“Νάουσα 1946 / Η Δολοφονία του Γιώργου Βουτυρά Προέδρου του Εργατικού Κέντρου” γράφει ο Στέργιος Αποστόλου

Η ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ Γ. ΒΟΥΤΥΡΑ, ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΟΥ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΝΑΟΥΣΑΣ 

Η ΠΡΩΤΗ ΕΠΙΘΕΣΗ ΤΩΝ ΚΑΤΑΔΙΩΚΟΜΕΝΩΝ ΕΑΜΙΚΩΝ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ ΤΟΥ ΒΕΡΜΙΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣ

 (Περίοδος 17/4/1946 – 23/9/1946)

————-

Ήδη το Κ.Κ.Ε έπαυσε πλέον να τρέφει αυταπάτες ως προς τις καλές προθέσεις της κυβέρνησης και την 8^η Μαΐου 1946 προέβη σε έντονο διάβημα προς τον πρωθυπουργό, στον οποίο δήλωσε απερίφραστα ότι, αν δεν αφοπλιστούν όλες οι τρομοκρατικές ακροδεξιές οργανώσεις που δρούσαν ανεμπόδιστα στη χώρα, η κατάσταση θα χειροτερεύσει και ο λαός θα υπερασπιστεί μόνος του τη ζωή του. Και, βεβαίως, για ό,τι επρόκειτο να συμβεί στο εξής ακέραια την ευθύνη θα έφερε αποκλειστικά η κυβέρνηση

———————–

Στέργιος Αποστόλου*

ΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ: Η δολοφονία του Γ. Βουτυρά, προέδρου του Εργατικού Κέντρου Νάουσας – Παραίτηση της βραχύβιας κυβέρνησης Π. Πουλίτσα – Σχηματισμός νέας κυβέρνησης υπό τον Κωνσταντίνο Τσαλδάρη – Αναγνωριστικές ένοπλες επιθέσεις Ο.Κ.Α Βερμίου κατά κυβερνητικών στόχων– Αναθάρρηση εθνικοφρόνων Νάουσας, μετά την δολοφονία του Γ. Βουτυρά. Άλλοι εθνικόφρονες, φοβούμενοι αντίποινα της Ο.Π.Λ.Α για την δολοφονία του Βουτυρά, κατέφυγαν στη Θεσσαλονίκη – Αποβολή μαθητών Γυμνασίου Νάουσας λόγω «κομμουνιστικής δράσης» – Σύγκληση Α΄ Πανελλήνιου Συνεδρίου Γυναικών – Ψήφιση ανελεύθερου Γ΄ Ψηφίσματος – Πανελλήνια διαμαρτυρία για το ψήφισμα – Βασανισμοί κρατουμένων στην Ασφάλεια της Νάουσας – Δημιουργία μυστικού ένοπλου πυρήνα μέσα στη Νάουσα από ΕΑΜικούς αγωνιστές για την υποβοήθηση του έργου των Ο.Κ.Α.

 Την νύχτα της 30ής Ιουνίου με 1^η Ιουλίου 1946 οι Ο.Κ.Α Βερμίου πραγματοποιούν την πρώτη επίθεση κατά της Νάουσας– Άφιξη στη Νάουσα του Αντισυνταγματάρχη Γεωργίου Βαρδουλάκη, αρχηγού μεταβατικών αποσπασμάτων Χωροφυλα-κής – Την 9^η Ιουλίου 1946 φονεύεται σε μάχη ο Μπαρούτας – Επικήρυξη Ναουσαίων ΕΑΜικών αγωνιστών από Ε.Δ.Α.Ν Βεροίας με 5.000.000 δρχ. για τον φόνο τους και 3.000.000 δρχ. για την αποτελεσματική κατάδοσή τους – Εκκαθαριστικές επιχειρήσεις κατά Ο.Κ.Α Βερμίου – Φονεύονται σε ενέδρα ανδρών των Ο.Κ.Α ο Ταγματάρχης Χωροφυλακής Ιωάννης Σωτηρίου και 14 χωροφύλα-κες – Απόφαση από 23/9/1946 του Γραφείου περιοχής Μακεδονίας – Θράκης του Κ.Κ.Ε  σχετική με τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις κατά των Ομάδων Καταδιωκόμενων Αγωνιστών (Ο.Κ.Α).

 Την 17^η Απριλίου 1946, ο εργάτης Αχιλλέας Αντωνίου δολοφόνησε στη Νάουσα, στην οδό Βύρωνος, τον Γεώργιο Βουτυρά, πρόεδρο του Εργατικού Κέντρου Νάουσας, λίγα μέτρα πιο κάτω από το σπίτι στο οποίο διέμενε το θύμα και σε ελάχιστη απόσταση από τα γραφεία του Εργατικού Κέντρου Νάουσας. Παραθέτω μέρος άρθρου μου που δημοσίευσα στην εφημερίδα της Νάουσας «ΝΕΟΙ ΚΑΙΡΟΙ» την 17^η Μαΐου 2003, σελ. 5, με τίτλο: «ΤΟ 8^ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ Γ.Σ.Ε.Ε ΚΑΙ Η ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΟΥ Ε.Κ.Ν ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΒΟΥΤΥΡΑ»:

 «Ο προσκείμενος στο Κ.Κ.Ε Εργατικός Αντιφασιστικός Σύνδεσμος (ΕΡΓ.Α.Σ) κατήγαγε σαρωτική νίκη (στο 8^ο Συνέδριο της Γ.Σ.Ε.Ε.) η οποία προβλημάτισε ντόπιους και ξένους παράγοντες, παραδοσιακούς αντιπάλους του Κ.Κ.Ε. Προφανώς, μεταξύ των μέτρων τα οποία ελήφθησαν για την ανατροπή της «κομμουνιστοκρατούμενης Διοίκησης της Γ.Σ.Ε.Ε» ήταν και αυτά της φυσικής εξόντωσης (δολοφονίες και άλλοι τρόποι εξόντωσης) των πιο δραστήριων και δυναμικών αριστερών στελεχών. Στα πλαίσια του σχεδίου αυτού θα πρέπει να ενταχθεί και η δολοφονία του προέδρου του Εργατικού Κέντρου Νάουσας Γεωργίου Βουτυρά, η οποία έλαβε χώρα την 17^η Απριλίου 1946, μετά από ένα μήνα και πλέον από την πραγματοποίηση του Όγδοου Συνεδρίου της Γ.Σ.Ε.Ε.

 Η ύπαρξη δυναμικών, δραστήριων, συνεπών και μη δελεαζόμενων από τους κύκλους της εργοδοσίας εργατικών συνδικαλιστικών στελεχών, όπως ήταν ο Γεώργιος Βουτυράς, ο οποίος είχε τάξει σκοπό της ζωής του την προστασία της εργατικής τάξης της Νάουσας από τις πάσης φύσεως καταπατήσεις των εργατικών δικαιωμάτων από μέρους των προαναφερόμενων κύκλων, δεν συνέφερε στο καθεστώς της περιόδου εκείνης, ένα καθεστώς στυγνό, δικτατορικό, διώξεων και τρομοκρατίας, το οποίο τεχνηέντως είχε περιβληθεί τον κοινοβουλευτικό μανδύα. Ο δολοφόνος του Γεωργίου Βουτυρά Αχιλλέας Αντωνίου, εργάτης μεγάλης κλωστοϋφαντουργικής μονάδας της Νάουσας, προσήχθη σε δίκη το επόμενο έτος 1947. Κατά τη διαδικασία, ο ψευδομάρτυρας Κ.Δ. κατέθεσε ότι τη δολοφονία δεν την διέπραξε ο Αχιλλέας Αντωνίου. Αντιθέτως, κάτοικος (Ναουσαία) της οδού Βύρωνος, η οποία παρέστη στη δίκη ως μάρτυρας κατηγορίας, κατέθεσε ότι στο πρόσωπο του Αχιλλέα Αντωνίου αναγνώρισε τον δολοφόνο του Γ. Βουτυρά.

 Πρέπει να σημειωθεί, επίσης, ότι ο αρτεργάτης Χαράλαμπος Μωυσίδης, μέλος του υπό τον Γεώργιο Βουτυρά Διοικητικού Συμβουλίου του Εργατικού Κέντρου Νάουσας, ο οποίος προσήλθε ως μάρτυς κατηγορίας, εδέχθη ευθέως και χωρίς περιστροφές απειλές από τον κατηγορούμενο  ότι, αν καταθέσει εις βάρος του, «θα έχει την τύχη του Βουτυρά». Φημολογείται ότι ελέχθη και αυτό στο δικαστήριο, ότι, δηλαδή, κι αν ακόμα αποδειχθεί ότι ο Αχιλλέας Αντωνίου διέπραξε τη δολοφονία του Βουτυρά, θα πρέπει να αθωωθεί, επειδή «εκινήθη από πατριωτικά και εθνικόφρονα ελατήρια» Όπως ήταν αναμενόμενο, ο Αχιλλέας Αντωνίου απαλλάχτηκε της κατηγορίας ως δολοφόνος του Γεωργίου Βουτυρά και αφέθηκε ελεύθερος. Η κλωστοϋφαντουργική μονάδα στην οποία εργάζονταν, από απλό εργάτη τον «προήγαγε», τοποθετώντας αυτόν ως φύλακα».

