«Τη γλώσσα μού έδωσαν… ελληνική; – Η γλώσσα της νεολαίας» γράφει η Σοφία Παυλίδου

«Τη γλώσσα μού έδωσαν ελληνική» Οδ. Ελύτης

Σοφία Παυλίδου

Η ζωή αλλάζει. Οι μικροί μεγαλώνουν και σε ό,τι αφορά τη γλώσσα μας νέες λέξεις, που υποδηλώνουν πρωτότυπες έννοιες επικοινωνιακής συμπεριφοράς, προστίθενται στο φάσμα του λεξιλογίου, ιδίως της νεολαίας. Οι νεολογισμοί συνήθως έχουν διάρκεια πυροτεχνήματος, ωστόσο η εφευρετικότητα των νέων ξεπερνά κάθε φαντασία. Η δημιουργικότητα και η ποικιλία θα μπορούσε να καταγραφεί σε ένα … εναλλακτικό λεξικό της ελληνικής γλώσσας.

Η φύση των νέων, που ενώ διακρίνεται από επιθυμία για διαφοροποίηση, ανατρεπτικότητα, καινοτομία, αμφισβήτηση, παραιτείται από κάθε προσπάθεια της εύστοχης χρήσης της γλώσσας. Στην πλειονότητά τους οι νέοι, περισσότερο απ’ όσο παλιότερα, χρησιμοποιούν έναν ιδιαίτερο γλωσσικό κώδικα στη μεταξύ τους επικοινωνία.

Αυτός ο κώδικας, που διαρκώς αλλάζει, περιέχει νέες επινοημένες απ’ αυτούς λέξεις, παραμορφωμένες εκφράσεις της καθομιλουμένης με ειδικές κατά περίπτωση σημασίες, έτοιμες ατάκες από τη διαφήμιση, ξενικές λέξεις από τη μουσική, το ίντερνετ και άλλες συναισθηματικές εκφράσεις, που εξυπηρετούν τις ειδικές ανάγκες επικοινωνίας που κάθε φορά οι ίδιοι διαμορφώνουν.

Καμιά φορά για μας τους μεγαλύτερους εκφράσεις όπως:  σολάρω= κλέβω την παράσταση,  χαϊχλίδογλου= εύπορος, έγινα παζλ=κουράστηκα, γκλίτσα=άξεστος και τόσα άλλα, χρειάζονται  μάλλον…μετάφραση!

Οι νέοι προτιμούν να εκφράζονται με ξένες εκφράσεις περισσότερο, γιατί θεωρούν τις ελληνικές ντεμοντέ; Το φαινόμενο είναι πιο σύνθετο.

Η εισαγωγή ξενόφερτων στοιχείων στην καθημερινότητά μας και ο ηγεμονισμός της αγγλικής γλώσσας έχει  σίγουρα σαν αποτέλεσμα την αλλοτρίωση της γλώσσας μας.

Όμως και η συρρίκνωση του καθημερινού λεξιλογίου είναι το ίδιο επικίνδυνη με την ξενομανία. Γύρω στις 100 λέξεις είναι το γλωσσικό τους οπλοστάσιό!  Κυρίαρχη και επαναλαμβανόμενη  ατέλειωτα καθημερινά η αγαπημένη τους λέξη, με την οποία αποκαλούν ο ένας τον άλλο σαν να επρόκειτο για προσφώνηση …τιμής!

Φταίει όμως και ο τρόπος με τον οποίο επικοινωνούμε όλοι μέσα από την τεχνολογία και την ραγδαία ανάπτυξή της. Τα κινητά και γενικά τα οπτικοακουστικά μέσα με τα οποία η επικοινωνία γίνεται κυρίως μέσω κωδικών, συμβάλλουν σ’ αυτήν την κατεύθυνση, για να σπαταλούμε λιγότερο χρόνο, για να γινόμαστε πιο σύγχρονοι, πιο αποδεκτοί,  και γιατί όχι, πιο … in!

