Γιώργης Έξαρχος: Διαδρομές… αυτογνωσίας… 16 / Σκύθες, Γέτες και άλλοι “Μιγάδες Έλληνες”… | μέρος Γ

ΓΙΩΡΓΗΣ Σ. ΕΞΑΡΧΟΣ – ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ… ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑΣ… 16

ΣΚΥΘΕΣ, ΓΕΤΕΣ, ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ «ΜΙΓΑΔΕΣ ΕΛΛΗΝΕΣ»… ΠΕΡΙΞ ΤΗΣ ΜΑΥΡΗΣ ΚΑΙ ΚΑΣΠΙΑΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΞ ΤΟΥ ΚΑΥΚΑΣΟΥ … ΟΙ ΠΗΓΕΣ ΠΟΥ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΝΟΥΝ ΚΑΙ ΜΑΡΤΥΡΟΥΝ ΤΟΥΤΟ ΤΟ «ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ»… ΜΕΡΟΣ Γ’

«οίος ο Σικυώνιος Εχέπωλος εκείνος», με υποσημ.: «(459) Β, οίον ο συκεώνιος εχέπωλος. C οίον et quod scripsi, sequntes Homerum Il. 23. 296, 299. Scholicem in C et in Anecd. Oxon. t. 3, p. 378: Σικυών εστίν η χώρα των Ελλαδικών Βλάχων. Nota res est Malala Hron. 4, init Sicyonios scrioribus temporibus dictos fuisse Ελλαδικούς· των Σικυωνίων, των νυνί λεγομένων Ελλαδικών. Sed in nomine Βλάχων haereo.» Παρόμοια διατύπωση: «V. 458. Ad voc Σικυώνιος – Σικυών εστίν η χώρα Ελλαδικών Βλάχων.»

 Η ΑΝΑΠΟΔΕΙΚΤΗ «ΠΡΩΙΜΗ ΚΑΘΟΔΟΣ ΣΛΑΒΩΝ» ΕΝ ΕΛΛΑΔΙ…

Γιώργης Έξαρχος*

82. Άννα Κομνηνή (γ. 1083 – θ. μετά το 1148/49 ή 1153/54): «…Καὶ τοῖς μέρεσι τῆς Λαρίσσης ἐγγίσας καὶ διελθὼν διὰ τοῦ βουνοῦ τῶν Κελλίων καὶ τὴν δημοσίαν λεωφόρον δεξιόθεν καταλιπὼν καὶ τὸν βουνὸν τὸν οὑτωσὶ ἐγχωρίως καλούμενον Κίσσαβον κατῆλθεν εἰς Ἐζεβάν· χωρίον δὲ τοῦτο Βλαχικὸν τῆς Ἀνδρωνίας ἔγγιστα διακείμενον. Ἐκεῖθεν δὲ καταλαβὼν ἑτέραν αὖθις κωμόπολιν Πλαβίτζαν συνηθῶς καλουμένην, ἀγχοῦ που τοῦ οὑτωσί πως καλουμένου ποταμοῦ † ῥέοντος διακειμένην, τὴν σκηνὴν κατέθετο ἀποχρῶντα τάφρον διορύξας. Καὶ ἐγερθεὶς ἐκεῖθεν ὁ βασιλεὺς ἀπῆλθεν ἄχρι τῶν κηπουρείων τοῦ Δελφινᾶ κἀκεῖθεν εἰς τὰ Τρίκαλα.» – «…ἀλλὰ τὰ ἀνωτέρω μὲν καὶ πρὸς τὰς πηγὰς Δάνουβις τούτῳ τὸ ὄνομα, τὰ κάτω δὲ καὶ πρὸς τὰς ἐκβολὰς Ἴστρος ἐπονομάζεται)…» – «…Περισθλάβαν. Πόλις δὲ αὕτη περιφανὴς περὶ τὸν Ἴστρον διακειμένη, ποτὲ μὲν οὐ τοὔνομα τοῦτο ἔχουσα τὸ βαρβαρικόν, ἀλλ’ ἑλληνίζουσα περὶ τὴν προσηγορίαν, μεγάλη πόλις καὶ οὖσα καὶ λεγομένη. Ἀφ’ οὗ δὲ Μόκρος ὁ τῶν Βουλγάρων βασιλεὺς καὶ οἱ ἐξ ἐκείνου γενόμενοι καὶ προσέτι γε Σαμουὴλ ὁ τελευταῖος τῆς Βουλγαρικῆς δυναστείας, καθάπερ ὁ Σεδεκίας τῶν Ἰουδαίων, τῆς ἑσπέρας κατέδραμον, σύνθετον ἐκτήσατο τὴν προσηγορίαν ἀπό τε τῆς ἑλληνικῆς σημασίας μεγάλη ἐπονομαζομένη καὶ τὴν ἀπὸ τῶν Σθλαβογενῶν ἐπισυρομένη λέξιν, μεγάλη Περισθλάβα πανταχόθεν τούτοις φημιζομένη.…» – «Οὕτω τοίνυν τοῦ αὐτοκράτορος ἑτοιμαζομένου πόρρωθεν ἀνεφάνησαν οἱ Σκύθαι σὺν αὐταῖς ἁρμαμάξαις καὶ γυναιξὶ καὶ παισὶν ἐρχόμενοι.» – «…ἀλλ’ ὅτι Οὐννικῆς ποτε στρατιᾶς ἐπιφοιτησάσης τῆ λίμνη (τούτους δὲ τοὺς Οὔννους Οὔζους ἀπεκάλεσεν ἡ ἰδιῶτις γλῶσσα) καὶ περὶ τοὺς ὄχθους τῆς λίμνης αὐλισαμένης Οὐζολίμνην τὴν τοιαύτην προσηγορεύκασι λίμνην μετὰ προσθήκης οἶμαι καὶ τοῦ υ φωνήεντος.» – «Καὶ τῆ ἰδίᾳ διαλέκτῳ τοῖς Σκύθαις τηνικαῦτα συνεβούλευε τὰς ἁμάξας μὲν στοιχηδὸν καταστῆσαι, αὐτοὺς δὲ μὴ δεδιέναι τὸν αὐτοκράτορα τετραμμένον τε ὄντα ἤδη ἐκ τῆς προτεραίας ἥττης καὶ πρὸς φυγὴν ἕτοιμον σπάνιν τῶν στρατευμάτων καὶ τῶν συμμάχων ἔχοντα. Ταῦτ’ εἰπὼν κάτεισι πρὸς τὸν αὐτοκράτορα. Μιξοβάρβαρος δε τις τῆς Σκυθικῆς διαλέκτου συνεὶς τὰ πρὸς τοὺς Σκύθας παρὰ τοῦ Νεάντζη λεχθέντα ἀπαγγέλλει πάντα τῷ βασιλεῖ.» – «Οἱ μέντοι Σκύθαι ἀπειροπληθεῖς ὄντες ἁπανταχοῦ τῆς ἑσπέρας διασπαρέντες ἐλῄζοντο ἅπαντα καὶ οὐδὲν τὸ παράπαν τῶν συμπεσόντων αὐτοῖς τὴν ἐκείνων ἀκάθεκτον ἀνέκοπτε τόλμαν.» – «Παραχρῆμα τοίνυν τὸν καίσαρα Νικηφόρον τὸν Μελισσηνὸν ἀποστείλας μετεκαλεῖτο θᾶττον ἥ λόγος τὴν Αἶνον καταλαβεῖν. Ἔφθασε γὰρ διὰ γραμμάτων δηλώσας συλλέξασθαι ὁπόσους ἅν δυνηθείη οὐκ ἀπὸ τῶν ἤδη ἐστρατευμένων (ἐκείνους γὰρ φθάσας εἰς τὰς πόλεις ἁπανταχῆ τῆς ἑσπέρας διέσπειρεν ἐφ’ ᾧ φρουρεῖν τὰ κυριώτερα τῶν πολιχνίων), ἀλλὰ κατὰ μέρος νεολέκτους καταλέγων, ὁπόσοι τε ἐκ Βουλγάρων καὶ ὁπόσοι τὸν νομάδα βίον εἵλοντο (Βλάχους τούτους ἡ κοινὴ καλεῖν οἶδε διάλεκτος) καὶ τοὺς ἄλλοθεν ἐξ ἁπασῶν τῶν χωρῶν ἐρχομένους ἱππέας τε καὶ πεζούς.» – «Μεταπεμψάμενος οὖν τὸν Ῥοδομηρὸν τηνικαῦτα (ἀνὴρ δὲ οὗτος ἐκ Βουλγάρων ὁρμώμενος εὐγενὴς καὶ μητρόθεν συγγενὴς τῆς Αὐγούστης καὶ μητρὸς ἡμετέρας) τοῦτον ἀποστείλας ἐπέσκηψε κατασκοπῆσαι τοὺς ἐρχομένους.» – «Ἀλλὰ κἅν τοιαῦτα ἐσκέπτετο, ἐδεδίει ὅμως τὰ ἄπειρα πλήθη τῶν Πατζινάκων καὶ Κομάνων ὑποπτεύων τὴν ἀμφοτέρων σύμβασιν. Ταῦτα γοῦν διασκοπουμένου τοῦ βασιλέως κατέλαβον πρὸς αὐτὸν τῶν ὀρεινοτέρων μερῶν ἄνδρες τολμητίαι καὶ ἀρειμάνιοι αὐτόμολοι πρὸς συνασπισμὸν αὐτοῦ εἰς χιλιάδας ποσούμενοι πέντε.» – «Μηνοειδοῦς δὲ τῆς παρατάξεως γεγονυίας, ἐν ταὐτῷ καὶ ὥσπερ ἐξ ἑνὸς συνθήματος παντὸς τοῦ στρατοῦ καὶ αὐτῶν δὴ τῶν Κομάνων τὴν κατ’ αὐτῶν ποιησαμένων ὁρμήν, στοχασάμενος τοῦ μέλλοντος Σκύθης τις τῶν ἐκκρίτων ἡγεμὼν τηνικαῦτα καθεστὼς προηρπάκει τὴν σωτηρίαν καὶ ὀλίγους συμπαραλαβὼν πρόσεισι τοῖς Κομάνοις ὡς ὁμογλώττοις. Κἅν γὰρ κατὰ τῶν Σκυθῶν ἐκθύμως καὶ οὗτοι ἐμάχοντο, ἀλλὰ θαρρήσας μᾶλλον ἥ τοῖς Ῥωμαίοις αὐτοῖς προσεληλύθει ἐφ’ ᾧ μεσίταις τούτοις πρὸς τὸν αὐτοκράτωρα χρήσασθαι.» – «Κἅν Σκύθαι, ἀλλὰ πάντως ἄνθρωποι, κἅν ἐχθροί, ἀλλ’ ἐλέους ἄξιοι· αὐτὸς δ’ οὐκ οἶδα τί φρονήσας ταῦτα ληρεῖς» – «Μεμαθηκὼς δὲ ὁ αὐτοκράτωρ, ὁπηνίκα τὰ Καλὰ Δένδρα κατέλαβε, τὸν δρασμὸν τῶν Κομάνων, ὁπόσα τούτοις ἀνῆκε πρὸς λόγον τῶν συμφωνηθέντων αὐτοῖς, ἐπισάξας ἐν ἡμιόνοις ἀπέστειλε πρὸς αὐτοὺς ἐντειλάμενος σπεῦσαι καταλαβεῖν αὐτοὺς καὶ πέραθεν εἰ δυνηθεῖεν Δανούβεως καὶ δοῦναι τὰ ἀποσταλέντα.» – «Τὰ γὰρ τέμπη, ἅπερ κλεισούρας ἡ ἰδιῶτις οἶδε γλῶττα καλεῖν, ὡς ἔφαμεν, φθάσας ἤδη κατω χυρώσατο. Καιροῦ δὲ παρεληλυθότος ἐπεὶ τὸ Παρίστριον τοὺς Κομάνους μετὰ τοῦ ψευδωνύμου καταλαβεῖν μεμαθήκοι, τοὺς τὰ πρῶτα τοῦ στρατιωτικοῦ συντάγματος φέροντας καὶ αὐτοὺς δὴ τοὺς καθ’ αἷμα καὶ ἐξ ἀγχιστείας αυτώ προσήκοντας συναγαγών, εἰ χρὴ κατ’ αὐτῶν ἐξιέναι ἐβουλεύετο. Πάντες δὲ πρὸς τοῦτο αὐτὸν ἀπεῖργον.» – «Νυκτὸς δὲ καταλαβόντος Πουδίλου τινὸς ἐκκρίτου τῶν Βλάχω καὶ τὴν τῶν Κομάνων διὰ τοῦ Δανούβεως διαπεραίωσιν ἀπαγγείλαντος, δέον ἔκρινεν αὐγαζούσης τῆς ἡμέρας μετακαλεσάμενος τοὺς ἐκκρίτους τῶν συγγενῶν τε καὶ ἡγεμόνων βουλεύσασθαι ὅ τι δεῖ ποιεῖν.» – «Τῶν γοῦν Κομάνων παρὰ τῶν Βλάχων τὰς διὰ τῶν κλεισουρῶν ἀτραποὺς μεμαθηκότων καὶ οὕτω τὸν Ζυγὸν ῥᾳδίως διεληλυθότων ἅμα τῷ τῇ Γολόῃ προσπελάσαι εὐθὺς οἱ ἔποικοι ταύτης δεσμήσαντες τὸν τὴν φυλακὴν τοῦ κάστρου πεπιστευμένον παραδεδώκασι τοῖς Κομάνοις, αὐτοὶ δὲ εὐφημήσαντες ἄσμενοι τούτους ὑπεδέξαντο.» – «Καὶ ἵνα πλατύτερον τὰ κατ’ αὐτὸν διηγήσωμαι, λαβὼν τὸ ἐνδόσιμον παρὰ τοῦ αὐτοκράτορος Ἀλεξίου καὶ γραφὰς ὡσαύτως παραδηλούσας πρὸς τὸν τὴν φυλακὴν πολιχνίου τινὸς Πούτζης ὠνομασμένου πεπιστευμένον…» – «Περιχαρῶς δὲ τῶν ἐντὸς ὑποδεξαμένων αὐτὸν καὶ τοῦ φρουροῦντος τὴν Ποῦτζαν ἐπὶ τὸ βαλανεῖον αὐτὸν προκαλουμένου συνωθούμενός τε ἐπὶ τοῦτο καὶ παρὰ τοῦ Ἀλακασέως πείθεται τούτοις εὐθύς.» – «Δέον οὖν τηνικαῦτα ἐκρίθη μεταπέμψασθαι τοὺς τῶν ἐθνικῶν ἀρχηγούς, τόν τε Οὐζᾶν (ἐκ Σαυροματῶν δὲ οὗτος) καὶ Καρατζᾶν τὸν Σκύθην καὶ τὸν μιξοβάρβαρον Μοναστρᾶν, καὶ παρασκευάσασθαι ἵνα ἀπελθόντες παρασκευάσωσιν ἐφ’ ἑκάστη σκηνῆ πεντεκαίδεκα καὶ πλείους ἀνάψαι πυρσούς ὥστε τοὺς Κομάνους τοὺς τοσούτους πυρσοὺς θεασαμένους ἀπειροπληθὲς τὸ ῥωμαϊκὸν νομίσαι στράτευμα κἀντεῦθεν ἐκδειματωθέντες τοῦ λοιποῦ μὴ θαρσαλέως τούτοις προσβαλεῖν.» – «…καὶ τῶν μὲν τὰ περὶ τὴν Σερβίαν τέμπη καὶ Δαλματίαν ἐπιτηρούντων, τῶν δὲ τὰ περὶ τὸν Ἴστρον ὡς τὰς τῶν Κομάνων καὶ Δακῶν ἐφόδους φυλαττομένων, πολλῶν δὲ καὶ τὴν τοῦ Δυρραχίου φρουρὰν ἐμπιστευομένων ὡς μὴ ὑπὸ τῶν Κελτῶν καὶ αὖθις ἁλῴη, ταῦτα συνορῶν ὁ αὐτοκράτωρ ὅλος γίνεται τῶν Κελτῶν τἆλλα πάντα ἐν δευτέρῳ θέμενος.» – [Διαπιστώνονται τεράστιες διαφορές, σε διάφορες φράσεις, όπως λ.χ. «χωρίον δὲ τοῦτο Βλαχικὸν τῆς Ἀνδρωνίας» και «Ἐκεῖθεν δὲ καταλαβὼν ἑτέραν αὖθις κωμόπολιν Πλαβίτζαν συνηθῶς καλουμένην» κ.λπ., κ.λπ., που λείπουν από την έκδοση του 1610, οπότε ο καθείς ας συνάγει τα συμπεράσματά του. Το χωρίο «ὁπόσοι τε ἐκ Βουλγάρων καὶ ὁπόσοι τὸν νομάδα βίον εἵλοντο (Βλάχους τούτους ἡ κοινὴ καλεῖν οἶδε διάλεκτος) καὶ τοὺς ἄλλοθεν ἐξ ἁπασῶν τῶν χωρῶν ἐρχομένους ἱππέας τε καὶ πεζούς» δεν υπάρχει στην έκδοση του 1610. Υπάρχει, όμως, μια αναφορά στο βιβλίο η΄, με τη διατύπωση: «εκ τε βουργάρων και βραχών: μετά των σκυθών συνήψε πόλεμον» (!) (σ. 130). Μία και μόνη μνεία κάνει η Άννα Κομνηνή σε βουργάρους και βράχους και με τον δεύτερο όρο εννοεί τους Βλάχους! – Φαίνεται ότι ταυτίζει Βουλγάρους και Βλάχους ή ότι οι Βλάχοι ήταν νομάδες προερχόμενοι από Βουλγάρους, και ΢την έκδοση του 1610 υπάρχει μόνο μία αναφορά σε βούργαρους και βράχους: «εκ τε βουργάρων και βραχών»!]

83. Γεώργιος Κεδρηνός (11ος – 12ος αι.): «Ο δε Κωνστάντιος […] εγέννησεν εξ Ελένης της πρώτης αυτού γυναικός Κωνσταντίνον τον μέγαν και άγιον, περί την της Δακίας πόλιν· ον και αναγορεύει αντ’ αυτού βασιλέα εν Ρώμη επ’ όψεσι παντός του λαού…» – «Τω τρίτω έτει πάλιν εξήλθον οι Γότθοι εις την Ρωμαίων γην και ηρήμωσαν πολλάς επαρχίας, Σκυθίαν Μυσίαν Θράκην Μακεδονίαν Αχαΐαν και πάσαν την Ελλάδα, υπέρ τας είκοσιν επαρχίας.» – [Ταύτα συνέβησαν στα χρόνια του Ουάλη (328-378, βασ. 364-368) και του Λιβανίου (314-392/393)]. – «η μακαρία Πουλχερία [399-453, βασ. 450-453] μεθ’ ετέρων πολλών εξαιρέτως τον εν Βλαχέρναις ναόν ωκοδόμησε και τη θεοτόκω ανατέθεικεν εν αρχή της βασιλείας Μαρκιανού [392-457, βασ. 450-457+» – «Επί ημερών του αυτοκράτορα Αναστασίου [430 Δυρράχιο – 518, βασ. 491-518] «Τω ι΄ και ια΄ έτει [ήτοι 501-502 μ.Χ.] γέγονε πάλιν Σαρακηνών επιδρομή εν τε Φοινίκη και Συρία, και οι Βούλγαροι τω Ιλλυρικώ και τη Θράκη επιτρέχουσι.» – «Τω κγ΄ έτει [514 μ.Χ.] Βιταλιανός παραλαβών πάσαν την Θράκην και Σκυθίαν και Μυσίαν, έχων μεθ’ εαυτού πλήθος Ούννων και Βουλγάρων, παρέλαβε και πολλάς πόλεις και Κύριλλον τον στρατηγόν Θράκης, και ήλθε πραιδεύων έως Βυζαντίου.» – «Τω κε΄ έτει [516 μ.Χ.] Ούννοι οι λεγόμενοι Σαβήρ, τας Κασπίας πύλας περάσαντες, την Αρμενίαν εξέδραμον, Καππαδοκίαν τε και Γαλατίαν και Πόντον ληϊζόμενοι…» – «Ιουστίνος ο μέγας βασιλεύς Ρωμαίων έτη θ΄. Ούτος ην ευσεβής ανήρ, πρεσβύτης και πολύπειρος, από στρατιωτών αρξάμενος και έως της συγκλήτου προκόψας, Ιλλυριός τω γένει· οι δε Θράκα τούτον λέγουσιν είναι.»

    

    – Το έτος ,ςκα΄ [6021], της θείας σαρκώσεως φκζ΄ [526 μ.Χ.], επί Ιουστινιανού [482-565, βασ. 526-565], «προσερρύη τοις Ρωμαίοις γυνή τις εκ των Ούννων των λεγομένων Σαβήρ, βάρβαρος, ονόματι Βαρήζ, χήρα, έχουσα μεθ’ εαυτής Ούννων χιλιάδας εκατόν, ήτις κατεδυνάστευε των Ουννικών μερών μετά την του ιδίου ανδρός Μαλάχ αποβολήν.» – «Τω δ’ αυτώ έτει και ο πλησίον Βοσπόρου ρηξ των Ούννων, Γορδάς λεγόμενος, προσερρύη τω βασιλεί [τον Ιουστινιανό] και εγένετο Χριστιανός. Και πολλά δους αυτώ ο βασιλεύς απέστειλεν εις την ιδίαν χώραν, υποσχομένω φυλάττειν τα Ρωμαϊκά και την Βοσπόρου πόλιν, ήτις ούτω εκλήθη από του τελείν Ρωμαίοις κατ’ έτος αντί χρημάτων βόας, απαιτείν δε τας συντελείας των βοών.» – «Τω ιβ΄ έτει [538/9] εξήλθον οι Βούλγαροι εις Μυσίαν και ηφάνισαν τας χώρας, και τους στρατιώτας αυτών απέκτειναν. Ακούσας δε ο του Ιλλυρικού βασιλεύς Ακούμ ο Ούννος εξήλθε κατ’ αυτών, και μιγείς τοις Ρωμαίοις έκοψε τους Βουλγάρους εις πλήθος. Είτα ως από νίκης αμεριμνήσαντας αυτούς ευρίσκουσιν άλλοι Βούλγαροι και σφάζουσι λαόν πολύν, και τας κεφαλάς και τον Ακούμ εκράτησεν, και επέστρεψαν εις την χώραν αυτών…» – Το έτος 548 «επανέστησαν οι Ούννοι οι και Σθλαβίνοι τη Θράκη, και ηχμαλώτευσαν και εφόνευσαν πολλούς, εκράτησαν δε και τον στρατηλάτην και τον στρατηγόν.» – «Ιουστίνος ο ορθόδοξος, ο Θράξ, εβασίλευσε έτη ιγ΄.» – «Τω θ΄ έτει [της βασιλείας του Ιουστίνου, ήτοι το 573] ήλθον οι Άβαρες εις τον Δάνουβιν, και ενίκησαν τους Ρωμαίους.» – «τω ια΄ έτει ο Πρίσκος [έτος 593, επί Μαυρικίου] μεγάλως επί τοις Σθλαβίνοις ηνδραγάθησε και φόνον πολύν των βαρβάρων ειργάσατο.» – «Τω ιβ΄ έτει [594] του Πρίσκου πάλιν Ίστρον καταλαβόντος και τα Σθλαβίνων έθνη πραιδεύσαντος και πολλήν αιχμαλωσίαν τω βασιλεί πέμψαντος…» – «Τω ιδ΄ έτει [596] Πέτρος ο στρατηγός τους Σθλαβίνους επιφερομένους Ρωμαϊκήν αιχμαλωσίαν τρέπει, και οι βάρβαροι την αιχμαλωσίαν αποσφάξαντες έφυγον·» – «Τω ιδ΄ έτει [597] Πέτρος κακώς υπό Σθλαβίνων το στράτευμα αφανίσας διαδέχεται υπό του βασιλέως, και πάλιν Πρίσκος στρατηγός Θράκης αποστέλλεται.» – «Τω θ΄ έτη [της βασιλείας (610-641) του Ηρακλείου (~575-641), ήτοι το 619] εστράτευσαν οι Άβαρες κατά της Θράκης […] Λαβών δε ο βάρβαρος την τε βασιλικήν αποσκευήν και όσους ηδυνήθη καταλαβείν υπέστρεψε, πολλά χωρία της Θράκης ληϊσάμενος εκ του απροσδοκήτως απατήσαι τη ελπίδι της ειρήνης.» – «κατά της Κωνσταντινουπόλεως έπεμψεν, όπως τοις εκ Δύσεως Ούννοις, ους και Άβαρας καλούσι, μετά και Σθλαβίνων και Γηπέδων συμφωνήσας κατά της πόλεως χωρήσωσι και ταύτην πολιορκήσωσι.» – «Τω ιζ΄ έτει [627 μ.Χ.] εισβαλών εν Περσίδι ο Ηράκλειος συν τοις Τούρκοις απροσδοκήτως διά τον χειμώνα εις έκτασιν ενέβαλε τον Χοσρόην.» – «Τω ις΄ έτει επεστράτευσεν ο βασιλεύς κατά των Σκλαβίνων, και πολλούς αιχμαλωτίσας, υπέστρεψεν. Ούτως ο Κώνστας…» – «Τω ι΄ έτει [της βασιλείας (668-685) του Κωνσταντίνου Δ΄ Πωγωνάτου (652-685), ήτοι το 678] οι Βούλγαροι επήλθον τη Θράκη, και του βασιλέως κατ’ αυτών στρατεύσαντος ηττώνται Ρωμαίοι και πολλοί πίπτουσι.» – «Τω ια΄ έτει [ήτοι το 679] το των Βουλγάρων έθνος διαπεράσαι τον Δάνουβιν, και αποχωρισθέν των ομοφύλων αυτού, εσκήνωσεν εν Βάρναις εν τισι οχμαίς και όρεσι. […] και έκτοτε διαπεράσαντες πάντες και θρασυνθέντες και εμπλατυνθέντες την Ρωμαϊκήν χώραν ηχμαλώτιζον. Όθεν και αναγκασθείς ο βασιλεύς ειρήνευσε μετ’ αυτών, ως λέλεκται.» – «Τω β΄ έτει ελθών ο βασιλεύς [Ιουστινιανός Β΄ ο Ρινότμητος: 668-711, βασ. 685-695 και 705-711] . . . παρέλυσε και την μετά των Βουλγάρων ειρήνην, διαταράξας τους του πατρός αυτού τύπους, και διαβιβάζει επί την Θράκην τα καβαλλαρικά θέματα.» – «Τω γ΄ έτει [ήτοι το 688] επεστράτευσεν Ιουστινιανός κατά Σθλαβίνων και Βουλγάρων. Και τους μεν Βουλγάρους προσηπαντικότας ώθησε, μέχρι δε Θεσσαλονίκης εκδραμών πολλά πλήθη των Σθλαβίνων τα μεν προσρυέντα τα δε πολέμω παρέλαβε και εις τα του Οψικίου κατώκισε μέρη. Εν δε τω υποστρέψαι αυτόν ωδοστατήθη υπό των Βουλγάρων εν τω στενώ της κλεισούρας, και μόλις ηδυνήθη παρελθείν, πολλούς των οικείων αποβαλών.» – «Τω ζ΄ έτει [ήτοι το 691] Ιουστινιανός επελέξατο εκ των μετοικισθέντων υπ’ αυτού Σθλαβίνων και εστράτευσε χιλιάδας λ΄, ους επωνόμασε λαόν περιούσιον.» – «συγκινεί πάντα τον λαόν των Βουλγάρων και Σθλάβων, και οπλισθέντες επί την βασιλίδα έρχονται άμα τω Ιουστινιανώ. Ηπλήκευσαν δε εις την Χαρσίου πόρταν και έως των Βλαχερνών.» – «Τω γ΄ έτει ειρηνεύσασα Ειρήνη [αυτοκράτειρα Ειρήνη η Αθηναία: 780-802] μετά των Αράβων αποστέλλει Σταυράκιον πατρίκιον και λογοθέτην [β΄ μισό 8ου αι.] κατά των Σθλαβίνων· ος και κατελθών υπέταξε πάντας και υποφόρους εποίησε της βασιλίδος. Ελθών δε εν Πελοποννήσω και πολλήν αιχμαλωσίαν και λάφυρα λαβών ήγαγε τη βασιλίδι.»