Στέργιος Σπυρ. Αποστόλου: «ΝΕΟΙ ΚΑΙΡΟΙ, 17^η Μαΐου 2003, σελ. 5, με τίτλο: ΤΟ 8^ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ Γ.Σ.Ε.Ε ΚΑΙ Η ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΟΥ Ε.Κ.Ν. ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΒΟΥΤΥΡΑ». Βλ. και: Στέργιος Σπ. Αποστόλου: Η ΚΟΜΜΑΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΝΑΟΥΣΑΣ ΤΟΥ ΚΚΕ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΑΡΙΣΤΕΡΟ ΚΙΝΗΜΑ (1918-1937). Σελ. 329-330. Νάουσα 2003)

Αργότερα, μετά τη δημοσίευση του προαναφερόμενου άρθρου μου και απ’ όσα συμπληρωματικά έγραψα στο παραπάνω βιβλίο μου, περιήλθαν εις γνώσιν μου και άλλες πληροφορίες που σχετίζονταν με άγνωστες, μέχρι τότε, πτυχές της δολοφονίας του Γεωργίου Βουτυρά. Σύμφωνα με αυτές, Ναουσαίος που εργάζονταν σαν γκαρσόνι σε κεντρικό καφενείο της πόλης, είδε τον Αχιλλέα Αντωνίου την ημέρα της δολοφονίας του Βουτυρά, να συνομιλεί στο καφενείο χαμηλόφωνα με σημαίνοντα Ναουσαίο εθνικόφρονα και φανατικό αντικομμουνιστή. Μετά το τέλος της συνομιλίας τους, ο εν λόγω εθνικόφρονας παρέδωσε στον Αντωνίου ένα περίστροφο. Ο Αντωνίου έφυγε αμέσως από το καφενείο και γνωρίζοντας το καθημερινό δρομολόγιο του Βουτυρά από το σπίτι του για το Εργατικό Κέντρο, του έστησε ενέδρα και γύρω στις 10 π.μ. τον δολοφόνησε.

Μετά τη διάπραξη της δολοφονίας και πριν ακόμα συλληφθεί τυπικά, ο Αντωνίου ήλθε πάλι στο καφενείο και επέστρεψε το περίστροφο στο πρόσωπο που του το είχε δώσει. Όσο ζούσε το γκαρσόνι, δεν αποκάλυψε σε κανένα ό,τι είδε στο καφενείο πριν από τη δολοφονία του Βουτυρά και μετά απ’ αυτήν. Λίγο πριν πεθάνει, επειδή τον κατέτρωγαν οι τύψεις που απέφυγε τόσα χρόνια να μιλήσει, κάλεσε συγγενικό πρόσωπο του Βουτυρά στο σπίτι του και του αποκάλυψε όλα όσα γνώριζε για τη δολοφονία. «Τώρα ας πεθάνω,  – είπε – ξαλάφρωσα». Αμέσως μετά τη δολοφονία του Βουτυρά, το Εργατικό Κέντρο της Νάουσας με τηλεγράφημά του προς τις αρμόδιες αρχές διαμαρτυρήθηκε έντονα για το στυγερό έγκλημα και ζήτησε τη σύλληψη και παραδειγματική τιμωρία του δολοφόνου.

Επίσης και η Ομοσπονδία Κλωστοϋφαντουργών Ελλάδας κάλεσε όλους τους κλωστοϋφαντουργούς της χώρας να προασπίσουν τη ζωή των συνδικαλιστικών στελεχών τους από τις επιθέσεις των δολοφόνων του «μαύρου μετώπου». Την ίδια ημέρα (17^η Απριλίου 1946), ο πρωθυπουργός Παναγιώτης Πουλίτσας υπέβαλε την παραίτηση του ιδίου και της κυβέρνησής του, ο βίος της οποίας κράτησε μόλις 13 ημέρες. Την 18^η Απριλίου 1946 σχηματίστηκε νέα κυβέρνηση υπό την προεδρία του Κων/νου Τσαλδάρη, αρχηγού του Λαϊκού κόμματος που πλειοψήφησε στις εκλογές. Η κυβέρνηση αυτή, όπως θα αποδειχθεί πολύ σύντομα, θα θέσει σαν πρωταρχικό στόχο της την επαναφορά του βασιλέως Γεωργίου Β΄ στην Ελλάδα και την πλήρη και με κάθε μέσο εξαφάνιση από την πολιτική σκηνή της χώρας όλων των κομμάτων που μετείχαν στο Ε.Α.Μ.

Εντωμεταξύ, οι Ο.Κ.Α. Βερμίου, άρχισαν προοδευτικά να προσβάλλουν μικρούς αρχικά στόχους, με απώτερο σκοπό και ανάλογα με την εξέλιξη της κατάστασης, να επεκταθεί η δραστηριότητά τους και σε άλλους μεγαλύτερους, αν το απαιτούσαν οι περιστάσεις. Την 19^η Απριλίου 1946, ομάδα αγωνιστών των Ο.Κ.Α με επικεφαλής τον Χαράλαμπο Παλαμά (Λάμπης), πραγματοποίησε αναγνωριστική επίθεση κατά του Σταθμού Χωροφυλακής του ημιορεινού χωριού Γιαννακοχώρι της Νάουσας. Μετά τη μάχη, διαπιστώθηκε ότι, τόσο οι χωροφύλακες, όσο και οι άνδρες του στρατιωτικού φυλακίου που υπήρχε στο χωριό, απέφυγαν να βγουν από τα πολυβολεία για να καταδιώξουν τους άνδρες των Ο.Κ.Α την ώρα που αυτοί αποσύρονταν.

Αυτό ήταν ένα θετικό στοιχείο, γιατί, πέραν όλων των άλλων, ήταν ενδεικτικό κάποιου φόβου, καθώς και ηθικού χαμηλής στάθμης των κυβερνητικών δυνάμεων. Την 26^η Απριλίου 1946, επαναλήφθηκε η επίθεση των ανδρών των Ο.Κ.Α, αυτή τη φορά μόνο κατά του στρατιωτικού φυλακίου του ίδιου χωριού. Κατά τη διάρκεια της μάχης που ακολούθησε, ένας στρατιώτης κατέπεσε νεκρός από τα πυρά των ανδρών των Ο.Κ.Α. Πρέπει να σημειωθεί ότι στη Νάουσα, μετά το φόνο του προέδρου του Εργατικού Κέντρου Γεωργίου Βουτυρά, ανέβηκε σημαντικά το ηθικό των εθνικοφρόνων κατοίκων της πόλης, οι περισσότεροι από τους οποίους  ήταν μέλη κατά την Κατοχή της τοπικής πολιτικής οργάνωσης της Π.Α.Ο. Πολλοί από αυτούς πανηγύριζαν για τη δολοφονία του Βουτυρά και δεν δίσταζαν να διακηρύττουν ασύστολα ότι αυτή δε θα ήταν η τελευταία.

Άλλοι  προβληματίστηκαν σοβαρά γιατί είχαν τη γνώμη ότι η Ο.Π.Λ.Α δεν θα παρέμενε άπρακτη και θα προχωρούσε σε πράξεις αντιποίνων. Κατόπιν τούτου και υπό το κράτος αυτού του φόβου, προτίμησαν να εγκαταλείψουν τη Νάουσα και να εγκατασταθούν άλλοι στη Θεσσαλονίκη και άλλοι στην Αθήνα. Εντωμεταξύ, πολλαπλασιάστηκαν τα τρομοκρατικά μπλόκα τα οποία πραγματοποιούσαν τα μέλη των τοπικών εθνικιστικών οργανώσεων στις διάφορες συνοικίες της πόλης. Εμφανίστηκε και το φαινόμενο Ναουσαίοι Χίτες να συλλαμβάνουν και να κουρεύουν σύρριζα στη μέση του δρόμου πολλές Ναουσαίες ΕΠΟΝίτισσες, με τον ισχυρισμό ότι αυτές υπέλθαλπαν παντοιοτρόπως τους καταδιωκόμενους ΕΑΜικούς αγωνιστές του Bερμίου (Ο.Κ.Α).

