Αλέκος Αλεξανδράκης: Από το ΕΑΜ μέχρι τη Γένοβα / Η Συνοικία το Όνειρο, η λογοκρισία και ο Γλέζος
Δηλωμένος αριστερός και γνωστός στις αρχές για τα «πιστεύω» του υπέστη «αποκλεισμούς» και λογοκρισία, οδηγήθηκε στην οικονομική καταστροφή, παρέμεινε ωστόσο ιδελογικά συνεπής μέχρι τον θάνατό του από καρκίνο στις 8 Νοεμβρίου του 2005.
ΕΑΜ, ΕΠΟΝ και Γλέζος
Για την απαρχή της σχέσης του με την αριστερά, ο ίδιος έχει δηλώσει σε συνέντευξή του ότι «στην κατοχή ήμουν 12 χρόνων παιδί και τότε κυριαρχούσε το ΕΑΜ και η ΕΠΟΝ. Είχα τρομερή δράση. Κάποια στιγμή έφυγα και για το βουνό». Είχαν ειδοποιήσει τους γονείς του ότι τον έψαχναν οι Γερμανοί. Ανέβηκε στο βουνό μέχρι την Απελευθέρωση και παρέμεινε στην ενεργή δράση.
«Βρέθηκα από μικρός κοντά στη γενιά του ΕΑΜ και της ΕΠΟΝ», είχε πει σε συνέντευξή στην «Ελευθεροτυπία» (20 Απριλίου 1982). «Οταν είσαι νέος και ζεις αυτό το έπος, είναι δύσκολο να μη γίνεις αγωνιστής. Βέβαια με τα χρόνια και με τη φθορά που συντελείται στον τόπο μας, η αγωνιστικότητα καλμάρισε. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι άλλαξαν και οι σκέψεις μου».
Τα Χριστούγεννα του 1960, κάνει μια δήλωση, που γίνεται πρώτη είδηση. Όταν ερωτάται από εφημερίδα «με ποιον θα ήθελε να κάνει Χριστούγεννα», ο δημοφιλής πρωταγωνιστής απαντά: «θα ήθελα να έκανα Χριστούγεννα μαζί με τον Μανώλη Γλέζο. Και αναφέρω αυτόν, γιατί για μένα ο Γλέζος είναι ένα σύμβολο».
Ο Μανώλης Γλέζος βρισκόταν τότε στη φυλακή, καταδικασμένος για κατασκοπεία. Αργότερα ο αγωνιστής της Αριστεράς θα δηλώσει στη Μηχανή του Χρόνου ότι του τρομερή εντύπωση το θάρρος του Αλεξανδράκη και ότι η δήλωση αυτή στάθηκε αφορμή να γνωριστούν σε μια δύσκολη εποχή και να αποκτήσουν μια ειλικρινή φιλία.
Ο ηθοποιός συμμετείχε στην πρώτη Μαραθώνια πορεία το 1963 πίσω από τον Γρηγόρη Λαμπράκη και μετά τη δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ, συνυπέγραψε την Ιδρυτική Διακήρυξη της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη.
«Συνοικία το Όνειρο», λογοκρισία και «κομμουνιστική προπαγάνδα»
Χρονιά ορόσημο για τον Αλεξανδράκη το 1961. Η χρονιά που η «Συνοικία το Όνειρο» σε σκηνοθεσία του ίδιου επιχειρεί να στηλιτεύσει αυτήν την κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα στη μεταπολεμική Ελλάδα.
Στον απόηχο του εμφυλίου, με το ΚΚΕ ακόμη στην παρανομία, χιλιάδες κομμουνιστές και δημοκράτες ήταν «φακελωμένοι» ή στην εξορία με το σκληρό κράτος της δεξιάς σε απόλυτη ηγεμονία, η «Συνοικία το Όνειρο» θα σοκάρει την εξουσία, θα λογοκριθεί και θα φτάσει τελικά στο κοινό «πετσοκομμένη».
Η μεταπολεμική φτώχεια, το αστυνομικό κράτος, η περιθωριοποίηση και η ανεργία, ήταν μερικά από τα θέματα που έθιγε ο σκηνοθέτης Αλεξανδράκης, πάνω στο σενάριο των κομμουνιστών Λειβαδίτη – Κοτζιά.
Με φόντο το 24% που πέτυχε η ΕΔΑ στις εκλογές του 1958, το κράτος φοβήθηκε τον αντίκτυπο που μπορεί να είχε η ταινία στην κοινή γνώμη.
Αυτός ήταν και ο κύριος λόγος που αντιμετώπισε πολλά προβλήματα με τις Αρχές τόσο κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων της, όσο και κατά την προβολή της. Η ταινία ωστόσο σύμφωνα με την επίσημη αιτιολογία, λογοκρίθηκε επειδή, «δυσφημούσε την εικόνα της ευημερούσας Ελλάδας» την ώρα που η χώρα επιχειρούσε να προσελκύσει επενδυτές από το εξωτερικό…
Η υπηρεσιακή κυβέρνηση του Δόβα απαγορεύει αρχικά την διανομή της, ενώ εκείνη του Καραμανλή που θα ακολουθήσει θα κάνει μισό βήμα πίσω και θα επιτρέψει να βγει στις αίθουσες μια λογοκριμένη εκδοχή της, που προβλήθηκε μόνο στα αστικά κέντρα.