    – Επί Κρούμου [; – 814, ηγεμών 806-814] γίνονται πολλαπλές επιδρομές των Βουλγάρων κατά των χωρών της Ρωμανίας, σε Θράκη και Μακεδονία, έως και κατά της βασιλεύουσας Κωνσταντινούπολης. – «[Επί Θεοφίλου: 813-842, βασ. 829-842] … τους προσοικούντας τη Αδριανουπόλει Σκύθας…» – «[Επί Θεοφίλου] … της των Πατζινακών εφόδου, διείργον αυτούς προς τα μέρη του Τανάϊδος ποταμού…» – «Βόγορις [853-888] δε ο Βουλγάρων αρχηγός, γυναίκα άρχειν Ρωμαίων ακηκοώς μετά παιδός απαλού, εις θράσος ήρετο· όθεν και τινας αγγέλους απέστειλε προς την βασιλίδα, απειλών λύειν τας συνθήκας και εισβολήν ποιείσθαι κατά Ρωμαίων.» – «όριον τότε τυγχάνουσαν Ρωμαίων τε και Βουλγάρων, άχρι της Δεβελτού, ην οι Βούλγαροι Ζαγοράν κατωνόμασαν.» – «έθνος δε οι Ρως Σκυθικόν περί τον αρκτώον Ταύρον κατωκημένον, ανήμερόν τε και άγριον.» – Επί Κρούμου έγινε εκχριστιανισμός των Βουλγάρων. – «έτι δε των εν Παννονία και Δαλματία και των επέκεινα τούτων διακειμένων Σκυθών, Χρωβάτων φημί και Σέρβων και Ζαχλούβων Τερβουνιωτών τε και Καναλιτών και Διοκλητιανών και Ρεντανών, της ανέκαθεν Ρωμαίων επικρατείας αφηνιασάντων και αυτονόμων κάθεστηκότων…»

    

    – «Το δε γενόμενον εν Δαλματία παρά της Ρωμαϊκής επικουρίας και τα προμνημονευθέντα γένη των Σκυθών θεασάμενα, οι τε Χρωβάτοι και Σέρβοι και οι λοιποί, πρέσβεις προς βασιλέα στέλλουσιν αξιούντες ζεύγη της Ρωμαϊκής εξουσίας υπεισελθείν·» «[Επί Νικηφόρου Φωκά: 912-969, βασ. 963-969] Και το των Βουλγάρων δε γένος αρτιπαγές ον προς θεοσέβειαν μοναχών αποστολή ευλαβών και ιερέων αρετή κεκοσμημένων εβεβαίωσε προς την πίστιν.» – «διά του Ίστρου προς Τούρκους τους Ούγγρους καλουμένους […] εφ’ ω περαιώσασθαι τον ποταμόν και την Βουλγαρίαν τον ενόντα τρόπον λυμήνασθαι.» «[Το 914 μ.Χ.] Άγοντος δε και φέροντος του Συμεών τα Θρακώα μέρη, και της Αυγούστης φροντιζούσης μετά των των εν τέλει όπως αυτού παύσωσι τας επιδρομάς, Ιωάννης ο Βογάς υπέσχετο πατρίκιος τιμηθείς αγαγείν κατ’ αυτού Πατζινάκους, και τυχών της αιτήσεως, δώρα λαβών άπεισιν εις Πατζινακίαν. Και σπεισάμενος και ομήρους ειληφώς επάνεισιν εν τη πόλει, συνθεμένων των Πατζινάκων τον Ίστρον περαιώσασθαι και Βουλγάρεις πολεμείν.» – «Κατά δε την ς΄ του Αυγούστου μηνός της πέμπτης ινδικτιώνος πολέμου συρραγέντος Ρωμαίους τε Βουλγάροις προς τω Αχελώω φρουρίω τρέπονται κατά κράτος οι Βούλγαροι, και φόνος αυτών εγένοντο πολύς. […] εθεάσαντο τους Βουλγάρους, τρέπονται πανστρατί, και γέγονε φυγή φρικωδεστάτη, των μεν υπ’ αλλήλων συμπατουμένων των δε υπό των εναντίων αναιρουμένων. […] και τους παρά του Βογά αχθέντας Πατζινάκους εις συμμαχίαν Ρωμαίων. Διενέξεως δε γενομένης μέσον του Ρωμανού και του Βογά, ιδόντες αυτούς οι Πατζινάκαι στασιάζοντας προς αλλήλους υπέστρεψαν εις τα ίδια, και γέγονεν η εξ αυτών βήθεια άπρακτος βοήθεια άπρακτος και ανόητος.» – «Σων δε Βουλγάρων πάλιν εισβολήν ποιησαμένων κατά της Ρωμαίων χώρας, και τοις παλατίοις της βασιλίδος εγγισάντων Θεοδώρας, ως ουδέν ην το προσιστάμενον, πυρί ταύτα παρέδοσαν. Ο δε βασιλεύς Ρωμανός [1032-1071, βασ. 1068-1071]· άριστον ποιησάμενος πολυτελές τους των ταμάτων άρχοντας συνεκάλεσε·» – «ο άρχων Βουλγαρίας Συμεών πανστρατί κατά της Κωνσταντινουπόλεως εκστρατεύει, και ληΐζεται μεν Μακεδονίαν, εμπιπρά δε τα επί Θράκης χωρία, και πάντα καταστρέφει τα εν ποσί. Έγγιστα δε Βλαχερνών στρατόπεδον πήξας επεζήτησεν αποσταλήναι αυτώ τον πατριάρχην Νικόλαον και τινας των εν τέλει ώστε περί ειρήνης διαλεχθήναι.» – «ο Συμεών εν Βουλγαρία τέθνηκε νόσω κατακαρδίω αλούς. || Ου τελευτήσαντος την των Βουλγάρων αρχήν Πέτρος κατέσχεν […] Τα γουν πέριξ έθνη Τούρκοι Σέρβοι Χρωβάτοι και οι λοιποί, την του Συμεών αναμαθόντες τελευτήν εκστρατεύειν κατά Βουλγάρων εβούλοντο.» – «[Οι Βούλγαροι] … επήλθον ταις Ρωμαϊκαίς χώραις διά Μακεδονίας και Στρυμόνος και Ελλάδος, καταλαβόντες την Νικόπολιν, πάντα τα εν ποσί ληϊσάμενοι και τέλος εν αυτή σαββατίσαντες·» – «Και καθίσταται μόναρχος Βουλγαρίας απάσης ο Σαμουήλ. Ούτος πολεμικός άνθρωπος ων και μηδέποτε ειδώς ηρεμείν, των Ρωμαϊκών στρατευμάτων ταις προς τον Σκληρόν μάχαις, ασχολουμένων αδείας τυχών κατέδραμε πάσαν την εσπέραν, ου μόνον Θράκην και Μακεδονίαν και τα τη Θεσσαλονίκη πρόσχωρα, αλλά και Θετταλίαν και Ελλάδα και Πελοπόννησον· και πολλά φρούρια παρεστήσατο, ων ην το κορυφαίον η Λάρισσα, ης τους εποίκους μετώκισεν εις τα της Βουλγαρίας ενδότερα πανεστίους, και τοις καταλόγοις των εαυτού κατατάξας στρατιωτών συμμάχοις εχρήτο κατά Ρωμαίων. Μετήγαγε δε και το λείψανον του αγίου Αχιλλείου, επισκόπου Λαρίσσης χρηματίσαντος επί Κωνσταντίνου του μεγάλου καν τη μεγάλη και πρώτη συνόδω παρόντος συν Ρηγίνω Σκοπέλου και Διοδώρω Τρίκκης, και εις την Πρέσπαν απέθετο, ένθα ήσαν αυτώ τα βασίλεια.» – Ο Νικηφόρος Ουρανός, στρατηγός του Βασιλείου Β΄ Βουλγαροκτόνου, το 997, έδιωξε τους Βουλγάρους από Πελοπόννησο, Αττική, Βοιωτία, Φθιώτιδα, Θεσσαλία, και «επλήγη δε και αυτός ο Σαμουήλ [Σαμουήλ Β΄, τσάρος Α΄ Βουλγαρικής Αυτοκρατορίας 997-1014] και ο τούτου υιός Ρωμανός βαθείαις πληγαίς. Και εάλωσαν αν, ει μη τοις νεκροίς συμμίξαντες εαυτούς έκειντο ως τεθνεώτες, και νυκτός επιγενομένης έλαθον διαδράντες εις τα όρη των Αιτωλών, κακείθεν διά των κορυφών των τοιούτων ορέων διελθόντες τον Πίνδον διεσώθησαν εν Βουλγαρία. Ο δε μάγιστρος τους αιχμαλώτους Ρωμαίους ελευθερώσας, σκυλεύσας δε και τους πεσόντας Βουλγάρους, διαρπάσας δε και το των πολεμίων στρατόπεδον, και πλούτον ότι πλείστον περιβαλόμενος, συν τη στρατιά επανέζευξεν εις Θεσσαλονίκην.» – «Ο δε τα Σέρβια φυλάττων Νικόλαος, ον Νικολιτζάν υποκοριζόμενοι διά το βραχύ της ηλικίας εκάλουν […[ και τον Νικολιτζάν, ο και πατρικιότητι ετίμησεν. Αλλ’ αβεβαίου γνώμης ούτος τυχών, εκείθεν αποδράς, έλαθεν ανασωθείς προς τον Σαμουήλ, και μετ’ αυτού ελθών επολιόρκει τα Σέρβια. […] Αλλ’ ουκ εις τέλος διέδρα ο άπιστος· λόχω γαρ τινι Ρωμαϊκού περιπεσών συνελήφθη, και προς τον βασιλέα δέσμιος αχθείς εις φυλακήν ενεβλήθη εν Κωνσταντινουπόλει πεμφθείς. Ο δε βασιλεύς ελθών εις Θετταλίαν τα εν αυτή φρούρια ήδη παρά του Σαμουήλ κατασκαφέντα ανωρθώσατο, και τα παρά των Βουλγάρων κατεχόμενα εκπολιορκήσας τους μεν Βουλγάρους εις τον λεγόμενον μετώκισε Βολερόν, φρουράν δε εν πάσι καταλιπών αξιόμαχον επανήλθεν εις τα λεγόμενα Βοδηνά· … Και τούτους ομοίως εις τον Βολερόν αποικίσας, φρουρά δε τού το οχυρωσάμενος αξιολόγω, επάνεισιν εις Θεσσαλονίκην.» – «διά του λεγομένου Κίμβα Λόγγου και του Κλειδίου» – «εις τα Ζαγόρια, ένθα το λίαν οχυρώτατον ίδρυται φρούριον ο Μελένικος…» – «Τότε και ο Νικολιτζάς ο πολλάκις ληφθείς και τοσαύτα αφεθείς, εν τισιν όρεσιν κρυπτόμενος […] ήλθεν εις Καστορίαν.» – «Τούτω τω έτει και Πατζινάκαι εισβολήν εποιήσαντο κατά Βουλγαρίας, και πλείστον λαόν και στρατηγούς και ταγματάρχας έσφαξαν και εζώγρησαν·» – «Απελυτρώσατο δε και τους κατεχομένους αιχμαλώτους εν Πατζινακία.» – «Περαιωθέντες δε και τον Ίστρον οι Πατζινάκαι πάσαν εληΐσαντο την Μυσίαν άχρι Θεσσαλονίκης<» – «Τότε δη και το θέμα Νικοπολιτών, πλην Ναυπάκτου, προσερρύη Βουλγάρους…» – Στη Θεσσαλονίκη «…οι αιχμαλωτισθέντες Βούλγαροι, λέγοντες νεανίαν έφιππον οράν προηγούμενον της Ρωμαϊκής φάλαγγος, εξ ου πυρ εξαλλόμενον επυρπόλει τους έναντίους.» – Επί Μιχαήλ Ζ΄ Δούκα [1050-1090, βασ. 1067 και 1071-1078] «…έτυχε δε εκ Σικελίας άρτι ελθών και ο στρατηγός Κατακαλών ο Κεκαυμένος, τα εκ Μεσσήνης ευαγγέλια κομίσας.» – «Στεφάνου γαρ του και Βοϊσθλάβου […] αποδράντος του Βυζαντίου και τα Ιλλυρικά κατάσχόντος όρη, και Τριβαλλούς και Σέρβους και τα πρόσοικα γένη και Ρωμαίοις υπήκοα κατατρέχοντος και ληϊζομένου, μη φέρων ο Μονομάχος τας εκείνου καταδρομάς…» – «ενδημούντας τη βασιλίδι εμπόρους των Σκυθών…» – «και διά τούτο οι πλείους πεζή την οδοιπορίαν εποιούντο· συναντήσας Κατακαλών Βέστης ο Κεκαυμένος, άρχων ων των περί τον Ίστρον πόλεων και χωρίων, κατά τον αιγιαλόν της λεγομένης Βάρνας, και συμβαλών ετρέψατο, και απέκτεινε μεν πολλούς, οκτακοσίους δε ζωγρίας λαβών πεπεδημένους εκπέμπει τω βασιλεί.

    

    Ούτος γαρ ο ανήρ και ότε πρώτως των οικείων ηθών απαναστάντες οι Σκύθοι προς την βασιλίδα ηπείγοντο και εις την λαχούσαν αυτόν αρχήν αποβάντες προνομάς εποιούντο […] ειργάσατο τα ειρημένα.» – «αντί μεν του Ιασίτου δουξ Ιβηρίας ο Κεκαυμένος, αντί δε του Νικολάου στρατηγός αυτοκράτωρ Κωνσταντίνος ο της μεγάλης εταιρείας άρχων, ευνούχος άνθρωπος, εκ Σαρακινών έλκων το γένος…» – «γράμματα εκπέμπει προς τον βέστην Κατακαλών τον Κεκαυμένον τον Ανίου και της Ιβηρίας κατάρχοντα…» – «προς ουδέτερον ο Κεκαυμένος κατένευεν…» – «Και τω μεν Κεκαυμένω εδόκει μετά της παρούσης δυνάμεως υπαντήσαι τοις Τούρκοις έξωθεν των Ρωμαϊκών όρων…» – «πολλά του Κεκαυμένου διά γραμμάτων και απειλήσαντος και παρακαλέσαντος. […] ο Κεκαυμένος πολύς ην εγκείμενος και παρακαλών απελθείν και συμβαλείν τοις Τούρκοις τον νουν έχουσι προς τη πολιορκία…» – «Ερχομένων ουν των Τούρκων σποράδην, συνευούλευε πάλιν ο Κεκαυμένος συμβαλείν αυτοίς διεσπαρμένοις ούσι και ασυντάκτοις έτι. […] το μεν δεξιόν έχοντος κέρας του Κεκαυμένου, του δε Ααρών το ευώνυμον, εν τοις μέσοις δε ο Λιπαρίτης ετάττετο.» – «Το έθνος των Πατζινάκων Σκυθικόν υπάρχον, από των λεγομένων βασιλείων Σκυθών, μέγα τε εστι και πολυάνθρωπον, προς ο ουδέ έν αυτό καθ’ εαυτό Σκυθικόν γένος αντιστήναι δύναται. Διήρηται δε εις τρισκαίδεκα γενεάς, αίτινες καλούνται μεν πάσαι τω κοινώ ονόματι, έχουσι δε εκάστη και ίδιον από αυτής προγόνου και αρχηγού την προσηγορίαν κληρωσαμένη. Νέμονται δε τας πέραν Ίστρου από Βορυσθένους ποταμού και μέχρι Παννονίας ηπλωμένας πεδιάδας, νομάδες τε όντες και τον σκηνίτην διά παντός ασπαζόμενοι βίον. Τούτου του γένους αρχηγός ην τω τότε Τυράχ ο του Κιλτέρ υιός, ευγενείας ήκων ες το ακρότατον, αμβλύς δε άλλως και την ησυχίαν φιλών.» – «Οι Πατζινάκαι δε τον Αίμον, ως είπομεν, διαβάντες, και την μεταξύ τούτου και του Ίστρου κατασκοπήσαντες πεδιάδα την διήκουσαν μέχρι θαλάσσης, και τόπον ευρόντες νάπας και άλση έχοντα και λόχμας παντοδαπάς και ύδωρ και νομάς (Εκατόν βουνούς τον τόπον ονομάζουσιν οι εγχώριοι), εκείσε εγκαθιδρύονται, και εκδρομάς αυτόθεν ποιούμενοι ου μικρά την υπό Ρωμαίους ελύπουν. […] στρατηγόν αυτοκράτορα χειροτονήσας τον ραίκτωρα Νικηφόρον εκπέμπει κατά των Πατζινάκων. Συνεξέπεμψε δε αυτώ και Κατακαλών τον Κεκαυμένον, στρατηλάτην της ανατολής προβαλόμενος […] και του Κεκαυμένου μέγιστον αναβοώντος και παρακαλούντος νυν είναι καιρόν συμπλοκής […], του δεξιού δε κέρατος ήρχεν ο Κεκαυμένος […] μόνος δε ο Κεκαυμένος μετά των εαυτού στας θεραπόντων και τινών συγγενών ολιγοστών και ηρωϊκώς αγωνισάμενος έπεσε μετά πάντων των συν αυτώ. […] Και τις δε Πατζινάκος την κλήσιν Γαλίνος, ειδώς τον Κεκαυμένον οίος εστιν εξ ότου περ ήρχε των παρά τω Ίστρω φρουρίων και ανεμίγνυντο αλλήλοις τα γένη, ευρών αυτόν εν τοις νεκροίς κείμενον και σκυλεύων επεί περιστρέψας αυτόν ες το ύπτιον από του προσώπου εγνώρισε και κατέλαβεν έτι εμπνέοντα, επιθείς εις ίππον (έκειτο γαρ άφωνος διά το καιρίας λαβείν πληγάς, μίαν μεν κατά γυμνού του κρανίου, πεσόντος του κράνους αυτού, διήκουσαν από κορυφής άχρι των οφρύων, ετέραν δε από του τραχήλου, ένθα περ η γλώσσα ερρίζωται, και διατεμούσαν τον τράχηλον και εις το στόμα πεσούσαν, και έξαιμος γενέσθαι) απήγαγεν εις την εαυτού σκηνήν, και επιμελείας και φροντίδος αξιώσας περιεποίησε. Και οι μεν Πατζινάκοι ούτω ραδίως την ελθούσαν αποσκευασάμενοι δύναμιν, αδεώς το από τούδε την Ρωμαίων γην εληΐζοντο· […] ούτοι [οι Πατζινάκαι] μετά την εν Αδριανουπόλει μάχην καταφρονήσαντες ολοσχερώς των Ρωμαίων αδεώς την τε Μακεδονίαν και Θράκην εδήουν και επυρπόλουν, αναιρούντες ανοίκτως και αυτά τα θηλάζοντα νήπια […] ο δε Βρυέννιος τας εμπιστευθείσας αυτώ παραλαβών δυνάμεις και εν Αδριανουπόλει γενόμενος εφρόντιζε της φυλακής των χωρίων. […] οι Πατζινάκαι […] κατέτρεχον τα εν Μακεδονία χωρία…» – «ήσαν δε ο τε μάγιστρος Ισαάκιος ο Κομνηνός [1007-1061, βασ. 1057-1059] και ο μάγιστρος Κατακαλών ο Κεκαυμένος [δουξ ούτος ην Αντιοχείας…].» – «Ες λόγους δ’ ελθών ο βασιλεύς τω Κομνηνώ και τω Κεκαυμένω, και επαινέσας μεν αυτούς και στρατηγούς γενναίους και αγαθούς ονομάσας, και μάλλον τον Κεκαυμένον ως μη εκ πατέρων μηδ’ εκ προσπα- θείας τινός αλλ’ εξ οικείων ανδραγαθημάτων προς ην εκέκτητο του αξιώματος αναχθέντα καθέδραν […], μηδ’ εις το των προέδρων αξίωμα τον Κομνηνόν και τον Κεκαυμένον…» – «ο δε Κεκαυμένος έμεινε την οικείαν γνώμην φυλάττων τοις συνωμόταις…» – «του μεν ευωνύμου κέρατος κατάρχειν προχειρίσας τον Κεκαυμένον…» – «κατ’ εξαίρετον δε Μακεδόνες, ου μόνον από του στρατιωτών αλλά και στρατηγοί πολλοί, ο Μαυροκαταλών, ο Πνυέμιος, ο Κατζαμούντης και άλλοι…» – «λάθρα τω Κεκαυμένω προσιόντες…» – «εισέρχεται ο Κεκαυμένος κουροπαλάτης υπό του Κομνηνού τιμηθείς μετά τινων ουκ ολίγων ευπατριδών…» – «Ιωάννην δε τον αδελφόν και Κατακαλών τον Κεκαυμένον κουροπαλάτας και αμφοτέρους τιμά…» – «Των Ούγγρων την προς Ρωμαίους ειρήνην διαλυσάντων, και των Πατζινάκων δε εξερπυσάντων των φωλεών οις ενεκρύβησαν…» – «Το των Ούζων έθνος (γένος δε και ούτοι Σκυθικόν και των Πατζινάκων ευγενέστερόν τε και πολυπληθέστερον) παγγενεί μετά της οικείας αποσκευής τον Ίστρον περαιωθέν ξύλοις μακροίς και λέμβοις αυτοπρέμνοις και βύρσαις, τους διακωλύοντας την αυτών περαίωσιν στρατιώτας, Βουλγάρους τε φημι και Ρωμαίους και λοιπούς […] τον τε Αποκάπην Βασίλειον και τον Βοτανειάτην Νικηφόρον αιχμαλώτους απήγαγον, και την περί τον Ίστρον πάσαν επλήρωσαν ύπαιθρον· συνεποσούντο γαρ το έθνος […] εις εξήκοντα μυριάδας μαχίμων ανδρών και πολεμιστών. Μοίρα δε τις αυτών ουκ ελαχίστων τούτων αποτμηθείσα άχρι Θεσσαλονίκης και αυτής Ελλάδος εισήρρησε, και παν το προστυχόν κατελυμήνατο και εκεράϊσε, και λείαν ήλασεν ουκ αριθμητήν. […] μέγιστον δε έθνος ον, και διά τούτο προς πορισμόν οσημέρας επιρρηγνύμενον, εν πολλοίς μέρεσι την Βουλγαρίαν, ήδη δε την τε Θράκην και την Μακεδονίαν συνέθλιβε.» – «το των Σέρβων έθνος, ους δη και Χροβάτας καλούσι, την Βουλγαρίαν εξήλθε καταδουλωσόμενον.» – «στράτευμα αξιόλογον συγκείμενον εκ τε Μακεδόνων και Ρωμαίων και Φράγγων·» – «στρατιάν αξιόλογον εκ τε Φράγγων και Βουλγάρων Ρωμαίων τε και Αρβανιτών…» – «Πατζινάκοι αναμίξ Κομάνοις τη Αδριανουπόλει επήλθον…» – «Λέων δε ο Διαβατηνός εις Μεσημβρίαν αποσταλείς τα εκείσε ην διοικών και μετά Πατζινάκων και των Κομάνων συμβιβάσεις και σπονδάς τιθέμενος.»

