Μιχάλης Κωστίνος
Ογδόντα ένα χρόνια μετά, η σκιά του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου πέφτει βαριά ακόμη, πάνω στην Ευρωπαϊκή, ιδιαίτερα, αλλά και στην παγκόσμια πολιτική σκηνή . Οι συσχετισμοί δυνάμεων που δημιουργήθηκαν με την λήξη του πολέμου και η ανατροπή της ΕΣΣΔ αποτελούν τη βάση κατανόησης της σημερινής συγκυρίας με τους ολοένα αυξανόμενους ανταγωνισμούς μεταξύ των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων καθώς και την εκ νέου άνοδο του φασισμού στη Ευρώπη, ένα φαινόμενο που προκαλεί την απορία πολλών αλλά το οποίο έχει την εξήγησή του στην κοινωνική, ταξική βάση του ναζισμού ως “δεκανίκι” της αστικής δημοκρατίας.
Οι αιτίες που δημιούργησαν τον δεύτερο αυτό πόλεμο μπορούν να ανιχνευθούν και στις “εκκρεμότητες” που δημιούργησε ο πρώτος παγκόσμιος. Τον γέννησε η συνθήκη των Βερσαλλιών με την οποία οι νικητές του Α’ παγκόσμιου πολέμου (Βρετανία, Γαλλία, ΗΠΑ) κυριάρχησαν στις αποικίες και στις πηγές πρώτων υλών σε βάρος της Γερμανίας, η μεγάλη καπιταλιστική οικονομική και πολιτική κρίση του μεσοπολέμου (1929-1933) καθώς και η ύπαρξη της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, του πρώτου εργατικού κράτους στον κόσμο.
Επομένως, η αστική τάξη της Γερμανίας είχε κάθε λόγο να θέλει να ανακτήσει την κυριαρχία επί των πλουτοπαραγωγικών πηγών που ήλεγχε προ του πρώτου παγκόσμιου πολέμου. Από την άλλη οι αστικές τάξεις των νικητών επιδίωκαν να σταθεροποιήσουν και να επεκτείνουν την κυριαρχία τους. Όλοι μαζί δε, Βρετανία, Γαλλία, ΗΠΑ και Γερμανία, είχαν ως απώτερο σκοπό την συντριβή της Σοβιετικής Ένωσης την οποία είχαν επιχειρήσει, και αποτύχει, με την επίθεσή τους το 1918, με την συμμετοχή και ελληνικού εκστρατευτικού σώματος επί κυβέρνησης Ελευθερίου Βενιζέλου.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η Βρετανία και η Γαλλία παρά το ότι είχαν κηρύξει τον πόλεμο κατά της Γερμανίας, συνέχιζαν να μην αναλαμβάνουν πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον της και αυτό, παρά το γεγονός ότι η Βρετανία και η Γαλλία από κοινού υπερίσχυαν στρατιωτικά της Γερμανίας, ενώ η οικονομική ισχύς της Βρετανίας ξεπερνούσε κατά πολύ την γερμανική. Τα αποθέματα χρυσού της Γερμανίας ήταν το ένα εκατοστό των Βρετανικών. Ταυτόχρονα η Γερμανία εξαρτιόταν από τις εισαγωγές πρώτων υλών, τις σπουδαιότερες από τις οποίες κατείχε μονοπωλιακά η Βρετανική Αυτοκρατορία.
Η Βρετανία και η Γαλλία συνέχιζαν να επιδιώκουν να στραφεί η Γερμανία κατά της Σοβιετικής Ένωσης. Γι’ αυτό υπέγραψαν την συμφωνία του Μονάχου με την ναζιστική Γερμανία και γι’ αυτό υποχρέωσαν την Τσεχοσλοβακία να δεχθεί την Γερμανική κατοχή και αδιαφόρησαν όταν η Γερμανία επιτέθηκε στην Πολωνία και την κατέλαβε.
Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος επομένως βγήκε από την κοιλιά του καπιταλισμού όπως και ο φασισμός και ο ναζισμός, οι οποίοι δεν ήταν αποκλειστικά ιταλικό ή γερμανικό φαινόμενο, αλλά εμφανίστηκαν σε όλες σχεδόν τις καπιταλιστικές χώρες. Ο φασισμός στηρίχτηκε οικονομικά από το μεγάλο κεφάλαιο, το οποίο με τη σειρά του αποκόμισε τεράστια κέρδη από το φασισμό. Την αμέριστη οικονομική στήριξη από τα διεθνή μονοπώλια προσέλκυσε ο φασισμός εξ αιτίας του βαθύτατου αντικομμουνισμού του και της διακηρυγμένης επιθετικότητάς του απέναντι στην ΕΣΣΔ.