Επίσης, κατά την προβολή σοβιετικής ταινίας στο κινηματοθέατρο ΟΜΟΝΟΙΑ, μέλη του Συνδέσμου Εθνικοφρόνων Νέων Ναούσης (Σ.Ε.Ν.Ν) έβαλαν φωτιά στο πανί της οθόνης και το έκαψαν. Στο Λάππειο Γυμνάσιο της Νάουσας οι εθνικόφρονες καθηγητές, δύο από τους οποίους έφεραν μόνιμα επάνω τους περίστροφα, αναθάρρησαν και άρχισαν να συμπεριφέρονται σκαιά στους μαθητές των μεγάλων τάξεων που ήταν μέλη της Ε.Π.Ο.Ν. Ενοχλημένοι από την πολιτική δράση που ανέπτυσσαν οι τελευταίοι στο χώρο του Γυμνασίου και κυρίως, από την προπαγάνδα που ασκούσαν στους άλλους μαθητές, τους βαθμολογούσαν πάντα με χαμηλούς βαθμούς, ανεξάρτητα από την επίδοσή τους. Στις διαμαρτυρίες των εν λόγω μαθητών για την ανεπίτρεπτη αυτή στάση τους, απαντούσαν με αποφάσεις του Συλλόγου των καθηγητών, οι οποίες τους επέβαλλαν πολυήμερες αποβολές λόγω της «κομμουνιστικής δράση τους». Μάλιστα, όπως έγινε σύντομα γνωστό, οι αποβολές αυτές κοινοποιούνταν και στην τοπική Ασφάλεια, είτε για να ενημερώνονται οι υπάρχοντες φάκελοι, είτε για να δημιουργούνται νέοι.

Ο μικρός μυστικός ένοπλος πυρήνας που συγκροτήθηκε στη Νάουσα από ΕΑΜικούς αγωνιστές, με εντολή της ηγεσίας των Ο.Κ.Α Βερμίου, άρχισε να καταγράφει με λεπτομέρειες τους χώρους στους οποίους βρίσκονταν στρατωνισμένες στρατιωτικές μονάδες μέσα και έξω από τη Νάουσα, τα κτίρια στα οποία στεγάζονταν το αστυνομικό τμήμα, το Τμήμα Ασφάλειας, η Υποδιοίκηση Χωροφυλακής και οι ομάδες των παρακρατικών, καθώς και την αριθμητική δύναμή τους. Προκειμένου να υποβοηθηθεί το έργο αυτού του πυρήνα, στις αρχές Μαΐου 1946 μπήκαν μυστικά στη Νάουσα οι εμπειροπόλεμοι άνδρες των Ο.Κ.Α και πρώην ΕΛΑΣίτες Ιωάννης Ψαρογιάννης, Δημήτριος Πράπας, Θωμάς Σαγρής, Παναγιώτης Κιτσέλης, Αλέξανδρος Κάρτας, Εμμανουήλ Μαμωνίδης ή Τουρλιδάκης κ.ά.

Εγκαταστάθηκαν σε σπίτια των διαφόρων συνοικιών της πόλης και άρχισαν να σημειώνουν τις κύριες εστίες αντίστασης. Σύμφωνα με τα στοιχεία που συνέλεξαν, μέσα στη Νάουσα υπήρχαν οι κάτωθι κυβερνητικές δυνάμεις: Στρατιωτικές μονάδες στρατωνισμένες 1) Στο Γήπεδο, συνολική δύναμη περίπου ενός Λόχου, 2) Στην περιφραγμένη με συρματοπλέγματα έξοδο της πόλης στο νότιο άκρο του Νοσοκομείου, δύναμη μιας Διμοιρίας, 3) Στα εργοστάσια ΛΑΝΑΡΑ-ΚΥΡΤΣΗ, δύναμη ενός Λόχου, 4) Στο συνοικισμό ΜΕΛΙΣΣΑ, δύναμη μιας Διμοιρίας και 5) Νοτιοδυτικά της πόλης, στο ύψωμα του Αγίου Θεολόγου, δύναμη μιας Διμοιρίας.

Επίσης, υπήρχαν και 40-50 Μαυροσκούφηδες (πρώην ΠΑΟτζήδες), με επικεφαλής τον περιβόητο Καπετάν Γιώργη από την περιοχή Κοζάνης, πρώην συνεργάτη του Μιχάλαγα, που είχε την έδρα του στην οικοδομή Πετρίδη. Αυτοί κατείχαν τη βορειοανατολική έξοδο της πόλης, στο Δημοτικό Φόρο, τη βόρεια έξοδο στη συνοικία Αλώνια, τη νοτιοδυτική έξοδο στο εργοστάσιο ΒΕΤΛΑΝΣ και τη βορειοδυτική στην τοποθεσία Κούλα. Τα κτίρια στα οποία στεγάζονταν η Χωροφυλακή ήταν όλα στο κέντρο της πόλης και ήταν 1) Τμήμα Ασφάλειας, στο κτίριο της οικογένειας Κοκκίνου, με παράρτημα στο κτίριο Λυσιμάχου, 2) Αστυνομικό Τμήμα, στο κτίριο της Βιβλιοθήκης,  3) Υποδιοίκηση Χωροφυλακής, στο κτίριο Αγγελάκη, συνολικής δύναμης 30 – 40 περίπου χωροφυλάκων. Χρέη Διοικητού της Χωροφυλακής στην πόλη εκτελούσε ο Στυλιανός Φουράκης.

Είχαν κατασκευαστεί και μερικά πολυβολεία στο κέντρο της πόλης, τα οποία προστάτευαν τα κτίρια στα οποία ήταν εγκατεστημένες οι δυνάμεις της Χωροφυλακής.

Βάσει των προαναφερόμενων στοιχείων οι κυβερνητικές δυνάμεις ανέρχονταν σε 300 περίπου άνδρες στο σύνολό τους και αποτελούσαν μια υπολογίσιμη δύναμη, εφοδιασμένη με άρτιο εξοπλισμό. Οι παραπάνω πληροφορίες προέρχονται από μαρτυρίες στον γράφοντα μέλους του μυστικού ένοπλου πυρήνα της πόλης, που είχε λάβει μέρος στην καταγραφή. Η κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Τσαλδάρη άρχισε να προετοιμάζει το έδαφος για την επαναφορά σε ισχύ των ανελεύθερων νόμων της 4^ης Αυγούστου και ειδικά αυτών που προέβλεπαν τη σύσταση Επιτροπών Δημόσιας Ασφάλειας Νομών (Ε.Δ.Α.Ν), συγκρότηση εκτάκτων στρατοδικείων, κ.λπ. Ο άμεσος στόχος που έθεσε μετά την ορκωμοσία της δεν ήταν η ειρήνευση της χώρας, αλλά η με κάθε τρόπο πάταξη του λαϊκού κινήματος που εκφράζονταν μέσα από το Ε.Α.Μ και καθοδηγούνταν από αυτό.

Ήδη το Κ.Κ.Ε έπαυσε πλέον να τρέφει αυταπάτες ως προς τις καλές προθέσεις της κυβέρνησης και την 8^η Μαΐου 1946 προέβη σε έντονο διάβημα προς τον πρωθυπουργό, στον οποίο δήλωσε απερίφραστα ότι, αν δεν αφοπλιστούν όλες οι τρομοκρατικές ακροδεξιές οργανώσεις που δρούσαν ανεμπόδιστα στη χώρα, η κατάσταση θα χειροτερεύσει και ο λαός θα υπερασπιστεί μόνος του τη ζωή του. Και, βεβαίως, για ό,τι επρόκειτο να συμβεί στο εξής ακέραια την ευθύνη θα έφερε αποκλειστικά η κυβέρνηση. Την 29^η Μαΐου 1946 έληξαν οι εργασίες του 1^ου Πανελλαδικού Συνεδρίου Γυναικών που είχαν αρχίσει από την 26^η του ιδίου μηνός. Το Συνέδριο συνήλθε στη Αθήνα και έλαβαν μέρος σ’ αυτό 450 αντιπρόσωποι από 200 γυναικείους Συλλόγους της χώρας.

(Το Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 526-527. Αθήνα 1987).