84. Χρονογράφος (ρώσος) Νεστορας (γ. 1027 ή 1034 ή 1056 (;) – θ. 1114, Χρονικό 1113): Κατά το Χρονικό του Νέστορος οι Σλάβοι έκαναν εμφάνιση στον Δούναβη το έτος 859/860, ενώ οι Βούλγαροι βρισκόταν ήδη στην Ελληνική Χερσόνησο από το έτος 680 (με τον Ασπαρούχ), και το έτος 880 ήταν όλοι τους ήδη βαπτισμένοι! – «Στα χρόνια του αυτοκράτορα Ηρακλείου [575-641, βασ. 610-641] εμφανίστηκαν και οι Άβαροι, οι οποίοι κινήθηκαν εναντίον του και σχεδόν είχαν φτάσει στο σημείο να τον συλλάβουν και να τον φυλακίσουν. Τούτοι οι Άβαροι πολεμούσαν εναντίον των Σλάβων, υπέταξαν δε τους Dulebi, που ήταν Σλάβοι, και βίασαν τις γυναίκες των Dulebi: όταν ένας Άβαρος ήθελε να ταξιδέψει κάπου, δεν έβαζε να ζέψει ένα άλογο ή ένα βόδι, αλλά διάταζε να ζευγχθούν στην άμαξα τρεις ή τέσσερις ή πέντε γυναίκες για να σύρουν την άμαξα με τον Άβαρο· με αυτόν τον τρόπο κυριαρχούσαν αυτοί –οι Άβαροι– πάνω στους Dulebi.

     *Γιώργης Σ. Έξαρχος /  Συγγραφέας – Ερευνητής / Βιογραφικό – Κάνετε κλικ 

    Σημείωση Φαρέτρας:

    Όλα τα κείμενα / εργασίες του Γιώργη Έξαρχου μπορείτε να τα διαβάζετε κάνοντας κλικ στον σύνδεσμο ΕΔΩ

    ———————-

    Ήταν τούτοι οι Άβαροι ψηλοί στο ανάστημα, ξιπασμένοι στην ψυχή τους. Ο Θεός τους τιμώρησε και αυτοί πέθαναν όλοι και δεν έμεινε ούτε ένας Άβαρος. Ακόμα και σήμερα υπάρχει στη Ρωσία η παροιμία: Έχουν χαθεί σαν τους Αβάρους, από τους οποίους δεν έμεινε ούτε διάδοχος ούτε κληρονόμος. Μετά από αυτούς έφτασαν ακόμα οι Πετσενέγκοι και μετά, στο τέλος, πέρασαν από το Κίεβο, την εποχή του Όλεγκ, οι Μαύροι Ούγγροι».

85. Ιωάννης Ζωναράς (1074-1130): «Δάκες: οι Πατζινάκαι.» – «Διφθέρα: ποιμενικόν περιβόλαιον εκ δερμάτων, οίον γούνα ή άλλο τι.» – «Είο: σημαίνει το εαυτού· έστι γαρ εμού, σου, ου.» – «Έλλην: παρά το Ελλάς, ο σημαίνει την πόλιν, ή παρά το άλλος Έλλην· πλέον γαρ των άλλων εθνών αλλήλους φιλούσιν. Έστι δε Έλλην και ο φρόνιμος.» – «Ελληνισμός: το καθ’ Έλληνας διαλέγεσθαι, ο εστι ασολοικίστως και αβαρβαρίστως.» – «Ελλάς: χώρα· παρά το έλκω ελκάς και τροπή του κ εις λ Ελλάς. Η έλκουσα προς τον εαυτής πόθον τους βροτούς· είπερ τις άλλη των χωρών πόλις· λλ γράφεται δύο, διατί; ελκάς και τροπή του κ εις λ Ελλάς.» – «Εύλαχα: το άροτρον παρά Θουκυδίδη. Δώρειος δε η λέξις.» – «Ζάκοτος: άγαν οργίλος.» – «Ζαλμώδης: ο σθλάβος [= σκλάβος].» – «Ιλλυριοί: βάρβαροι· Θρακικοί· οίμαι δε τους Βουλγάρους λέγειν. Αριστοφάνης· Ιλλυριοί κεκριγότες.» – «Ίστρος: ο ποταμός· ο παρ’ Εβραίοις Φεισσών, παρά δε Ινδοίς Γάγγης, παρά δε Αιθίοψιν Ινδός, παρ’ Έλλησι δε Δανούβιος.» – «Μακεδανόν: υψηλόν.» – «Ούννοι: οι Ούγγροι.» – «Παίονες: γένος Λατίνον ή έθνος θρακικόν· οι δε Μακεδόνας. Τινές δε τους νυν καλουμένους Παννονίους· Παννόνιοι δε οι Βούλγαροι.» – «Ραικός: ο Ρωμαίος. Επίχαρμος [540 ή 524-448 ή 435 π.Χ.]· φιλεί είναι γραικός, αποβολή του γ ραικός. [Σουΐδας: Ραίκος, ο Ρωμαίος].» – «Τοσούτων ουν επιξενωθέντων της Ιταλίας… Λατίνους μεν τους επιχωριάζοντας, Γραικούς δε τους ελληνίζοντας εκάλουν, από Λατίνου< και Γραικού των αδελφών.» – «Ρώμη: από Ρώμου και Ρωμύλου, των Αινείου παίδων.» – «Σκίπων: η βακτηρία· παρά το σκιρίπτω, αποβολή του ρ και του τ και συγκοπή.» – «Σκαιωρία: σκευωρία· κατασκευή· επιβουλή. [Σκλαβινία/σκλαβηνία: η Βουλγαρία]» – «Σκυζομένην: λυπουμένην, οργιζομένην· και σκύζεσθαι παρά τους Σκύθας, οίτινες οργιλώτατοι όντες το επισκύνιον καθέλκουσι.» – «Σκυθροπάσαι: στυγνάσαι· πλεονασμώ του ρ· σκυθωπάσαι γαρ εστι, παρά το Σκυθικούς έχειν ώπας.» – «Οι γαρ ταύτας [Μεσοποταμίαν και Βαβυλωνίαν+ κατοικούντες Έλληνες Μακεδόνες…» – «Μετά καιρόν δε διαφοράς γενομένης Ηρώδη τε και Αγίππα, προς Φλάκκον Συρίας ηγούμενον ο Αγρίππας μεθίσταται, φιλίως εκ Ρώμης προς αυτόν διακείμενον, κακεί διέτριβε δεξαμένου του Φλάκκου.» – «Και ο Κράσσος ο Μάρκος [Μάρκος Λικίνιος Κράσος: 115-53 π.Χ.] κατά τούτους τους χρόνους εις την Μακεδονίαν και εις την Θράκην και εις την Ελλάδα πεμφθείς πολλοίς επολέμησαν έθνεσι, και τα μεν Μυσοί τε και Γέται εκέκληντο, πάσαν την μεταξύ του τε Αίμου και του Ίστρου ούσαν νεμόμενοι, προϊόντος δε του χρόνου τινές αυτών και άλλοις ονόμασιν επεκλήθησαν. Και μετά ταύτα πάνθ’ όσα ο ποταμός Σαύος εις τον Ίστρον εμβάλλων υπέρ της Δαλματίας και της Μακεδονίας της τε Θράκης από Παννονίας αφορίζει, εις το της Μυσίας προκεχώρηκεν όνομα. Και εν αυτοίς άλλα τε πολλά εισιν έθνη και οι Τριβαλλοί προσαγορευθέντες οι τε κεκλημένοι Δαρδάνιοι.» – «Κτηθέντων δε των Δακών και Σαυροματών και άλλων Παννονικών εθνών, ο Τιβέριος προς αυτούς ανέστρεψεν εκ της Κελτικής.» – «Των δ’ Ιεροσολύμων αλόντων ο Σίτος εις την Ιταλίαν επανελθών τα επινίκια αυτός τε και ο πατήρ εφ’ άρματος έπεμψαν· συνέπεμπε δε σφίσιν αυτά και ο Δομιτιανός υπατεύων επί κέλητος. Μετά τούτο διδασκάλους εν τη Ρώμη και της Λατίνων και της Ελληνικής παιδείας κατέστησε, μισθόν εκ του δημοσίου φέροντας.» 0 [Μάρκος Ούλπιος Νερούας Τραϊανός] «Τραϊανός δε το γένος είλκεν εξ Ιβηρίας…» – «Εστράτευσε [ο Τραϊανός+ μέντοι επί Δάκας, ή Δακούς κατά Ίωνας […] Πυθόμενος ουν ο Δεκέβαλος, ος Δακών ήρχει, την του Τραϊανού κατά του έθνους ορμήν, έδεισεν, ειδώς τον άνδρα στρατηγικώτατον. Και πολέμου συρραγέντος σφίσι πολλούς μεν των πολεμίων απέκτειναν οι Ρωμαίοι, ου μείους δε και αυτών ετραυματίσθησαν. […] πρέσβεις ο Δεκέβαλος πέπομφε, συντιθέμενος τα τε όπλα και τα μηχανήματα και τους μηχανοποιούς παραδούναι, και άπαν έτερον ο αν απαιτοίτο ποιήσαι· και προς τον αυτοκράτορα ελθών ες ούδας κατακλιθείς αυτώ προσεκύνησεν. Είτα εις την Ιταλίαν ο Τραϊανός αναζεύξας και τους του Δεκεβάλου πρέσβεις επείγετο. Οίπερ εισαχθέντες εις το συνέδριον, τα όπλα αποθέμενοι και τας χείρας συνάψαντες εν αιχμαλώτων σχήματι, πολλά τε είπον και ικέτευσαν· και ούτω σπονδών τυχόντες αύθις τα όπλα απέλαβον. Τραϊανός δε και εθριάμβευσε και Δακικός ωνομάσθη. Ουχ ως αρήιος δε των άλλων ημέλει ή ήττον εδίκαζεν, αλλά και πολλαχού και πολλάκις επί βήματος έκρινεν. Ως δε απηγγέλετο αυτώ ο Δεκέβαλος αύθις νεωτερίζων ταις συνθήκαις ουκ εμμένων, αυτός και πάλιν προς εκείνον εστράτευσε. Και ο Δεκέβαλος ηττώμενος ισχύι, δόλω αυτού περιγενέσθαι διεμελέτησε. […] Γεφυρώσας δε τον Ίστρον ο αυτόκράτωρ […] Καντεύθεν το έθνος το των Δακών και η χώρα σφων Ρωμαίοις υπήκοος γέγονε.» – [Ο Αδριανός] «Εντεύθεν τους στρατιώτας τοιούτους εποίησεν ως και ιπποτών ίλην συν γε τοις όπλοις τον Ίστρον ευμαρώς διανήξασθαι, και τους βαρβάρους ταύθ’ ορώντας εκπλήττεσθαι, ώστε και χράσθαι διαλλακτή τούτω τω αυτοκράτορι εφ’ οις αλλήλοις εκπεπολέμωντο. Εσπούδαζε και περί θήρας, ως εν ταύταις αλλήλοις εκπεπολέμωντο. Εσπούδαζε και περί θήρας, ων εν ταύταις και τινά οι μέλη κατεαγήναι· και εν Μυσία πόλιν ώκισεν Αδριανού θήρας καλέσας αυτήν.» – «ο δε προς Αλβανούς (εισί δε Μασσαγέται κατά τον Δίωνα) υπό Φαρασμάνου κεκίνητο·» – «Εντεύθεν ο Κάσσιος της Ασίας απάσης επίτροπος προκεχείριστο. Ο δ’ αυτοκράτωρ τοις περί τον Ίστρον βαρβάροις, Ιάζυξί τε και Μαρκομάννοις και άλλοτε άλλοις χρόνον συχνόν επολέμησε, έως Ιταλίας επήλασαν· ων εν τοις νεκροίς και γυναικών σώματα ωπλισμένα ευρέθη.» – «Εγένοντο δε και πόλεμοι αυταρχούντος αυτού προς τε τους υπέρ την Δακίαν βαρβάρους και μέγιστος ο Βρεττανικός…» – «[Λεύκιος Σεπτίμιος Σεβήρος Αύγουστος (Lucius Septimius Severus Augustus, 11.4.146 – 4.2.211 μ.Χ.), γνωστός και ως Σεβήρος, ήταν Ρωμαίος αυτοκράτορας το 193-211 μ.Χ.] και λόγοις ωμίλει εν περιπάτω Λατίνοις τε και Ελληνικοίς, και προς εσπέραν ελούετο αύθις και εδείπνει·» – «και τινα Μαξιμίνον Θράκα το γένος, εκ παίδων δε ποιμαίνειν λαχόντα και μετά ταύτα στρατιώτην γενόμενον, άκοντα δήθεν λαβόντες ωνόμασαν αυτοκράτορα.» – «Και Σκύθαι δε εις την Ιταλίαν εισέβαλον, πλήθος όντες σχεδόν υπερβαίνον και αριθμόν, και Μακεδονίαν και Θεσσαλίαν και Ελλάδα κατέδραμον. […] Και άλλα δε πολλά των εθνών τότε κατά της Ρωμαϊκής επικρατείας ωρμήκεσαν.» – [Βαλεριανός ή Ουαλεριανός (Caesar Publius Licinius Valerianus Augustus, 193/200–260/264) ήταν Ρωμαίος Αυτοκράτορας, με καταγωγή από αριστοκρατική οικογένεια, ανέβηκε ταχύτατα την ιεραρχία, συγκλητικός το 238, αυτοκράτορας το 253, ήταν ο πρώτος αυτοκράτορας της Ρώμης που αιχμαλωτίστηκε και δολοφονήθηκε, από τον Πέρση βασιλιά Σαπώρ] «Οι τε γαρ Σκύθαι τον Ίστρον διαβάντες και αύθις την Θρακώαν χώραν ηνδραποδίσαντο, και πόλιν περιφανή την Θεσσαλονίκην επολιόρκησαν μεν, ου μέντοι και είλον. Εις δέος δε τοσούτον άπαντας περιέστησαν, ως Αθηναίους μεν ανοικοδομήσαι το τείχος της εαυτών πόλεως, καθηρημένον εκ των του Σύλλα χρόνων, Πελοποννησίους δε διατειχίσαι τον Ισθμόν από θαλάσσης εις θάλασσαν.» – «Αυρίολος δε εκ χώρας Γετικής της ύστερον Δακίας επικληθείσης, και γένους ασήμου (ποιμήν γαρ ετύγχανε πρότερον), της τύχης δε αυτόν εις μέγα βουληθείσης επάραι, εστρατεύσατο, και περιδέξιος γεγονώς, των βασιλικών ίππων φροντιστής προκεχείριστο. Και περί τούτους ευδοκιμών, κεχαρισμένος έδοξε τω κρατούντι. Τω δε εν τη Μυσία στρατιωτών στασιασάντων και Ιγγενούον αυτοκράτορα ανειπόντων, και του Γαλιήνου αυτώ αντιταξαμένου περί το Σίρμιον μετά των άλλων και Μαυρουσίους επαγομένου, οι από Μήδων κατάγεσθαι λέγονται, ο Αυρίολος ιππαρχών γενναίως μετά των ιππέων αγωνισάμενος πολλούς των τα Ιγγενούου φρονούντων διώλεσε και τους λοιπούς ετρέψατο εις φυγήν, ως και αυτόν τον Ιγγενούον φεύγειν απεγνωκότα και εν τω φεύγειν αναιρεθήναι παρά των δορυφόρων αυτού.» – «Οι βάρβαροι δε [από Μαιώτιδος κατελθόντες] πολλάς μεν κατέδραμον χώρας, τη δε γε Θεσσαλονίκην επολιόρκουν· η πάλαι μεν Ημαθία καλείσθαι λέγεται, Θεσσαλονίκη δε μετονομασθήναι εκ της Φιλίππου μεν θυγατρός Κασάνδρου δε γυναικός Θεσσαλονίκης. Αλλ’ εκείνης μεν της πόλεως απεκρούσθησαν, επελθόντες δε ταις Αθήναις είλον αυτάς. Και συναγόντες πάντα τα εν τη πόλει βιβλία, καύσαι ταύτα ηβούλοντο. Είς δε τις των συνετών παρ’ αυτοίς δοκούντων απείρξε τους ομοφύλους του εγχειρήματος, φάμενος ως περί ταύτα οι Έλληνες ασχολούμενοι πολεμικών αμελούσιν έργων και ούτως ευχείρωτοι γίνονται. Κλεόδημος δε Αθηναίος ανήρ διαδράναι ισχύσας, και πλήθος συναγαγών, μετά πλοίων εκ θαλάσσης επήλθεν αυτοίς, και πολλοίς ανείλεν, ως και τους περιλειφθέντας εκείθεν φυγείν. Κλαύδιος δε κατά τούτων ορμήσας εν πολλαίς σκεδασθέντων χώραις […] Τούτου του βασιλέως Κλαυδίου θυγατριδούς ην Κώνστας ο Χλωρός ο του μεγάλου Κωνσταντίνου πατήρ.» – «Διοκλητιανός δε την ηγεμονίαν λαχών, ος Δαλμάτης μεν ην το γένος, πατέρων δ’ ασήμων (τινές δε και απελεύθερον αυτόν φασίν Ανουλίνου συγκλητικού), εξ ευτελών στρατιωτών δουξ Μυσίας εγένετο.» – «Μαξιμίνος δε κοινωνόν της αρχής τον Λικίννιον προσειλήφει, εκ Δακών έλκοντα την του γένους σείραν και γαμβρόν όντα επ’ αδελφή του μεγάλου Κωνσταντίνου.» – «Των δ’ Ιεροσολύμων μετά Ζάβδαν επί δέκατον λελειτουργικότα ενιαυτόν Έρμων εκληρώσατο τον θρόνον τον αρχιερατικόν.» – «Σαρματών δε και Γότθων κατά της Ρωμαίων υπηκόου κεκινημένων και την Θρακώαν μοίραν ληϊζομένων, διανίταται κατ’ αυτών Κωνσταντίνος ο μέγιστος· και την Θράκην καταλαβών τοις βαρβάροις συρρήγνυται και κατ’ αυτών ίστησι λαμπρότατον τρόπαιον.» – «Ο δε εν Δακία αποδημών και την κίνησιν του Κωνσταντίνου μαθών<» – «Προς ταύτα ανταπέστειλεν αυτώ ο Κωνστάντιος θαυμάζειν, ει επελάθετο, ότι Πέρσαι Μακεδόσιν εδούλευσαν και ότι Μακεδόνων Ρωμαίοις υποταγέντων και οι εκείνοι δουλεύοντες υπήκοοι Ρωμαίοις εγένοντο.» – «Σκυθών δε την Θρακώαν και Μακεδονικήν κατατρεχόντων χώραν εξήει τούτοις αντιταξόμενος.» – «Στρατεύσας ουν [ο Ουάλης] κατά Σκυθών και περί την Θράκην αυτοίς συμβαλών αισχρώς ηττήθη και φεύγων εν οικήματι κατεκρύφθη παρ’ ω αχυρώδης σεσώρευτο συρφετός. Των ουν Σκυθών μετά την ήτταν του βασιλέως την χώραν εκείνην ληϊζομένων και εμπιπρώντων και τας οικίας, κακείντο το οίκημα καταπέπρηστο, και ο Ουάλης διέφθαρτο εν αυτώ.» – «Των δε Σκυθών μετά την Ουάλεντος ήτταν εξογκωθέντων το φρόνημα και την τε Θράκην ληϊζομένων και τα περί αυτήν και ακαθέκτων όντων τον εξ Ισπανίας μετεκαλέσαντο Θεοδόσιον (η δ’ Ισπανία της Ευρωπαίας Ιβηρίας εστί πόλις η διαφορωτάτη των εν αυτή), άνδρα γενναιότατόν τε και ευσεβέστατον. Τούτον ουν προχειρισάμενος στρατηγόν μετά στρατιάς κατά βαρβάρων εκπέπομφεν· ος συμβαλών αυτοίς και νικήσας τρόπαιον ήρατο, πλήθους μεν Σκυθικού κατασφαγέντος εν τω πολέμω πολλού, των δε λοιπών εις φυγήν τραπέντων, και των μεν απολλυμένων εν τω καταλαμβάνεσθαι, των δ’ υπ’ αλλήλων διαφθαρέντων εν τη φυγή. […] αυτάγελος εν Παιονία τότε διάγοντα. […] το του έργου ταχύ και το δυσμαχώτατον των Σκυθών. […] Την γουν εώαν άπασαν και την Θράκην αυτώ αναθέμενος εκείνος εαυτώ απεκλήρωσε τα εσπέρια. […] – «Και εις Θεσσαλονίκην ελθών [ο Θεοδόσιος] μετά του στρατεύματος εκείνος μεν υβρίσθη υπό των Θεσσαλονικέων, ο δε έπαρχος εφονεύθη, στασιάσαντος του δήμου δι’ αιτίας τινάς. Τότε μεν ουν επί τη του λαού κινήσει έδοξεν ανεξικακήσαι ο βασιλεύς· μετά δε ταύτα ιππικόν αγώνα εκήρυξε και του λαού αθροισθέντος επί θέατρον περιέστηκεν αυτοίς τα στρατεύματα και κατετόξευσαν τον δήμον και κατηκόντισαν, ώστε θανείν εξ αυτών άχρι των πεντεκαίδεκα χιλιάδων. Και ούτως εκπλήσας ο Θεοδόσιος τον θυμόν, εκείθεν απάρας εις την πόλιν των Μεδιολάνων αφίκετο.» – «προς Αλάριχον τον άρχοντα του των Ουανδήλων ή Γότθων έθνους, αξιών αυτόν κατά της Ρώμης στρατεύσασθαι…» – «Κατά τους χρόνους τούτους τον εν Βλαχέρναις ναόν της θεοτόκου η Πουλχερία [399-453, βασ. 450-453] ανήγειρε·» – «Αναστασίου δε [496-498] του της πρεσβυτέρας Ρώμης πάπα θανόντος, και του λαού μερισθέντος, και των μεν Λαυρέντιόν τινα ψηφισαμένων, των ορθοδόξων δε σύμμαχον [498-514] […] Κατά τούτους τους χρόνους ιστορείται το των Βουλγάρων έθνος το Ιλλυρικόν και την Θράκην καταδραμείν, μήπω πριν γινοσκώμενον. Των δε Αγαρινών την εώαν ληϊζομένων, σπονδάς προς αυτούς εποιήσατο Αναστάσιος. Του μέντοι Θρακός Βιταλιανού τυραννίδι επικεχειρηκότος, Μυσούς τε και Σκύθας προσεταιρισαμένου, και άμα τούτοις τα περί την βασιλίδα, ληϊζομένου των πόλεων, αλλά μην και στόλω κατ’ αυτής επελθόντος…» – «Των δε Βουλγάρων αύθις το Ιλλυρικόν καταδραμόντων αντετάξαντο τούτοις τινές των Ρωμαίων ταξιαρχών μετά των υπ’ αυτούς ταγμάτων. Εκείνων δε επωδαίς χρησαμένων και γοητείαις, ηττήθησαν αισχρώς οι Ρωμαίοι και πλην ολίγων άπαντες διεφθάρησαν. Ων την φθοράν κομήτης αστήρ προεμήνυσε και κόρακες πορευομένων αυτών υπεριπτάμενοί τε και προηγούμενοι και οι σαλπιγκταί αντί ενυαλίου ηχής περιπαθές τι και θρηνώδες ηχήσαντες.» – «Ούτος ο Αναστάσιος έκτισε το Μακρόν τείχος ούτω λεγόμενον και από της μεγάλης θαλάσσης διήκον άχρι της Σηλυβρίας διά τας εφόδους των τε Μυσών ήγουν Βουλγάρων και των Σκυθών.» – «ανερρήθη δε βασιλεύς Ιουστίνος ο Θραξ [Ιουστίνος Β΄ – Flavius Justinus Junior Augustus: βασ. 565-578], γονέων μεν εκφύς ασήμων και αφανών, και αυτός το πρότερον αυτουργών η βουκόλος τυγχάνων και συφορβός, είτα εις τύχην μεταταταξάμενος στρατιωτικήν και φθάσας μέχρι ταγματαρχίας και κόμης γενόμενος.» – «Ο δε Χαγάνος απληστευόμενος ή προφάσεις του μη ειρηνεύειν ζητών, ετέρας είκοσι χιλιάδας ταις εκατόν προστεθήναι απήτησε. Μη καταδεξαμένου δε και ταύτην την προσθήκην του βασιλέως εστράτευσε