Η Γερμανία, με την οικονομική συνεργασία που της προσέφεραν οι νικήτριες καπιταλιστικές δυνάμεις μετά τον Α’ Π.Π. απέκτησε μεγάλη οικονομική και στρατιωτική δύναμη. Στήριξη στη Γερμανία προσέφεραν, εκτός από τους επιχειρηματικούς ομίλους, σοσιαλδημοκρατικές και συντηρητικές δυνάμεις, καθώς και το Βατικανό. Σκοπός των μεγάλων καπιταλιστικών οικονομιών των ΗΠΑ, Βρετανίας, Γαλλίας ήταν να στρέψουν τη Γερμανία εναντίον της ΕΣΣΔ.
Και κάτι άλλο που υπογραμμίζει εμφατικά την στενή σχέση καπιταλισμού-φασισμού είναι και το γεγονός ότι μετά τον πόλεμο Γερμανοί εγκληματίες πολέμου στελέχωσαν το ΝΑΤΟ και τις μυστικές υπηρεσίες μεγάλων καπιταλιστικών κρατών.
Πως ενισχύθηκε ο φασισμός
Πώς όμως κατάφεραν οι ναζιστές να αποκτήσουν λαϊκή βάση στην Γερμανία; Οι ναζιστές δημαγώγησαν πάνω στην αγανάκτηση των λαϊκών μαζών από την αντιλαϊκή πολιτική που εφαρμόστηκε λόγω και της καπιταλιστικής κρίσης. Η αγανάκτηση πήρε αντιδραστική έκφραση, οι ελπίδες για την επίλυση των λαϊκών προβλημάτων, της φτώχειας, της ανεργίας, της απόλυτης εξαθλίωσης, συνδέθηκαν με τις σωβινιστικές επιδιώξεις της “μεγάλης Γερμανίας” και τη ρατσιστική αλαζονεία, αποδεικνύοντας με δραματικό τρόπο ότι η κρίση δεν συνεπάγεται πάντα και οπωσδήποτε ριζοσπαστικοποίηση του λαού και αναζήτηση ανατρεπτικών λύσεων σε όφελός του.
Ο αξέχαστος κομμουνιστής δημοσιογράφος και ιστορικός μελετητής Θανάσης Παπαρήγας στο άρθρο του “Η Ταξική Φύση του Ναζιστικού Κόμματος” αναφέρει ότι η πηγή του φασισμού είναι το ίδιο το μονοπωλιακό κεφάλαιο και όχι κάποιες έμφυτες βιολογικές ή ψυχολογικές ορμές του ανθρώπου, όπως ισχυρίζονται διάφοροι αστοί και μικροαστοί ιδεολόγοι. Τα ουσιώδη χαρακτηριστικά της ιδεολογίας και του προγράμματός του, αυτά που εφάρμοσε και στην πολιτική του πρακτική, ήταν ο ανορθολογισμός, ο παθολογικός αντικομμουνισμός και αντι-επαναστατισμός, η λατρεία της δύναμης και του “ισχυρού άνδρα”, το μίσος ενάντια στην εργατική τάξη, ο ρατσισμός, το μίσος ενάντια στις “κατώτερες φυλές” και άλλα.
Στο ίδιο άρθρο, ο Θανάσης Παπαρήγας εξηγεί τον μηχανισμό που χρησιμοποίησαν οι ναζιστές για να πετύχουν το στόχο τους. Στην διάρκεια της χιτλερικής διακυβέρνησης υπήρξε τεράστια άνοδος των κερδών και των περιουσιών των μεγιστάνων του πλούτου όπως μαρτυρούν όλα τα στοιχεία.
Οι κρατικομονοπωλιακές μέθοδοι που τελειοποίησε ή εγκαινίασε το Γ’ Ράϊχ δεν ήταν τίποτα άλλο από μια παραχώρηση, συχνά με φανερά σκανδαλώδη τρόπο,όλης της γερμανικής οικονομίας σε μια χούφτα μεγάλων επιχειρήσεων. Αυτές οι επιχειρήσεις “τσέπωσαν” τα κολοσσιαία κέρδη της στρατιωτικοποίησης της οικονομίας και της δουλικής εμετάλλευσης των ξένων, ιδιαίτερα “Ανατολικών εργατών”, αλλά και της λεηλασίας όλης της Ευρώπης. Αυτή η μυθικών διαστάσεων συσσώρευση μαζί με το σχέδιο Μάρσαλ…εξηγεί σε μεγάλο βαθμό και την εντυπωσιακή ανάκαμψη της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας μετά το 1945.