Από τη Νάουσα έλαβε μέρος αντιπροσωπεία του ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΝΑΟΥΣΗΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ, που είχε ιδρυθεί την 12η Φεβρουαρίου 1946. Ιδρυτικά μέλη του Συνδέσμου αναφέρονται οι Μαρίνα Κοκκίνου, σύζυγος του Γεωργίου Κοκκίνου, ο οποίος υπήρξε πρώην εθνοσύμβουλος της Π.Ε.Ε.Α., Στέλλα Κ. Τσίτση, Ευρυδίκη Γ. Γιαννοπούλου, Χαρούλα Ν. Μούγγρη, Άννα Π. Ιωάννου, Νίκη Κ. Καραμπατζού, Κατίνα Πράπα, Έλλη Ταδοπούλου, Κατίνα Χωνού και Κική Σπύρου. Η πλειοψηφία των ανωτέρω ιδρυτικών μελών ανήκε στο Ε.Α.Μ. Παραθέτω το υπ’ αριθ. 2 άρθρο του καταστατικού του Συνδέσμου το οποίο αφορά στο σκοπό του. Το κείμενό του είναι πολύ προχωρημένο πολιτικά και κοινωνικά για την εποχή του και έρχεται σε ευθεία αντίθεση με τις τότε συντηρητικές αντιλήψεις:

 «Σκοπός του Συνδέσμου είναι η μελέτη, προαγωγή και προώθησις των ζητημάτων της γυναικός με κατευθυντηρίαν γραμμήν την επιδίωξιν των διεκδικήσεων αυτής οικονομικών, κοινωνικών και πολιτικών και τελικόν σκοπόν την επίτευξιν ολοκληρωτικής εξισώσεως της γυναικός με τον άνδρα εις το οικονομικόν, νομικόν, κοινωνικόν και πολιτικόν επίπεδον. Η ιδιαιτέρα προστασία της εργαζομένης γυναικός χειρονακτικώς ή πνευματικώς, εις την πόλιν ή το χωρίον, με βασικόν αίτημα δι’ αυτήν εργασίαν, ίσην αμοιβήν και την συμφώνως των ικανοτήτων της ελευθέραν και ανεμπόδιστον εις όλους τους κλάδους προαγωγήν της. Η καταπολέμησις του αναλφαβητισμού δια της οργανώσεως σχολείων αγραμμάτων γυναικών, λειτουργούντων συμφώνως τοις νόμοις του κράτους. Η αναγνώρισις εις τας γυναίκας του δικαιώματος να εκλέγουν και να εκλέγωνται εις τας Δημοτικάς, Κοινοτικάς και Βουλευτικάς εκλογάς και της συμμετοχής εις την δημοσίαν ζωήν με ίσους προς τον άνδρα όρους»

(Καταστατικό του Συνδέσμου συνημμένο στην υπ’ αριθ. 39/12-2-1946 απόφαση αναγνώρισής του από το Πρωτοδικείου Βεροίας)

Από το πρώτο κιόλας δεκαήμερο του Ιουνίου 1946 και εν όψει της ψήφισης του Γ΄ Ψηφίσματος «περί εκτάκτων μέτρων κατά των επιβουλευομένων την δημοσίαν τάξιν και την ακεραιότητα του κράτους», οι Επιτροπές Δημόσιας Ασφάλειας Νομών (Ε.Δ.Α.Ν), οι οποίες ήδη είχαν συσταθεί ουσιαστικά, ενεργοποιήθηκαν αμέσως προς την κατεύθυνση της δίωξης των ΕΑΜικών αγωνιστών όλης της χώρας με χιτλερικές μεθόδους. Την 17^η Ιουνίου 1946 ψηφίστηκε από τη Βουλή το εν λόγω Ψήφισμα. Οι Ε.Δ.Α.Ν αποκτούσαν πλέον νομική υπόσταση. Πέραν τούτου, προβλέπονταν και η συγκρότηση έκτακτων Στρατοδι-κείων, ανά ένα στις πόλεις Θεσσαλονίκη, Γιαννιτσά, Κιλκίς, Σέρρες, Δράμα, Ξάνθη, Κοζάνη, Λάρισα, Ιωάννινα, Φλώρινα και Αλεξανδρούπο-λη.

(Αλέξανδρος Α. Χατζηκώστας: Η ΗΜΑΘΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΒΑΡΚΙΖΑ ΣΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ. Σελ. 63. Βέροια 2004).

Κατόπιν τούτου, σ’ ολόκληρη τη χώρα κινητοποιήθηκαν εκατοντάδες επιτροπές σωματείων, οργανώσεων κ.λπ. και διαμαρτυρήθηκαν έντονα κατά του δικτατορικής έμπνευσης Γ΄ Ψηφίσματος. Στη Νάουσα το  Εργατικό Κέντρο κινητοποίησε όλη την εργατική τάξη της πόλης. Την 19^η Ιουνίου 1946 πραγματοποιήθηκε πανεργατική απεργία διαμαρτυρίας κατά του ανωτέρω Ψηφίσματος, το οποίο με τις διατάξεις του καταργούσε όλες τις δημοκρατικές ελευθερίες, το απαραβίαστο του οικογενειακού ασύλου, την ελευθεροτυπία, απαγόρευε το δικαίωμα της απεργίας, την πραγματοποίηση διαφόρων συγκεντρώσεων και αντικαθιστούσε τα τακτικά δικαστήρια σε όλη την επικράτεια με έκτακτα στρατοδικεία. Παρά τη σχετική απαγόρευση, οι εργάτες πραγματοποίησαν συγκεντρώσεις σε διάφορα σημεία της πόλης στις οποίες έλαβαν μέρος και πολλοί κάτοικοι.

Στρατός και Χωροφυλακή μαζί, ανεμπόδιστοι πλέον και καλυπτόμενοι κάτω από τις διατάξεις του Γ΄ Ψηφίσματος, επιτέθηκαν άγρια κατά των απεργών στους χώρους που ήταν συγκεντρωμένοι, χτυπώντας τους με τους υποκόπανους των όπλων και πυροβολώντας στον αέρα για εκφοβισμό. Συνέλαβαν δεκάδες από αυτούς τους οποίους μετέφεραν στα κρατητήρια της Ασφάλειας, του Αστυνομικού Τμήματος και στο Γήπεδο. Κατά τη διάρκεια της κράτησής τους τους υπέβαλαν σε βασανιστήρια με άγριους ξυλοδαρμούς, φάλαγγες κ.ά. Από τα κρατητήρια του Αστυνομικού Τμήματος και της Ασφάλειας που βρίσκονταν στο ισόγειο των κτιρίων, οι διερχόμενοι άκουαν τις γοερές και διαπεραστικές κραυγές αυτών που βασανίζονταν, οι οποίες διαπερνούσαν τους τοίχους και ξεχύνονταν στον δρόμο.

Γ΄ ΨΗΦΙΣΜΑ «Περί εκτάκτων μέτρων … »

Φ.Ε.Κ. υπ’ αριθ. 197-18/6/1946, τεύχος πρώτον

Η κατάσταση αυτή δημιουργούσε  αλγεινή εντύπωση, ακόμα και στους εθνικόφρονες κατοίκους της πόλης. Κατόπιν τούτου, για να εκλείψει επιφανειακά το φαινόμενο αυτό, οι χωροφύλακες έφεραν μέσα σε κάθε κρατητήριο από μια στρατιωτική μοτοσικλέτα Χάρλεϊ – Ντάβιντσον, σήκωναν στο αέρα τον πισινό τροχό της που έπαιρνε κίνηση από την αλυσίδα και έβαζαν μπρος το μοτέρ, φουλάροντας τέρμα τα γκάζια. Με τον τρόπο αυτό, δημιουργούνταν ένα πραγματικό πανδαιμόνιο από τον εκκωφαντικό θόρυβο που προκαλούσε η λειτουργία του μοτέρ, ο οποίος σκέπαζε εντελώς τις κραυγές αυτών που βασανίζονταν. Είμαι αυτόπτης και αυτήκοος μάρτυς όλων όσων περιγράφω παραπάνω, τα οποία διατηρώ αναλλοίωτα στη μνήμη μου.

Πολλοί απεργοί, περισσότεροι από τους πενήντα, οι οποίοι κατάφεραν να διαφύγουν από τα μπλόκα του Στρατού και της Αστυνομίας, κατέφυγαν στις Ο.Κ.Α Βερμίου και κατατάχτηκαν σ’ αυτές. Περιέγραψαν με τα μελανότερα χρώματα στους Μαύρο, Ακρίτα, Διάκο, Μπαρούτα και στους άλλους την κατάσταση που επικρατούσε στη Νάουσα. Η ηγετική ομάδα των Ο.Κ.Α εξοργίστηκε από όσα συνέβαιναν και αποφάσισε να επιτεθεί αιφνιδιαστικά εναντίον των κυβερνητικών δυνάμεων που βρίσκονταν στη Νάουσα. Η επίθεση αυτή θα είχε περισσότερο αναγνωριστικό χαρακτήρα και θα υποδήλωνε τη συνεχή και ολοένα αυξανόμενη ένοπλη παρουσία των καταδιωκόμενων ΕΑΜικών αγωνιστών στην περιοχή. Φρονούσαν ότι η υπομονή και η ανοχή είχαν  τα όριά τους και κάποια στιγμή έπρεπε να αντιμετωπιστεί η τρομοκρατία με τα όπλα.

Έτσι, δόθηκε εντολή σε μικρές καταδρομικές ομάδες να αρχίσουν να διεισδύουν  κρυφά στην πόλη από αφύλακτες  διαβάσεις  και σε συνεργασία με τον ένοπλο πυρήνα που υπήρχε σ’ αυτήν, να καταλάβουν καίριες θέσεις γύρω από τα κτίρια της Χωροφυλακής, του Στρατού και τους χώρους που βρίσκονταν οι άνδρες των παρακρατικών ομάδων του Καπετάν Γιώργη. Η διείσδυση ήταν πολύ προσεκτική και επιτυχημένη και κανείς δεν αντελήφθη τίποτα. Μάλιστα, οι καταδρομείς των Ο.Κ.Α κατόρθωσαν να στήσουν τα οπλοπολυβόλα τους σε σπίτια τα οποία απείχαν μόλις σαράντα – πενήντα μέτρα από τα κτίρια στα οποία στεγάζονταν η Υποδιοίκηση Χωροφυλακής, η Ασφάλεια και το Αστυνομικό Τμήμα.