Όπως έχει πει ο ίδιος ο Αλεξανδράκης σε συνέντευξή του στα ΝΕΑ, η κυβέρνηση επέτρεψε την προβολή της ταινίας μετά από παρέμβαση της εκδότριας Ελένης Βλάχου, αλλά οι εκτεταμένες παρεμβάσεις της λογοκρισίας την είχαν κάνει αγνώριστη.
Ο Αλεξανδράκης είχε μάλιστα αποκηρύξει τη λογοκριμένη εκδοχή της ταινίας που μάλιστα οδήγησε στην οικονοική του καταστροφή. «Από τη στιγμή που κόπηκε, δεν με αφορά», είχε πει ο ηθοποιός.
«Την πλήρωσα πάρα πολύ οικονομικά αυτή την ταινία… Ό,τι είχα μαζέψει από τις ταινίες που έκανα τα ‘βαλα για να κάνω αυτή την ταινία, γιατί ήθελα να πω αυτά τα πράγματα… Τελικά έγινε αυτή η ταινία, και ύστερα από καιρό που δεν την επιτρέπανε να παιχτεί την επιτρέψανε πετσοκομμένη» θα πει το 1996 στον Άρη Σκιαδόπουλο.
Πάντως, ακόμη και ως λογοκριμένη ταινία οι αρχές ασφαλείας έκαναν ότι μπορούσαν για να αποθαρρύνουν το κοινό να τη δει. Στην πρεμιέρα της, στο σινεμά “ Ράδιο Σίτυ”, η αστυνομία έκοψε το ρεύμα, ενώ έξω απ’ αυτό ασφαλίτες έκαναν προσαγωγές σε θεατές που έβγαιναν από το σινεμά.
Όταν η προβολή της ταινίας διακόπηκε κατά τη διάρκεια της πρεμιέρας, ένας αστυνομικός είπε απευθυνόμενος προς τον Αλεξανδράκη: «Τι πράγματα είναι αυτά που δείχνετε; Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν πεινασμένοι, ούτε τρελοί που να κυκλοφορούν ελεύθεροι. Κάνετε κομμουνιστική προπαγάνδα».
Παρά τα εμπόδια, η ταινία αποκόμισε θετικές κριτικές, ειδικά στο εξωτερικό, όπου χαιρετίστηκε ως γνήσιος λαϊκός κινηματογράφος, ενώ στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης (τότε Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου) η ταινία κέρδισε το βραβείο καλύτερης φωτογραφίας και ο Μάνος Κατράκης το βραβείο Β’ Ανδρικού Ρόλου.
Στη «μαύρη λίστα» της Χούντας
Λόγω των πολιτικών του φρονημάτων ο Αλεξανδράκης αντιμετώπισε μεγάλα προβλήματα και στη Χούντα, κατά τη διάρκεια της οποίας μπήκε στη «μαύρη λίστα».
Την εποχή εκείνη, δεν μπορούσε να εργαστεί καθώς οι θιασάρχες δέχονταν απειλές προκειμένου να μην τον προσλάβουν, με αποτέλεσμα τα οικονομικά προβλήματα να είναι τόσο μεγάλα ώστε να αντιμετωπίζει ζήτημα επιβίωσης.
Χαρακτηριστική η μαρτυρία της Μάρως Κοντού, η οποία αναφερόμενη στην κωμωδία «Μια Ιταλίδα από τη Κυψέλη», είπε σε συνέντευξη της, ότι το 1968 του απαγόρευσαν την έξοδο από τη χώρα, με αποτέλεσμα να μην μπορέσει να κάνει τα κινηματογραφικά γυρίσματα στη Ρώμη.
Δύο πρόσωπα τόλμησαν να σπάσουν το «εμπάργκο» που είχε επιβάλλει η Χούντα και να του δώσουν δουλειά, ο Φίνος και η Κατερίνα Ανδρεάδη.
Συνεπής ως το τέλος
Οι σχέσεις του με την Αριστερά σημαδεύτηκαν και από πολλές θεατρικές του επιλογές.
Ειδικότερα όταν συζούσε με την Αλίκη Γεωργούλη ανέβασαν έργα όπως «Μια ιστορία του Ιρκούτσκ» του Σεργκέι Αρμπούζοφ, «Το Σινικό Τείχος» του Μαξ Φρις, «Ο θάνατος της Μπέσι Σμιθ» του Εντουαρντ Αλμπι, «Ηταν όλοι τους παιδιά μου» του Αρθουρ Μίλερ κ.ά.
Ως το τέλος της ζωής του ο Αλέκος Αλεξανδράκης διατήρησε τις ιδέες του. Τα τελευταία χρόνια συμμετείχε, με την υπογραφή του, σε αντιπολεμικές διαμαρτυρίες, για την Πρωτοβουλία της Γένοβα, την επέμβαση στο Ιράκ, την αμερικανική πολιτική στο Αφγανιστάν.
Με πληροφορίες από ΑΠΕ, Μηχανή του Χρόνου, VICE, Menshouse, wikipedia