Η συντριβή κάθε οργάνωσης των εργαζομένων έκανε την δράση του Ναζιστικού Κόμματος “θαυματουργή” και στον πολιτικό τομέα. Στη διάρκεια της εξουσίας του οι εργαζόμενοι δεν διαμαρτυρήθηκαν καθόλου ή σχεδόν καθόλου. Η ένταση της εκμετάλλευσης, μόνος τρόπος ενίσχυσης του τεράστιου πολιτικοβιομηχανικού συγκροτήματος μιας ιμπεριαλιστικής δύναμης χωρίς αποικίες, “πέρασε ανεμπόδιστα”.
Αμέσως μετά την λήξη του πολέμου ξεκίνησε μια λυσσαλέα προσπάθεια διαστρέβλωσης των αιτιών και του χαρακτήρα του πολέμου. Αυτή η προσπάθεια συστηματοποιήθηκε μετά την νίκη της αντεπανάστασης στην Σοβιετική Ένωση και τις άλλες σοσιαλιστικές χώρες (1989-1991). Η Ευρωπαϊκή Ένωση, κρατάει τα σκήπτρα στην επιχείρηση διαστρέβλωσης της Ιστορίας, με την έκδοση του γνωστού αντικομμουνιστικού μνημονίου του 2006, και το ψήφισμα του ευρωκοινοβουλίου του 2019 που εξισώνει κομμουνισμό-ναζισμό και προωθεί την καταστροφή μνημείων της αντιστασιακής δράσης.
Με το να ορίζει από το 1985, την 9η Μάη ως “ημέρα της Ευρώπης”, αντί για ημέρα της Αντιφασιστικής Νίκης των Λαών της Ευρώπης, και την 23η Αυγούστου, ημέρα υπογραφής του συμφώνου μη επίθεσης μεταξύ Γερμανίας και Σοβιετικής Ένωσης, σε ημέρα μνήμης για τα θύματα κομμουνισμού-ναζισμού. Οι αναλύσεις και η προπαγάνδα, τόσο φιλελεύθερης όσο και σοσιαλδημοκρατικής κοπής, αντιμετωπίζουν το φασισμό ως κοινωνιολογικό-ψυχολογικό φαινόμενο. Αποδίδουν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στην παράνοια μανιακών, όπως ο Χίτλερ και ο Μουσολίνι, τον παρουσιάζουν ως σύγκρουση της “δημοκρατίας” με τον “ολοκληρωτισμό”. Τσουβαλιάζουν στον ολοκληρωτισμό την ΕΣΣΔ και τους κομμουνιστές. Εξαφανίζουν ή συκοφαντούν τον ρόλο της ΕΣΣΔ και των ένοπλων αντιστασιακών κινημάτων. Αποκαλούν τον Κόκκινο Στρατό κατακτητικό, κατοχικό, ενώ ηρωοποιούν τους συνεργάτες των ναζί. Διαχέουν το ρατσιστικό μίσος και την ξενοφοβία μέσα στην κοινωνία. Ακουμπούν με εθνικιστικά συνθήματα ένα ανώριμο πολιτικά κομμάτι κόσμου. Προβάλλονται οι φασιστικές αυτές απόψεις από τα μέσα ενημέρωσης κατά κόρον. Πρόκειται για ασπίδα προστασίας στο φασισμό από το σύστημα, αφού είναι δικό του παιδί, και έχει προωθημένη θέση απέναντι στο εργατικό-λαϊκό κίνημα.
Η αστική και μικροαστική προπαγάνδα αποσιωπά ότι ο πόλεμος και ο φασισμός είναι τέκνα της ίδιας μήτρας του καπιταλισμού. Ο φασισμός είναι μια μορφή άσκησης της αστικής διακυβέρνησης. Δεν είναι λάθος ή κάτι σαν παρέκκλιση του καπιταλισμού. Η επίγνωση αυτού του γεγονότος και, το κυριότερο, η πάλη εναντίον του μέχρι την οριστική συντριβή του συστήματος που γεννά τον φασισμό, όπως συμπεραίνει ο Θανάσης Παπαρήγας στο ίδιο άρθρο, αποτελεί τον μοναδικό τρόπο για να μην ξαναεμφανισθεί η τραγωδία του ναζισμού.
Στίχοι: Φώντας Λάδης – Μουσική: Θάνος Μικρούτσικος – Φωνή: Μαρία Δημητριάδη)
