eκμεταλλευόμενη τις ανάγκες του Δ.Σ.Ε, επιδίωξε να συγκροτήσει εκ νέου τα ένοπλα σλαβομακεδονικά σώματα και να επαναφέρει στην επιφάνεια το «Μακεδονικό ζήτημα». Και όχι μόνο αυτό. Η γιουγκοσλαβική ηγεσία άσκησε πίεση προς την ηγεσία του Δ.Σ.Ε να δεχθεί να συνεργάζονται τα σώματα αυτά με τα δικά του τμήματα στον αγώνα κατά των Άγγλων και των κυβερνητικών δυνάμεων, δήθεν, επειδή ενδιαφέρονταν να απαλλαγεί ο ελληνικός λαός από αυτά. Είναι γνωστή, άλλωστε, και η προθυμία της, με την οποία έσπευσε να θέση στη διάθεση του Δ.Σ.Ε το Μπούλκες, το οποίο χρησιμοποιήθηκε σαν κέντρο εκπαίδευσης των στρατιωτικών στελεχών του.

Ο απώτερος στόχος της ήταν η υπαγωγή των ένοπλων σλαβόφωνων σωμάτων στον έλεγχό της και η χρησιμοποίησή τους στο άμεσο μέλλον για την υλοποίηση των επεκτατικών βλέψεών της κατά της Ελλάδας. Εντωμεταξύ, το Κ.Κ.Ε, δεν έλαβε ευθύς εξ αρχής θέση στο ζήτημα της αποκήρυξης του Τίτο και της Ένωσης των Γιουγκοσλάβων Κομμουνιστών από την ΚΟΜΙΝΦΟΡΜ, όπως έπραξαν αμέσως οι λαϊκές δημοκρατίες, γιατί, κατά μεγάλο μέρος, ο ένοπλος αγώνας του Δ.Σ.Ε στηρίζονταν στη Γιουγκοσλαβία. Γι’ αυτό, η τελευταία συνέχισε για μικρό ακόμα διάστημα την παροχή βοήθειας στον Δ.Σ.Ε και ούτε απαγόρευσε της άνδρες του να διέρχονται τα σύνορά της.

Αργότερα, όταν το Κ.Κ.Ε αρνήθηκε να λάβει μέρος στο Συνέδριο της Ένωσης των Γιουγκοσλάβων Κομμουνιστών, η Γιουγκοσλαβία έκλεισε οριστικά τα σύνορα και έδωσε εντολή στα μεθοριακά  φυλάκια της να συλλαμβάνονται αμέσως και να περιορίζονται σε ειδικά στρατόπεδα-φυλακές οι άνδρες του Δ.Σ.Ε που θα τολμούσαν να μπουν στο έδαφός της. Ως προς το πολυσυζητημένο θέμα του «πισώπλατου χτυπήματος» από τον Τίτο και τη Γιουγκοσλαβία κατά του Δ.Σ.Ε, και αν αυτό ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα ή όχι, θα επανέλθω εν καιρώ για να διατυπώσω την άποψή μου. Ανέφερα προηγουμένως ότι το υπό τον Ελευθέριο Λαζαρίδη (Λευτεριά) ανταρτικό συγκρότημα είχε υποχρεωθεί να εγκαταλείψει προσωρινά το Βέρμιο κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων ΑΕΤΟΣ και να τραπεί προς το Καϊμάκτσαλαν.

Μετά από κάποιο διάστημα επέστρεψε εκ νέου σ’ αυτό με δύναμη 200 ανδρών και αρκετά μεταγωγικά. Η ΧΙ Μεραρχία Στρατού προκειμένου να απαλλάξει αυτή την περιοχή από την παρουσία του συγκροτήματος Λευτεριά, οργάνωσε νέα επιχείρηση εναντίον του η οποία άρχισε την 4^η Ιουλίου 1948 και έληξε την 18^η του ιδίου μηνός. Το συνθηματικό όνομα αυτής της επιχείρησης ήταν ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ, ανατέθηκε δε η διεξαγωγή της στην 33^η Ταξιαρχία με έδρα του Τακτικού Στρατηγείου στη θέση Πάτωμα του Βερμίου, 18 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Νάουσας. Στη διάθεση της Ταξιαρχίας τέθηκαν τέσσερις Διλοχίες που ανήκαν στα 514, 515, 517 και 518 Τάγματα πεζικού (μία από κάθε Τάγμα). Την 4^η Ιουλίου 1948 στρατιωτικά τμήματα κινήθηκαν προς Κουτσούφλιανη (Άγιος Παύλος) και Κάτω Βέρμιο, ενώ την επομένη προς Ματοτσάϊρο, Γκιώνα και Πεντάκορφο.