    κατά των Ρωμαίων εκείνος και πόλεις πολλάς του Ιλλυρικού εχειρώσατο· ηπείλει τε και το Μακρόν καταστρέψαι τείχος. Στείλας ουν πρέσβεις προς τον βάρβαρον ο Μαυρίκιος [Φλάβιος Μαυρίκιος Σιβέριος Αύγουστος – Flavius Mauricius Tiberius Augustus: 539-602, βασ. 582-602] σπονδάς έθετο. Ο μέντοι Χαγάνος άπληστος και άπιστος ων, δόλω κατά Ρωμαίων εγίνετο, αυτός μεν ησυχάζων, έθνη δε τινα των Σκλαβηνών παρασκευάσας την υπό Ρωμαίους ληΐζεσθαι, οι και μέχρι του Μακρού τείχους πεφθάκασιν. Ο βασιλεύς δε Κομεντίολον στρατηγόν προβαλόμενος και δι’ αυτού τοις βαρβάροις αθρόως επεξελθών, των Ρωμαϊκών αυτούς ορίων απήλασεν, αναιρεθέντων πολλών, και την λείαν όσην έλαβον και τους αιχμαλώτους επανεσώσατο.» – «Εκ δε της λοιμικής νόσου ου μόνοι οι του Χαγάνου υιοί, ως είρηται, έθανον, αλλά και πλήθος των Αβάρων πολύ·» – «Εν δε τη Ευρώπη Άβαροι την Θράκην εδήωσαν, και τα Ρωμαϊκά στρατόπεδα, α εν αμφοτέροις ήσαν τοις τμήμασι, διεφθάρησαν· και άλλως δε πολλή των ανθρώπων θνήσις εγένετο και αφορία καρπών και ζώων φθορά εκ βαρυτάτων χειμώνων.» – «Και την Ευρώπην οι Άβαροι και οι Σκύθαι ηρήμωσαν. Διό και ηπόρει ο βασιλεύς Ηράκλειος [Φλάβιος Ηράκλειος Αύγουστος – Flavius Heraclius Augustus: ~575-641, βασ. 610-641] ό,τι και δράσει.» – «Το δε των Βουλγάρων έθνος εις τας Ρωμαϊκάς χώρας τας πέραν του Ίστρου γενόμενον ταύταις ακρατώς ελυμαίνετο. Εκστρατεύει τοίνυν κατ’ αυτών ο βασιλεύς Κωνσταντίνος κατά γην τε και θάλασσαν, στόλον πολύν εκ της θαλάσσης εισαγαγών εις τον Δάνουβιν. Οι δε βάρβαροι την των Ρωμαίων ιδόντες παρασκευήν εδειλίασαν και εις οχύρωμά τι ποταμοίς στεφανούμενον και τενάγεσι κατακλείσαντες εαυτούς ηρέμουν· αλλ’ ουδ’ η Ρωμαϊκή στρατιά τούτοις προσέβαλεν. Εφ’ ημέραις ουν τισιν ούτω διατιθεμένων των εναντίων αμφοίν, μαλακίαν οι βάρβαροι των Ρωμαίων κατέγνων. Επισυμβέβηκε δε και τι ο θάρσος εκείνος ενήκε τηςπροτέρας δειλίας αντίθετον. […] εις Μεσημβρίαν (χώρα δ’ υπό Ρωμαίους τελούσα αύτη εστί) τον έκπλουν πεποίητο […] Φήμης δε γενομένης εις το στρατόπεδον φόβω των πολεμίων διαδιδράσκειν τον αυτοκράτορα, αισχρώς άπαντες μηδενός διώκοντος έφευγον. Τούτο τοις Βουλγάροις απροσδοκήτως γενόμενον μένος ενέπνευσε και παρέθηξεν εις αλκήν, και οπίσω διώκοντες πολλούς μεν ανήρουν, ου μείους δ’ εζώγρησαν και τον Ίστρον περαιωθέντες εν τη Ρωμαίων επήξαντο τας σκηνάς· και ου διέλιπον εξ εκείνου την υπό Ρωμαίους άπασαν ληϊζόμενοι. Όθεν βιασθείς ο κρατών σπονδάς έθετο προς αυτούς επί συνθήκαις του δασμόν αυτοίς καταβάλλειν ετήσιον, εις αισχύνην της των Ρωμαίων αρχής. Και ην ούτως πάντοθεν ειρηνεύοντα τοις Ρωμαίοις τα πράγματα έως της τελευτής τούδε του αυτοκράτορος. Ετελεύτησε δε επί διαδόχω τω υιώ Ιουστινιανώ, βασιλεύσας ενιαυτούς επτακαίδεκα.» – «στείλας δε τον στρατηγόν Λεόντιον ο Ιουστινιανός [Ιουστινιανός Β΄: βασ. 685-695 και 705-711] υπέταξε δι’ αυτού την Ιβηρίαν και την Αλβανίαν και χώρας ετέρας. Ούτος ο βασιλεύς έλυσε και τας προς Βουλγάρους σπονδάς, μη ανεχόμενος δασμούς παρέχειν αυτοίς. Εκστρατεύσας δε κατά τα εσπέρια πολλά των Σθλαβικών εθνών υπηγάγετο, τα μεν εκόντα, ένια δε πολέμου νόμω· εξ ων και νέον συνεστήσατο σύνταγμα. Κατ’ εκλογήν γαρ ειληφώς εκ τούτων άνδρας γενναίους τε και νεάζοντας εις χιλιάδας τριάκοντα, λαόν αυτούς εκάλεσε περιούσιον.» – «προς Τέρβελιν απιών τον των Βουλγάρων εξάρχοντα.» – [Χάνος Τέρβελ ή Τερβέλης των Βουλγάρων: περίοδος εξουσίας 700-721, προκάτοχός του δε ήταν ο Ασπαρούχ: 640-701, περ. εξουσίας 681-701]. – «Λύσας δε τας προς τους Βουλγάρους σπονδάς κατ’ αυτών εξεστράτευσε συν ιππικαίς τε και πεζικαίς δυνάμεσι και συν στόλω πολλώ, και απήλθε προς Αγχίαλον. Το μεν ουν πρώτον δείσαντες οι Βούλγαροι εις τα όρη ανέδραμον, εκείθεν δε ασυντάκτως ορώντες την των Ρωμαίων στρατιάν σκηνουμένην και απροσέκτως εις χορτασμάτων συλλογήν σκιδναμένην, ανεθάρσησαν και επελθόντες αυτοίς πολλούς μεν ανείλον, ου μείους δε ηχμαλώτευσαν και ίππον συνέσχον πολλήν.» – «Κύρον δε τον πατριάρχην [την περίοδο 705-711] εξωθήσας της εκκλησίας, επί έξ έτη εν τοιαύτη διαγάγοντα, Ιωάννην ομόδοξον εαυτώ προεβάλετο. Οι μεν Βούλγαροι την Θράκην άπασαν ληϊσάμενοι μέχρι της πόλεως κατέδραμον άπαντα, και λείαν πολλήν και αιχμαλώτους λαβόντες σχεδόν υπέρ αριθμόν υπενόστησαν. Αλλά μην και τα προς ανίσχοντα ήλιον ομοίως οι της Άγαρ διέθεντο.» – «Διά τούτο τίσασθαι θέλων αυτούς ο ρινότμητος Ιουστινιανός [Ιουστινιανός Β΄] στέλει τον σπαθάριον Λέοντα προς τους Αλανούς, ους Αλβανούς ο Προκόπιος γράφει, χρήμασι πλείστοις κατά των Αβασγών ομόρων όντων αυτοίς, οπλίσαι τούτους βουλόμενος.» – «Ο δε μάγιστρος Νικήτας ο Ξυλινίτης των υπερλίαν τυγχάνων υπέθετο τω Αρτεμίω εν Θεσσαλονίκη τυγχάνοντι τοις Βουλγάροις προσελθείν και συνεργία τούτων απολήψεσθαι πάλιν την βασιλείαν. Και ως πείθεται και μετά πλήθους Βουλγάρων ήκεν εις το Βυζάντιον, οιόμενος παρά του λαού προσδεχθήσεσθαι. Των δε της πόλεως μη επιστρεφομένων αυτού, οι Βούλγαροι τούτον πολλών χρημάτων τω Λέοντι προύδωκαν. Και οι μεν απήλθον· ο δε συν τω Γυλινίτη ανήρητο, και η του Ξυλινίτου κτήσις ούσα πολλή δεδήμευτο ξύμπασα. Και άλλοι δε των συνωμοτών του Αρτεμίου εκτάνθησαν, προς οις και ο της Θεσσαλονίκης αρχιε-
    ρεύς.» – «Εκστρατεύσας δε κατά Βουλγάρων ο Κωνσταντίνος [Κων/νος Ε΄ ο Κοπρώνυμος: 718-775, βασ. 741-775] και συμβαλών αυτοίς και πολλούς αποβαλών ου των τυχόντων μόνον στρατιωτών, αλλά και των επισήμων και στραταρχών, μεθ’ ήττης επανέζευξεν.» – «Αύθις δε ο Κοπρώνυμος μετά σφόδραν πολλών τριηρών και δρομώνων κατά Βουλγάρων εξώρμησε, βουλόμενος διά του Ίστρου εις Βουλγαρίαν εμβαλείν. Είτα δεδειλιακώς αναζεύξαι διεμελέτα. Οι Βούλγαροι δε δείσαντες πέμψαντες προς αυτόν σπονδάς θέσθαι προς ειρήνην εζήτησαν και εσπείσαντο επί συνθήκαις του μήτε Βουλγάρους τα Ρωμαίων ληΐζεσθαι μήτε μην Ρωμαίους επιέναι κατά Βουλγάρων. Και επί τούτοις επανελήλυθε. Τινές δε των Βουλγάρων δώροις υποσυρέντες παρά τούτου του αυτοκράτορος εν απορρήτοις εδήλουν αυτώ τα τω άρχοντι σφων βουλευόμενα·» – «Τη γουν αποστασία τη του Θωμά και τοις εμφυλίοις πολέμοις των Ρωμαϊκών ασχολουμένων άδειαν ευρηκότες πάσαν οι προς εσπέραν Αγαρηνοί, οι τον της Ιβηρίας οικούσι κόλπον και λέγονται Ισπανοί, τω σφετέρω προσίασιν αρχηγώ, ον αυτοί καλούσιν Αμερμουμνήν, και ητούντο
    αποικίαν στείλασθαι, διά πλήθος στενοχωρούμενοι. Κακείνος κατένευσε, και τούτους παραλαβών συν τριήρεσιν απέπλευσε τας υπό Ρωμαίους νήσους περιιών τε και ληϊζόμενος. Ως δ’ ήκε και εις την Κρήτην και το ταύτης εγνωκε πάμφορον, τους μεν πλείστους εις λείαν εκπέπομφεν, αυτός δε μετ’ ολίγων εις φυλακήν δήθεν παραληφθείς των νηών πυρ ενέβαλε κατ’ αυτών και πάσας ενέπρησε.» – «Και η βασιλίς την αίτησιν εξεπλήρωσε και οι της από της λεγομένης σιδηράς παρεχώρησε χώρας, η τα Ρωμαίων και Βουλγάρων διώριζε πριν, μέχρι Δεβλετού· ην λαχόντες οι Βούλγαροι κεκλήκασι Ζαγοράν.» – «Το δ’ έθνος των Ρως Σκυθικόν ον των περί τον Ταύρον εθνών στόλω τα του Ευξείνου πόντου κατέτρεχε και αυτή Βυζαντίδι επιέναι διεμελέτα. […] Αλλά και οι εκ Κρήτης Αγαρηνοί τας Κυκλάδας νήσους και τα παράλια εληΐζοντο.» – «Του δε πατριάρχου Στεφάνου εκλελοιπότος Αντώνιος προκεχείριστο πατριάρχης, ος Καυλέας [ο και Βλαχέας] ωνόμαστο. | Των δε Βουλγάρων ενσπόνδων όντων και εμπορίας ποιουμένων μετά Ρωμαίων, οι τοις τελωνήμασιν εφεστώτες άδικα αυτούς εισέπραττον τέλη. […] Τούτοις περιαλγήσας ο βασιλεύς δώροις τους Τούρκους έπεισε τους περί τον Ίστρον, οι και Ούγγροι καλούνται, τοις Βουλγάροις επεξελθείν και όση δύναμις κακώσαι αυτούς.» – «Ιωάννης δε ο Βογάς εστάλη Πατζινάκους εις συμμαχίαν αγαγείν κατά των Βουλγάρων …» – «Ο των Βουλγάρων δ’ εξηγούμενος Συμεών [Συμεών Α΄: 864 ή 865-927, ηγεμονία 893-927] τη Αδριανουπόλει προσέβαλε και ταύτην επολιόρκει. […] Και ο Βούλγαρος Συμεών τα τε κατά Μακεδονίαν και ταπί Θράκης συν βαρεί στρατεύματι εληΐζετο και παρά την πόλιν ελθών αγχού των Βλαχερνών πεποίητο την παρεμβολήν και τω βασιλεί Ρωμανώ εζήτησεν εντυχείν.» – «Ο μέντοι των Βουλγάρων αρχηγετών Πέτρος, της γυναικός αυτού θανούσης, τας προς Ρωμαίους ανακαινίζων σπουδάς ομήρους παρέσχε δύο οικείους υιούς Βορίσην και Ρωμανόν· και ο μεν απεβίω, οι δ’ εκείνου παίδες απελθείν ειάθησαν εις τα οικεία και την πατρώαν αρχήν κατακτήσασθαι. Ενός γαρ των κομήτων των εν Βουλγάροις τέσσαρες παίδες, Δαβίδ, Μωσής, Ααρών, Σαμουήλ, αποστατήσαντες τους Βουλγάρους ανέσειον.»

    

    – «Των δε Τούρκων, των Ούγγρων δηλαδή, τα Θράκης ληϊζομένων, τω Βουλγαρίας έγραψεν άρχοντι ο βασιλεύς Νικηφόρος μη παραχωρείν αυτοίς διαβαίνειν τον Ίστρον και τη Ρωμαίων λυμαίνεσθαι. […] Και τω επιόντι δ’ ενιαυτώ ουχ ήττον των προτέρων οι Ρως τα Βουλγάρων εκάκωσαν.» – «οι βάρβαροι δε τούτο μαθόντες και ο τούτων έξαρχος ο Σφενδοσθλάβος, τους τε Βουλγάρους οπλίσαντες και συμμάχους προσειληφότες Σκύθας, οι Πατζινάκαι κικλήσκονται, και τους την Πανονίαν οικούντας Τούρκους και στρατιάν εις τριάκοντα Πανονίαν οικούντας Τούρκους και στρατιάν εις τριάκοντα μυριάδας αριθμουμένην συστησάμενοι μυριάδας αριθμουμένην συστησάμενοι την Θράκην άπασαν εληΐζοντο.» – «ο τους Ταυροσκύθας εις αμηχανίαν ενέβαλε.» – «Ο μέντοι Σφενδοσλάβος μετά των Ρως επ’ οίκου αναζευγνύς λόχοις περιπίπτει των Πατζινάκων, και πάντες αθρόοι απώλοντο.» – [Σφενδοσλάβος: είναι ο Σβιάτοσλαβ Α΄, γιος του βάραγγου πρίγκιπα Ιγκόρ (εξουσία 914-945) του Κιέβου, αρχηγού των Ρως]. – «Τα των Βουλγάρων αύθις κεκίνητο· ως γαρ η του Τζιμισκή κατήγγελτο τελευτή, τέσσαρσιν αδελφοίς ανατιθέασι την σφετέραν αρχήν, Δαβίδ, Μωυσή, Ααρών τε και Σαμουήλ, οι κομητόπωλοι ωνομάζοντο, ότι υιοί γεγόνασιν ενός των παρ’ αυτοίς επισήμων και λεγομένων κομήτων.» – «Σαρδική: αύτη δ’ εστίν η Τριάδιτζα» – «Του Σαμουήλ δε του των Βουλγάρων εξάρχοντος ου τα Θρακών ουδέ τα κατά Μακεδονίαν μόνα ληϊζομένου, αλλά και την Ελλάδα και αυτήν δε γε την Πελοπόννησον, τον μάγιστρον Νικηφόρον τον Ουρανόν [γ. 10ος – θ. 11ος αι.] εκπέμπει ο βασιλεύς, της δύσεως άρχοντα, ος παρά τω Σπερχειώ ποταμώ του Σαμουήλ κατεσκηνωμένου παρά τη αντικρύς ηπείρω ηυλίσατο. Ότι δ’ ύσε τότε πολλά και ο ποταμός εντεύθεν άπλωτος ην, ανέλπιστος εδόκει τω Σαμουήλ η των Ρωμαίων επέλευσις. Ο Ουρανός δε νυκτός ανερευνήσας και κατά τινα τόπον βατόν κατανοήσας τον ποταμόν, διαβαίνει τούτον ησύχως μετά στρατιάς και αφροντιστούσιν εμβάλλει τους περί τον Σαμουήλ. Και τω αδοκήτω καταπλαγέντες οι βάρβαροι έπιπτον μηδέ χείρας ανταίροντες, και τω Σαμουήλ δε και τω εκείνου υιώ Ρωμανώ πληγαί επηνέχθησαν, και εάλωσαν αν, ει μη τοις νεκροίς συνανεμίχθησαν σώμασι, και ούτω λαθόντες διέφυγον. [το 996 ή 997 μ.Χ.]. Είτα και ο βασιλεύς εξεστράτευσε κατά των Βουλγάρων και των εν Σαρδική φρουρίων καταστρεψάμενος ένια επανήλθεν εις Μοσυνούπολιν. Είλε δε και την μεγάλην Περσθλάβαν και την μικράν και την Πλίσκοβαν διά στρατηγών. Και η Βέρροια δε παρεδόθη αυτώ παρά του Δοβρομηρού, προσχωρήσαντος τοις Ρωμαίοις. Τα μέντοι Σέρβια πολιορκία εάλω και ο την αυτήν φυλακήν εμπεπιστευμένος Νικόλαος, ον Νικολιτζάν ως βραχύν την ηλικίαν ωνόμαζον· ος καίτοι πατρίκιος τιμηθείς απέδρα πάλιν και προς τον Σαμουήλ απελήλυθεν. Είτ’ αύθις κατά Βιδίνης ο βασιλεύς εξεστράτευσε και την πόλιν αιρεί. Εν όσω δε ταύτην επολιόρκει ο βασιλεύς, έπεισιν ο Σαμουήλ τη Αδριανουπόλει αθρόον και πανηγύρεως εκτός τελουμένης τας τε εμπορίας λείαν πεποίητο και αιχμαλώτων πλήθος λαβών υπενόστησε. Την Βιδίνην δε υφ’ εαυτόν ο βασιλεύς ποιησάμενος και επανερχόμενος κατέλαβε παρά τω Αξιώ ποταμώ τον Σαμουήλ αυλιζόμενον· ο Βαρδάριος ούτως παρά τοις παλαιοίς ωνομάζετο. Πολλού δε του ποταμού ρέοντος αμελώς οι βάρβαροι κατεσκήνωντο· ου γαρ αν ποτε δυνηθήναι διαβήναι τον ποταμόν ήλπιζον το Ρωμαϊκόν σύνταγμα. Πόρου δε γνωσθέντος δι’ αυτού ο βασιλεύς διέβη και το στρατόπεδον, και πολλοί μεν των Βουλγάρων απώλοντο, ο δε Σαμουήλ διέδρα, της τούτου σκηνής και της παρεμβολής απάσης διαρπαγείσης. Και την πόλιν δε των Σκοπίων ο βασιλεύς παρειλήφει, δοθείσαν αυτώ παρά Ρωμανού του υιού Πέτρου του άρξαντος των Βουλγάρων, ω η ταύτης φυλακή παρά του Σαμουήλ εμπεπίστευτο.» – «Γνους μέντοι τον Βλαδισθλάβον ο βασιλεύς ου κατά τας επαγγελίας διανοούμενον, επήλθε αύθις τη Βουλγαρία και πολλάς μεν αυτής
    εληΐσαντο χώρας, την δε Αχρίδος πόλιν, εν η τα βασίλεια τοις των Βουλγάρων ωκοδόμηντο αρχηγοίς, πολιορκία λαβών και έτερα φρούρια διά στρατηγών, επανέζευξεν εις την Κωνσταντίνου.» – «Τα δ’ εκτός συμπεσόντα διεξίτω ο λόγος. Οι Πατζινάκαι, Σκύθαι δ’ ούτοι ως έμπροσθεν είρηται, διαβάντες των Ίστρον τη χώρα της Βουλγαρίας ου μικρώς ελυμήναντο. Αλλά τούτοις απελθών Κωνσταντίνος ο Διογένης [έδρασε στις αρχές 11^ου αιώνα] ο του Σιρμίου κρατών [το 1018], ος και δουξ ωνομάσθη της Βουλγαρίας [το 1022 ή 1025], ετρέψατό τε αυτούς και ηρεμείν ηνάγκασε τον Ίστρον διαπεράσαντας. Του βασιλέως δε Βασιλείου [Βασιλείου Β΄: 976-1025] θανόντος δύο ενιαυτών ήσαν φόροι ανείσπρακτοι…» – «Τότε μέντοι Άραβες μεν την Μεσοποταμίαν κατέδραμον, οι δε γε Πατζινάκοι την Βουλγαρίαν και την του Ιλλυρικού παράλιον οι Αγαρηνοί.» – «Είτα μετάγεται ο Δαλασσηνός εκ της Πλάτης και πύργω καθείργνυται. Εάλω δε τότε τοις μεν εκ της Άγαρ τα Μύρα και τοις Πατζινάκοις λεία γέγονε τα Μυσών.» – «Κεκαυμένος Κατακαλών…» – «Των δε Βουλγάρων, ως ήδη ιστόρηται, υπό Βασιλείου του βασιλέως καταπολεμηθέντων και της αυτών βασιλείας καθαιρεθείσης, μέχρι μεν τινος έφερον οι βάρβαροι τον της δουλείας ζυγόν. Είτα τούτον αποσείσασθαι διανενόηντο και εσφάδαζον, αλλά σφίσι το άναρχον εκώλυε το εννόημα. Ανήρ δε τις άσημος μεν το γένος, Δολιάνος καλούμενος, δόλου δε μεστός και δεινότητος, υιόν εαυτόν επιφημίσας του Ααρών, ος του Σαμουήλ του άρξαντος του έθνους ην αδελφός, εκ Βυζαντίου, ως λέγεται, αποδράς και πείσας το έθνος παις είναι του Ααρών, εξ ημιγάμου εκείνω γενόμενος, αλλ’ ουκ εξ εννόμου ευνής, εις βασιλέα τοις βαρβάροις ηρέθη. Εντεύθεν εις φανεράν αποστασίαν εξερράγη το έθνος και εκ ληστείας κεκίνητο και τα Ρωμαίων κατέτρεχε. Στέλλεται τοίνυν στρατηγός τις μετά δυνάμεως, ίν’ ανακόπτη τας επιδρομάς τοις ληστεύουσιν. Ο δε κακώς τοις υπ’ αυτόν προσφερόμενος εξηρέθισε τούτους καθ’ εαυτού και απώλετο αν, ει μη απέδρα νυκτός. Η γουν υπ’ αυτόν στρατιά δείσασα προς αποστασίαν εχώρισε και τινα εξ αυτών Τειχομηρόν κεκλημένον, εκ δε γένους φύντα Βουλγαρικού, αρχηγόν εαυτοίς προχειρίζονται και βασιλέα Βουλγαρίας αυτόν ονομάζουσι. Και τα των Βουλγάρων διήρητο, των μεν τω Δολιάνω, των δε τω Τειχομηρώ προσρυϊσκομένων. Αλλά δόλω μετήλθεν ο Δολιάνος τον αντικαθιστάμενον· μετακαλείται γαρ αυτόν επί κοινωνία της αρχής και της προς Ρωμαίους μάχης· και ος πείθεται. Επεί ουν ηνώθησαν άμφω οι αρχηγοί και το πλήθος των Βουλγάρων συνήθροιστο, ο Δολιάνος προς τους συνειλεγμένους έφη μη αν ποτε σωθήσεσθαι το των Βουλγάρων έθνος υπ’ αρχηγών δυοίν κυβερνώμενον, και ‚εκ την σωτηρίαν υμών βούλεσθε, τον ένα εξ ημών ποιήσατε εκποδών· ει μεν ουν εμέ του γένους είναι του Σαμουήλ οίδατε, αποσκευάσασθε τον Τειχομηρόν· ει δ’ ου τούτο, αυτώ μεν εαυτούς υποτάξατε εμέ δ’ εκ μέσου ποιήσατε‛. Επί τούτοις θρους ήρθη, και οι την βασιλείαν ξύμπαντες επευφήμησαν, και ο Τειχομηρός κατελεύσθη. Ο δε Δολιάνος αυτοκράτωρ γενόμενος είλε τε το Δυρράχιον και κατά της Ελλάδος εχώρησε και τα Νικοπολιτών προσεποιήσατο, των εν αυτοίς εκόντων προσχωρησάντων αυτώ, επεί μη έφερον την του ορφανοτρόφου απληστίαν και το ακόρεστον. Και ο μεν ούτως λείαν Μυσών το του λόγου τα Ρωμαίων έθνη ετίθετο. […] Αλλ’ εκείνος ζήλω ρωννύμενος και αντεπάγων τη ασθενεία το πρόθυμον επί τους Σκύθας χωρεί, και ην το πράγμα θαύματος άξιον. Νυκτός γαρ τη νόσω καταπονούμενος και ουκ αν ες αύριον αναστήσεσθαι προσδωκόμενος, ο δε ημέρας άρτι φανούσης έφιππός τε ωράτο και προήει της στρατιάς. Ως δ’ εν τοις των Σκυθών τούτων ορίοις εγένετο, ητοιμάζετο προς αντιπαράταξιν.» – «Αποδράς γαρ τις εκ Βυζαντίου Σκύθης ανήρ, Βοϊσθλάβος ονομαζόμενος, και χείρα περί αυτόν συλλέξας καν τοις όρεσιν τοις Ιλλυριοίς εμφωλεύων ως τις άγριος θηρ, τα πρόσοικα τοις όρεσι τούτοις έθνη και Ρωμαίοις υπήκοα εληΐζετο, Τριβαλλούς τε και Σέρβους και όσοι τούτοις ομογενείς. Ως δ’ ουν ηγγέλη τούτο τω βασιλεί, γράφει τω εις το Δυρράχιον άρχοντι τω Στεφάνω συμβαλείν· και τούτο γαρ ο Βοϊσθλάβος ωνόμαστο. Ο δε ατέχνως εγχειρήσας τη προς εκείνον μάχη (ην γαρ στρατηγικής εμπειρίας αμέθεκτος), μεγάλης τοις μετ’ αυτού στρατευομένοις εγένετο παραίτιος συμφοράς, αυτός μεν μόλις μετά βραχέων σωθείς, το δ’ άλλο στράτευμα σύμπαν καταστρώσας εκεί, μηδέ χειρί δυνάμενον χρήσασθαι και τους αναιρέτας αμύνασθαι.» – «τοίνυν την Ορεστιάδα οικών (ούτω δε πάλαι η πόλις εκαλείτο του βασιλέως Αδριανού) τους Μακεδόνας είχε προσέχοντας αυτώ ως δη τινι κρείττονι.» – «Οι δε Μακεδόνες βωμολοχίας όντες εθάδες, ιδόντες τον βασιλέα, οι μεν άντικρυς εξύβριζον εις αυτόν, οι δε και χορούς συνιστώντες μέλη τε τινά σχεδιάζοντες κωμωδίας ωρχούντο και ήδον ταύτα, τοις ποσίν επικροτούντες την γην.» – «Μέχρι μεν ουν τούδε μάχας εμφυλίους ο λόγος διηγησάμενος μεταβήσεται νυν προς μάχας βαρβαρικάς. Προκείσθω δε των άλλων των Ρως η επέλευσις. Τούτο το έθνος και άλλοτε πλειστάκις κατά Ρωμαίων εγένετο, ηττηθέν δε τέλος και σπονδάς πεποίητο προς Ρωμαίους και κήδος, ίνα διά την αγχιστείαν προς ομόνοιαν τα γένη συνδέοιτο, και παρ’ αλλήλους εφοίτων εμπορευόμενοι. Ήσαν γουν και τότε Ταυροσκύθαι πολλοί παρά τη Κωνσταντίνου, τα εαυτών αποδιδόμενοι και τα παρ’ ημίν εξωνούμενοι. Συνέβη δε τισι των Σκυθών έριν γενέσθαι προς Ρωμαίους τινάς, πληγαί δ’ επηκολούθουν ταύτη και τραύματα, τοις δε παρείποντο θάνατοι και τοις θανούσι και είς τις των επισήμων παρ’ αυτοίς συνηρίθμητο.» – «Είς μεν δη πόλεμος βαρβαρικός ουτοσί δεδιήγηται, ειρήσθω δε και ετέρα τις συγκίνησις έθνους, η τότε την εώαν διέλαβε και μέχρι του νυν αυτήν επιβόσκεται, τους Τούρκους φημί. Εισί μεν ουν ούτοι γένος Ουννικόν οικούν τα προσάκτια των Καυκασίων ορών, πολυπληθές και αυτόνομον. Επεί δ’ η Περσών αρχή ή μάλλον η Μακεδόνων, η την Περσών βασιλείαν καθείλεν, υπό Σαρακηνών καθήρητο…» – «το δε των Πατζινάκων έθνος αύθις κατά την Ευρωπαίαν μοίραν κεκίνητο· Σκυθικόν δε το έθνος και πολυάνθρωπον, πέραν Ίστρου νεμόμενον. Ην δε τότε του έθνους άρχων Τυράχ, ανήρ το μεν γένος παρά το έθνος λαμπρός, το δε ήθος νωθής. Έτερος δε τις Κεγένης καλούμενος, άσημος μεν όσον εις γένους αναφοράν, ανήρ δε ρέκτης τε και δραστήριος ων και πολλάκις εν πολέμοις ανδραγαθήσας παρά του έθνους περίλητο.» – «Το πλήθος δε [των Πατζινάκων] το λοιπόν χρήσιμον ενομίσθη γενέσθαι Ρωμαίοις, ει τα όπλα αφαιρεθέν εις την των Βουλγάρων χώραν κατοικισθείη, έρημον ούσαν την πλείονα, προ μικρού του έθνους εκείνου καταλυθέντος· ο και γέγονε του βασιλέως κελεύσαντος. Ο δε γε Τυράχ συν τοις εξόχοις του έθνους ήχθη προς τον κρατούντα και του θείου καταξιωθέντες βαπτίσματος αξιώμασι λαμπροίς ετιμήθησαν. Ως δε μάχαι τότε Ρωμαίοις μετά των Τούρκων ήσαν κατά την εώαν, πεντεκαίδεκα χιλιάδας Πατζινάκων ο αυτοκράτωρ επιλεξάμενος και καθοπλίσας αυτούς ίππους τε παρασχόμενος και επιστήσας στρατάρχας αυτοίς εκ των ομογενών εν Χρυσοπόλει διεπέρασεν, εις Ιβηρίαν κελεύσας απελθείν, τάξας αυτοίς και προηγήτορα της οδού.» – «ο Κομνηνός Ισαάκιος, ο δε λοιπός ο Κεκαυμένος Κατακαλών, ω Κολώνεια η πατρίς, ον και δούκα Αντιοχείας τυγχάνοντα άμα τη αναρρήσει παρέλυσε της αρχής…» – «και τον Βρυέννιον σχειν συνίστορα και συλλήπτορα του επιχειρήματος, όντα τε των επιφανών και στρατηγούντα των εκ Μακεδονίας δυνάμεων και την της Καππαδοκίας περιεζωσμένον αρχήν…» – «Ο δε Κομνηνός κατά των Ούγγρων και των Σκυθών, οι Πατζινάκαι λέγονται, εκστρατεύσας τοις μεν Ούγγροις ειρήνην αιτησάμενος εσπείσαντο. Κατά δε των Σκυθών ορμήσαντι οι μεν άλλοι υπέκυψαν και ειρήνευσαν<» – «Του γαρ των Ούζων έθνους (Σκύθαι δε τούτο εστι των Πατζινάκων και κατά γένους υπεροχήν και κατά πλήθους υπερβολήν παρά τοις Σκυθικοίς προτιμώμενον έθνεσι) τον Ιστρον παγγενή διαβαίνοντος, επειράθησαν μεν οι των παριστρίων πόλεων άρχοντες (ήσαν δε ούτοι ο μάγιστρος Νικηφόρος ο Βοτανειάτης [Νικηφόρος Γ΄ Βοτανειάτης: 1002-1081, βασ. 1078-1081] και ο μάγιστρος Βασίλειος ο Αποκάπης [;-1083]) απείρξαι αυτοίς την διάβασιν, ου μέντοι γε ηδυνήθησαν. Αλλά συμμίξαν σφίσι το βάρβαρον την τε συνούσαν αυτοίς κατηγωνίσατο στρατιάν και τους ειρημένους άνδρας και άμφω δορυαλώτους απήγαγον και διαβάντες τον Δάνουβιν την περί αυτόν χώραν επλήρωσαν άπασαν. Ήσαν γαρ, ως λόγος, υπέρ εξήκοντα χιλιάδας οι αίρειν όπλα δυνάμενοι· όθεν ορμώμενοι την τε Μακεδονίαν εληΐζοντο και μέχρις Ελλάδος προήεσαν. […] Ενσκήψαντος γαρ εκείνω λοιμού, και κακωθέντι σφοδρώς εξ αυτού οι τε Πατζινάκαι και οι παρακείμενοι Βούλγαροι ησθενηκότι επέθεντο και άρδηναυτό διεφθάρκασι, μόλις των ηγεμόνων μετ’ ολίγων δυνηθέντων διαβήναι τον Ίστρον.» – «της Σαρδικής γεγονώς και Πατζινάκοις εκεί…» – «Τω τρίτω δ’ έτει της βασιλείας αυτού [του Αλεξίου Κομνηνού:
    1048/1056-1118, βασ. 1081-1118] το των Χροβάτων έθνος, ους δη και Σέρβους τινές καλούσι, κεκίνητο, την των Βουλγάρων χώραν επικεχειρηκός κατασχείν. Αλλά μην και τινα ταύτης κατεσχηκός, πολλαίς δε μάχαις και φθορά πολλών εκατέρωθεν των τε κατισχημένων εκπέπτωκε και καταπολεμηθέν των Ρωμαϊκών ορίων εξώσθη και εις τα σφέτερα ήθη μένειν ηνάγκαστο.