Άλλοι άνδρες των Ο.Κ.Α είχαν στραμμένη την κάννη των οπλοπολυβόλων τους στα διάφορα πολυβολεία, για να μην έχουν τη δυνατότητα οι χωροφύλακες να εισέλθουν σ’ αυτά όταν θα άρχιζε η μάχη. Υπολογίζεται ότι οι καταδρομείς των Ο.Κ.Α που μπήκαν κρυφά στην πόλη ανέρχονταν συνολικά στους 50 άνδρες. Το σχέδιο της επίθεσης διαγράφονταν ως εξής. Οι καταδρομείς, οι οποίοι βρίσκονταν κρυμμένοι σε σπίτια και είχαν λάβει ήδη θέσεις, να επιτεθούν αιφνιδιαστικά κατά των οικημάτων της Χωροφυλακής. Συγχρόνως, άλλοι 150 άνδρες να προωθηθούν από τα γύρω υψώματα στα άκρα της πόλης με την εντολή μέρος αυτών να επιτεθεί κατά του φυλακίου του Αγίου Θεολόγου, του Λόχου που ήταν στρατωνισμένος στα εργοστάσια της εταιρείας ΛΑΝΑΡΑ-ΚΥΡΤΣΗ & ΣΙΑ και της Διμοιρίας στο συνοικισμό ΜΕΛΙΣΣΑ.

Οι υπόλοιποι, με την βοήθεια μερικών ανδρών του ένοπλου πυρήνα, θα παρενοχλούσαν από απόσταση με τα πυρά τους το Λόχο του Γηπέδου, τη Διμοιρία του Νοσοκομείου και τα σημεία που φρουρούσαν οι παρακρατικές ομάδες. Δηλαδή, η συνολική δύναμη που διέθεταν οι Ο.Κ.Α ανέρχονταν στους 250 άνδρες, έναντι των 300 που διέθεταν στο σύνολό τους οι κυβερνητικές δυνάμεις. Η ηγεσία των Ο.Κ.Α το γνώριζε αυτό και υπολόγιζε ότι η αριθμητική διαφορά που προέκυπτε θα αντισταθμίζονταν από το στοιχείο του αιφνιδιασμού. Τη νύχτα της 30ής Ιουνίου προς την 1^η Ιουλίου 1946 και ώρα 23:30΄ εκδηλώθηκε η επίθεση των ανδρών των Ο.Κ.Α κατά των επιλεγμένων στόχων. Προηγουμένως, είχαν αποκοπεί τα τηλεγραφικά και τηλεφωνικά καλώδια με αποτέλεσμα να μην επικοινωνούν οι κυβερνητικές δυνάμεις με οποιαδήποτε άλλα αστικά κέντρα.

Οι καταδρομείς  άρχισαν να βάλλουν με καταιγιστικά πυρά οπλοπολυβόλων και αυτομάτων όπλων κατά των κτιρίων της Χωροφυλακής, κάνοντας και χρήση χειροβομβίδων. Οι χωροφύλακες,  οι οποίοι κοιμούνταν εκείνη την ώρα, αιφνιδιάστηκαν, πετάχτηκαν από τα κρεβάτια τους και έτρεξαν προς τα πολυβολεία. Καθηλώθηκαν, όμως, από τα πυρά των αντιπάλων τους τα οποία συνεχίζονταν με αμείωτη ένταση. Το αυτό συνέβη και με το Λόχο του στρατού που βρίσκονταν στα εργοστάσια ΛΑΝΑΡΑ και τη Διμοιρία στο συνοικισμό ΜΕΛΙΣΣΑ. Και στην περίπτωση αυτή έγινε ευρεία χρήση χειροβομβίδων.

Οι άλλοι τομείς της κυβερνητικής αντίστασης, σύμφωνα με το σχέδιο, παρενοχλούνταν συστηματικά από τα πυρά άλλων ανδρών των Ο.Κ.Α. Οι άνδρες των παρακρατικών ομάδων,  μετά την ανταλλαγή των πρώτων πυρών, εγκατέλειψαν τις θέσεις τους και κατέφυγαν σε άλλες θέσεις άμυνας. Παράλληλα, στο διάστημα αυτό, οι άνδρες των Ο.Κ.Α έριξαν και προκηρύξεις στους δρόμους της πόλης με απειλητικό περιεχόμενο για τη Χωροφυλακή και τα διευθυντικά στελέχη των εργοστασίων. Το πανδαιμόνιο από την εκατέρωθεν ανταλλαγή πυρών κράτησε τρεις περίπου ώρες. Πριν αυτές συμπληρωθούν, η ηγεσία των Ο.Κ.Α έδωσε το σύνθημα της ταχείας σύμπτυξής τους από όλες τις θέσεις που κατείχαν.

Αυτό έγινε αντιληπτό από τις κυβερνητικές δυνάμεις οι οποίες επιχείρησαν αντεπίθεση, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Ήδη, οι αντίπαλοί τους, καλυπτόμενοι από το πυκνό σκοτάδι, είχαν τραπεί προς τα όρη. Δεν υπήρξαν θύματα από τις δύο πλευρές. Αμέσως κατέφθασαν από τη Βέροια ο επόπτης των μεταβατικών αποσπασμάτων της Χωροφυλακής Γεώργιος Βαρδουλάκης, Αντισυνταγματάρχης, ο Διοικητής της Χωροφυλακής και ο νομάρχης. Η κυκλοφορία των πολιτών απαγορεύτηκε από το πρωί και επιτράπηκε μόνο για μερικές ώρες το απόγευμα. Η καταδρομική ενέργεια των Ο.Κ.Α Βερμίου κατά της Νάουσας ανησύχησε σοβαρά τις Διοικήσεις Στρατού και Χωροφυλακής της περιοχής. Ελήφθη απόφαση από εδώ και στο εξής οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις κατά των Ο.Κ.Α να γίνονται από κοινού, ενώ μέχρι τώρα της ευθύνη αυτή είχε μόνο η Χωροφυλακή.

Ο Βαρδουλάκης θεώρησε σκόπιμο να παραμείνει στη Νάουσα μετά τη μάχη με ένα από τα αποσπάσματα τα οποία είχε υπό την εποπτεία του. Επίταξε το κτίριο Λαναρά που βρίσκονταν τότε ακριβώς απέναντι από τη βόρεια έξοδο της σημερινής Λαϊκής Αγοράς και εγκαταστάθηκε σ’ αυτό. Σημειώνω ότι μετά την επίθεση κατά της Νάουσας, πολλοί Ναουσαίοι που κρίθηκαν  ύποπτοι για συμμετοχή στην επίθεση των Ο.Κ.Α συνελήφθησαν. Το αυτό συνέβη και στη Θεσσαλονίκη, στη οποία, κατά τις πληροφορίες που είχε η Αστυνομία, φρόντισαν να καταφύγουν αμέσως  κάποιοι από αυτούς. Κατά την πάγια τακτική της Αστυνομίας, οι συλληφθέντες μεταφέρθηκαν στα κρατητήρια και στις φυλακές και υπέστησαν τα γνωστά βασανιστήρια «για να ομολογήσουν».

Στη συνέχεια, πολλοί από αυτούς παραπέμφθηκαν για να δικαστούν από στρατοδικεία. Εκτός από την εγκατάσταση στη Νάουσα του Βαρδουλάκη και του αποσπάσματός του, εγκαταστάθηκε την 4^η Ιουλίου 1946 και ο σταθμός Διοίκησης της Μεραρχίας. Από την επομένη άρχισαν οι συνδυασμένες εκκαθαριστιστικές επιχειρήσεις Στρατού και Χωροφυλακής κατά των Ο.Κ.Α σε όλο σχεδόν το Βέρμιο. Μέχρι την 8^η Ιουλίου 1946 οι επιχειρήσεις αυτές δεν σημείωσαν καμιά επιτυχία και οι μονάδες οι οποίες μετείχαν σ’ αυτές επέστρεψαν στις βάσεις τους. Την 9^η Ιουλίου 1946, κατόπιν καταδοτικής ενέργειας, ο Θωμάς Λιόλιος (Μπαρούτας) έπεσε σε ενέδρα αποσπάσματος του Βαρδουλάκη στην τοποθεσία Διχαλεύρι, κοντά στο χωριό Χωροπάνι (Στενήμαχος) και βρήκε το θάνατο μαζί με άλλους τέσσερις άνδρες του.

