“Απόψεις για τους λόγους υπογραφής της Συμφωνίας της Βάρκιζας και ο ρόλος της Μ. Βρετανίας και ΕΣΣΔ” γράφει ο Στέργιος Αποστόλου

ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΤΗΣ ΥΠΟΓΡΑΦΗΣ ΤΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ ΤΗΣ ΒΑΡΚΙΖΑΣ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ  ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΒΡΕΤΑΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ Ε.Σ.Σ.Δ.

 ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Απόσπασμα από το βιβλίο μου «Η ΝΑΟΥΣΑ ΣΤΗ ΔΙΝΗ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ» (1945 – 1949). Σελ. VII–IX. Νάουσα 2008)

Στέργιος Σπυρ. Αποστόλου*

Ένα μεγάλο ερώτημα που συνεχίζει ακόμα να πλανάται στα χείλη, όχι μόνο των ευρισκόμενων στη ζωή ΕΑΜικών αγωνιστών, ιδιαίτερα των μαχητών του Ε.Λ.Α.Σ., αλλά και των νεώτερων γενεών των Ελλήνων, οι οποίες γαλουχήθηκαν με τα οράματα της γενιάς της Aντίστασης και του Εμφύλιου πολέμου, είναι αυτό το οποίο αφορά στους λόγους και τα αίτια της υπογραφής της Συμφωνίας της Βάρκιζας την 12^η Φεβρουαρίου 1945.

Η γενιά των ΕΑΜικών αγωνιστών, η οποία  έχυσε άφθονο το αίμα της για την απελευθέρωση της πατρίδας και για ένα μεταπολεμικό καθεστώς στη χώρα με ανθρώπινο πρόσωπο, απαλλαγμένο από την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, νομίζω πως έχει όλο το δικαίωμα να γνωρίζει τι ακριβώς συνέβη και ξαφνικά, αυτή η γενιά της νίκης και του θριάμβου, οδηγήθηκε στις φυλακές, βασανίστηκε απάνθρωπα και κατέληξε στις εξορίες και στα εκτελεστικά αποσπάσματα.

Στο κρίσιμο αυτό ερώτημα, κατά την άποψή μου, δεν έχει δοθεί μέχρι σήμερα μια αρκούντως αιτιολογημένη απάντηση. Βάσει της ανωτέρω Συμφωνίας, ένας τεράστιος πολεμικός μηχανισμός και μια σειρά από άρτια συγκροτημένες πολιτικές οργανώσεις του Ε.Α.Μ. και του Κ.Κ.Ε. σε ολόκληρη τη χώρα, παραδόθηκαν αμαχητί στους Άγγλους, στις διεφθαρμένες αστικές πολιτικές δυνάμεις του τόπου, στα φασιστικά κατάλοιπα της δικτατορίας της 4^ης Αυγούστου και στους πρώην συνεργάτες των Γερμανών.

Ποια ήταν αυτή η τεράστια πολεμική μηχανή και ποιες και σε τι ύψος ανέρχονταν αριθμητικά οι λαϊκές μάζες  που είχαν ταχθεί στο πλευρό του Ε.Α.Μ. και του Κ.Κ.Ε.; Η μια και μόνη απάντηση που υπάρχει για το ερώτημα αυτό δίνεται με τα εξής αδιαμφισβήτητα στοιχεία: Κατά το χρόνο της παράδοσης των όπλων, ο μόνιμος Ε.Λ.Α.Σ. διέθετε 75.535 εμπειροπόλεμους άνδρες, ο Εφεδρικός Ε.Λ.Α.Σ. 50.000, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν εμπειροπόλεμοι, η Εθνική Πολιτοφυλακή (Ε.Π.) 6.000 και οι Υποδειγματικές Διμοιρίες της Ε.Π.Ο.Ν. που είχαν ενταχθεί στον Ε.Λ.Α.Σ 30.000, σύνολο 161.535 άνδρες.

Επί πλέον, σε όλη την Ελλάδα το Ε.Α.Μ. είχε 1.600.000 μέλη, το Κ.Κ.Ε. 400.000, η Ε.Π.Ο.Ν. 600.000, από τα οποία, όπως προελέχθη, οι 30.000 ήταν ένοπλοι και πέραν αυτών, υπήρχαν και τα χιλιάδες μέλη της Εθνικής Αλληλεγγύης (Ε.Α.) και του Εθνικού Εργατικού Απελευθερωτικού Μετώπου (Ε.Ε.Α.Μ.). (1)

Επομένως, γεννάται το εύλογο ερώτημα: Ποια ή ποιες ήταν οι άγνωστες δυνάμεις οι οποίες οδήγησαν τις ηγεσίες του Ε.Α.Μ. και του Κ.Κ.Ε., μέσα από μυστικούς διαύλους και παρασκηνιακές πιέσεις, στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για να υπογραφεί η επαίσχυντη Συμφωνία της Βάρκιζας, που οδήγησε στο θάνατο ένα ηρωικό λαϊκό κίνημα και τα οράματά του;

Τονίζω και υπογραμμίζω ιδιαίτερα το σημείο αυτό, γιατί, είμαι πεπεισμένος ότι η ηγεσία του ΕΑΜικού κινήματος και ιδιαίτερα του Κ.Κ.Ε., η οποία στάθηκε πάντοτε πιστή στις αρχές του Μαρξισμού-Λενινισμού και στη μεγάλη Σοβιετική πατρίδα, βρέθηκε τότε μπροστά σε ένα μεγάλο δίλημμα.