    

    

    Δούλος δε τις του πατρός τούτου του αυτοκράτορος Νέστωρ όνομα, βεστάρχης δε το αξίωμα, δουξ των Παριστρίων προχειρισθείς ήρεν όπλα κατά του βασιλέως. Ομαιχμίαν γαρ θέμενος μετά τινος αρχηγού Πατζινάκων, ος εκαλείτο Τατούς, εις την των πόλεων βασιλεύουσαν παρεγένοντο και παρενέβαλον προ αυτής. […] απανίσταται μεν της πόλεως, τα των Θρακών δε και τα των Μακεδόνων ληΐζεται και όσα τούτοις της Βουλγαρίας παράκεινται και εις την των Πατζινάκων μεταχωρεί.» – «ο γαρ πρόεδρος Νικηφόρος ο Βρυέννιος [ο αποστάτης] δουξ Δυρραχίου τυγχάνων [το 1077] …» – «Των Μακεδόνων μέντοι καταληφθέντες πολλοί οι μεν έπεσον, οι δ’ εάλωσαν. | Εν τοσούτω δε και Πατζινάκων πλήθος επήλθε κατά της Αδριανουπόλεως και περί ταύτην παρεμβαλόντες την πέριξ αυτών εληΐζοντο χώραν, ους ο Βρυέννιος δεξιωσάμενος χρήμασι μεταναστήναι της πόλεως έπεισε.» – «Ο δε πρωτοπρόεδρος Νικηφόρος ο Βασιλάκιος, του Βρυεννίου γενόμενος επί τω Δυρραχίω διάδοχος, και αυτός έρωτα της βασιλείας ενεκυμόνησε και στρατιάν αθροίσας συν αυτή προς Θεσσαλονίκη ανήει.» – «Όθεν και κατ’ αυτού ο Κομνηνός Αλέξιος στέλλεται, τιμηθείς σεβαστός, και κατά Θεσσαλονίκην γενόμενος και τω Βασιλακίω συμμίξας τους περί εκείνον κατετροπώσατο κακείνον εις την της Θεσσαλονίκης συμφυγόντα ακρόπολιν πολιορκία εζώγρησε και τους οφθαλμούς εξέκοψε του ανδρός κελεύσει βασιλική.» – «Στέλλεται τοίνυν ο Στραβορωμανός, μέγας εταιρειάρχης τότε γενόμενος…» – «Νέμτζοι: έθνος δ’ οι Νέμιτζοι Κελτικόν» – «σύμμικτον πλήθος εκ Θρακών τε και Μακεδόνων και Ρωμαίων άλλων και βαρβάρων συνεστηκός…» – Ο Κομνηνός εκστράτευσε κατά του Φράγγου Ρομπέρτου στο Δυρράχιο, αλλά «οι δε βάρβαροι τη νίκη πεφυσημένοι ομόσε κατά πάντων εχώρουν και είλον των πολισμάτων τινά, ων ήσαν η Καστορία τε και η Λάρισσα…» – «Κατά τούτους τους χρόνους και του των Πατζινάκων έθνους συγκίνησις γέγονεν, εκ των σφετέρων ηθών μεταναστεύσαντος εις χώραν Ρωμαϊκήν και την Θράκην πάσαν και την Μακεδονίαν ληϊζομένου.» – «Ώλετο μεν ουν πολύ τι του Σκυθικού, οι λοιποί δε συνελαμβάνοντο και ήσαν υπό δεσμοίς και εις δουλείαν οι αιχμαλωτεύσαντες αυτούς απεδίδοντο. Ο δ’ αυτοκράτωρ πλήθος απολεξάμενος σφριγώντων και ρωμαλέων εις το των Μογλένων θέμα τούτους συν γυναιξί και τέκνοις κατώκισε και τάγμα τούτους κατέστησεν ιδιαίτατον· οι και μέχρι το δεύρο κατά διαδοχάς διαμένουσιν, εις επίθετον σχόντες τον τόπον, εν ω κατωκίσθησαν, και Πατζινάκοι Μογλενίται καλούμενοι.» – «Αύθις δ’ επανάστασις ετέρα [μετά εκείνη των Βογομίλων] κατά του αυτοκράτορος γέγονε, και ο ταύτην συστησάμενος υιόν έλεγεν εαυτόν είναι του βασιλεύσαντος Διογένους, ος Κομάνων πλήθος εταιρισάμενος εις ταπί Θράκης τε χωρία γενόμενος και την χώραν κεραΐζων και ληϊζόμενος απήτει τους εν ταις πόλεσι δέχεσθαι τε αυτόν και αξιούν βασιλικής αναρρήσεως. Είτα εις τι πολίχνιον των Θρακικών απελθών απατηθείς τε παρά των εν αυτώ και αναρρηθείς εισελθών τε μετ’ ολίγων εντός συνεσχέθη και εξεκόπη τους οφθαλμούς. Και ούτως η επιχειρηθείσα παρ’ αυτού τυραννίς διελέλυτο, των Κομάνων, όσοι μη διεφθάρησαν, εις τα ήθη παλιννοστησάντων τα σφέτερα.»

86. Ευστάθιος (επίσκοπος) Θεσσαλονίκης (1110-1198): «Ότι τους Γέτας Διονύσιος μεν προς βορράν του Ίστρου οίδεν, ως ανωτέρω είρηται· καθά και τους Σαρμάτας, οι έθνος εισί Σκυθικόν. Ηρόδοτος δε μέρος οίεται είναι των Θρακών τους Γέτας, ο δε Γεωγράφος εφ’ εκάτερα του ποταμού οικείν αυτούς ιστορεί, ως και τους Μυσούς και τους Θράκας. […] Γέται, φησί, και τοις Ρωμαίοις φοβεροί, διαβαίνοντες τον Ίστρον, και λεηλατούντες τους τε Ιλλυριούς και τους Θράκας και τους Μακεδόνας. […] Ιστορεί δε [ο Ηρόδοτος] και ανδρειοτάτους Θρακών τους Γέτας και δικαιοτάτους. […] Ότι τους Δάκας Δάους εκάλουν τινές. Φησίν ουν και ο Γεωγράφος, ότι οι Δάκαι Δάοι ποτέ ωνομάζοντο. […] Λέγει δε [ο Ηρόδοτος] και ότι παρά τοις Αττικοίς ως επί πολύ τα των οικετών ονόματα Δάοι και Γέται. Φέρεται δε και ιστορία, και νοτιωτέρους του Ίστρου Δάκας είναι· φασί γαρ ότι Αυρηλιανός [214-275, βασ. 270-275] τους περί την Δακίαν απωκισμένους Ρωμαίους εκείθεν εξαγαγών διά τους εν τη περαία του Ίστρου κινδύνους εν μέση τη Μοισία καθίδρυσε, την χώραν ονομάσας Δακίαν.» – «Το γαρ Σκυθικόν ληστρικόν της ετέρας περαίας του ποταμού καταπηδήσαν, δεινά ποιήσειν μεμελέτηκεν, επιτετηρηκός καιρόν όμοιον μεν τω έναγχος φθάσαντι τα γε εις νύκτα υετώ πολλώ διάβροχον εκείνην και σκοτομήνιον, τω παντί δε άλλως εκείνου χείρονα.» – «Τι δε ου μέλλουσιν ούτω πάσχειν οι την Σερβικήν ισχύν και οφρύν χθες που βραχέων μαθόντες…» – «Και ο Σκύθης όχλος ουκ έφθη δραμών επί τα έμπροσθεν, και λυγισθείς, ει τινες αντισταίειν προς γενναιότητα, επαφίεσι τας όψεις τοις όπισθεν, και του φεύγειν γίνεται· άμα ήγγισε, και ανά πόδας εχώρησεν.» – «Τοιούτοι δη όντες οι δρομάδες νομάδες ούτοι Σκύθαι, ως ούτως ειπείν, άτοποι, οι εν ανθρώποις θήρες, οι εν θηρίοις, ως αν τολμήσας είποι τις, άνθρωποι, ουκ έχουσιν ενδιδόναι λαβάς τοις εγκρατώς εθέλουσι δράττεσθαι·» – «Και αφίημι αναπολείν εις νουν τον της Κομνηνικής βασιλείας παμφαή αστέρα Ιωάννην, […], τον Σκύθην εκείνον απειροπληθή όμιλον παρεστήσατο, […] πανσπερμίαν Σκυθικήν κατασπαρήναι μυριαχού της Θράκης ιστόρησε, και έως και εις αυτήν Μελαντιάδα, ην η παρεφθορυία γλώττα Μελιτίδα εθέλει καλείν. Και ούπω μέγα ουδέ τούτο κακόν τη των Ρωμαίων γη, ει τις την Βουλγαρικήν και άμα Βλαχικήν έφοδον άγει αναιδευσαμένην ην ότε και κατ’ αυτής εν χρω της Μεγαλοπόλεως.» [Η Μελαντιάδα ή Μελανδησία, κώμη της Ανατολικής Θράκης, 20 χλμ. από την Κωνσταντινούπολη.] – «είπερ άρτι το Σκυθικόν άγριον φύλον μέμηνεν» – «της νυν εκδρομής και κατά Σκυθών σπουδαιοτάτης εφόδου» – «εις το πάλαι ποτέ Σκυθικόν· Σκύθαις γαρ φασιν ουδέν επεχωρίαζεν ίδιον, ότι μη ξίφος και σκύφος…» – «και τα Κελτικά θανάσιμα εκ μέθης παίγνια, και τα κατά Σκύθας, παρ’ οις άνθρωποι αναρριπτούμενοι εις ύψος, είτα κατιόντες λόγχαις ορθαίς πεπηγυίαις περιεπείροντο.» – «πολυπλάνητος και αυτός [ο Κομνηνός Αλέξιος], και μακρά περιοδεύσας· είγε προς τοις άλλοις και διά Ταυρικής και Σκυθίδος γης ελθών, διά τον Ανδρόνικον μυρία έκαμε.» – «κώον γαρ διάλεκτον το πρόβατον είναι τίθενται» – «Απαλλάττοι δε αυτόν αεί και της των Κιμμερίων Σερβιωτών γης, αποκαθιστών εις την Ελλαδικήν, την ηλιώδη, την αιθριάζουσαν·» – «Και ΢έσωστρις δε, φασίν, ο Αιγύπτιος πολλήν περιεληλυθώς γην πίναξί τε δέδωκε την περίοδον, και της των πινάκων αναγραφής ουκ Αιγυπτίοις μόνον, αλλά και Σκύθαις εις θαύμα μεταδιδούναι ηξίωσε.» – «Οι δε Σκύθαι Ασιανοί εισι κατά τον Διονύσιον· ούκουν απλώς Ευρωπαία πάντα τα βόρεια του Τανάϊδος…» – «Ότι έθνος Σκυθικόν οι Αριμασποί…» – «αρί μεν γαρ το έν Σκυθιστί, μασπός δε οφθαλμός» – «Ότι προς βορράν Ευξείνου η Μαιώτις λίμνη, και ότι Σκύθαι αυτήν αμφινέμονται και εις αυτήν τερματούνται.» – «Ελώδη γαρ τα τέμπεα, ως και τα Θετταλικά Τέμπεα δηλοί, ομοίως και τα Μηδικά.» – «Φησί δε ο αυτός Γεωγράφος [Διονύσιος ο Περιηγητής: 2ος αι.

    μ.Χ.] και ότι ο Ίστρος ποτέ Ματόας ελέγετο, ό έστι κατά Έλληνας άσιος [= βαλτόμπουφος]·» – «Ότι προς βορέαν τω Ίστρω έθνη κείται ταύτα, Γερμανοί, Σαμάται, ήτοι Σαρμάται, κατά έλλειψιν του ρ αμεταβλήτου, ως προγέγραπται, και Γέται και Βαστάρναι, Δακών τε άσπετος γη, και Αλανοί και Ταύροι οι και Ρώσοι, οι περί τον Αχιλλέως δρόμον, και Μελάγχλαινοι και Ιππημολγοί, περί ων εν τοις εις την Ιλιάδα γέγραπται, και Νευροί και Ιππόποδες οι κατά τινας Χάζαροι, και Γελωνοί και Αγάθυρσοι· και ούτοι μεν βόρειοι. Προς νότον δε τω Ίστρω Γέρραι, και Φρίκια ερυμνά άστεα, και Παννόνιοι οι κατά τινας Βούλγαροι, και Μυσοί Θρακών βορειότεροι, και Θράκες αυτοί απείρονα γαίαν έχοντες. Τούτων δε των εθνών περί μεν Γερμανών ερρέθη το αραούν, περί δε των εφεξής ειρήσεται, ει τι λόγου άξιον τω επιτέμνοντι.»

    

    – «Ότι τους Γέτας Διονύσιος μεν προς βορράν του Ίστρου οίδεν, ως ανωτέρω είρηται· καθά και τους Σαρμάτας, οι έθνος εισί Σκυθικόν. […] Εγένοντο δε ποτε οι Γέται, φησί, και τοις Ρωμαίοις φοβεροί, διαβαίνοντες τον Ίστρον, και λεηλατούντες τους τε Ιλλυριούς και τους Θράκας και τους Μακεδόνας.» – «Ότι τους Δάκας Δάους εκάλουν τινές. Φησίν ουν και ο Γεωγράφος, ότι οι Δάκαι Δάοι ποτέ ωνομάζοντο. […] Ο δε Εθνικά γράψας [Στέφανος ο Βυζάντιος] και πλησίον του ποταμού Βορυσθένους φησί την Δακίαν διήκειν, περί ου Βορυσθένους κατωτέρω ρηθήσεται. […] Φέρεται δε ιστορία, και νοτιωτέρους του Ίστρου Δάκας είναι· φασί γαρ ότι Αυρηλιανός τους περί την Δακίαν απωκισμένους Ρωμαίους εκείθεν εξαγαγών διά τους εν τη περαία του Ίστρου κινδύνους εν μέση Μυσία καθί-
    δρυσε, την χώραν ονομάσας Δακίαν.» – «Ηρόδοτος δε ου μόνον Γελωνόν και Αγάθυρσον υιούς Ηρακλέος λέγει, αλλά και Σκύθην νεώτατον και γενναιότατον, ους εγέννησε Ηρακλής ελθών εις την των Σκυθών γην […] Τους δε Γελωνούς Έλληνας το αρχαίον είναι φησί γης εργάτας.» – «Ότι μετά Τυρρηνούς και Πελασγούς το των αγαυών Λατίνων μέρμερον έθνος […] Και σημείωσαι ότι κατά τον Διονύσιον ιδίως Λατίνοι οι μετά τους Τυρρηνούς και τους Πελασγούς ελέγοντο, εν οις και οι περί την Ρώμην.»

87. Νικόλαος Καλικλής (τέλη 11ου – αρχές 12ου αι.): «πολλάς μοι καθυπετάξας, πόλεις εθνών και χώρας, / τας νίκας ανεβίβασες υπέρ την κορυφήν μου. / Εμπέπλησμαί σου των καλών, αρκεί μοι· μέχρι τίνος; / Πάσης εκράτησα δυσμής, της έω κυριεύω. /
    Σκύθης μοι κλίνει τράχηλον και Πέρσης προσκυνεί με, / και πάσα γλώσσα και φυλή, προσπίπτει τοις ποσί μου.» – [Ο Σπυρίδων Λάμπρος σημειώνει: «τους ύμνους τούτους έχουσι προκαλέσει προηγηθείσαι νίκαι του Ιωάννου Κομνηνού (Ιωάννης Β΄ Κομνηνός, 1087-1143, βασ. 1118-1143) εν τη Ανατολή και τη Δύσει, παρά τον Δούναβιν και τον Άλυν, κατά Περσών και Σκυθών. Και Πέρσας μεν ονομάζει ο υμνογράφος, καθ’ α και άλλοι των Βυζαντίνων επί το αρχαϊκώτερον, τους Τούρκους. Πρόκειται δ’ ενταύθα περί των Σελδσούκων Τούρκων. Σκύθαι δε είνε ενταύθα οι Πατζινάκαι, καθ’ αν αντεπεξήλθεν ο Ιωάννης επιδραμόντων την Μακεδονίαν. Και τους μεν Τούρκους επολέμησεν επί μακρόν και επανειλημμένως εν τη Μικρά Ασία και μέχρι του Άλυος, εις δε τον Ίστρον εισέπλευσε πράγματι εκ του Πόντου χάριν καταπολεμήσεως του βασιλέως των Ούγγρων Καλομανού, ήτις εκστρατεία δίδει εις τον υμνογράφον το δικαίωμα να είπη και περί της Δύσεως ως κορεσθείσης της μορφής του αυτοκράτορος. Και οι μεν Πατζινάκαι εξενικήθησαν τω 1122, οι δε Ούγγροι τω 1124, ώστε πάντως μετά τα έτη ταύτα εποιήθησαν οι ύμνοι.….] – «Πάππος γαρ Αλέξιος, ευσεβής άναξ, / ο σκήπτρα Ρώμης προσλαβών άθλον μέγα / φρενών σταθηρών και βριαράς παλάμης. / Πατήρ δε βλαστός πορφύρας Ιωάννης, / ον εν μάχαις έφριξε Πέρσης τοξότης, / Σκύθης αμαξεύς. Ιταλών γαύρον γένος / και γης έω σχοίνισμα και δυσμών όροι.» – «και Τριβαλλοί δουλούμενοι, Δαλμάτες προσκυνούντες· / και Παιονίας αρχηγός σον υποφρίσσων κράτος» – [Δηλ., ο Νικ. Καλλικλής αναφέρει Βουλγάρους, Σκύθες, Παίονες, Ιταλούς, Δαλμάτες, Σριβαλλούς κ.ά., που, λίγο πολύ, διάφοροι μελετητές σχετίζουν ποικιλοτρόπως με τους Βλάχους, ενώ σε έναν στίχο του ρητά αναφέρει ότι οι Σκύθες οι Αμαξόβιοι είναι στο γένος Ιταλοί!]