Την 6^η Ιουλίου 1948 ήλθαν σε επαφή με ανταρτικά τμήματα και ακολούθησαν συγκρούσεις με μικρές απώλειες εκατέρωθεν. Την επομένη ο στρατός ενήργησε επιθέσεις κατά των υψωμάτων που κατείχαν οι αντάρτες χωρίς αποτέλεσμα. Από συλληφθέντα αντάρτη δόθηκε η πληροφορία ότι το Αρχηγείο των ανταρτών με 250 άνδρες μεταφέρθηκε στη θέση Οδοντόπετρα του Βερμίου. Την 8^η Ιουλίου 1948 τα τμήματα του Δ.Σ.Ε κατευθύνθηκαν προς Κουμαριά και Ξηρολίβαδο. Την 9^η με 10 Ιουλίου 1948 Διλοχία του Στρατού κατόρθωσε να εξοντώσει Διμοιρία του Δ.Σ.Ε. Τελικά, ο κύριος όγκος των ανταρτών διέφυγε προς Σινιάτσικο. Μέχρι την 18^η Ιουλίου 1948 ο Στρατός επιδόθηκε σε διάφορες εξερευνήσεις στο Βέρμιο και ακολούθως επέστρεψε στη βάση του.

Κατά το Γ.Ε.Σ, οι απώλειες του Στρατού ανήλθαν σε δύο νεκρούς και 5 οπλίτες και δύο εφέδρους αξιωματικούς τραυματίες, ενώ των ανταρτών σε 36 νεκρούς, 9 συλληφθέντες και 2 παραδοθέντες. Την 7^η Ιουλίου 1948 ομάδα του Δ.Σ.Ε κατέλαβε ενεδρευτικές θέσεις στο δημόσιο δρόμο Νάουσας- Σιδηροδρομικού Σταθμού και προσέβαλε διερχόμενο αυτοκίνητο του 518 Τάγματος Πεζικού στο οποίο επέβαιναν στρατιώτες. Σκοτώθηκαν τρεις στρατιώτες και τραυματίστηκαν 10. Την 12^η Ιουλίου 1948 το Πολιτικό Γραφείο της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε, με προκήρυξη που απηύθυνε  προς όλους τους μαχητές, τις μαχήτριες, τους υπαξιωματικούς και αξιωματικούς του Δ.Σ.Ε, τους κάλεσε να εντείνουν ακόμα περισσότερο την πολεμική δράση τους σε όλο γενικά τον ελλαδικό χώρο.

Την ίδια ημέρα, προκριμένου να αναπτερωθεί το πεσμένο ηθικό των κυβερνητικών δυνάμεων, αφίχθηκαν στο μέτωπο της Βόρειας Πίνδου ο βασιλέας Παύλος και ο Αμερικανός Στρατηγός Βαν Φλιτ.

(ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 545. Αθήνα 1987).

