“28η Οκτωβρίου 1940 – Χρόνια πολλά με έναν δεκάλογο ιστορικής μνήμης” γράφει η Έλενα Ακρίτα
Έλενα Ακρίτα
Το ΟΧΙ ο Ιωάννης Μεταξας δεν το είπε ποτέ. Ιστορικα, δεν προκύπτει από πουθενά. Στη συνάντηση Μεταξα – Γκρατσι (του Ιταλού πρέσβη), ήταν μόνον οι δυο τους χωρίς μάρτυρες. Συνεπώς, δεν έχουμε παρά μόνο τις ανεπιβεβαίωτες γραπτές μαρτυρίες των δυο ανδρών.
Ο Μεταξάς είπε στον Ιταλό «Alors, c’est la guerre!» (Λοιπόν, πάμε σε πόλεμο). Το ΟΧΙ – αν ειπώθηκε ποτέ – ήταν η απάντηση στο ερώτημα «Δεν έχουμε άλλη λύση;) του Γκράτσι. Κι αυτό ακόμα απλώς τεκμαίρεται, χωρίς ιστορικά ντοκουμέντα να το επιβεβαιώνουν.
Όταν ξέσπασε ο πόλεμος, οι εξορισμένοι κομουνιστές και αριστεροί ζήτησαν αμέσως να πάνε εθελοντικά στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Όμως ο Μεταξάς βάζοντας το αντικομμουνιστικό του μένος του πάνω από το καλό της πατρίδας, απαίτησε να κάνουν δηλώσεις μετανοίας για να τους επιτρέψει να πολεμήσουν.
Οι αντιφρονούντες των φυλακών Ακροναυπλίας έστειλαν στον Μεταξά αυτή την επιστολή:
«Οι ιδέες μας είναι πάντοτε και έχουν για κίνητρο, αφετηρία και σκοπό την εξύψωση και την ευημερία του ελληνικού λαού και του έθνους. Και σήμερα, ακριβώς διότι μένουμε πιστοί στις αρχές μας και διότι έχουμε για έμβλημά μας “Πάνω απ’ όλα τα συμφέροντα του ελληνικού λαού” τασσόμεθα ανεπιφύλακτα στο πλευρό της κυβέρνησης, που διευθύνει την αντίσταση του ελληνικού λαού ενάντια στον επιδρομέα» («Ριζοσπάστης», 28/10/1945).
Ο Μεταξάς τελικά δεν τους απελευθέρωσε για να πολεμήσουν για την πατρίδα. Πολλοί από αυτούς μετά την Γερμανική εισβολή μαρτύρησαν και βρήκαν τον θάνατο στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, φορώντας ως διακριτικό ένα κοκκινο τρίγωνο.
Ο Μεταξάς δεν υπάκουσε στον Άξονα όχι από πατριωτισμό αλλά γιατί έτσι τον πρόσταξε η Αγγλία. Τόσο ο δικτάτορας όσο και ο βασιλιάς Γεώργιος ο Β’, δεν ήταν παρά μαριονέτες των Άγγλων. Το γράφει ξεκάθαρα ο ίδιος:
«Είμεθα ουδέτεροι εφ’ όσον χρόνον η Αγγλία θέλει να είμεθα ουδέτεροι. Τίποτε δεν κάνομε χωρίς συνεννόησιν με την Αγγλία.»
Ο Μεταξάς είχε ασπαστεί ολοκληρωτικά την ιδεολογία του Χίτλερ και του Μουσολίνι. Και ευχαρίστως θα συμπορεύοταν μαζί τους, αν οι εντολές του βασιλιά και της Αγγλίας δεν ήταν άλλες. Τον ενθουσιασμό του για τον Άξονα δεν τον έκρυψε ποτέ: όταν – με τις ευλογίες του Παλατιού – έγινε δικτάτορας την 4η Αυγούστου 1936, εφήρμοσε όλες τις φασιστικές μεθόδους για να στήσει το δικό του ολοκληρωτικό καθεστώς.
Είναι γνωστό πως ο Μεταξάς είχε βολιδοσκοπήσει τον Άξονα για να εντάξει την Ελλάδα στο άρμα του. Γράφει στο ‘Ημερολόγιο’ του.
«Η προσχώρησις (της Ελλάδας στον φασισμό) θα εγένετο όλως ευχαρίστως δεκτή από τον Χίτλερ ως εραστήν του Ελληνικού πνεύματος». Όμως η τριχοτόμηση της χώρας – αυτό απαιτούσαν Χίτλερ και Μουσολίνι – δεν θα μπορούσε να γίνει ποτέ αποδεκτή από τον ελληνικό λαό. Επιπλέον, ο Μεταξάς θεωρούσε (και ορθώς) ότι οι εκλεκτοί του θα χάσουν τον πόλεμο.
Στο βιβλίο του “Τα Χρόνια του Μεγάλου Πολέμου”, ο – το 1982 με την νομιμοποίηση της Εθνικής Αντίστασης ανανήψας – Παναγιώτης Κανελλόπουλος γράφει:
«Πρέπει να είμεθα, χωρίς άλλο, ΕΥΓΝΩΜΟΝΕΣ εις τον Ιωάννη Μεταξά, διότι είπε, ολομόναχος, εις το σκοτάδι της νυκτός, το μέγα ΟΧΙ. Λέγουν όσοι αντικρίζουν με εμπάθεια και αυτά τα ανάγλυφα γεγονότα της ιστορίας, ότι το ΟΧΙ δεν το είπεν ο Μεταξάς. Ότι το είπεν ο Ελληνικός Λαός. Ναι, το είπεν ο Ελληνικός Λαός, αλλά αφού το είχε ειπή ο Μεταξάς.»
Ο Γιώργος Σεφέρης το 1937 μεσούσης της δικτατορίας, διορίστηκε διευθυντής στο Γραφείο Εξωτερικού Τύπου και ήταν εκείνος που συνέταξε το τηλεγράφημα του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων, τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου του 1940. Για τον δικτάτορα ο Σεφέρης γράφει:
«Ο Μεταξάς ως άτομο, ήταν, νομίζω, ο πιο δυνατός από τους γνωστούς πολιτικούς που είχαν απομείνει. Αυταρχικός, εγωκεντρικός, φανατικός, εμπαθής, βέβαια. Αλλά είχε και το περισσότερο μυαλό και το περισσότερο σθένος».