88. Ιωάννης Τζέτζης (1110-1180 ή 1185): «Και τότε πάντες συν ναυσίν ήλθον εις την Αυλίδα, / και Αχιλεύς δε συν αυτοίς, υιός ων του Πηλέως / και Θέτιδος της θυγατρός Χείρωνος φιλοσόφου, / Ούννων Βουλγάρων στράτευμα και Μυρμιδόνων άγων / πεντακοσίους αριθμώ μετά και δισχιλίων, / στόλων νηών πεντήκοντα, στρατοπεδάρχην έχων, / τον Μενοιτίου Πάτροκλον υιόν και Φιλομήλας·» – «Ως Οδυσσεύς και Νέστωρ δε μετά του Παλαμήδους / απανταχού διήρχοντο πάντας στρατολογούντες, / οι μεν γυναικωδέστεροι και των δειλών ανθρώπων, / οίος ο Σικυώνιος Εχέπωλος εκείνος, / ο Κύπριος Κινύρης δε, και τινες των ετέρων, / ατράκτους επελέγοντο, ήγουν την οικουρίαν. / Και γαρ ο μεν Εχέπωλος διά το μη στρατεύσαι / Αίθην ίππον εξαίρετον τω βασιλεί δωρείται, / ο Κύπριος Κινύρης δε θώρακα, θαύμα ξένον. / Ο δ’ Αχιλεύς, ως ήκουσε δι’ εκστρατείαν λόγους, / ηρωικόν αναπηδά και τρέχει προς την μάχην, / αφροντιστήσας και μητρός και ταύτης μαντευμάτων.» – «οίος ο Σικυώνιος Εχέπωλος εκείνος», με υποσημ.: «(459) Β, οίον ο συκεώνιος εχέπωλος. C οίον et quod scripsi, sequntes Homerum Il. 23. 296, 299. Scholicem in C et in Anecd. Oxon. t. 3, p. 378: Σικυών εστίν η χώρα των Ελλαδικών Βλάχων. Nota res est Malala Hron. 4, init Sicyonios scrioribus temporibus dictos fuisse Ελλαδικούς· των Σικυωνίων, των νυνί λεγομένων Ελλαδικών. Sed in nomine Βλάχων haereo.» Παρόμοια διατύπωση: «V. 458. Ad voc Σικυώνιος – Σικυών εστίν η χώρα Ελλαδικών Βλάχων.» – «εκ της Βερροίας <apogr. βερροίας> ης είχε την επαρχίαν και των Σελών, ου των περί Λάρισσαν, ων Όμηρος μέμνηται, <Ιλ. Π 235> οι νυν χωρίον υπάρχοντες εντελές, Σελουστιάνοι λέγονται, αλλ’ υπό ΢ελών ***ω παραρρεί ο ποταμός ο Στρύμων και η Βοιβηΐς λίμνη <apogr. Βηβηΐς> Βέρβισζα νυν καλουμένη βαρβαρικώς, ως και οι Σελοί ούτοι Σέλητζα.» – «Ο Σκύθης ο Ανάχαρσις, είς των σοφών υπάρχων, / Εν ταις Αθήναις προσελθών τη Σόλωνος οικία, / Ήιτει φιλίας προς αυτόν τον Σόλωνα ποιήσαι. / Σόλωνος δ’ αποπέμποντος τω λέγειν αυτώ τάδε, / Προς την πατρίδα την σαυτού ελθών σοι ποίειν φίλους, / Έφησεν ο Ανάχαρσις· συ τοιγαρούν, ω Σόλων, / Ων εν πατρίδι τη σαυτού, ποίει φιλίας προς με. / Σόλων θαυμάσας δε λοιπόν γίνεται τούτω φίλος. / Τοις παραλλήλοις
    Πλούταρχος γράφει την ιστορίαν.» – «Σκύθης μεν ην, ως έφημεν, ο ρήτωρ Δημοσθένης.» – «Παίονες δε οι Βούλγαροι. μη πείθου τοις βουβάλοις, / ‚Άλλους τινάς τους Παίονας νομίζειν παρά τούτους, / Οι Άξιον νομίζουσιν έτερον τον Βαρδάρη, / Και Αξειόν, ουκ Άξιον φασι γραφή διφθόγγω, / Ώσπερ μηδέ ακούσαντες επών των Ομηρείων‛. / ‚Αυτάρ Πυραίχμης άγε Παίονας αγκυλοτόξους, / Τηλόθεν ένθεν έλεξεν, απ’ Αξίου ευρυρέοντος‛.» – «Τους Κιμμερίους οι πολλοί έθνος φασίν υπάρχειν / Περί τον Ταύρον των Σκυθών και την Μαιώτιν λίμνην, / Οίπερ αφώτιστοί εισιν, ήλιον ουχ ορώντες. / […] || Όμηρος Κιμμερίους δε παρ’ Ιταλίαν λέγει, / Και αφωτίστους εισαεί τούτους φησίν υπάρχειν. / Και τούτο θόρυβον πολύν τοις φυσικοίς παρέσχεν. || Εισί δε οι Κιμμέριοι μέρος βραχύ και δήμος / Έθνους τινός Ιταλικού. αι δε οικήσεις τούτοις / Εν φάραγξι και κοίλοις δε καταδένδροις τόποις. / Και ούτω ήλιος αυτοίς ουδόλως επιλάμπει. / Εκεί και λίμνη τις εστι Σιάλα καλουμένη, / Ήι και φύλλα πίπτοντα βυθίζεται των δένδρων.» – «Οι Σαυρομάται Σκύθαι δε, ους περαντάδας λέγεις.» – «Και τούτο γίνωσκε καλώς, μηδέ σε λανθανέτω, / Ως Αβασγοί και Αλανοί και Σάκαι δε και Δάκαι, / Οι Ρως και Σαυρομάται δε και οι ιδίως Σκύθαι / Και παν οπόσον πρόσοικον έθνος πνοαίς Βορέου / Κοινώς κατονομάζονται Σκύθαι, Σκυθών τη κλήσει.» – «Δύο Μυσίας είπον σοι πρότερον πεφυκέναι. / Νυν δε Μυσούς μοι νόησον λέγειν τους παρ’ Ολύμπω. / Η Ιερά δε σύζυγος υπήρχε του Τηλέφου, / Εφ’ άρματι δ’ εμάχετο, και αι συν ταύτη πάσαι.» – «Ωξιανούς ιχθύας μοι ταρίχους είναι νόει, / Οίπερ βαρβάρως και κοινώς βερζίτικα καλούνται. / Οι δε Σογδίας κάτοικοι, Χάζαροι και Χερσώνες, / Από του Ώξου ποταμού, ος σφων τη χώρα ρέει, / Ωξιανοί καλέονται, ίνα και ιωνίσω.» – «ουδ’ ως ο Σόλων τον Σκύθην εκείνον Ανάχαρσιν αποπέμπομαι.» – «Αμαζονίδας μεν και Σκυθίδας ακήκοα και Σαυροματών τας γυναίκας στρατεύεσθαι και τας Σακίδας και Μασσαγέτιδας» – «Ου δε Αναχάρσιδος επαΐετε λέγοντος· ‚εμοί πάντες Έλληνες σκυθίζουσι‛· τούτο γαρ ατεχνώς έοικε τοις ειρημένοις υπό του ημετέρου σκυτοτόμου. ‚εάν γαρ μη γνω την δύναμιν της φωνής, έσσομαι τω λαλούντι βάρβαρος· και ο λαλών εν εμοί βάρβαρος‛· τω όντι γαρ, ώσπερ τοις Έλλησι Ιλλυροί και Παίονες και Ταυλάντιοι και Ατιντάνες βαρβαρίζειν δοκούσιν, ούτως την εκείνοις και τοις άλλοις, όσοι της Ελλάδος φωνής επαΐειν ου δύνανται, Ατθίς και Δωρίς Αιολίς και Ιάς, βάρβαροι είναι δοκούσι· ότι γαρ την αυτήν έχει πάσα γλώσσα διάνοιαν· μία γαρ δη πάντων η φύσις, η πείρα διδάσκαλος. έστι γαρ ευρείν και παρά τοις βαρβάροις και τέχνας και επιστήμας και τας εν πολέμοις ανδραγαθίας. Ένιοι δε τούτων και σοφώτερα Ελλήνων πολλάκις εξευρίσκουσιν μηχανήματα· και λόγους αμείνους, και πανουργοτέρας ενέδρας. εισί δε οι και την Ελλήνων ευέπειαν βραχυλόγω νικώσι. τούτο γαρ δη και Πέρσαις μαρτυρούσι και οι παλαιοί ξυγγραφείς.»

89. Ρήτορας Μιχαήλ Θεσσαλονίκης (έργο του του 1147): «Ήθελον σοι εκ των πολλών μυριάδων, έν απολαβών ευεργέτημα, το περί την των Μακεδόνων λέγω μητρόπολιν, ην ο πάλαι μεν χρόνος Θέρμην εκάλεσεν, ο νυν δε Θεσσαλούς και νίκην συνθείς όνομα τούτο επιφημίζει τη πόλει σύνθετον…» – «Ούτω διέθου τον ημίδουλον Ισμαήλ, ούτω τον παρίστριον Δάκην, ούτω τον Γήπαιδα. Γήπαιδα δε, αλλά τούτον και εξ εθνών απήλειψας
    μονονού.» – «ακούσατε ταύτα πάντα τα έθνη, όσα Ρωμαίοις ου συμφρονείτε, και ακούσαντα φρίξατε· και μην ηκούσατε αν· ο γαρ της πληγής ήχος ένθα μεν επί Ταυροσκύθας τους ηπειρώτας, ένθα δ’ επί τους νησιώτας ήχησε Σικανούς και τοσούτο κύτος θαλάσσης και στέρνον φης διεμέτρησεν· ο Γήπαις μέσος ήλγησε την καρδίαν πληγείς αυτήν ανιάτρευτα […] ω βασιλεύ, η κατά Δακών και Γηπαίδων δυείν εθνών επιστράτευσις […]· ως γουν εγνώκει το Δακικόν εγγύς επί θύραις είναι σοι το ανυπόστατον κίνημα…» – «Παρά τοσούτον ελθόντα κινδύνου τα Δακών πράγματα διασέσωσται και το λοιπόν συνείποντό σοι το αξιόμαχον Δακικόν επί τους συγγενείς και γειτνιάζοντας Γήπαιδας. Ήλθες γαρ μάχαιραν βαλείν πολεμίαν εις έθνη τόπω συμβαίνοντα· Δάκης γαρ και Γήπαις ομορείτον παρά τοσούτον, όσον ουκ εκ της αυτής όχθης […] μη διεστώτας Δάκας μεν Γηπαίδων γνώμη διέστησας, Γήπαιδας Δακικών αποικίσας έχεις και τόπων, σχεδόν γαρ ηνδραποδίσθησαν παγγενή […]· χείρες δε Γηπαίδων οι Δάκαι πρότερον και τα πολλά συγγενείς·» – «Εμνησικάκει μεν σοι ο Γήπαις λείας εκείνης, αφ’ ης ερήμη και κένανδρος η Παννονία γέγονε μονονού…» – «εδίδου Σκύθαις, επηγγέλλετο Σκύροις, εις Σαυρομάτας εκείνου, Γήπαιδας εθεράπευεν…» – «περί της πολυγλώσσου των Γηπαίδων παρεμβολής …» – «την Γηπαιδικήν στρατιάν και μόνον, ω βασιλεύ, το σον διέθηκεν όνομα…» – «διττά γαρ έθνη Δάκαι και Γήπαιδες…» – «το γαρ Δακικόν και σου υπήκοον προ πολλού τω Γηπαιδάρχη προσθέμενον·» – «τη των Σθλαβίνων πολύς και άστεκτός τις επιπεσών…» – «και το κατά Παννόνων τούτο στρατήγημα…»

90. Νείλος Δοξαπατρής (12ος αι.): «Σύγγραμμα γενόμενον παρά Νείλου αρχιμανδρίτου του Δοξαπατρίου κατά κέλευσιν του ευγενεστάτου μεγάλου ρηγός Ρογερίου περί των πέντε Πατριαρχικών θρόνων, και των υπ’ αυτούς αρχιεπισκοπών, και μητροπόλεων, και των υπό τας μητροπόλεις επισκοπών, και των ενορίων εκάστου πατριαρχικού θρόνου, και περί της τάξεως αυτών, και των ιδικών εκάστου ονομάτων, και πού λόγον επέχουσι. Συνεγράφει δε έτει, ,ισχνα΄ [6651], ινδικτιώνος ς΄.» [Δηλ., γράφτηκε

    το έτος 1143 μ.Χ.] – «Κατείχεν μεν ουν ο Ρώμης πάσαν την Ευρώπην μέχρι των ορίων των Μαζών, και Γάλλων, Ισπανίας, Φραγγίας, και Ιλλυρικού μέχρι Γαδείρων και Ηρακλείων στηλών Ωκεανού έχων εις δυσμάς ηλίου, εν ω εισι νεκρά ύδατα και ιλυώδη, εν ω νήσος και τα άκρα των Ωκεανού πελαγών πολύανδρος Χριστιανών άπειρος πληθύς άχρι Ραβέννης, Λαγγοβάρδων, και Θεσσαλονίκης, Σκλάβων, και Αβάρων, και Σκυθών έως Δανουβίου ποταμού τας εκκλησιαστικάς οροθεσίας, και Μαγκαρίας, και μέρος των εσπερίων, και μέρος της Σικελίας, και Καλαβρίας, εν οις διαπλέουσιν οι άνεμοι Άρκτος, Παραίας, Χώβεως, Ζέφυρος, Δυτικός, και Λιβόνοτος, και άπαν το δυτικόν μέρος έως του Βυζαντίου, και τας εν μέσω νήσους πάσας, οίον Σαρδώ, Σικελίαν, Κρήτην, Εύβοιαν, και αυτήν την Μαϊόρικον.

    

    Και η Πελοπόννησος, και η Ελλάς πάσα, και αι επαρχίαι και χώραι πάσαι της Ευρώπης, και η Ισπανία και αι άνω Γαλλίαι, και τα επέκεινα Άλπεων, αι τε Βρετανικαί νήσοι έως του εσπερίου Ωκεανού, και Δαδείρων, και Ηρακλείων στηλών, και αι κάτω Γαλλίαι, αίτινές εισιν αι Ιταλίαι, ήτοι η Λομπαρδία, και η νυν η λεγομένη Λογγιβαρδία, και Απουλία, και η Καλαβρία, και η Καμπανία πάσα, αλλά και η επαρχία Βυζακία, εν η η Καρθαγένα, και η Μαυριτανία, και η Βενετία, και αι πέραν του Αδριατικού κόλπου επαρχίαι οίον Παννονία, και το Ιλλυρικόν άπαν, Μακεδονία και Θράκη, όπου το Βυζάντιον, και τα επέκεινα Δυτικά άπαντα ομοίως της Ρώμης ετύγχανον.» [Συνάγεται ότι το έτος 1143 τελούσαν υπό τον έλεγχο της εκκλησίας της Ρώμης όλες οι περιοχές του νυν ελλαδικού χώρου, και όχι υπό τον έλεγχο της εκκλησίας της Κωνσταντινούπολης, ενώ η διάσπαση των εκκλησιών και το σχίσμα υπήρχε ήδη από το έτος 1054.] – «Ομοίως τη Κύπρω εστίν αυτοκέφαλος μη υποκειμένη τινί των μεγίστων θρόνων, αλλ’ αυτεξούσιος αγομένη, και υπό των ιδίων επισκόπων χειροτονουμένη, και η Βουλγαρία, μη ούσα εξαρχής Βουλγαρία· ύστερον δε διά το αυτήν υπό των Βουλγάρων κυριευθήναι λέγεται Βουλγαρία. Έμεινε ουν και αυτή αυτοκέφαλος διά το υπό βασιλικής εξουσίας αποσπασθήναι της χειρός των Βουλγάρων, ήτοι του βασιλέως Κύρου Βασιλείου Πορφυρογεννήτου, [Βασίλειος Β΄ ο Βουλγαροκτόνος: 958-1025, βασ. 976-1025] και μη αντατεθήναί ποτε τη Εκκλησία Κωνσταντινουπόλεως. Διό και έως του νυν η Κύπρος και η Βουλγαρία υπό μεν του βασιλέως λαμβάνουσιν επισκόπους, χειροτονούνται δε ούτοι υπό των ιδίων επισκόπων, ως είρηται, και καλούνται αρχιεπισκοπαί, ως αυτοκέφαλοι. Έχει δε και η Βουλγαρία επισκοπάς πλείους των τριάκοντα, ων υπερκάθηται και πόλις Αχρίς εν τούτοις. Και τα περί τούτων.» – «Κατείχε νουν η Κωνσταντινουπόλεως [Εκκλησία[ προ πολλού ανά μέρος και Σικελίαν, και Καλαβρίαν. […] ις΄. Η Θεσσαλονίκη της Θεσσαλίας, έχουσα επισκοπάς η΄. […] νδ΄. Αι Σέρραι της Θεσσαλίας, έχουσα επισκοπάς νζ΄. […] ξγ΄. Η Λακεδαιμονία αποσπασθείσα Πατρών της Πελοπονήσου.»

91. Θεόδωρος Πρόδρομος (~1110-~1165/70): «Το τι θαρρείς; Το τις είσαι; Το βλέπε τίνα δέρεις, / ποίαν υβρίζεις πρόσεχε και ποίαν ατιμάζεις· / ουκ είμαι σθλαβοπούλα σου, ουδέ μισθάρνισσά σου.» – «γλαύκους καλούς καν είκοσι, απάκια βερζιτίκου, / ωά καν δεκατέσσαρα και κρητικόν τυρίτσιν, / απότυρα καν τέσσαρα και βλάχικον ολίγον, / και λίτραν το χριστέλαιον, πιπέριν φούκταν μίαν…»

92. Ιωάννης Κίνναμος (1143 ή 1144-1185 ή 1203): «Άρτι δε περί την πόλιν Φιλίππου [Philippo-polim] γεγονότι τω αυτοκράτωρι φήμη περιέπτη, ότι δη στρατεύματα Σκυθικά Ίστρον περαιωσάμενα κείρουσί τε τα εν ποσί και ληΐζονται πάντα, και είλον γε και πόλιν λόγου αξίαν, των Ίστρου και αυτήν πίνουσαν ναμάτων. […] Εν ω δε προς τούτοις ην, ηγγέλη αυτώ ό τι δη Σκύθαι λείαν εκ της Ρωμαίων επαγόμενοι τον Ίστρον άρτι που διέβησαν, ου μακράν τε άποθεν εσκηνωκότες αυλίζονται. […] αυτός δε των νεών ούπω καθάπερ είρηται αφικομένων τους λέμβους αλλήλοις ξυνδήσας και αρμοσάμενος συν πεντακοσίοις των αμφ’ αυτών τον Ίστρον διέβη· […] Ου γεγονότος αμογητί διέβαινον, χώρον τε τινα δολιχόν διαμείψαντες άχρι και επί όρος τένου όρμου ήλθον, όπερ αγχού των Ταυροσκυθικής ορίων ανέχει. […] ουδείς ουδαμή πολεμίων διεφαίνετο, Σκύθας τους όσοι Ρωμαίοις ξυνεστράτευον απολεξάμενος βασιλεύς υποστρατηγούντι Γιφάρδω, ανδρί πολέμων εμπείρω πολλών […] Οπίσω τε Σκυθών διώξαντες εις χείρας ήδη ήλθον αυτοίς. […] Ρωμαίοι δε τα εκ προνομής ανελόμενοι πάντα οπίσω λοιπόν ανεχώρουν, ότε δη και Σότας εκείνος, ον πλούτω τε και γένει καθάπερ είρηται διενεγκόντα ανδραποδισθήναι Σκύθαις ξυνέβη, αδείας λαβόμενος φυγάς επί το στρατόπεδον ήλθε.» – «Έστι δε η Βόσθνα ου τω Σερβίων αρχιζουπάνω και αυτή είκουσα, αλλ’ έθνος ιδία παρά ταύτη και ζων και αρχόμενον.» – «Ούννων [Hungaris] γαρ τα Φριστιανών πρεσβευόντων, ούτοι Μωσαϊκοίς και τούτοις ου πάντη ακραιφνέσιν εισέτι και νυν διεξάγονται νόμοις. Τούτοις τε ουν Δαλμάταις συστρατεύσει έλεγον και δη και Πετζινάκους.» – «Μπάνον ταύτην [την αρχήν] καλούσιν Ούννοι [Hungari] την αρχήν…» – «Το των Ούννων έθνος [Hungarorum gens] πολλά μεν πολλάκις την των Ρωμαίων [Romanorum+ κατέδραμε γην, ολίγω δε έμπροσθεν της Αλεξίου Κομνηνού βασιλείας Σίρμιόν τε είλε και πολλάς των Παριστρίων
    ανδραποδισάμενος πόλεων άχρι και επί Ναϊσόν ήλθεν.» – «αλλά Σκυθών απειροπληθείς στρατιά και Σερβίων των Ρωμαίοις [Serviorum Romanis+ κατηκόων ότε σουλτάν κατά τα ξυγκείμενα δυνάμεις αυτώ τας ξυμμαχίδας έστελλε, και βαρεία τις απανταχόθεν ήθροιστο χειρ. Κατά τον αυτόν χρόνον και Βλαδισθλάβος, είς ων των εν Ταυροσκυθική δυναστών, συν παισί τε και γυναικί τη αυτού δυνάμει τε τη πάση αυτόμολος ες Ρωμαίους [Romanos+ ήλθε, χώρα τε αυτώ παρά τον Ίστρον δεδώρηται, ην δη και Βασιλίκα πρότερον τω Γεωργίου παιδί, ος τα πρεσβεία των εν Ταυροσκυθική φυλάρχων είχε, προσελθόντι βασιλεύς έδωκε.» – «Ότε δη Τραγούριόν τε υπό Ρωμαίους εγένετο και Σεβένικος, προς δε και Σπάλαθος και το Κατζικίων έθνος [Catziciorum gens] Διόκλειά τε πόλις περιφανής, ην Διοκλητιανός ο Ρωμαίων εδείματο αυτοκράτωρ, Κάρδων τε και Ουστρουμπίτζα και Σάλων, και όσαι επί Δαλματική ίδρυνται άλλαι, επτά και πεντήκοντα άπασαι.» – «βασιλεύς δε εσφάδαζε μεν διά ταύτα και ήθελεν αυτός και πάλιν επί Ουννικής [in Hungariam] ιέναι, επίδειξιν δε μάλλον της Ρωμαίων ισχύος ποιείσθαι θέλων αυτοίς, τοιάδε τινά ενενόει. Αλέξιον μεν, ω την θυγατέραν ηγγύα, στρατεύμασιν άμα πολλοίς, ων Αλέξιος ήρχεν ος πρωτοστράτωρ ετύγχανεν ων, επί τον Ίστρον έπεμπε δόκησιν εμποιήσοντα Ούννοις [Hungaris] ως εκ των συνήθων και πάλιν αυτοίς επιτεθήσεται χωρίων, Λέοντα δε τινα Βατάτζην [το έτος 1166] επίκλησιν ετέρωθεν στράτευμα επαγόμενον άλλο τε συχνόν και δη και Βλάχων πολύν όμιλον [Valachorum igenti multitudine], οι των εξ Ιταλίας άποικοι [Italorum coloni] πάλαι είναι λέγονται, εκ των προς τω Ευξείνω καλουμένω πόντω χωρίων, εμβαλείν εκέλευεν εις την Ουννικήν [in Hungariam+, όθεν ουδείς ουδέποτε του παντός αιώνος επέδραμε τούτοις. Αλέξιος μεν ουν και το άλλο Ρωμαίων στράτευμα επί του Ίστρου γεγονότες δέος υπέτεινον Ούννοις [Hungaris] ως εκείθεν αυτίκα περαιωσόμενοι, ο Βατάτζης δε όθεν είρηται προσβαλών έκειρέ τε αφειδώς πάντα και ξυνεπάτει τα παραπίπτοντα. […] στράτευμα και πάλιν επ’ αυτούς έπεμψεν επιστείλας άνωθέν ποθεν εις τους προσοικούν-τας την Ταυροσκυθικήν εμβαλείν Ούννους.» – «Τους μεν Βυζαντίω ωκημένους αυτών των κατ’ εμπορίαν παραβαλόντων Ουεννέτων [Venetos] αποδελιών Βουργεσίους [Burgenses] τη Λατίνων εκάλεσε φωνή, πίστεις αυτώ δεδωκότας συν ευγνωμοσύνη Ρωμαίοις διά βίου τηρήσειν το δούλιον.»