Πως έπρεπε να πορευτεί από εδώ και στο εξής το ΕΑΜικό κίνημα που το αγκάλιασε ολόπλευρα όλος σχεδόν ο ελληνικός λαός; Μέσα από την ελληνική επαναστατική πραγματικότητα ή μέσα από τους διαύλους μιας συμμαχίας τα μέλη της οποίας (Η.Π.Α., Μεγάλη Βρετανία και Ε.Σ.Σ.Δ.) απέβλεπαν στην υλοποίηση των δικών τους γεωπολιτικών στόχων;

Η πρώτη περίπτωση απαιτούσε την ένοπλη σύγκρουση του Ε.Λ.Α.Σ. με τις ευρισκόμενες στην Ελλάδα βρετανικές στρατιωτικές δυνάμεις, οι οποίες με τη δύναμη των όπλων τους επιχειρούσαν να φορτώσουν εκ νέου στις πλάτες του ελληνικού λαού το σάπιο αστικό προπολεμικό καθεστώς.

Η δεύτερη, απαιτούσε τον συμβιβασμό. Κατά την άποψή μου, η ένοπλη σύγκρουση δεν μπορούσε να αποφευχθεί, γιατί το ΕΑΜικό κίνημα στόχευε προς δύο κατευθύνσεις. Στην απελευθέρωση της χώρας και στην εγκαθίδρυση, μετά τον πόλεμο, ενός δίκαιου κοινωνικού καθεστώτος. Στο δεύτερο στόχο οι Άγγλοι ήταν κάθετα αντίθετοι και αποφασισμένοι να επιβάλουν με τη βία το καθεστώς το οποίο εξυπηρετούσε τα συμφέροντά τους.

Επομένως, τι έπρεπε να γίνει; Να υποκύψει ο Ε.Λ.Α.Σ., το οπλισμένο χέρι του λαού, στις απαιτήσεις τους και να παραδώσει τα όπλα, που, με ποταμούς αιμάτων, απόκτησε πολεμώντας τον κατακτητή, ή να συνεχίσει τον αγώνα του μέχρι την τελική δικαίωση, ανεξάρτητα από τις όποιες και από οποιαδήποτε κατεύθυνση αντιδράσεις;

Οι Άγγλοι, άσοι πάντα στη διπλωματία και στις δολοπλοκίες, ήταν απόλυτα βέβαιοι  ότι η Ε.Σ.Σ.Δ., η οποία ήταν σύμμαχός τους στον πόλεμο κατά του Άξονα, δεν θα έσπευδε ποτέ σε βοήθεια του ΕΑΜικού κινήματος, ενώ συνεχίζονταν ο Δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος. Μάλιστα, οι ίδιοι, εκμεταλλευόμενοι τη συγκυρία των Δεκεμβριανών γεγονότων, έσπευσαν να διατυμπανίσουν προς πάσα κατεύθυνση ότι ο Ε.Λ.Α.Σ. είχε μεταβληθεί σε πολύτιμο σύμμαχο των Γερμανών, αφού εκ των πραγμάτων, ήταν υποχρεωμένοι να αποσύρουν από το μέτωπο σημαντικές στρατιωτικές δυνάμεις και να τις αποστέλλουν στην Ελλάδα, προς ενίσχυση των μαχόμενων στην Αθήνα και στον Πειραιά τμημάτων τους.

Για το λόγο αυτό έθεσαν προ των ευθυνών της και τη Σοβιετική Ένωση. Η τελευταία, καίτοι γνώριζε ότι στο ΕΑΜικό κίνημα πρωταγωνιστικό ρόλο διαδραμάτιζε το Κ.Κ.Ε., εντούτοις, δεν φαίνονταν διατεθειμένη να διαρρήξει τις σχέσεις της με τους συμμάχους της. Άλλωστε προ πολλού καιρού είχε παύσει να έχει απευθείας επαφή με το Κ.Κ.Ε. (2).  Επομένως, ήταν ειλημμένη η απόφαση περί μη επέμβασης της Ε.Σ.Σ.Δ. στα τεκταινόμενα στην Ελλάδα.

