Απόψεις Ιστορία

Γιάννης Μοσχόπουλος “Το Ρουμλούκι πριν, κατά και μετά την Ελληνική Επανάσταση / Οι επιπτώσεις της κατάκτησης” (2)

30/06/2021, 10:13

——

1821 – 2021 / 200 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

2. ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΗΣ

Οι Οθωμανοί κατακτητές πήραν τις εύφορες γαίες του κάμπου και τις μοίρασαν για εκμετάλλευση ως τιμάρια σε σπαχήδες (ιππείς) και στρατιωτικούς τους, έναντι των υπηρεσιών τους προς το κράτος, δηλαδή για την υποχρέωσή τους να παρουσιάζονται όταν ο σουλτάνος τους καλούσε για εκστρατείες. Στην πεδιάδα ο χριστιανός αγρότης παρέμεινε προσκολλημένος στο έδαφος, στην υπηρεσία του σπαχή, του αγά, του μπέη, του πασά, δούλευε «μισιακά» τα κτήματά τους και παράλληλα πλήρωνε φόρους.

Οι Οθωμανοί συγκεντρώθηκαν στις πόλεις, Γιαννιτσά, Θεσσαλονίκη, Βέροια, αλλά αρκετοί γαιοκτήμονες κατοικούσαν στα συνήθως διόροφα πυργοειδή κονάκια των χωριών τους προστατευόμενοι πάντοτε από φρουρά γενιτσάρων. Διοικητικά το μισό ανατολικό Ρουμλούκι (μέχρι και τον Γιδά) ανήκε στον καζά Σελανίκ (Θεσσαλονίκης), ενώ το δυτικό τμήμα στον καζά Καραφεριέ (Βέροιας).

Από τα πρώτα έτη της κατάκτησης εφαρμόστηκε στους κατοίκους της περιοχής το παιδομάζωμα (devsirme) για τα γενιτσαρικά σώματα (yeniceri= νέα δύναμη). Κάθε επτά χρόνια και αργότερα κάθε πέντε ή τέσσερα, οι υπόδουλοι χριστιανοί Έλληνες και Βαλκάνιοι απέδιδαν την αποκληθείσα και «δεκάτη του αίματος», που στερούσε από το σκλαβωμένο γένος τους ανθούς και τις ελπίδες της ανάκαμψής του. Στρατολογούνταν για το σώμα των γενιτσάρων οι «από 15 έως 20 ετών καλλίμορφοι, αρτιμελείς και προς πόλεμον κατάλληλοι νέοι των απίστων».

Στο κείμενο της ομιλίας του Ισιδώρου, αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης το 1395, διαβάζουμε για την αρπαγή χριστιανοπαίδων: «… Φρίττω γάρ το χαλεπόν κατά των φιλτάτων ακηκοώς επίταγμα … Τί γάρ ούκ αν άνθρωπος πάθοι, παίδα ορών, όν εγέννησεν, όν ανέθρεψεν, υπέρ ου πολλά πολλάκις των οφθαλμών επέσταξε δάκρυα, … τούτον εξαίφνης βιαίως αλλοφύλων χερσίν αρπαζόμενον και εις αλλόκοτα μεταπεσείν έθνη βιαζόμενον και βαρβαρικής στολής και φωνής ασεβείας και δυσωδίας άλλης σκεύος γενέσθαι μετά μικρόν προσδοκώμενον; … παίς ελεύθερος δούλος γίνεται, … εις βάρβαρον ήθος βιάζεται … Θεού, φεύ, ελεεινώς χωρίζεσθαι και διαβόλω παναθλίως συμπλέκεται …».

Μία πολύ σοβαρή επίπτωση της οθωμανικής κατάκτησης ήταν οι βίαιοι ή οι εκούσιοι εξισλαμισμοί. Όταν κάποιος αλλαξοπιστούσε, μεταπηδούσε από το καθεστώς του φορολογούμενου ραγιά, στο καθεστώς του απαλλαγμένου από την φορολογία Οθωμανού. Αρκετοί ήταν εκείνοι που ασπάσθηκαν το Ισλάμ για να προστατέψουν τις ιδιοκτησίες και τα συμφέροντά τους. Αυτοί επί το πλείστον προέρχονταν από την παλιά βυζαντινή αριστοκρατία.