93. Νικήτας Χωνιάτης (1155-~1216): «Περί δε το πέμπτον έτος της αυτού βασιλείας [του Αλεξίου Α΄ Κομνηνού: 1056-1118, βασ. 1081-1118] Σκυθών διαβάντων τον Ίστρον και τα Θρακώα μέρη ληϊζομένων και τα εν ποσίν αφανιζόντων του των ακρίδων ακριβέστερον έθνος, έξεισι κατ’ αυτών τας Ρωμαϊκάς αθροίσας δυνάμεις και ως ενήν οπλισάμενος γενναιότερον […] ότε είχετο Θράκη και τα πλείστα της Μακεδονίας ηρήμωτο.» – «Τα μεν ουν πρώτα στρατηγική μεθόδω χρώματος ο βασιλεύς δι’ αποστολής ομογλώττων του των Σκυθών αποπειράται στρατεύματος, ει πως ες ομολογίας ξυμβαίεν και του διά μάχης χωρείν αποσταίεν πάντες ή γουν ένιοι, εις πλείους διηρημένοι φυλάς και διακριδόν στρατήγια βάλλοντες.» – «Άρας τοίνυν εκ των της Βερόης μερών (εκείσε γαρ εστρατοπεδεύετο) κνεφαίος τοις Σκύθαις συρρήγνυται. Γίνεται τοίνυν φρικαλέα τις συμβολή, και καταπληκτικωτέρα των πώποτε μάχη συνίσταται· οι τε γαρ Σκύθαι γενναίως εδέξαντο το ημέτερον στράτευμα τη των ίππων επελάσει και τη των τοξευμάτων επαφέσει και ταις βοαίς εν ταις εμβολαίς δυσαντίβλεπτοι δεικνύμενοι, και Ρωμαίοι καθάπαξ εν τω αγώνι γενόμενοι ως ηττήσοντες ή θανούμενοι προύθεντο μάχεσθαι.» – «Τοιαύτην νίκην περιφανή κατά Σκυθών ο Ιωάννης [Ιωάννης Β΄ Κομνηνός ή Καλοϊωάννης: 1087-1143, βασ. 1118-1143] αράμενος και μέγι- στον στήσας τρόπαιον τας ευχάς τω θεώ αποδίδωσι, την των Πατζινάκων λεγομένην εις ημάς τελετήν εις αναμνηστήρια αποτάξας των πεπραγμένων και χαριστήρια. Μικρόν δε ύστερον και κατά του των Τριβαλλών έθνους (είποι δ’ αν τις έτερος Σέρβων) κακουργούντος και τας σπονδάς συγχέοντος στρατείαν εκήρυξε, και συμβολής γενομένης κατά κράτος ηττήσας και τούτο το βάρβαρον προς σπονδάς υπηγάγετο, μηδ’ άλλως δεικνύμενον αξιόμαχον, οία καθυποκύπτον αεί ταις εκ γειτόνων αρχαίς.» – «Ακαρνάνας τε και Αιτωλούς τους νυν λεγομένους Αρτινούς, και όσα πάραλα αμαυρών τον Κορινθιακόν κόλπον εισέπλευσε.» – «Εξ εφόδου δε τους Σκύθας διαθροήσας, οι τον Ίστρον διαβάντες τα περί τον Αίμον εσίνοντο, άρας εκ της Φιλίππου την ευθύ Κερκύρας εβάδιζεν.» – «προ δε του πολέμω επιβαλείν έγνω δειν ο βασιλεύς [Μανουήλ Α΄ Κομνηνός: 1118-1180, βασ. 1143-1180] δι’ ομογλώττων και ομοφώνων πειραθήναι των ένδον, ει πως υπεκσταίειν αυτώ του φρουρίου αμαχητί.» – «Αλλ’ ούτος [ο Μανουήλ Α΄ Κομνηνός] αύθις κατά Παιόνων, ους Ούγγρους και Ούννους φασί, στρατείαν εκήρυξε …» – «των δε μετά των Ούννων αφεστάναι σπονδών, προς μεν τα οικεία ήθη το πολύ της στρατιάς διαφήκεν, αυτός δε την Θετταλών καταλαβών επαρχίαν, κακεί προσδιατρίψας εφ’ όσον αυτώ εδόκει καίριον, την βασιλίδα είσεισιν πόλιν.» – «Στέλλεται γουν παρά βασιλέως [Μανουήλ Κομνηνού] στρατηγός κατ’ αυτού [του Ουννάρχη] ο χαρτουλάριος Βασίλειος ο Τζιντζιλούκης.» – «Ταύτα ως ηνώτιστο βασιλεύς [Μανουήλ Κομνηνός], κατά των Ούννων [Hunnis] κηρύσσει πόλεμον. Ότε και Ανδρόνικος πάλιν αποδράς και παραγενόμενος εις Γάλιτζαν εκείθεν επανέζευξεν. Έστι δε η Γάλιτζα μία των παρά τοις Ρως τοπαρχιών, ους Σκύθας Υπερβορέους φασίν.» – «Και το Μελίβοτον καταλαβών [Ανδρόνικος, ο εξάδελφος του Μανουήλ Κομνηνού] και των εκείσε ίππων επιβάς, οίπερ εκείνω προς απόδρασιν ητοιμάσθησαν, την ευθύ της Αγχιάλου ίεται. Ένθα δη γεγονώς και τω Πουπάκη εαυτόν εμφανίσας, ος πρώτος, ως ήδη ερρέθη μοι, την κατά Κορυφώ εσανέβη κλίμακα, και παρ’ εκείνου λαβών τα εφόδια και ηγεμόνων οδού ευπορήσας την ες Γάλιτζαν επορεύετο. Αλλ’ ότε του δειμαίνει απείχεν Ανδρόνικος ως ήδη τας χείρας των διωκόντων λαθών και των της Γαλίτζης ορίων λαβόμενος, προς ην ως εις σώζον κρησφύγετον ώρμητο, τότε θηρευτών εμπίπτει ταις άρκυσι· συλληφθείς γαρ παρά Βλάχων, οις η φήμη την αυτού φθάσασα φυγήν υφηγήσατο, ες τουπίσω προς βασιλέα πάλιν απήγετο.» – «ο προχειρότατος Ααρών τις Ισαάκιος, Κορινθόθεν μεν ορμώμενος, την δε Λατινίδα γλώτταν άκρως εξησκηκώς ηνίκα συναπήχθη τοις πατριώταις εις Σικελίαν αιχμάλωτος, και τοις εκ της διαλέκτου ταύτης τω βασιλεί εντυγχάνουσιν υποβολεύς τηνικαύτα γενόμενος.» – «Ενετοί νέμονται, ους και Βενετίκους είποι τις αν κατά γλώττης ιδιότητα, άνδρες θαλάττης τρόφιμοι, κατά Φοίνικας αγύρται, πανούργοι το φρόνημα.» – Περιγραφή κατάληψης Εύβοιας, Χίου και άλλων νησιών και περιοχών από Βενετίκους, οι δε Ρωμαίοι [= «Βυζαντινοί»] «και συμμαχίδας ουκ ολίγας νήας επήγοντο από της των Σθλαβίνων εκπορθείσας χώρας εκείνοις.» – «[Ο βασιλεύς Μανουήλ Κομνηνός]… εστρατολόγει δε [κατά Τούρκων και Περσών] και ξενικόν ουκ ολίγον και τούτο εκ του γένους μάλιστα των Λατίνων και απ’ αυτών δη των παριστρίων Σκυθών.» – «η Λατίνων βούλεται φωνή, καγκελάριον, ως δ΄ Έλληνες είποιεν, λογοθέτην…» – «Και ουκ εντρέπετο ο βρωμόγερως [βασιλεύς Ανδρόνικος Κομνηνός] του ανεψιού αυτού την γυναίκα νέαν ούσαν και τρυφεράν, τον ενδέκατον χρόνον τότε πληρώσασαν, παρανόμως συμμίγεσθαι και περιπλέκεσθαι ο γηραιός και την ηλικίαν υψηλός την νεάνιδα και τρυφεράν… συγκατακλινόμενος…» – «Λατίνος δε πορθήσας [την Θεσσαλονίκην, επί Ανδρονίκου Κομνηνού] το αντιπίπτον και υποχείριον εργασάμενος ανύποιστόν εστι μάλιστα κακόν και λόγω απεριήγητον· ει δε και Ρωμαίος είη ο συλληφθείς, και ούτος καθαρεύων γλώττης Ιταλιώτιδος, και τοσούτον του ετεροφύλου έθνους αποξενούμενος ως μηδέ κατά την σωματικήν περιβολήν βραχύ τι γουν Λατίνοις επικοινωνείν, είη αν ούτος εστυγμένος θεώ και της οργής κυρίου αμιγή κατακριθείς πιείν την κύλικα και τοποτήριον ακέραστον προσενέγκασθαι.» – «Ταυροσκύθαι = Κόμανοι» – «Το δε Σικελικόν στράτευμα τριχή διαιρεθέν, ο μεν τη Θεσσαλονίκη προσέμενε, των δ’ αυ ετέρων δύο μερίδων η μεν εισβάλλει κατά τας Σέρρας και τα εκείσε πάντα χειρούσθαι και πορθείν έγνωκεν, η δε ως διά λείας οδού φερομένη και μηδένα τον εις χείρας ιόντα ή αντιπίπτοντα έχουσα εις αυτή την Μοσυνόπολιν [Μοσυνόπολις-Μαξιμιανού πολις, 6 χλμ. Δ. της Κομοτηνής] κατεσκήνωσε και το κύκλω υποχείριον έθετο.» – «Επεί δε εάλω η λογίμη Θεσσαλονίκη και ο διαμερισμός, ως μοι είρηται ήδη, ξυνέβη του ΢ικελικού στρατεύματος, άλλος δ’ αν είπε τις ως κατά την μυθικήν Χίμαιραν συναπτόμενοι πρότερον το αντίπαλον, τότε διαιρεθέν, το μεν κράτιστον αυτού όσα και λέων προηγούμενον ευθύ της βασιλίδος ίετο πόλεως, το δε μέσον τα κατ’ Αμφίπολιν και Σέρρας επενέμετο, το δε λοιπόν, όσον δηλονότι ναυτικόν και ως όφις συρόμενον εν τοις ύδασιν, ετήρει την προκαθεζομένην πόλιν των Θετταλών ουδ’ ούτως όντες ομοθυμαδόν οι Ρωμαίοι και βάλλοντες έν στρατήγιον ενί τινι γουν συμπλακήναι απεθάρρησαν τμήματι· αλλ’ οι μεν κατειληφότες την Μοσυνόπολιν πολέμιοι και περί της προσωτέρω πορείας εσκέπτοντο, μηδαμώς οπλίτην Ρωμαίον ενοπτρισάμενοι, Ρωμαίοι δε τας των εκείσε προκαταλαβόντες ορέων λαγόνας εις το πεδίον ουκ είχον υποκαταβήναι και δέξασθαι το επιόν δυσμενές. Όθεν εγνώκεσαν Ιταλοί μηκέτι αναδύεσθαι, αλλ’ ομού συσπειρωθήναι και προς έν κατάντημα την Κωνσταντίνου καλλίπολιν επειχθήναι και ταυτηνί χειρώσασθαι.» – «Ηρετίσατο δε την επί τους Ταυροσκύθας, πάσαν επαρχίαν Ρωμαϊκήν και τοπαρχίαν άλλην εθνικήν ως επίβουλον αθετήσας.» – «Τινές δε των εκ του Λατινικού γένους [εις Κωνσταντινούπολιν] και κατά της εξέδρας ακινάκην αμφοτέραις επήρεισαν<» – «[Επί Ισαακίου Αγγέλου: 1156-1204, βασ. 1185-1195, 1203-1204] Ο και των κατά των Ιταλών κατεύθυνε πόλεμον, οι Θετταλίαν τε είχον ήδη και Αμφίπολιν παρεστήσαντο, καταθρασυνόμενοι ανέδην και αυτής της μεγαλουπόλεως της περιωνύμου, και μεγαλαυχούντες τω κατά τε γην κατά τε θάλατταν αυτήν διαλαβείν ράον και ως ερήμην καταλήψεσθαι νοσσιάν και σκυλεύσειν αταλαιπώρως βραχυημέρω πάνυ καιρώ.» – «και έλαθε διά σμικροπρέπειαν και άλλας μεν πόλεις καλαμησάμενος, αι κατ’ Αγχίαλον συνωκίζοντο, εαυτώ δε μάλιστα και Ρωμαίοις εκπολεμώσας τους κατά τον Αίμον το όρος βαρβάρους, οι Μυσοί πρότερον ωνομάζοντο, νυνί δε Βλάχοι κικλήσκονται. Ούτοι γαρ ταις δυσχωρίαις πεποιθότες, και τοις φουρίοις θρασυνόμενοι α πλείστα τε εισι και ορθά κατ’ αποτόμους κείμενα πέτρας, και άλλοτε μεν κατά Ρωμαίων εμεγαλαύχησαν, τότε δε πρόφασιν ευρηκότες, ο δη λέγεται, Πάτροκλον την των οικείων θρεμμάτων απαγωγήν και κάκωσιν εαυτών, ες αποστασίαν λαμπράν ανεσκίρτησαν. Ήσαν δε οι του κακού πρωτουργοί και το έθνος όλον ανασείσαντες Πέτρος τις και Ασάν, ομογενείς και ταυτόσποροι, οι και μη δρώντες την νεωτέρισιν απροφάσιστον προσίασι βασιλεί σκηνουμένω εν τοις Κυψέλοις, αιτούμενοι συστρατολογηθήναι Ρωμαίοις και διά βασιλείου γράμματός σφισι βραβευθήναι χωρίον τι βραχυπρόσοδον κατά τον Αίμον κείμενον. Αλλ’ απέτυχον του αιτήματος· ην γαρ η θεία επικρατεστέρα κίνησις. Υπετονθόρυσαν ουν ως παροφθέντες, εικαίως δε· και την αίτησιν επανατεινάμενοι παρέπτυσάν τι και ρήμα θερμότερον, την αποστασίαν υπεμφαίνον και όσα επανιόντες οίκαδε δράσουσι, και τούτων μάλιστα ο Ασάν ο και θρασύτερος και ωμότερος, ος και τύπτεται κατά των προσώπων επιταγή του σεβαστοκράτορος Ιωάννου, επιπληχθείς εις αναίδειαν· και οι μεν άπρακτοι ούτως επανήλθον και περιύβριστοι· όσα δε κατά Ρωμαίων οι ανουσιουργοί ούτοι και μιαροί διεπράξαντο, τις αν εφίκοιντο λόγος, ή ποία διήγησης τοσαύτας κακών Ιλιάδας συμπεριλήψεται; Αλλά μήπω περί τούτων, το δε λέγειν προβαινέτω μοι καθ’ ειρμόν.» – «Των δε Μυσών αποστασίαν μελετησάντων περιφανή, και αρχηγών του κακού τούδε είρηκα γεγενημένων, έξεισε βασιλεύς κατ’ αυτών. Χρη δε κακείνα μη παριδείν ανιστόρητα. Οι Βλάχοι ώκνουν τα πρώτα και απεπήδων προς την απόστασιν εις ην ενήγοντο προς του Πέτρου και του Ασάν, το του πράγματος μέγεθος υφορώμενοι. Της δε δειλίας ταύτης τους ομογενείς απάγοντες οι ταυτόαιμοι ευκτήριον εδείμαντο οίκον επ’ ονόματι Δημητρίου του καλλιμάρτυρος, εις ον πολλούς των δαιμονολήπτων συνηθροικότες εξ εκατέρου γένους, αιμωπούς και διαστρόφους τας κόρας, λυσιχαίτας, και τάλλα ακριβώς διασώζοντας οπόσα οι τοις δαίμοσι κάτοχοι διαπράττονται, τοιάδε τούτοις ενθουσιώσιν υπετίθουν φθέγγεσθαι, ως ο θεός του των Βουλγάρων και των Βλάχων γένους ελευθερίαν ηυδόκησε και του χρονίου ζυγού επένευσεν απαυχένισιν, ου χάριν και τον Χριστομάρτυρα Δημήτριον απολιπείν μεν την Θεσσαλονικέων μητρόπολιν και νεών των εκεί και τας παρά Ρωμαίοις διατριβάς, ες δ’ αυτούς αφικέσθαι ως επαρήξοντα και συλλήπτορα του έργου εσόμενων.» – «Και οι μεν αρχηγοί του κακού και της στρατιάς, ο Πέτρος δηλαδή και Ασάν, και όσοι περί αυτούς εταιρικόν αποστατικόν, κατά την των ευαγγελικών χοίρων αγέλην ως εις θάλασσαν τον Ίστρον ώρμησαν, και τούτον διαπλωϊσάμενοι τοις εκ γειτόνων Σκύθαις προσέμιξαν· ο δε βασιλεύς κατά πολλήν του κωλύσοντος ερημίαν πάσαν την Μυσίαν έχων περιελθείν και φρουράν επιστήσαι ταις εκείσε πόλεσιν, αι πολλαί μεν εισι κατά τον Αίμον, αι δε πλείους ή γουν άπασαι σχεδόν επί πετρών αποτόμων και περινεφών γηλόφων πεπολισμέναι, τοιούτον μέντοι ουδέν τι και διεπέπραχε, πυρί δε τας θυμωνίας των καρπών παραδούς και τοις των οφθέντων Βλάχων φενακισμοίς υπαχθείς παλίμπους εκ του παραυτίκα γίνεται, έτι ωδίνοντα παρείς τα εκείσε. Όθεν εις πλατύτερον μάλλον επήρε τους βαρβάρους κατά των Ρωμαίων μυκτήρα και πλειόνως ηρρένωσεν.» – «Ο μεν γαρ την βασιλίδα καταλαβών […] παθήνασθαι ειπόντα την του Βασιλείου Βουλγαροκτόνου ψυχήν […] και κατά τούτο νεωτερίσαι τους Βλάχους […] Οι δε περί τον Ασάν βάρβαροι τον Ίστρον δια βάντες και τοις Σκύθαις συμμίξανες, πλείστον εκείθεν συμμαχικόν, καθώς ηρούντο, στρατολογήσαντες εις την πατρίδα Μυσίαν επανήκον, και σεσαρωμένην ατεχνώς ευρόντες αυτήν και Ρωμαϊκού κεκενωμένην στρατεύματος μετά κόμπου επεισέφρησαν μείζονος, οία λεγεώνας πνευμάτων την εκ Σκυθών επαγόμενοι σύναρσιν. Όθεν ουδ’ ηγάπων ει τα εαυτών έχουσι σώζειν και την της Μυσίας μόνην περιβαλούνται τοπάρχησιν, αλλ’ ει μη και τα των Ρωμαίων μέγιστα βλάψουσιν ως πάλαι ποτέ ην, ου των Βουλγάρων δυναστείαν εις έν συνάψουσιν ως πάλαι ποτέ ην, ουδαμώς ηνείχοντο.» – «Διαδέχεται δε την ηγεμονίαν ο Καίσαρ Ιωάννης ο Καντακουζηνός [1292-1383, βασ. 1341-1354], γαμβρός ων του βασιλέως επ’ αδελφή. Ανήρ δ’ ούτος αξιοθέατος το είδος και πλουτών εμπειρίαν των τακτικών, τότε δε ου καλώς τον κατά Βλάχων διεστρατήγησε πόλεμον. Όθεν διαδέχεται την ηγεμονίαν ο Βρανάς Αλέξιος [θ. 1187].» – «Βασιλεύς δε [Ισαάκιος Αγγέλου: 1156-1204, βασ. 1185-1195] δισσεύει κατά Μυσών υστεροβουλία πληττόμενος […] και τους οικείους μη απαυθαδήσειν εις την παρά πόδας και δευτέραν κατά των Βλάχων εξόρμησιν …» – «οι μεν Σκύθαι και Βλάχοι την λείαν παραδόντες…» – «την τότε ημέραν οι Σκύθαι μέγα κλέος αράμενοι κατεκαυχήσαντο…» – «παρίστασθαι τω βασιλεί Γραικών αναρρωσθείητε.» – «κατάρχων Βρεττανών, ους νυν φασίν Ιγγλίνους…» – «Ως δε τα κατά δύσιν χειρόνως είχον αεί και οι Βλάχοι ληιζόμενοι μετά Κομάνων και δηούντες την υπό Ρωμαίους επήεσαν συνεχώς, έξεισιν αύθις ο βασιλεύς κατ’ αυτών, και δη την Αγχίαλον παραλλάξας εκ περιελεύσεως τον Αίμον είσεισι. […] Το δε και Σκυθών επιδρομήν υφοράσθαι τον αυτοκράτορα (ην γαρ και ο καιρός εις την τούτων περαίωσιν ουκ ανάρσιος) οξείαν την εκείθεν ηνάγκασε ποιήσαι μετάβασιν. […] Οι δε βάρβαροι παρ’ εκατέρα της στενής εκείνης παρόδου φαινόμενοι δήλοι ήσαν αεί τι τελέσοντες δεινόν. Τα μεν ουν προπορευθέντα παρήλθοσαν αμαχεί, μη πω των Βλάχων απηντηκότων κατά τα στενά της οδού, και άλλως δε κρινάντων επιεικώς ωφέλιμον τους πρώτους παριόντας αναιμωτί τας άκρας υπερβαλείν…» – «Οι μέντοι Βλάχοι τω αεί νικάν Ρωμαίους οφρυαζόμενοι και πλούτον αβρόν και παντοίον οπλισμόν εκ των Ρωμαϊκών λαφύρων περιβαλλόμενοι, ακατάσχετοι του λοιπού ταις ορμαίς εγεγόνεισαν, και ουκέτι κώμας και αγρούς εληίζοντο επιόντες, αλλά και κατά των ευπύργων εωπλίζοντο πόλεων. Την τε ουν Αγχίαλον εξεπόρθησαν και την Βάρναν παρεστήσαντο, και κατά την Τριάδιτζαν αφικόμενοι, η έστιν η πάλαι λεγομένη Σαρδική, το πλείον αυτής μέρος ηφάνισαν, και αυτό δε το Στούμπιον των ενοικούντων εκένωσαν. Αλλά και εις τον Νίσον αφικόμενοι λείαν κακείθεν ουκ ολίγην ανθρώπων τε και ζώων επεσπάσαντο. Μη έχων δ’ ο βασιλεύς ως οία υπό μελισσών κηρίον κυκλούμενος, τίνι των κακών πασχόντων επαρήξει πρότερον ή τίνι τελευτών βραβεύσει την σύναρσιν εις αρχηγούς μερίζει την στρατιάν. Αμέλει και την Βάρναν ανέκτισε, και επύργωσε την Αγχίαλον, και φρουράν αυταίς εγκατέστησε. Και εδόκει μεν ουκ από προμηθείας είναι ταύτα βασιλικής, ήσαν δε και ούτω τα των εναντίων αύθις επικρατέστερα. Εξιών δε και αυτός κατά τας μετοπωρινάς τροπάς περί την Φιλίππου επαρχίαν, και την γυναικωνίτιν συνεπαγόμενος, ως ενόν, ανέστελλε τας των Βλάχων και Σκυθών επιδρομάς. Αλλά και του των Σέρβων Ζουπάνου κακουργούντος και τα Σκόπια φθείροντος, κατ’ εκείνου εξώρμησε· και ως συνερρώγεσαν αι τάξεις κατά τον Μοράβον λεγόμενον ποταμόν, ενέκλιναν οι βάρβαροι, και καταδιώξεως γενομένης ουκ ολίγον τούτων αφανισμώ παρεδόθησαν, ύδασι καταβαπτιζόμενοι και δόρασι διαπειρόμενοι. Παρελθών δε και τον Νίσον και περί τον Σάουβον γενόμενος ποταμόν τω οικείω συνέμιξε κηδεστή τω της Ουγγρίας ρηγί τω Βελά. Και συχνάς εκείσε διατρίψας ημέρας επάνεισιν αύθις εις Φιλιππούπολιν, κακείθεν την μεγαλόπολιν είσεισιν, εκκλίνων την εις τον Αίμον πάροδον.» – «Έπτηξαν ουν αυτόν οι αποστάται Βλάχοι όσον ουδ’ αυτόν τον βασιλέα εποπτανόμενον κατεπλάγησαν, και πολλάκις ο Πέτρος συν τω Ασάν κείρειν τα κατά Φιλιππούπολιν και Βερρόην προθέμενοι ουκ έλαθον εξιόντες τον Κωνσταντίνον.» – «Τοσούτον δ’ ευφράνθησαν οι Βλάχοι και ηγαλλιάσαντο Πέτρος τε και Ασάν επί τοις συμβεβηκόσι τούτοις τω Κωνσταντίνω, ώστε κακείνον επί του εαυτών έθνους τη βασιλεία επιβαλείν, και βασιλέα μη έχοντα μειζόνως ευεργετήσειν άλλως τους Βλάχους ή τας κόρας εκκόψαι του Κωνσταντίνου, θυμοσοφούντες εν τοις τοιούτοις, και τα Ρωμαίων μυκτηρίζοντες πράγματα επί το κάταντες αεί προχωρούντα και τοις χείροσι μέρεσιν υπενδιδόντα. Οι δ’ αυτοί και τοις εκ φύτλης των Αγγέλων την των Ρωμαίων χειρίζουσιν αρχήν πολυετές επήυχοντο κράτος, μηδέ ιδείν ποτέ θάνατον, ει δυνατόν, εξελιπάρουν το θείον, ή αφαίρεσιν της βασιλείας παθείν· και την αιτίαν προστιθέντες εχρηστηρίαζον οι κατάρατοι ως αυτών βασιλευόντων έτι και έτι τα των Βλάχων προσεπιδιδώσουσί τε και μεγεθυνθήσεται εξ αυτών και ηγούμενοι εκ των μηρών αυτών εξελεύσονται, ουκ οιδ’ όθεν και όπως τα εσπουδασμένα ταύτα δεξιόντες.» – «Μη φέρειν γαρ έχων τας μετά Σκυθών επιδρομάς και ληστείας των Βλάχων, πληττόμενος δε και τω τον Γίδον Αλέξιον και τον Βατάτζην Βασίλειον, ων ο μεν των εώων ηγείτο ταγμάτων ο δε Βατάτζης των εσπερίων προυκάθητε, συμπλακέντας τοις πολεμίοις έγγιστά που του πολίσματος ου δομήτωρ Αρκάδιος …» – «επί πάσιν οις οι Βλάχοι κραταιωθέντες προηγωνίσαντο.» – «με την ξηράν αρούσθαι δε την θάλασσαν ή τα όρη εν καρδίαις θαλασσών μετατίθεσθαι, είτε μην, ως ο μύθος βούλεται, Ολύμπω Άθω επανατίθεσθαι. Ούτω δε ταύτα πάντα τετελεκώς ή μάλλον συντετελεκώς, οικειότερον ειπείν, ως χαρίζεσθαι τω καιρώ και τοις πράγμασι βιαζόμενος διαφίησιν έπειτα τα στρατεύματα εις ήθη τα οικεία επανελθείν, μηδένα θέμενος λόγον ει τα εν ποσίν οι Βλάχοι ληΐζονται μετά Σκυθών επιόντες.» – «Επί πάσι δ’ οις Αλέξιος [Αλέξιος Ισαάκιου Άγγελος ή Αλέξιος Δ΄ Άγγελος: 1182-1204, βασ. 1203-1204] επειράσατο βασιλεύσας, ει πως σπείσαιτο Βλάχοις, και πρέσβεις πέπομφε προς τον Πέτρον και τον