Την 26^η Ιουλίου 1948 χωροφύλακες πυρπόλησαν περισσότερα από 25 σπίτια σε συνοικία της Νάουσας, επειδή υποπτεύονταν ότι κρύβονταν αντάρτες σ’ αυτά. Επειδή δεν βρήκαν αντάρτες, σκόπιμα άφησαν να διαρρεύσει η φήμη ότι η πυρκαϊά ήταν τυχαία. Κατά το διάστημα μεταξύ 28^ης και 29^ης Ιουλίου 1948 συνήλθε στην Πέτρα Μούκα του Γράμμου η 4^η Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του Κ.Κ.Ε με τα εξής προς συζήτηση θέματα:

Η πολεμική και πολιτική κατάσταση και τα καθήκοντα του Κόμματος. Εισηγητής ο Στρατηγός Μάρκος Βαφειάδης και 2) Διάφορες ανακοινώσεις. Ελήφθησαν δύο πολιτικές αποφάσεις από τις οποίες δημοσιεύτηκε μόνο η μία που είχε σχέση με τη στρατιωτικοπολιτική κατάσταση, ενώ η άλλη απόφαση η οποία αφορούσε στην αποκήρυξη του Τίτο και της Ένωσης των Γιουγκοσλάβων Κομμουνιστών από την ΚΟΜΙΝΦΟΡΜ, γνωστοποιήθηκε μόνο στους κόλπους του κόμματος. Στην απόφαση που δημοσιεύτηκε, μεταξύ των άλλων, τονίζονταν ότι:

«Το στρατιωτικοπολεμικό καθήκον, που σήμερα άμεσα μπαίνει μπροστά μας, το καθήκον που κυριαρχεί, είναι να κερδίσουμε τελειωτικά τη μάχη της Βόρειας Πίνδου και να την κάνουμε αφετηρία για να δώσουμε τέτοια χτυπήματα στο μοναρχοφασισμό που θα καλυτερέψουν σοβαρά τη στρατιωτική μας θέση και την πολιτική μας κατάσταση, εσωτερικά και διεθνώς.

Εκείνο που έρχεται πρώτο είναι, ότι όλοι οι οπαδοί μας και πρώτα απ’ όλα οι κομμουνιστές, πρέπει να καταλάβουν ότι η μάχη στη Βόρεια Πίνδο πρέπει να κερδηθεί, τόσο στο Γράμμο και στο Σμόλικα, όσο και παντού όπου πολεμά τμήμα ή ομάδα του Δ.Σ.Ε. Παντού όπου υπάρχει δημοκρατικός πολίτης και κομμουνιστής. Στην Αθήνα, στον Πειραιά, στη Θεσσαλονίκη, στην κάθε γωνιά της χώρας. Παντού όπου ζει και αναπνέει πατριώτης και πατριώτισσα στα χώματα αυτά. Πρέπει:

α) Να αυξήσουμε τη δύναμη του Δ.Σ.Ε στο διπλάσιο. Το Γ.Α. (Γενικό Αρχηγείο) πρέπει να εξασφαλίσει τις ετοιμοπόλεμες και στρατηγικές εφεδρείες του. Το Π.Γ της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε θα πραγματοποιήσει συγκεκριμένα το καθήκον αυτό κανονίζοντας ποσό  και χρονικά όρια κατά περιοχές.

Β) Να καλυτερέψουμε τον εξοπλισμό του στρατού μας, πρώτ’ απ’ όλα με Πυροβολικό.

Γ) Να βελτιώσουμε τον επισιτισμό του στρατού, την υπόδηση και το ρουχισμό του.

Δ) Να δυναμώσουμε την πολιτική δουλειά έτσι, που κάθε μαχητής να είναι κάθε μέρα συγχρονισμένος πολιτικά. Οι αυθαιρεσίες και οι τραμπουκισμοί από τους ανώτερους στους κατώτερους πρέπει να χτυπηθούν κατακέφαλα. Στην καλή πολιτική δουλειά βρίσκεται η πηγή για να στερεωθεί και υψωθεί ακόμα πιο πολύ η πειθαρχία, για να λείψουν οι λιποταξίες που εμφανίζονται κυρίως σε εκείνες της μονάδες, όπου οι πολιτικοί επίτροποι δεν κάνουν καλά τη δουλειά τους.

Ε) Πιο θαρραλέα να τραβήξουμε γυναίκες στα μάχιμα τμήματα. Με τον ηρωισμό και την αυτοθυσία τους οι γυναίκες, αυτές και οι σχηματισμοί της Δ.Ν (Δημοκρατικής Νεολαίας), κέρδισαν τιμητική θέση στον Δ.Σ.Ε και αποτελούν μέσα στα τμήματα παράγοντα πειθαρχίας, κίνητρο μαχητικότητας και υπόδειγμα πολεμικής επίδοσης.