Τα πτώματά τους μεταφέρθηκαν στη Βέροια και εκτέθηκαν στην κοινή θέα. Ο καταδότης του Μπαρούτα, κάτοικος του Χωροπανίου, πλήρωσε με τη ζωή του αργότερα αυτή την πράξη του. Ο θάνατος του Μπαρούτα ήταν μια δυσαναπλήρωτη απώλεια για τις Ο.Κ.Α Βερμίου, γιατί, παρά την κάποια ηλικία του, ήταν αεικίνητος και πανταχού παρών. Εμπειροπόλεμος όσο κανένας άλλος, είχε γίνει πράγματι ο φόβος και ο τρόμος από την δράση του όλων εκείνων που τρομοκρατούσαν τους ΕΑΜικούς αγωνιστές. Αντιθέτως, οι κυβερνητικές δυνάμεις πανηγύρισαν θριαμβευτικά και σε όλους τους τόνους για την επιτυχία τους αυτή, την οποία θεωρούσαν ως απαρχή της διάλυσης των «σλαβοκίνητων κομμουνιστοσυμμοριών του Βερμίου».

(Όλγα Μάστορα – Ψαρογιάννη: ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ ΤΟΥ ΧΡΕΟΥΣ. Σελ. 40-41. Αθήνα 1995).

 Την 13^η Ιουλίου 1946, άνδρες των Ο.Κ.Α.  προσέβαλαν το φυλάκιο του χωριού Μαρίνα της Νάουσας. Κατά τη μάχη τραυματίστηκαν τρεις άνδρες του φυλακίου. Για τους Ναουσαίους που συνελήφθησαν στη Νάουσα και στη Θεσσαλονίκη με την κατηγορία της συμμετοχής στην επίθεση των Ο.Κ.Α κατά της Νάουσας την 30ή Ιουνίου με 1η Ιουλίου 1946, πολλοί από τους οποίους είχαν παραπεμφθεί να δικαστούν από Στρατοδικεία, αντιπροσωπεία του Ε.Α.Μ Θεσσαλονίκης έκανε έντονο διάβημα διαμαρτυρίας στον Διοικητή της τοπικής Χωροφυλακής Φουράκη και στον έπαρχο της Νάουσας Ιωαννίδη. Επίσης, αντίστοιχη διαμαρτυρία έκανε και το Εργατικό Κέντρο Νάουσας με τηλεγράφημά του προς τον υπουργό Βόρειας Ελλάδας.

Την 22^α Ιουλίου 1946 οι Ναουσαίοι Στέργιος Καψαλιάρης (Νικήτας) και Στέργιος Σιώνης ή Βασάλας, πρώην ΕΛΑΣίτες και μέλη των Ο.Κ.Α Βερμίου, ενώ βρίσκονταν στη βραχώδη τοποθεσία «Γιαννακοβίτικο Καραούλι», σε μικρή απόσταση από το χωριό Γιαννακοχώρι, έπεσαν σε ενέδρα αποσπάσματος του Βαρδουλάκη οι οποίοι τους κάλεσαν να παραδοθούν. Αυτοί αρνήθηκαν και άρχισαν να βάλλουν εναντίον τους με τα αυτόματά τους μέχρι που κατέπεσαν νεκροί. Κατά τη διάρκεια της συμπλοκής βρήκε το θάνατο και ένας χωροφύλακας. Οι χωροφύλακες μετέφεραν τα πτώματά τους στη Νάουσα και τα εξέθεσαν σε κοινή θέα μπροστά από τα γραφεία της Ηλεκτρικής Εταιρείας Νάουσας. Σύμφωνα με δημοσίευμα εφημερίδας της Θεσσαλονίκης, η Επιτροπή Δημόσιας Ασφάλειας του Νομού (Ε.Δ.Α.Ν) Βεροίας προέβη στη λήψη απόφασης για την εκτόπιση των κριθέντων ως επικίνδυνων για τη δημόσια ασφάλεια  Ναουσαίων Δημητρίου Καραμπινέση, στον Άγιο Ευστράτιο και Γρηγορίου Γιαγκούλα, στη Θάσο.

(Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ της 26^ης Ιουλίου 1946).

Η ίδια Επιτροπή με την υπ’ αριθ. 29 της 31^ης Ιουλίου 1946 απόφασή της, χαρακτήρισε σαν ληστές και επικίνδυνους για τη δημόσια ασφάλεια τους κάτωθι Ναουσαίους τους οποίους επικήρυξε με το ποσό των 5.000.000 δρχ. για το φόνο ή την καθ’ οιονδήποτε τρόπο εξόντωσή τους και με 3.000.000 δρχ. για την αποτελεσματική κατάδοσή τους: Χρήστο Παλαμά του Ιωάννου (Μαύρος), Παναγιώτη Κιτσέλη του Σταύρου, Ιωάννη Μπέρσο του Δημητρίου, Αλέξανδρο Κάρτα του Φιλίππου (Λίβας), Ευστράτιο Κελεμουρίδη του Συμεών, Παναγιώτη Τσάκνη του Γεωργίου, Βασιλειάδη Κωνσταντίνο (Κατσώνας) και Σπύρο Μεξελίδη.

Οι αιφνιδιαστικές και μικρής διάρκειας επιθέσεις των ανδρών των Ο.Κ.Α κατά των κυβερνητικών δυνάμεων συνεχίστηκαν χωρίς διακοπή και με αμείωτη ένταση. Την 2^α Αυγούστου 1946, έξω από το Κρατικό Φυτώριο Νάουσας, δύο οπλίτες της Ε.Σ.Α οι οποίοι επέβαιναν σε μοτοσικλέτες και επέστρεφαν από τη Νάουσα στη Βέροια, πυροβολήθηκαν κατόπιν ενέδρας, με αποτέλεσμα να καταπέσει νεκρός ο ένας. Από μαρτυρία αντάρτη του Δ.Σ.Ε πληροφορήθηκα ότι επικεφαλής των τριών ανδρών των Ο.Κ.Α που έστησαν την ενέδρα ήταν ο Δημήτριος Παπαστρατόπουλος (Πεταλωτής).

Στον λόφο του Αϊ-Λια, στο βόρειο άκρο της Νάουσας, είχε εγκατασταθεί ισχυρό στρατιωτικό φυλάκιο δύναμης μιας Διμοιρίας περίπου, καλά οχυρωμένο και βαριά εξοπλισμένο, το οποίο παρεμπόδιζε τις κινήσεις των ανδρών των Ο.Κ.Α σ’ εκείνη την περιοχή. Την 7^η Αυγούστου 1946 δέχτηκε αιφνιδιαστική επίθεση με πυκνά πυρά από άνδρες των Ο.Κ.Α με επικεφαλής τον Ναουσαίο Χριστόφορο Πάσχο, οι οποίοι το κατέλαβαν σχεδόν αμέσως. Ένας στρατιώτης κατέπεσε νεκρός, δύο τραυματίστηκαν και οκτώ αιχμαλωτίστηκαν. Οι υπόλοιποι πέτυχαν να διαφύγουν προς τη Νάουσα. Στα χέρια των επιτεθέντων περιήλθε όλος ο βαρύς οπλισμός του φυλακίου.

Την ίδια ημέρα κατέφθασε στη Βέροια ο υπουργός Εσωτερικών Ιωάννης Θεοτόκης ο οποίος κάλεσε σε σύσκεψη όλους τους εντεταλμένους για τη δημόσια ασφάλεια φορείς, προκειμένου να προβούν στη λήψη των ενδεδειγμένων μέτρων για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της ένοπλης δράσης των Ο.Κ.Α Βερμίου, τόσο στην ύπαιθρο, όσο και στα αστικά κέντρα της περιοχής. Ελήφθη απόφαση να ενταθούν οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις και να αυξηθούν τα απαγορευτικά και περιοριστικά μέτρα στις πόλεις και τα χωριά του νομού από τις κατά τόπους αστυνομικές αρχές. Εντωμεταξύ, την 10^η Αυγούστου 1946, τμήμα των Ο.Κ.Α που περιφέρονταν έξω από τη Νάουσα κατέλαβε ενεδρευτικές θέσεις στα Δημοτικά Σφαγεία της πόλης και προσέβαλε αιφνιδιαστικά διερχόμενο μικτό καταδιωκτικό απόσπασμα. Κατά τη διάρκεια της μάχης σκοτώθηκε ένας Ανθυπασπιστής της Χωροφυλακής, ενώ τραυματίστηκαν δύο.