Κατά τη διάρκεια της σκληρής καθημερινότητας της περιόδου της Οθωμανοκρατίας δεν έλλειπαν οι περιπτώσεις ερωτικής συνάφειας των κατακτητών με ελληνίδες είτε με απαγωγές ή βιασμούς είτε με ποικίλες πιέσεις προς τις ίδιες ή τις οικογένειές τους. Έγγραφο του 1648 αναφέρει, ότι: «Ο εκ των κατοίκων του χωρίου Μικρογούζι [Μακροχώρι] Χαλίλ μπέης, αφού προσήγαγε ενώπιον του ιεροδικείου την από το χωριό αυτό καταγομένη Μάρω, θυγατέρα Μάνου, […] λέγοντας ότι αυτή τυγχάνει έγκυος από κλεψιγαμία και ζητάει να εξετασθεί αυτή. Όταν ρωτήθηκε η προαναφερόμενη Μάρω απάντησε ότι πράγματι κατοικεί εντός του τσιφλικιού του τσιφλικά του χωριού αυτού, Μεχμέτ Τσελεμπή, […] ο οποίος χρησιμοποιώντας βία την παρέσυρε στην οικία του και ασέλγησε επ’ αυτής και ότι ήδη τυγχάνει έγκυος πέντε μηνών».

Οι ρουμλουκιώτικες κοινωνίες συνήθως δεν συγχωρούσαν τότε στα κορίτσια τέτοιες ατυχίες. Εάν κάποια χριστιανή γεννούσε μετά από ερωτική συνεύρεση με μωαμεθανό, τότε το παιδί της το αποκαλούσαν «Τουρκανάκατο». Η λέξη αυτή χρησιμοποιείται έως και σήμερα στο Ρουμλούκι, όταν θέλουν να μιλήσουν υποτιμητικά για κάποιον που δεν αντιλαμβάνεται σωστά ή δεν έχει ευστροφία πνεύματος. Επίσης σε κάθε περίπτωση βίαιων πολεμικών γεγονότων, πολλές γυναίκες, κορίτσια και ανήλικα αγόρια εξανδραποδίζονταν και στη συνέχεια πωλούνταν σε σκλαβοπάζαρα, για να καταλήξουν δούλοι, υπηρέτες ή ερωτικοί σύντροφοι σε χαρέμια πλούσιων της Ανατολής. Παράλληλα δεν έλλειπαν οι εκούσιες ερωτικές συνευρέσεις με Τούρκους ή οι συναινετικές νυμφεύσεις και οι οικειοθελείς εξισλαμισμοί, όπως μαρτυρούν αρκετά δημοτικά τραγούδια της περιοχής. Σε κάθε τέτοια περίπτωση, ο εξισλαμισμός τους ήταν μονόδρομος για να συνεχίσουν να επιβιώνουν στην οθωμανική κοινωνία πλέον.

Στους εξισλαμισμούς των πρώτων χρόνων της κατάκτησης αντιστάθηκαν και οδηγήθηκαν στο μαρτύριο απλοί άνθρωποι του λαού, είτε γιατί αρνήθηκαν να αλλαξοπιστήσουν, είτε γιατί μετά τον βίαιο εξισλαμισμό τους δεν δίστασαν να ομολογήσουν, να διακηρύξουν την πίστη τους στον χριστιανισμό και να απαγχονισθούν ή να αποκεφαλισθούν μετά από βασανιστήρια. Τότε διάφοροι νεομάρτυρες (όπως ο Άγιος Αθανάσιος ο Κουλακιώτης περί το 1770 κ.ά.) και θρησκευτικοί άνδρες συνετέλεσαν με το παράδειγμα και τη δράση τους στη διατήρηση του ελληνισμού στο χώρο της Μακεδονίας.