Στ) Να προωθήσουμε πιο αποφασιστικά τη δουλειά για την κατάκτηση και αφομοίωση από στελέχη και μαχητές της πολεμικής τέχνης, ιδιαίτερα τώρα με τα διδάγματα από τη μάχη στη Βόρεια Πίνδο.

Ζ) Να δυναμώσουμε και να καλυτερέψουμε αποφασιστικά τη δουλειά μέσα στον μοναρχοφασιστικό Στρατό. Όπου κάναμε λίγη προσπάθεια είχαμε καλά αποτελέσματα. Η δουλειά αυτή πρέπει να οργανωθεί προσεκτικά στο κάθε τμήμα μας και να γίνει χτήμα και υπόθεση του κάθε μαχητή. Ποτέ ο φαντάρος και ο εθνοφρουρίτης δεν ήταν τόσο ώριμοι να δεχτούν την επίδρασή μας, να ακούσουν τα συνθήματά μας.

Η) Ακόμα περισσότερο να προσέξουμε και να πολλαπλασιάσουμε τη δουλειά των ελεύθερων σκοπευτών και των σαμποταριστών μας στα εχθρικά μετόπισθεν.

Θ) Την επαγρύπνηση να την κάνουμε υπόθεση του κάθε μαχητή και της κάθε μαχήτριας. Οι μοναρχοφασίστες και οι Αμερικάνοι και Άγγλοι ιμπεριαλιστές  χρησιμοποιούν όλα τα μέσα για να οργανώσουν την κατασκοπεία και τη διαλυτική δουλειά σε βάρος του Δ.Σ.Ε. Όσο πιο μαζικά οργανώσουμε την επαγρύπνησή μας τόσο πιο αποτελεσματικά θα χαλάμε τα σχέδια αυτά του εχθρού».

(ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 266-273 και 545. Αθήνα 1987)

Το κείμενο της απόφασης που δεν δημοσιεύτηκε αμέσως, αλλά ανακοινώθηκε εσωκομματικά και αφορούσε στην αποκήρυξη του Τίτο και της Ένωσης των Γιουγκοσλάβων Κομμουνιστών από το Γραφείο Πληροφοριών (ΚΟΜΙΝΦΟΡΜ) είχε ως ακολούθως:

«Πάνω στην απόφαση του Γραφείου Πληροφοριών

των Κομμουνιστικών και Εργατικών Κομμάτων (ΚΟΜΙΝΦΟΡΜ) σχετικά  με την κατάσταση στο Κ.Κ Γιουγκοσλαβίας

Η 4^η Ολομέλεια της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε εγκρίνει την απόφαση του Γραφείου Πληροφοριών των Κομμουνιστικών και Εργατικών Κομμάτων πάνω στην κατάσταση του Κ.Κ Γιουγκοσλαβίας. Η Ολομέλεια θεωρεί καταστροφική για τον αγώνα των κομμουνιστών και αντίθετη με τις αρχές του Μαρξιστικού – Λενινιστικού κόμματος, την πολιτική της Κ.Ε του Κ.Κ.Γ, την άρνησή της να συζητήσει κομματικά με τα αδελφά κόμματα του Γραφείου Πληροφοριών τα προβλήματα του Κόμματος, και τη στάση της απέναντι στο Κ.Κ (μπ.) της Ε.Σ.Σ.Δ και τα άλλα αδελφά Κόμματα. Η στάση αυτή διασπάει το μέτωπο της δημοκρατίας και του σοσιαλισμού και ωφελεί τον διεθνή ιμπεριαλισμό και την αντίδραση στην κάθε μια χώρα. Η Ολομέλεια χαιρετίζει το Κ.Κ (μπ.) της Ε.Σ.Σ.Δ  και τον αρχηγό του Στάλιν, που είχαν την πρωτοβουλία στο φανέρωμα των λαθών της Κ.Ε του Κ.Κ.Γ και διατρανώνει την απόλυτη προσήλωση του Κ.Κ.Ε στον οδηγητικό ρόλο της Σοβιετικής Ένωσης στην πάλη για την ειρήνη, τη δημοκρατία και το σοσιαλισμό.