Ο Διοικητής της Υποδιοίκησης Χωροφυλακής της Νάουσας έκρινε ότι, έτσι όπως είχε διαμορφωθεί η κατάσταση από τις συνεχείς επιθέσεις των ανδρών των Ο.Κ.Α στην περιοχή ευθύνης του, επιβάλλονταν η άμεση λήψη συμπληρωματικών δραστικών μέτρων για την αντιμετώπισή της. Τα μέτρα αυτά τα οποία ανακοινώθηκαν στην πόλη την 20ή Αυγούστου 1946, εναρμονίζονταν πλήρως με τις διατάξεις του Γ΄ Ψηφίσματος και με την απόφαση που είχε ληφθεί στη Βέροια κατά τη σύσκεψη των φορέων ασφάλειας του νομού και ήταν: 1) Απαγόρευση της κυκλοφορίας μετά την 10^η νυκτερινή, 2) Απαγόρευση παραμονής των αγροτών σε καλύβες ή οικήματα που βρίσκονταν στα αγροκτήματά τους, 3) Απαγόρευση της μετάβασης στο Βέρμιο για ξύλευση ή για οποιαδήποτε άλλη επαγγελματική απασχόληση, χωρίς ειδική άδεια των αστυνομικών αρχών. 4) Απαγόρευση πραγματοποίη-σης απεργίας και συγκεντρώσεων σε κλειστούς ή ανοιχτούς χώρους χωρίς άδεια, 5) Απαγόρευση κυκλοφορίας προπαγανδιστικών προκηρύξεων ή επικόλλησης αφισών στους τοίχους, 6) Όσοι γνώριζαν πού κρύβονταν πρόσωπα τα οποία διώκονταν έπρεπε το δυνατόν συντομότερο να ενημερώσουν τις αρχές και 7) Όσοι κατείχαν όπλα και πυρομαχικά πάσης φύσεως έπρεπε εντός τακτής προθεσμίας να τα παραδώσουν. Οι μη συμμορφούμενοι  παραπέμπονταν να δικαστούν στα Στρατοδικεία, τα οποία, στην περίπτωση αυτή, επέβαλλαν πολλές φορές και την ποινή του θανάτου.

Την ίδια ημέρα, το Στρατοδικείο Γιαννιτσών στο οποίο παραπέμφθηκαν να δικαστούν οι Ναουσαίοι Ιωάννης Γιαννόπουλος, ηγετικό στέλεχος του Ε.Α.Μ Νάουσας και Ιωάννης Χαρίτος, πρόεδρος της Παλλαϊκής Επιτροπής Νάουσας, με απόφασή του επέβαλε σ’ αυτούς την ποινή φυλάκισης έντεκα χρόνων, διότι, σύμφωνα με όσα διαλαμβάνονταν στο κατηγορητήριο, διευκόλυναν την επίθεση των Ο.Κ.Α Βερμίου κατά της Νάουσας την 30ή Ιουνίου με 1^η Ιουλίου 1946. Την 28^η Αυγούστου 1946 άνδρες των Ο.Κ.Α με επικεφαλής το Χρήστο Παλαμά (Μαύρος), προσέβαλαν στρατιωτικό τμήμα στην τοποθεσία Ντορντόπολη του Βερμίου. Οι στρατιώτες, μετά από μάχη 3 ½ ωρών, συμπτύχθηκαν προς τη Νάουσα με απώλειες 2 νεκρούς και αρκετούς τραυματίες. Στα τέλη Αυγούστου 1946 εμφανίζεται ξαφνικά στη Νάουσα η συμμορία του περιβόητου Σούρλα με σκοπό να εξοντώσει πάση θυσία τους επικηρυχθέντες από την Ε.Δ.Α.Ν Βέροιας Ναουσαίους των Ο.Κ.Α (Χρ. Παλαμάς κ.ά.) και να εισπράξει την αμοιβή.

Επειδή δεν πέτυχε στο σκοπό της, πριν αποχωρήσει από την πόλη και σε συνεργασία με τους άνδρες της Χωροφυλακής, κατέσφαξε σε διαφορετικές αγροτικές περιοχές, τους Ναουσαίους ΕΑΜικούς αγωνιστές Αντώνιο Σταμάτη και Ιωάννη Φυτιάνο, τον πρώτο στο Βάντο και τον δεύτερο στα Ισβόρια. Από το Σεπτέμβριο του 1946 η Χωροφυλακή άρχισε να προβαίνει στη συγκρότηση ειδικών καταδιωκτικών τμημάτων που ονομάστηκαν «Λόχοι κυνηγών». Η δύναμη κάθε Λόχου Κυνηγών ήταν 60 έως 80 άνδρες που ήταν χωρισμένοι σε Διμοιρίες. Η  επιλογή των ανδρών αυτών γίνονταν με ειδικά κριτήρια, όπως η «ευδόκιμος υπηρεσία» στην Π.Α.Ο, στα Τάγματα Ασφαλείας, στον Πούλο και σε άλλους συνεργάτες των Γερμανών.

Την 1^η Σεπτεμβρίου 1946, μέσα σε συνθήκες άγριας τρομοκρατίας, βίας και νοθείας, διενεργήθηκε σε όλη τη χώρα το Δημοψήφισμα για το πολιτειακό πρόβλημα της χώρας. Τα αποτελέσματα του Δημοψηφίσμα-τος οδήγησαν στην επάνοδο του βασιλέως Γεωργίου Β΄ στην Ελλάδα. Αυτή ήταν η διακαής επιθυμία των Άγγλων, αλλά και ο στόχος της φιλοβασιλικής κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Τσαλδάρη που είχε σχηματιστεί μετά τις βουλευτικές εκλογές της 31^ης Μαρτίου 1946.

Την 5^η Σεπτεμβρίου 1946, η Κ.Ε του Ε.Α.Μ με ανακοίνωσή της τόνιζε ότι το Δημοψήφισμα ήταν «νόθο», απαιτούσε το σχηματισμό κυβέρνησης από όλα τα κόμματα και την αποχώρηση των βρετανικών στρατευμάτων από την Ελλάδα.

(Το Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 529. Αθήνα 1987).

 Την 8^η Σεπτεμβρίου 1946, η ίδια Κ.Ε υπέβαλε εκτενέστατο υπόμνημα στην κυβέρνηση, στο οποίο στιγματίζονταν η πολιτική των εκτοπίσεων σε όλη τη χώρα. Στο υπόμνημα αυτό, μεταξύ των άλλων, καταγγέλλονταν η σύλληψη και ο εγκλεισμός στις γυναικείες φυλακές Αθηνών, με προοπτική την εκτόπισή τους σε διάφορα ξερονήσια, των Ναουσαίων γυναικών Ευθυμίας Γιουλέκα – Κιάου, Ευρυδίκης Γιαννοπούλου (Γκούγκουρα), Ευγενίας Σουρλάμτα,  Βασιλικής Αργυρίου, Σωτηρίας Χατζηλαζαρίδου, Δέσποινας Ρακιντζή, Τερψιχόρης Παλαμά, Δώρας Σιδηροπούλου και Αικατερίνης Κοτίτσα.

(Αλέξανδρος Α. Χατζηκώστας: Η ΗΜΑΘΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΒΑΡΚΙΖΑ ΣΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ. Σελ. 65-66. Βέροια 2004).

Την 9^η Σεπτεμβρίου 1946, με την υπ’ αριθ. 38 απόφασή της η Ε.Δ.Α.Ν Βέροιας επικήρυξε με 5.000.000 δρχ. για το φόνο τους και με 3.000.000. δρχ. για την αποτελεσματική κατάδοσή τους, 14 Ναουσαίους οι οποίοι θεωρήθηκαν ληστές και επικίνδυνοι για τη δημόσια ασφάλεια. Αυτοί ήταν: Ανέστης Κοντοζής ή καπετάν Ακρίτας του Δημητρίου, Χαράλαμπος Παλαμάς του Ιωάννου, Βασίλειος Μπαμπάτσης του Ιωάννου, Αθανάσιος Νιώπας ή Κίτσος του Δημητρίου, Δημήτριος Παπαστρατόπουλος ή Πεταλωτής του Διονυσίου, Εμμανουήλ Μαμονίδης ή Τουρλιδάκης του Σταματίου, Δημήτριος Πράπας ή Τάκης του Στέργιου, Βασίλειος Ντήμπαλας ή Τόμπογλου του Χρήστου, Ιωάννης Ψαρογιάννης του Μιχαήλ, Γεώργιος Τσιότσιος ή Αρβανίτης του Θεοδώρου, Μιχαήλ Εξηντάρας του Γρηγορίου, Σωτήριος Μπαμπάτσης του Δημητρίου, Δημήτριος Μήτσου ή Καρβουνιάρης του Βασιλείου, Θωμάς Σαγρής του Αποστόλου.