Όμως η απόφαση αυτή ουδέποτε ανακοινώθηκε στις ηγεσίες του Ε.Α.Μ. και του Κ.Κ.Ε. Άλλωστε, η πρόταση για την «αυτοδιάλυση» της Τρίτης Διεθνούς (ΚΟΜΙΝΤΕΡΝ), η οποία εγκρίθηκε από την Κ.Ε. του Κ.Κ.Ε. την 2^α Ιουνίου 1943 (3), δεν ήταν τίποτα άλλο, παρά αποτέλεσμα πιέσεων προς την Ε.Σ.Σ.Δ. των Δυτικών συμμάχων της να παύσει το ανώτατο αυτό όργανο να κατευθύνει τη δράση των διαφόρων κομμουνιστικών κομμάτων, επομένως και του Κ.Κ.Ε. (4).

Οφείλω να διευκρινίσω εκ των προτέρων ότι προβαίνω στη διατύπωση αυτών των απόψεων χωρίς να διαπνέομαι από καμιά απολύτως αντισοβιετική διάθεση. Απλώς, θεωρώ επιτακτική την ανάγκη ύπαρξης μιας ενδελεχούς ιστορικής έρευνας επί των θεμάτων στα οποία αναφέρομαι. Είναι καιρός, πλέον, να καταλογισθούν στο ακέραιο ευθύνες για την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας και προς άλλη κατεύθυνση, πέρα από τα όρια του Ε.Α.Μ. και του Κ.Κ.Ε. Δεν δέχομαι να βάλλονται συνεχώς οι ηγεσίες του Ε.Α.Μ. και του Κ.Κ.Ε. ως οι μόνες υπεύθυνες για την υπογραφή της και να παραμένει στο απυρόβλητο η σιωπή και η μη διατύπωση άποψης από την Ε.Σ.Σ.Δ. περί υπογραφής της ή μη.

Οι ηγέτες του Ε.Α.Μ. και του Κ.Κ.Ε. ούτε άφρονες, ούτε προδότες υπήρξαν όταν προσήλθαν και υπέγραψαν τη Συμφωνία της Βάρκιζας και παρέδωσαν βορά στην Ελληνική Δεξιά και στους Άγγλους τον Ε.Λ.Α.Σ και το ΕΑΜικό κίνημα γενικότερα. Οδηγήθηκαν στην υπογραφή της υπό την πίεση ειδικών συνθηκών και καταστάσεων, που πρέπει οπωσδήποτε να διαλευκανθούν.

Από λόγους ιστορικής αναγκαιότη-τας επιβάλλεται όπως το Κ.Κ.Ε., πέρα από την αυτοκριτική για τον εντοπισμό δικών του λαθών, προβεί πλέον με τόλμη και στην άσκηση κριτικής για τη διαχρονική στάση της Ε.Σ.Σ.Δ. και της Γιουγκοσλαβίας, τόσο απέναντι στον Ε.Λ.Α.Σ, όσο και στον Δ.Σ.Ε., ένεκα της οποίας, κατά την άποψή μου, οι ηρωικοί αυτοί λαϊκοί στρατοί  οδηγήθηκαν στο θάνατο.

Αποτελεί υποχρέωση προς την ιστορία και προς όλα τα μέλη, τους οπαδούς και τους φίλους του που αγωνίστηκαν κάτω από τη σημαία του, πολλοί από τους οποίους έχυσαν το αίμα τους για τις αρχές και τα ιδανικά του.

Κλείνω πιστεύοντας ότι πειστικές απαντήσεις σε όλα τα ανωτέρω ερωτήματα θα δοθούν σε συνδυασμό και με τα στοιχεία από το απόρρητο αρχειακό υλικό, που, σκόπιμα, είναι κρυμμένο στα υπόγεια των υπηρεσιών των κρατών που έχουν εμπλακεί στο ελληνικό δράμα και περιμένει να έλθει στην επιφάνεια για να αξιοποιηθεί από τους ιστορικούς.

ΥΠΟΜΝΗΜΑ

(1) Ψυρούκη Νίκου:  Η  ΙΣΤΟΡΙΑ  ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ  ΕΛΛΑΔΑΣ (1940 –  1947). Τόμος 1^ος, σελ. 117-118. Αθήνα 1975.

(2) Esche Matthias: Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤHΣ ΕΣΣΔ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ KAΤΑ ΤΟΝ Β΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ. Ανακοίνωσή του κατά το Α΄ Διεθνές Συνέδριο Σύγχρονης Ιστορίας περιλαμβανόμενη στην έκδοση ΕΛΛΑΔΑ 1936-1944 (Δικτατορία – Κατοχή – Αντίσταση).  Σελ. 555.  Έκδοση του Μορφωτικού Ινστιτούτου Α.Τ.Ε. Αθήνα 1990.

(3) ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 5^ος, σελ. 146-153. Αθήνα 1981.

(4) Οικονομίδη Φοίβου: ΟΙ ΠΡΟΣΤΑΤΕΣ  (Β΄ έκδοση). Σελ. 14, 17. Αθήνα 1985.

*ΣΤΕΡΓΙΟΣ ΣΠΥΡ. ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ

ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ – ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΝΑΟΥΣΑ

Στέργιος  Σπυρ. Αποστόλου Βιογραφικά  στοιχεία – Εργογραφία  (κάνετε κλικ)