Η στάση της Κ.Ε του Κ.Κ.Γ απέναντι στα λάθη επιβεβαιώνει το γεγονός ότι η καθοδήγηση του Κ.Κ.Γ απομακρύνεται από τον Μαρξισμό- Λενινισμό στα βασικά προβλήματα του ταξικού αγώνα.

Η Ολομέλεια πιστεύει ότι η υποτίμηση του ρόλου της εργατικής τάξης στον αγώνα για τη δημοκρατία και το σοσιαλισμό, ο υποβιβασμός του ηγετικού ρόλου του Κομμουνιστικού Κόμματος, η έλλειψη εσωκομματικής δημοκρατίας, της κριτικής και αυτοκριτικής, η παραμέληση της ζωντανής μαρξιστικής-λενινιστικής θεωρίας, η καλλιέργεια της αντίληψης και πράξης για την ανοικοδόμηση του σοσιαλισμού ξέχωρα ή και αντίθετα από αυτήν στις λαϊκές δημοκρατίες και τη χώρα του σοσιαλισμού-τη Σοβιετική Ένωση- είναι βασικά στοιχεία που βεβαιώνουν αυτή την απομάκρυνση, καλλιεργούν τον αστικό εθνικισμό και απειλούν το λαϊκοδημοκρατικό καθεστώς στη Γιουγκοσλαβία και τον λαϊκό αγώνα γενικά στα Βαλκάνια. Μια ένδειξη αυτού του γεγονότος είναι η ικανοποίηση και ενθάρρυνση που αισθάνεται ο μοναρχοφασισμός στην Ελλάδα. (οι υπογραμμίσεις δικές μου)

Ο σκληρός εθνικοαπελευθερωτικός πόλεμος που διεξάγει ο ελληνικός λαός και ο Δ.Σ.Ε με επικεφαλής το Κ.Κ.Ε ενάντια στον αμερικανο – αγγλικό ιμπεριαλισμό και το μοναρχοφασισμό, που απειλούν την ειρήνη και ιδιαίτερα στα Βαλκάνια, βεβαιώνει χειροπιαστά το πόσο σωστές είναι οι μαρξιστικές- λενινιστικές αρχές του προλεταριακού διεθνισμού και πόσο επιταχτική η ανάγκη της διεθνούς δημοκρατικής και σοσιαλιστικής συνεργασίας. Η 4^η Ολομέλεια καλεί ολόκληρο το Κ.Κ.Ε και το κάθε στέλεχος και μέλος του να μελετήσουν και να αφομοιώσουν δημιουργικά τα διδάγματα της απόφασης του Γραφείου Πληροφοριών.

 Η ανάπτυξη του πολιτικοϊδεολογικού επιπέδου των κομμουνιστών, η μεγαλύτερη διάδοση και αφομοίωση της μαρξιστικής – λενινιστικής θεωρίας, η ανάπτυξη της κριτικής και αυτοκριτικής μέσα στο Κόμμα, το χτύπημα κάθε αστικής εθνικιστικής παρέκκλισης, η καλλιέργεια του διεθνιστικού προλεταριακού πνεύματος και η εκλαΐκευση του έργου της Σοβιετικής Ένωσης, είναι τα βασικότερα καθήκοντα που βγαίνουν για μας από την απόφαση του Γραφείου Πληροφοριών. Η αποφυγή των στρατιωτικών μεθόδων καθοδήγησης μέσα στο Κόμμα, που παρατηρούνται και στις γραμμές μας, είναι ιδιαίτερα αναγκαία για το Κ.Κ.Ε., σαν παράγοντας σταθεροποίησης του λαϊκού επαναστατικού στρατού και όλου του λαϊκοδημοκρατικού έργου μας. Η εκπλήρωση των πιο πάνω καθηκόντων είναι όρος και αποτελεί πηγή δύναμης για τη νικηφόρα διεξαγωγή του λαϊκού απελευθερωτικού πολέμου και τη νίκη της Λαϊκής Δημοκρατίας στην Ελλάδα. Η 4^η Ολομέλεια έχοντας υπόψη την ιδιόρρυθμη θέση του Κ.Κ.Ε και του κινήματός μας απέναντι στη Γιουγκοσλαβία αποφάσισε να αποφύγει προς το παρόν τη δημοσίευση της απόφασης αυτής, που θα μπει μόνο εσωκομματικά» (η υπογράμμιση δική μου)