Η ίδια επιτροπή με την υπ’ αρ. 39 απόφασή της που εκδόθηκε την ίδια ημέρα, επικήρυξε για τον ίδιο λόγο και άλλους 29 Ναουσαίους. Διέφερε μόνο το ποσό της επικήρυξης, το οποίο ορίζονταν σε 4.000.000 δρχ. για τον φόνο τους και σε 2.000.000 δρχ. για την αποτελεσματική κατάδοσή τους. Αυτοί ήταν: Αδαμίδης Φιλώτας του Ιωάννου, Ντήμπαλας Νικόλαος του Χρήστου, Νταούτης ή Δαούτης Γεώργιος του Ιωάννου, Γκέρος Δημήτριος του Γεωργίου, Μπάλκος Αναστάσιος του Κωνσταντίνου, Κίτσος Ιωάννης του Δημητρίου, Ίτσιος ή Μάστορας Θεοδόσιος του Θωμά, Κελεμουρίδης Περικλής του Χρήστου, Πάσχος Χριστόφορος του Κων/νου, Πάντος Παναγιώτης του Γεωργίου, Τσόμπανος Κυριάκος του Στράτου, Κοκότης Μιχαήλ του Ζήση, Βαλαβάνης Σταύρος του Αθανασίου, Παληάς Μιχαήλ του Δημητρίου, Ασιατίδης Απόστολος του Παναγιώτη, Τσίρης Νικόλαος του Δημητρίου, Τσαγκαρίδης Κωνσταντίνος του Σάββα, Κίτσος Γεώργιος του Δημητρίου, Καραΐσκος Δημήτριος του Ιωάννου, Ξάνθος Εμμανουήλ του βασιλείου, Κοντονίδης Γεώργιος του Ανέστη, Ταούλας Δημήτριος του Αναστασίου, Βρούφτσης Αθανάσιος του Δημητρίου, Τάμτσης ή Στεφανής Κωνσταντίνος του Ιωάννου, Σιπητάνος Κωνσταντίνος του Περικλέους, Φραγκοτσινός Δημήτριος του Μάρκου, Ξανθόπουλος Θεόδωρος του Κωνσταντίνου, Χατζηβρέτας Χρήστος του Γεωργίου και Στρούμπος Δημήτριος του Παναγιώτη.

(Φ.Ε.Κ. Β΄, υπ’ αριθ. 47/1947).

Την 13^η Σεπτεμβρίου 1946, τμήμα των Ο.Κ.Α με επικεφαλής τον Ναουσαίο Παναγιώτη Κιτσέλη κινήθηκε προς στο χωριό Λευκάδια της Νάουσας και επιτέθηκε στις εκεί κυβερνητικές δυνάμεις. Οι απώλειες των τελευταίων ανήλθαν σε πέντε νεκρούς. Την ίδια ημέρα, άλλο τμήμα των Ο.Κ.Α με επικεφαλής τον επίσης Ναουσαίο Αλέξανδρο Κάρτα (Λίβας), έστησε ενέδρα στη Βεροιώτικη γέφυρα της Νάουσας, πριν από την κυρία είσοδο της πόλης και προσέβαλε στρατιωτικό αυτοκίνητο στο οποίο επέβαιναν χωροφύλακες και Άγγλοι στρατιώτες. Από τα πυρά κατέπεσαν νεκροί ένας αξιωματικός της Χωροφυλακής και δύο Άγγλοι στρατιώτες. Αμέσως κατέφθασαν στον τόπο της επίθεσης άνδρες της αγγλικής μονάδας που ήταν στρατωνισμένη στο Καζίνο του Δημοτικού πάρκου, χωροφύλακες και εθνοφύλακες. Ήδη, όμως, το τμήμα των Ο.Κ.Α είχε προλάβει να αποσυρθεί και να τραπεί στη βάση του στο Βέρμιο. Άλλη εντυπωσιακή επιθετική ενέργεια των ανδρών των Ο.Κ.Α Βερμίου ήταν η ενέδρα που έστησαν σε διερχόμενο απόσπασμα Χωροφυλακής στο χωριό Κόκοβα (Πολυδέντρι) Βέροιας.

Ο αιφνιδιασμός πέτυχε απόλυτα και είχε σαν επακόλουθο να  βρουν το θάνατο 14 χωροφύλακες και ο Αρχηγός της Χωροφυλακής Ταγματάρχης Ιωάννης Σωτηρίου. Η κηδεία των φονευθέντων έγινε στη Βέροια με τη συμμετοχή του υπουργού Βόρειας Ελλάδας Ν. Κώττα. Οι εθνικιστικές και ακροδεξιές οργανώσεις της πόλης εκμεταλλεύτηκαν την ευκαιρία και κινητοποίησαν τα μέλη τους μετατρέποντας την κηδεία σε συλλαλητήριο. Τα κύρια συνθήματά τους ήταν η σύλληψη των ηγετών του Ε.Α.Μ και του Κ.Κ.Ε, η θέση εκτός νόμου του τελευταίου και η κήρυξη μερικής επιστράτευσης.

(Εφημερίδα ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΒΟΡΡΑΣ της 14^ης Σεπτεμβρίου 1946).

Σχετικά με τις ευρείες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις που είχαν αναλάβει οι κυβερνητικές δυνάμεις κατά των απανταχού Ο.Κ.Α, το Γραφείο περιοχής Μακεδονίας-Θράκης του Κ.Κ.Ε με απόφασή του, η οποία ελήφθη την 23^η Σεπτεμβρίου 1946, μεταξύ των άλλων, ανέφερε ότι:

«Οι καινούργιες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις που τόσο διατυμπανίστηκαν από τις στήλες του μοναρχοφασιστικού τύπου δεν μπορούν να φέρουν κανένα στρατιωτικό αποτέλεσμα, Η πολιτική των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων που εφαρμόζει η μοναρχοφασιστική κυβέρνηση χειροτερεύει την άσχημη κατάσταση που επικρατεί ήδη σε Μακεδονία – Θράκη και μετατρέπεται σε διωγμό του λαού της περιοχής. Θα πρέπει να περιμένουμε χιλιάδες νέες εξορίες γυναικόπαιδων και καινούργιες βαριές καταδίκες. Μ’ αυτές τις επιχειρήσεις μόνο αγιάτρευτες πληγές ανοίγονται σε Μακεδονία- Θράκη που μεταβάλ-λονται σ’ ένα απέραντο πολεμικό στρατόπεδο. Οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις ολοκληρώνουν τον εμφύλιο πόλεμο και την καταστροφή. Οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του Αυγούστου έστειλαν χιλιάδες δημοκράτες στα βουνά. Ας προσέξουν λοιπόν οι αρμόδιοι γιατί ο εμφύλιος πόλεμος θα γενικευτεί …

(Α.Σ.Κ.Ι.  Φ. 23/2/160).

 ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Το παρόν άρθρο, με μερικές προσθήκες, βασίζεται σε λήμματα ληφθέντα από το βιβλίο μου «Η ΝΑΟΥΣΑ ΣΤΗ ΔΙΝΗ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ» (1945-1949). Νάουσα 2008.

————————

*ΣΤΕΡΓΙΟΣ ΣΠΥΡ. ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ

ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ-ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΝΑΟΥΣΑ

*Στέργιος Αποστόλου – Βιογραφικά στοιχεία -Εργογραφία (κάνετε κλικ)

————————

Σημείωση Φαρέτρας: Όλα τα κείμενα του Στέργιου Αποστόλου μπορείτε να τα διαβάσετε ΕΔΩ

————————

ΥΠΟΜΝΗΜΑ – ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

— Στέργιος Σπυρ. Αποστόλου: Άρθρο στην εφημερίδα της Νάουσας «ΝΕΟΙ ΚΑΙΡΟΙ, 17^η Μαΐου 2003, σελ. 5, με τίτλο: ΤΟ 8^ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ Γ.Σ.Ε.Ε ΚΑΙ Η ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΟΥ Ε.Κ.Ν ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΒΟΥΤΥΡΑ». Βλ. και Στέργιος Σπυρ. Αποστόλου: «Η ΚΟΜΜΑΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΝΑΟΥΣΑΣ ΤΟΥ Κ.Κ.Ε ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΑΡΙΣΤΕΡΟ ΚΙΝΗΜΑ (1918-1937)». Σελ. 329-330. Νάουσα 2003.

— Το Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 526-527. Αθήνα 1987.

— Καταστατικό του Συνδέσμου συνημμένο στην υπ’ αριθ. 39/12-2-1946 απόφαση αναγνώρισής του από το Πρωτοδικείο Βεροίας.

— Αλέξανδρος Α. Χατζηκώστας: Η ΗΜΑΘΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΒΑΡΚΙΖΑ ΣΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ. Σελ. 63. Βέροια 2004.

— Όλγα Μάστορα – Ψαρογιάννη: ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ ΤΟΥ ΧΡΕΟΥΣ. Σελ. 40-41. Αθήνα 1995.

— Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ της 26^ης Ιουλίου 1946.

— Το Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 529. Αθήνα 1987.

— Αλέξανδρος Α. Χατζηκώστας: Η ΗΜΑΘΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΒΑΡΚΙΖΑ ΣΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ. Σελ. 65-66. Βέροια 2004.

— Φ.Ε.Κ. Β΄, υπ’ αριθ. 47/1947.

— Εφημερίδα ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΒΟΡΡΑΣ της 14^ης Σεπτεμβρίου 1946.

— Α.Σ.Κ.Ι.  Φ. 23/2/160.

— Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ της 3^ης Οκτωβρίου 1946.

— Α.Σ.Κ.Ι. Φ 23/1/161.

— Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ της Θεσσαλονίκης της 26^ης Οκτωβρίου 1946.