Η φθορά της γλώσσας μας είναι διαρθρωτικό πρόβλημα και πηγάζει από την κρίση του σύγχρονου πολιτισμού και των αξιών του. Η καταναλωτική κουλτούρα απομακρύνει τον άνθρωπο από τα πνευματικά αγαθά, επομένως από την γλωσσική του καλλιέργεια. Είναι απογοητευτικό το γεγονός ότι δεν υπάρχουν υγιή πρότυπα για τη νεολαία κι έτσι τα παιδιά στην πλειονότητά τους σήμερα αδιαφορούν για τον εμπλουτισμό της φαντασίας τους και της δημιουργικότητάς τους, απόρροια κυρίως της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης που μαστίζει τη χώρα μας.

Γι’ αυτήν τη γενική κατάρρευση του “γλωσσικού μετώπου”  ευθύνονται η τυποποίηση, οι απλουστεύσεις, η περιπαικτική διάθεση, η ευκολία, η επίδειξη της διαφορετικότητας. Πώς να πραγματωθεί η καλλιέργεια και η γνώση της ελληνικής γλώσσας σε μια κοινωνία που χάνει σιγά σιγά όλα εκείνα τα στοιχεία που την κάνουν να κρατά την εθνική της ταυτότητα;

Πώς ο νέος να μην απομακρυνθεί απ’ το ποιοτικό λογοτεχνικό βιβλίο, όταν η παθητική τηλοψία, ο «παραπολιτισμός» εικόνας – βλέπω και ακούω, ενώ δε διαβάζω, δε μιλάω, δε σκέφτομαι – οδηγούν στην υποβάθμιση της γνώσης, της σκέψης, του μορφωτικού επιπέδου του ήθους και της ψυχής; Θύματα οι νέοι μιας σύγχρονης εποχής. Μιας συνεχούς όξυνσης της οικονομικής κρίσης, της διάχυτης απαισιοδοξίας, της αβεβαιότητας, του φόβου και της απογοήτευσης.

Γενικά μέσα σε ένα κλίμα εκφραστικής κατατονίας  η αισθητική αβρότητα της ελληνικής γλώσσας, δυστυχώς αποδυναμώνεται. Ξεθωριάζει η ικμάδα των χρωμάτων της και αγκυλώνεται η πολλαπλότητα της κίνησης. Η δυναμική, που είχε στις λεπτές αποχρώσεις των περιγραφών, γίνεται γυμνό αδιάφορο τοπίο.

Η ελληνική γλώσσα και η γραφή της δεν είναι μόνο από τις παλιότερες του κόσμου και της Ευρώπης, αλλά είναι η γλώσσα και η γραφή της έκφρασης του ανθρώπινου πνεύματος στις πρώτες μεγάλες στιγμές της δημιουργίας του.

Από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα η αδιάσπαστη συνοχή της ελληνικής γλώσσας δείχνει την ανθεκτικότητά της στο πέρασμα των αιώνων, αλλά και τη συνέχεια της φυλής.

Η ελληνική γλώσσα ξεχωρίζει με τις ανάλογες αποχρώσεις του περιεχομένου τους τις λέξεις βίος και ζωή, αγάπη και  έρωτας και ατέλειωτες άλλες…

Είναι πραγματικά συγκλονιστικό συναίσθημα το να μιλάς και ταυτόχρονα να συνειδητοποιείς τι ακριβώς λες, να εκστομίζεις την κάθε λέξη, το σημαίνον και ταυτόχρονα να σκέφτεσαι με κάθε λεπτομέρεια τη σημασία της, το σημαινόμενο.

Είναι καιρός να επαναπροσδιορίσουμε την αξία της πάτριας γλώσσας. Να μάθουμε στα παιδιά μας τη ζωντανή τους γλώσσα. Να κατακτήσουν, όσο αυτό γίνεται, την αισθητική, τη μόρφωση. Να γνωρίσουν τον ορίζοντα της υπόστασής τους, με όλο το πλήθος των γεγονότων και των στοιχείων της. Να νιώσουν πως η αξία της ελληνικής γλώσσας, με την έννοια της κιβωτού που διασώζει τις πληροφορίες του παρελθόντος, είναι ο δρόμος που κοντά στα άλλα μας οδηγεί στο «Από που ερχόμαστε;» και το ίδιο σημαντικό στο «Πού πάμε;»

Σημείωση Φαρέτρας: Η Σοφία Παυλίδου είναι εκπαιδευτικός