(Εκδοτικό της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε: ΤΟ Κ.Κ.Ε. ΑΠΟ ΤΟ 1931 ΩΣ ΤΟ 1952. Σελ.177-178. 1952 και: ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 274-275. Αθήνα 1987)

Θα αναφερθώ ιδιαίτερα στο φαινόμενο της αναβίωσης του αστικού εθνικισμού στη Γιουγκοσλαβία, πράγμα που το επισήμανε και η Ολομέλεια της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε. Επιβεβαιώνομαι, δηλαδή, απόλυτα για τα όσα σχετικά έχω διατυπώσει για της σερβικούς σοβινιστικούς κύκλους και ιδιαίτερα για τις επεκτατικές βλέψεις που έτρεφε η Γιουγκοσλαβία κατά της Ελλάδας, με εφαλτήριο τη Ν.Ο.Φ και την επινοηθείσα από αυτήν «Ομόσπονδη Λαϊκή Δημοκρατία της Μακεδονίας», η οποία αργότερα ονομάστηκε Π.Γ.Δ.Μ και τελευταία, μετά την υπογραφή της Συμφωνίας των Πρεσπών, Βόρεια Μακεδονία.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Το άρθρο αυτό, με μερικές προσθήκες, είναι απόσπασμα από το βιβλίο μου «Η ΝΑΟΥΣΑ ΣΤΗ ΔΙΝΗ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ» (1945 – 1949). Νάουσα 2008»

————————

*ΣΤΕΡΓΙΟΣ ΣΠΥΡ. ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ

ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ-ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΝΑΟΥΣΑ

*Στέργιος Αποστόλου – Βιογραφικά στοιχεία -Εργογραφία (κάνετε κλικ)

————————

Σημείωση Φαρέτρας: Όλα τα κείμενα του Στέργιου Αποστόλου μπορείτε να τα διαβάσετε ΕΔΩ

————————

ΥΠΟΜΝΗΜΑ – ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

— ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 541. Αθήνα 1987

— ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 541. Αθήνα 1987 και Τάσος Βουρνάς: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ (Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ). Σελ. 180-181. Αθήνα 1981

— ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 542. Αθήνα 1987

— ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 542. Αθήνα 1987

— Τάσος Βουρνάς: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ (Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ). Σελ. 178-179. Αθήνα 1981).

— ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 544. Αθήνα 1987

— Eφημερίδα της Θεσσαλονίκης ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΒΟΡΡΑΣ της 13^ης Ιουνίου 1948

— https://el. Wikipedia.org>wiki Ειρήνη_Γκίνη

— Γ.Α.Κ Βέροιας: Αρχείο Π. Γιαννακάκη. Εφημερίδα Βέροιας Ο ΝΕΟΣ ΑΓΩΝ της 21^ης Ιουνίου 1948, αριθ. φύλ. 19

— ENVER HOXHA: TITISTET (ΟΙ ΤΙΤΟΪΚΟΙ). INSTITUTI I STUDIMEVE MARKSISTE-LENINISTE (Prane K.Q. te P.P.SH.). Faq. 37. ΤΙRANA 1982

— ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 545. Αθήνα 1987

— ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 266-273 και 545. Αθήνα 1987

— Εκδοτικό της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε: ΤΟ Κ.Κ.Ε. ΑΠΟ ΤΟ 1931 ΩΣ ΤΟ 1952. Σελ.177-178. Αθήνα 1952 και: ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 274-275. Αθήνα 1987