    Ασάν.» – «εξέπεμψε στρατιάς τον εαυτού γαμβρόν Ισαάκιον τον σεβαστοκράτορα, ότε δη και Ασάν προς τους εισάγοντας παραίνεσιν Βλάχους μηκέτι τας κατά Ρωμαίων επελεύσεις …» – «Τοιαύταις γνώμαις ο βάρβαρος τα των υπ’ αυτόν αναστήσας φρονήματα μετά κόμπου μείζονος επήει κατά των περί Στρυμόνα τε και Αμφίπολιν επαρχιών. Επεί δε και ταις Σέρραις εμβαλείν Ισαακίω ήκουσται τω σεβαστοκράτορι, νέος ων ούτος και προσεχεί τινί των Βλάχων επαρθείς πταίσματι, μη προεξετάσας την των πολεμίων δύναμιν, τη δ’ ακοή συνάψας την κατ’ αυτών εξόρμησιν…» – «[Στην πόλη των Σερρών] Ο δε συνειληφώς τον σεβαστοκράτορα Σκύθης παντοίως αυτόν περιέκρυπτεν, ως είη αφώρατος τω Ασάν, υποσαινόμενος ελπίσι μη τινων ενδεεστέραις, ως ει τους Βλάχους διελθών εις τα οικεία ήθη τούτον απενέγκαι, πλείστα αν αυτώ κατάθοιτο λύτρα ο βασιλεύς. Σης δε φήμης κατειπούσης συλληφθήναι τον στρατηλάτην, επιμελούς γεγενημένης ερεύνης δήλος γίνεται και τω Ασάν εμφανίζεται. | Και τήδε μεν απέβη ταύτα· τότε δε και των δορυαλώτων τις ιερέων, εις τον Αίμον αιχμάλωτος απαγόμενος, δείται του Ασάν αφεθήναι, δι’ ομοφωνίας ως ίδρις της των Βλάχων φωνής εις έλεον αυτόν εκκαλούμενος.» – «προς τον Πέτρον πάλιν η αρχηγία Μυσών. Πλην ουδ’ ούτος θανάτω φυσικώ επαπήλθεν, αλλά μικρώ ύστερον παρά του των ομογενών ξίφει διελαθείς κατέστρεψεν οικτρώς την ζωήν, η δε ηγεμονία των Βλάχων βλέπει προς Ιωάννην τον τρίτον των αδελφών. Τότε δ’ ουν ο Πέτρος συλλήπτορα των πόνων και μερίτην της δυναστείας Ιωάννην προσελόμενος τον ομαίμονα, ος εφ’ ικανόν ωμήρησεν εν Ρωμαίοις ηνίκα είχε βασιλεύς Ισαάκιος δισσεύσας κατά Μυσών, αποδράς δε, ως προς τα οίκοι πάλιν αφίκετο, ουκ εξ αντιθέτου τω τεθνεώτι Ασάν τα Ρωμαίων έκειρε προνομεύων·» – «Τις δ’ αν και αριθμείν δύναιτο όσαι και ότε του έτους Σκυθών και Βλάχων εγίνοντο έφοδοι, και οία έργα έδρων ανόσια; Μαρτυρούσι δήπου τα πεπραγμένα η των προς Αίμον χωρών ερημία Μακεδονίας τε και Θράκης οι ληϊσμοί στηλών και κύρβεων ακριβέστερον και ξυμπάσης ιστορίας τρανότερον.» – «ταις λαμπρειμονίαις των Ρωμαίων εναυόμενον, και ηύχοντο τάχιον κρατήσαι Γραικών ως αγεννών τα ες πόλεμον και περισπουδαζόντων τας ανδραποδώδεις χλιδάς.» – «Και βασιλεύς [Αλέξιος Ισαάκιου Άγγελος] μετά τούτο της προκειμένης εχόμενος άπεισι προς τα Κύψελλα, σωτήριόν τι ταις Θρακίαις πόλεσιν εργασόμενος, ας οι Βλάχοι και Σκύθαι κακώς ετίθεσαν, έπιτα δε συλλαβείν τον Χρύσον προθέμενος ή γουν ανακόψαι των εκδρομών ας εποίει λαθραίως τα περί τας Σέρρας κείρων χωρία. Ην δ’ ο Χρύσος ούτος Βλάχος το γένος, την ηλικίαν συνεσταλμένος, μη συμφρονήσας μεν αφισταμένοις Ρωμαίων Πέτρω και τω Ασάν, ότι μη και μάλλον κατ’ αυτών αράμενος όπλα μεθ’ ων είχε πεντακοσίων ομογενών, και Ρωμαίων γεγονώς ένσπονδος.» – «και δύο αμφιπόλους βαρβάρους έχουσα, παραγραμματιστρίας και ταύτας της Ελληνικής φωνής…» – «Αυτού [του Αλεξίου Ισαακίου Αγγέλου] δ’ όντος εν καχεξία, Σκύθαι μετά μοίρας Βλάχων τον Ίστρον διαβάντες τοις Θρακικοίς πολίσμασιν, υπόσα περί Μεσσήνην και Τζουρουλόν, και τα έτι τούτων εχόμενα εξ εφόδου έκειρον κατ’ αυτήν την ετήσιον μνήμην Γεωργίου του χριστομάρτυρος.» – «Και τήδε μεν και ταύτα συμβέβηκε, βασιλεύς απάρας εκ των Κυψέλων τη Θεσσαλονίκη εφίσταται, κακείθεν αναστάς κατά του Χρύσου ορμά. Ούτος γαρ την Στρούμμιτζαν ιδιωσάμενος, Βλάχος ων το γένος, και φρούριόν τι απολαβών λεγόμενον Πρόσακον ες τυραννείον εαυτώ κατεσκεύασε, κρατύνας παντοίως το έρυμα, όπερ η μεν φύσις αρχήθεν φιλοτίμως εξεύρε τε και ανέδωκε· […] Αλλά το τοιούτον έρυμα τον Πρόσακον Ρωμαίοι μεν πάλαι παρείδον, Βουλγάρων αφροντιστούντες, και κατέλιπον έρημον, ο δε Χρύσος επιποιήσας είχε κατά Ρωμαίων απρόσμαχον οικητήριον, παν ότι περ όπλοις τρόφιμον εκείσε συνηλικώς, αφετηρίαν τε όργανα περιστήσας και τα προς το ζην ενθέμενος άφθονα, ποίμνιά τε και βουκόλια κατ’ αγέλας ταις ακρωνυχίαις ανείς νέμεσθαι· ου γαρ ευπερίληπτος η του φρουρίου τούδε περίμετρος, αλλ’ ες ότι πλείστον ευρύνεται και μηκύνεται, και άλσεσιν εξ όμβρων κομά, και χωρίοις δρυμώδεσι βέβρεθεν.» – «Όθεν τινά μεν ερύματα πάρεργον οδού κατεστράφησαν, θημωνίαι τε καρπών και λήια πυροφόρα κατηθαλώθησαν, και παρά Περσών εάλωσαν Βλάχοι δορύκτητοι, ους ο της πόλεως Αγκύρας σατράπης επικούρους απέσταλκε βασιλεί, ότε και το μεν περί την ορθοδόδοξον πίστιν υγιές και θηρμότερον τον βασιλέα εξελιπάρησε μη συγχωρήσαι όλως τοις Τούρκοις οίκαδε ανθρώπους μετενεγκείν θεόν ον ημείς πρεσβεύομεν σεβομένους, ίνα μη την πίστιν άκοντες μεταθέμενοι το θείον κατά των εκδόντων εκμήνωσιν, αλλά το μεν Βλαχικόν αιχμάλωτον ες οικετικόν αποδοθήναι Ρωμαίοις, αυτούς δε τους χειρωσαμένους Πέρσας φιλοφρονηθήναι δεξιώσεσιν ετέραις βασιλικαίς· ο δε ουδ’ όλως επένευσεν.» – «Εκ του αναμφιλέκτου δ’ αν, ως οι τειχομαχούμενοι Βλάχοι διετείνοντο ύστερον, εάλω το φρούριον και ο Χρύσος συνείληπτο και Ρωμαίοις εύφημον το έργον τόδε γεγένητο και πολλών εσέπειτα καμάτων αναίρεσις, ει τα προς την καθαίρεσιν του τείχους όργανα προητοίμαστο και κατά καιρόν αιτουμένοις παρείχετο.» – «Τότε δε και Σκυθών έφοδος εγεγένητο μεγίστη τε και φρικαλεωτέρα των πρότερον· εις γαρ τέσσαρα διαιρεθέντες στρατεύματα πάσαν την Μακεδονίαν επήλθον, αποπειρασάμενοι και πόλεων ευτειχίστων και κορυφάς επανιόντες ορών, ώστε και το Γάνος το όρος [νυν Gazikoy της Ανατολικής Θράκης στις ακτές της Προποντίδας] διερευνησάμενοι πολλά φροντιστήρια εσκύλευσαν και μονάζοντας απέκτειναν, μηδενός εις χείρας τολμώντος ιέναι διά δέος, ότι και μετ’ ελαττόνων έμελλον προς πλείους συμπλέκεσθαι και διά τούτο της εαυτών εράν ουκ είχον ψυχής.» – «Ως γαρ άνωθεν είπομεν, μετονομασθείς όδε Αλέξιος και γαμβρός επί θυγατρόπαιδι τω βασιλεί γεγονώς και πλείω της δεούσης ισχύν υποδείς στρατηγείν ειλήφει και προεστάναι των τάξεων αι τοις ομογενέσιν αυτώ Βλάχοις περί την Φιλίππου επαρχίαν αντεκάθηντό τε και αντεφέροντο.» – «Τω δ’ εφεξής έτει μετά Κομάνων πάλιν επεξιόντες οι Βλάχοι, και τα κράτιστα της χώρας κείραντες, ασινείς επανέλυσαν.» – «Απειπών ουν ο Καμύτζης [Μανουήλ Καμύτζης: 1150-1202] έγνω συν Χρύσω [Δοβρομηρός Χρυσός: 1185-1202 φεουδάρχης Ανατολικής Μακεδονίας] ταις τοις αγχιτέρμοσιν Προσάκω Ρωμαϊκοίς επιθέσθαι τέρμασιν. Ευμαρώς ουν Πελαγονίαν χειρούνται, και ραδίως υπάγονται Πρίλαπον, επιφύονται τα εξής, αφιστώσι τα πόρρωθεν, διεκόπτουσι Τεμπών των Θετταλικών, των πεδιάδων επιλαμβάνονται, παρακινούσι την Ελλάδα, παλίμβολον τιθέασι την του Πέλοπος.» – «οι εύορκοι και φιλαλήθεις και μισοπόνηροι και των Γραικών ημών ευσεβέστεροί τε και δικαιότεροι…» – «Γραικών απατηλότερον και το ήθος σκαμβώδη και άπιστον…» – «Εκ δε τούτου την σύλλεκτρον Μαρίαν και μοίραν της στρατιάς εκείσε καταλιπών έξεισιν αυτός και τας πόλεις μέτεισιν, όσαι τε περί Σέρρας καθυπτιάζουσι και τοις όροις της Βερροίας προσήνωνται, και όσαι προς τα Τέμπη των Θετταλών παρατείνουσι. Κρατήσας ουν τουτωνί παρά δόξαν έγνω και Λαρίσσης αυτής επιβήναι και δι’ Ελλάδος ελάσαι και χειρώσασθαι την του Πέλοπος, κρίνων αεί τα ειλημμένα μικρά και τοις έμπροσθεν προβαίνει νερών διά την των Ρωμαίων αφέλειαν. […] και Λατίνοις προοδευταί και των πρακτέων εισηγηταί και της πατρίδος προαγωγοί γινόμενοι.» – «Διαφίησι τοίνυν ες τας πατρίδας επανιέναι τους επήλυδας αυτώ Ρωμαίους ο Ιωάννης, και δραν ο δύνανται κακόν τους Λατίνους μετ’ ευμεθόδων των εγχειρήσεων, έως τα κατ’ αυτούς επί το κρείττον εκείνος διάθοιτο. Επανηκότες ουν ες τα σφέτερα τας των Θρακών και Μακεδόνων πόλεις διαφιστώσι, συναιρομένων σφίσι των Βλάχων. Πλείστοι γουν εντεύθεν των τας πόλεις διανειμαμένων Λατίνων ες αυτό ζημιούνται το ζην, οι δε φυγάδες ες Βυζάντιον επανήκουσιν. Αλλά και οι εν Διδυμοτοίχω διαχειρίζονται, και οι εν Ορεστιάδι μετανάσται γίνονται. Και τούτο το έργον ελευθεροί μεν την έω Λατίνων παρά πάσαν δόκησιν, επανηκόντων εις τον καθ’ εσπέραν πόλεμον, εκκρούει δε του άγαν και προς βραχύ μετριόφρονας τίθησι τους κατασχόντας την Ελλάδα και το Πέλοπος έδαφος. Και ίνα καθ’ ειρμόν τω λέγειν δοίημεν οπόσα ενθένδε ξυμβέβηκε, Ρωμαίοι μεν την εξ Αδριανού την κλήσιν λαχούσαν και γε το Διδυμότοιχον κρατούντες κατά χώραν έμενον, ου μικράν από των Βλάχων σύναρσιν έχοντες· ο δε Ιωάννης τας οικείας τάξεις και το εκ Σκυθών επίκουρον επαγόμενος, μηδ’ αριθμώ σχεδόν υποπίπτον, λεληθέναι τα πολλά τους Λατίνους ετίθει διά σπουδής.» – «Ρωμαίων μεν και Βλάχων μετά μοίρας Σκυθικής περιιόντων, των δ’ άλλων ες την Αδριανού συνδραμόντων ως εις σώζον κρησφύγετον.» – «Ο δε Ιωάννης ταις Θρακίαις μη εμβραδύνας πόλεσιν ες Θεσσαλονίκην ίεται, προς το δοκούν εκείνω τα εκείσε καταστησόμενος πράγματα, και τας πόλεις αποστήσων των Λατίνων και μεθαρμόσων προς εαυτόν. Ουκούν αφιγμένος εις Σέρρας μετά των εκείσε Λατίνων συρρήγνυσι πόλεμον, και μεθ’ αιμάτων ρεύσεις πολλάς και τούτων νικητής αναδείκνυται. Οι γαρ Λατίνοι τω σφετέρω τε ακριβεί προς τας μάχας και τω της αυτεμβολής ετοίμω τον Ιωάννην δεξάμενοι πολλούς των υπ’ αυτόν κατέτρωσαν· μετ’ ου πολύ δε ηττηθέν το Λατινικόν και προς την πόλιν τας Σέρρας τραπόμενον ουκ έφθη συγκλείσαι τας Σέρρας, και είσω των τειχισμών συνεισπίπτουσιν οι των φευγόντων οπίσω φερόμενοι Βλάχοι τε και Ρωμαίοι. Και ούτως η πόλις είχετο.» – «Έτι τοις κατά την νήσον του Πέλοπος διαπονούμενος πράγμασι και διά μάχης χωρών τω Σγουρώ, γράμματα οι της γυναικός χειρίζεται τους Θεσσαλονικείς νεωτερίσαι διασαφούντα, και αυτήν μεν εξωσθείσαν της πόλεως εις την ακρόπολιν αναδραμείν και συχνάς ημέρας ήδη πολιορκείσθαι, την δε πόλιν εισιόντα κατέχειν Βλάχον τινά, Ετζυϊσμένον την κλήσιν, φρουρούντα τον Πρόσακον και όσα των εκείθι τω Ιωάννη κατήκοα.» – «και βία μάλλον ή πειθοί τοις Βλάχοις υποκύψαν…» – «των έξωθεν στρατεύματα Βλάχων [Blachorum] τε και Σκυθών περιιόντα τον χάρακα…» – «Βλαχικοίς και Σκυθικοίς κατά την οδόν…» – «ταις των Σκυθών ευχειρίαις και γενναιότησι και των επομένων σφίσιν εκ του Βλαχικού συστήματος…» – «Τοιαύτα δ’ ην τα υπό Σκυθών και Βλάχων εν ταις τότε διαπραχθέντα επιδρομαίς, οποία ους ουκ ήκουσεν ούτε οφθαλμός εώρακε πώποτε…» – «Ο δε μαρκέσιος Βονιφάτιος τη Θεσσαλονίκη προσεδρεύων υποκειμένην είχεν εαυτώ την εις Αλμυρόν υποκειμένην αγχίαλον πάσαν, και πεδίων ήρχετο Λαρισσαίων, και μετελάγχανε των φόρων οπόσαι εξ Ελλάδος και της νήσου του Πέλοπος εισεπράττοντο. Επί δε τούτοις και
    άλλος τις τα Θετταλίας κατέχων μετέωρα, α νυν μεγάλη Βλαχία κικλήσκεται, τοπάρχης ην των εκεί.» – «Τήδε μεν ουν και ταύτα εφέρετο· ο δε γε Ερρής βασιλεύσας επεί πύθοιτο παρά των εις Ορεστιάδα καταλειφθέντων ομογενών Σκυθών αύθις και Βλάχων εξιέναι στρατεύματα, και το μεν Διδυμότοιχον κάθελείν, αυτήν δε την εξ Αδριανού καλουμένην υπονοθεύειν […] Περί του Αδριανού τοίνυν κατηντηκώς και τους Βλάχους [Blachos] κατωπτευκώς περί την όψιν των Λατίνων αποδειλιάσαντας…»

94. Γεώργιος Ακροπολίτης (1217-1282): «Εντεύθεν εξ απάσης της Ρωμαίων επαρχίας πρόβατά τε και χοίροι και βόες συνήγοντο. Επεί δε πλείω των άλλων η Βουλγάρων τρέφει ταύτα, και πλείω παρά ταύτης απητούντο. Το δε Βουλγάρων φύλον έκσπονδον μεν τα πρώτα Ρωμαίοις τελούν και πολέμων πολλών πρόξενον γεγονός αυτοίς ανδραποδισμών τε και αλώσεων πόλεων και μυρίων άλλων δεινών, και ταύτα εν πολλοίς τοις έτεσιν, ύστατα παρά του βασιλέως Βασιλείου χειρούται, ον διά ταύτα Βουλγαροκτόνον η φήμη εκάλεσε. Μέχρι γουν του βασιλέως Ισαακίου υπόφορον το γένος ετέλει Ρωμαίοις, διά δε την ταύτην πρόφασιν μεμελέτηκεν ανταρσίαν, και ανίσταταί τις Ασάν τούνομα και βασιλεύει της χώρας, άπαντα τα εντός του Αίμου μέχρι και του Ίστρου υφ’ εαυτού ποιησάμενος. Εκ τούτου ουκ ολίγα πράγματα Ρωμαίοις ξυνέβη· έχοντες γαρ οι Βούλγαροι το Σκυθικόν σύμμαχον πολλά εποίουν τη Ρωμαίων δεινά. […] Ο δε Ασάν μετά του υπ’ αυτόν στρατεύματος εντός του πολιχνίου ου δη το όνομα Στρίναβος εισέρχεται, ένθα και τας σκηνάς ποιησάμενος ο βασιλεύς Ισαάκιος τους Βουλγάρους επολιόρκει. Καταστρατηγείται δε παρ’ αυτών· των τις Βουλγάρων προσωπείον υπενδύς φυγάδος αφικνείται παρά τον βασιλέα και μηνύει αυτώ Σκυθών έφοδον, ο δε βασιλεύς τω λόγω θροηθείς, και ταύτα την επιούσαν το πολίχνιον χειρώσασθαι μέλλων, απανίσταται του τόπου.» – «Ο δε Μιχαήλ, ον ιστορήσας ο λόγος πέφθακε της Ηπείρου κατάρξαι και τινος μέρους της χώρας Ρωμαίων, τρεις κασιγνήτους εκέκτητο, τον Κωνσταντίνον, τον Θεόδωρον και τον Μανουήλ, ων ο μεν Θεόδωρος τω βασιλεί Ρωμαίων συνήν Θεοδώρω τω Λάσκαρι [1175-1222, πρώτος αυτοκράτορας Αυτοκρατορίας της Νίκαιας: 1205-1222], υπηρετών αυτώ ως και οι λοιποί των Ρωμαίων. […]

    

    Επιλαμβάνεται γουν της εξουσίας εκείνου ο αδελφός Θεόδωρος έχων και τους αδελφούς Κωνσταντίνον και Μανουήλ. Άρξαι δε βουληθείς πάνυ επηύξησε την αυτού αρχήν· εκ τε των Ιταλών ουκ ολίγη χώραν εκτήσατο, κακ των Βουλγάρων πολλήν· την τε γαρ Θεσσαλίαν υφ’ εαυτόν εποιήσατο Αχρίδα τε και Πρίλαπον Αλβανόν τε και αυτό το Δυρράχιον, ένθα και Πέτρον μετά μεγίστης στρατιάς εξ Ιταλίας ορμώμενον και ως προς την Κωνσταντινούπολιν πεποιημένον την δίοδον, ανηγορευμένον προς του πάπα και βασιλέα, αυτού που γεγενημένον προχειρωσάμενόν τε και αυτό το Δυρράχιον γενναίως κατετροπώσατο. Ο μεν ουν ρηθείς Πέτρος γαμβρός υπήρχεν επ’ αδελφή του πρώτου βασιλεύσαντος εκ του Λατίνων μέρους Βαλδουΐνου [1171-2005, πρώτος αυτοκράτορας της Λατινικής Αυτοκρατορίας της Κωνσταντινούπολης: 9/5/2204-1205/6, δολοφονηθείς μάλλον από τον Καλογιάννη ή Σκυλογιάννη+ και του μετ’ αυτόν Ερρή, εκαλείτο δε η αυτών αδελφή Ιολέντα, εξ ης παίδες Πέτρω γεγένηνται τρεις, ο τε Φίλιππος, ο Ρομπέρτος και ο Βαλδουΐνος…» – «Συνήν δε αυτώ και ο Καμύτζης Ιωάννης. Οι και διαπεράσαντες τον Ελλήσποντον και διά της Μακεδονίας διελθόντες εις Αδριανούπολιν αφίκοντο, εντός δε γενόμενοι της πόλεως διήγον εκείσε. Ελπίς δη ην τω βασιλεί Ιωάννη διά ταύτα και των πέριξ εγκρατή γενέσθαι. Αλλ’ ο Κομνηνός Θεόδωρος [Θεόδωρος Κομνηνός Δούκας ή Θεόδωρος Δούκας: ~1180 με 1185-1253, Δεσπότης της Ηπείρου 1215-1230 και Δεσπότης της Θεσσαλονίκης 1224-1230], ον φθάσας ο λόγος εδήλωσεν, των εγγύς πάντων γενόμενος εγκρατής, άνευ μέντοι του της Ροδόπης όρους, όπερ και Αχριδώς ωνόμασται, και των εν τούτω άστεων και του Μελενίκου· τούτων γαρ ήρχεν ο Σθλάβος, προσγενής ων του βασιλέως Ασάν και δεσπότης τετιμημένος από του βασιλέως Κωνσταντινουπόλεως Ερρή, ου και την θυγατέρα εκ παλλακής αυτώ γεγεννημένην ηγάγετο εις γυναίκα. Ούτος δη ο Σθλάβος, ίνα μικρόν τι τον ειρμόν του λόγου διέλωμαι, φρούριον τον Μελένικον ευρών μηδενί των πέριξ αρχόντων υποπεσών. Ενίοτε μεν γαρ Ιταλοίς υπήρχε σύμμαχος εκ κήδους αυτοίς συναγόμενος, ενίοτε δε Βουλγάροις εκ συγγενείας ομοφρονών, ενίοτε δε τω Κομνηνώ Θεοδώρω· και ην ουδέ ποτέ τινι ούτε υποτασσόμενος ούτε εις αληθή πίστιν και ομοφροσύνη ερχόμενος.» – Στον Ασάν Ιωάννη, επί Αγγέλου Θεοδώρου, «πάντα αναιμωτί τούτω υπέπιπτον, και γίνεται μεν υπ’ αυτόν η Αδριανού, εκ του Σχεδόν δε και Διδυμότοιχον, είτα Βολερόν άπαν, Σέρραι Πελαγονία και Πρίλαπος και τα πέριξ τούτων. Κατέδραμε δε και της μεγάλης Βλαχίας, αλλά και του Ελβάνου κατακυριεύει, και μέχρι του Ιλλυρικού τας λείας ποιεί.» – «Κατ’ εκείνο καιρού και το των Σκυθών γένος, των Ταρτάρων καταδραμόντων αυτών, οπόσοι το ξίφος εκείνων εξέφυγον, ασκοίς τον Ίστρον διαπεράσαντες τέκνοις άμα και γυναιξί και ακόντων Βουλγάρων (πολλαί γαρ υπήρχον χιλιοστύες) τους της Μακεδονίας χώρους κατέλαβον, οι μεν περί τον Έβρον και τα εκείσε πεδία τας νομάς ποιούμενοι, οι δε περί τα κατωτέρω μέρη και τον ποταμόν ον η χύδην ρέουσα γλώττα, καθάπερ έφημεν, Μαρίτζαν κατονομάζει. Και γαρ έστιν ως αληθώς Έβρος μέχρι και της Αίμου τας εκδρομάς ποιούμενος, κακείθεν επί το Αιγαίον εκρέων πέλαγος· ότι δε συμβάλλουσι τούτω και έτεροι ποταμοί και μείζω ποιούσιν, εναλλάττει τοις παροικούσι και τούνομα. Ελήϊζον ουν τα εν Μακεδονία πάντα, και ως εν ολίγω έρημα πάντα των οικητόρων εποίησαν, και Σκυθών ερημίαν (το της παροιμίας ερείν) απειργάσαντο, και πολιχνίων δε οπόσα υπήρχον ευχείρωτα πολέμω περιεγένοντο. Και εφονεύοντο μεν πολλοί, εσκυλεύοντο δε πάντες και ηχμαλωτίζοντο και απημπολούντο εν τοις μείζοσιν άστεσιν, οίον τη Αδριανουπόλει, τω Διδυμοτοίχω, τη Βιζύη, τη Καλλιουπόλει, και ει τι άλλο ην τείχεσιν ερυμνοτέροις ωχυρωμένον και τω πλήθει των οικούντων ησφαλισμένον.» – «και ο βασιλεύς ασμένως τε τούτον εδέξατο [Ιωάννην Β΄ Ασάν: 1189-1241, τσάρος 1218-1241] και ως προσωκειωμένον τω γένει και ως πάλαι δεσπότην ωνομασμένον, δους δε αυτώ χρήμα και τριήρεις έξ επί την μεγάλην Βλαχίαν αφήκεν, όρκους παρ’ αυτού λαβών φρικώδεις, οίος εκείνος συνέσεως και αγχινοίας πληρης ων. Καταλαβών ουν τον της Δημητριάδος χώρον ο Μανουήλ, κακείθεν τοις μεν των οικείων γραφαίς την αυτού παρασημάνας έφοδον, τους δε υποθέλξας ταις υποσχέσεσιν, ου διά πολλών συνηθροίκει περί αυτόν στράτευμα, ήρξε τε Φαρσάλων και Λαρίσσης και Πλαταμώνος και των περί ταύτα. Είτα δε σπονδάς ποιησάμενος συνήλθε τούτου τοις αδελφοίς […] και μετά των εν Πελοποννήσω και Ευρίπω Λατίνων συμβάσεις έχοντες ειρηνικάς.»

ΕΠΕΤΑΙ ΣΥΝΕΧΕΙΑ