Μια θερμή σχέση αιώνων – Έξι λόγοι για τους οποίους η Γερμανία παίρνει πάντα το μέρος της Τουρκίας
Για μια ακόμα φορά σε σύνοδο κορυφής η Γερμανία, έχοντας στο πλευρό της την Ισπανία και τη… Μάλτα, ευνόησε απροκάλυπτα με τη στάση της την Τουρκία. Μια χώρα που δεν είναι καν μέλος της Ε.Ε. και που αποτελεί υπαρξιακή απειλή για δυο μέλη της Ένωσης, την Ελλάδα και την Κύπρο, τα ευρωπαϊκά σύνορα και την ίδια την ευρωπαϊκή κυριαρχία.
Φαινομενικά Γερμανία και Τουρκία αποτελούν δυο ασύνδετους «κόσμους», όμως, αν ξύσει κάποιος κάτω από την επιφάνεια, θα βρει πολύ ισχυρούς διαχρονικούς δεσμούς που εξηγούν και για ποιον λόγο η Μέρκελ – όπως και πολλοί προκάτοχοί της με άλλους Τούρκους Προέδρους και πρωθυπουργούς – όχι μόνο κάνει τα στραβά μάτια στο πολυεπίπεδο μπούλινγκ του Ερντογάν, αλλά βάζει και το στήθος της μπροστά ώστε η χώρα του να μην τιμωρηθεί με κυρώσεις.
Για να υπερασπιστεί αυτήν τη σχέση δεν διστάζει να εκνευρίσει ακόμα και τον Μακρόν, ο οποίος έφτασε απαυδισμένος να απειλήσει στη σύνοδο ότι «αν δεν βάλετε κυρώσεις εσείς, θα τις βάλω μόνος μου».
1. Η ισλαμική διείσδυση
Τις δυο δεκαετίες μετά το 1945 οι χώρες της δυτικής Ευρώπης πήραν ως εργάτες εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες από μακρινά μέρη. Η Βρετανία Πακιστανούς από τα βουνά του Κασμίρ και τα υψίπεδα του Μπανγκλαντές. Η Γαλλία στράφηκε στις περιοχές της στη Βόρεια Αφρική. Και η Γερμανία εισήγαγε εργάτες από την Ανατολία της Τουρκίας.
Υποτίθεται ότι αυτοί οι Τούρκοι θα έφευγαν από τη Γερμανία όταν θα τελείωνε η δουλειά τους. Αντί γι’ αυτό, έφεραν και τις οικογένειές τους. Η Γερμανία χρονοτρίβησε μέχρι να δώσει υπηκοότητα σε αυτούς και στα παιδιά τους, που γεννήθηκαν στη Γερμανία, αλλά στο τέλος το έκανε.
Συνολικά στη Γερμανία βρίσκονται σήμερα σχεδόν 4 εκατομμύρια Τούρκοι. Σε καμία άλλη χώρα δεν ζουν περισσότεροι Τούρκοι, εκτός φυσικά της Τουρκίας. Η Άγκυρα χρησιμοποιεί διάφορους τρόπους για να προβάλει τη δική της εκδοχή του Ισλάμ, να διατηρεί τη διασπορά της πιστή στη «μαμά Τουρκία» και να ενισχύει την επιρροή της στη Γερμανία.
Ένας από αυτούς είναι τα τζαμιά που ελέγχει εντός Γερμανίας, 900 τον αριθμό. Το μεγαλύτερο βρίσκεται στην Κολωνία, στη Βόρεια Ρηνανία – Βεστφαλία, το γερμανικό κρατίδιο με τη μεγαλύτερη συγκέντρωση μουσουλμάνων. Είναι χωρητικότητας 1.200 ατόμων, κόστισε 20 εκατ. ευρώ και άνοιξε τον Σεπτέμβριο του 2018 με πολλές φανφάρες.
Στην πράξη η Τουρκία ενδιαφέρεται να αυξήσει την επιρροή της στη Γερμανία και την υπόλοιπη Ευρώπη. Η θρησκεία προσφέρεται για την πολιτική της. Στα εγκαίνια του τεράστιου τζαμιού στην Κολωνία τον Σεπτέμβριο του 2018 ο Ερντογάν και οι εκπρόσωποι του θρησκευτικού κατεστημένου του προκάλεσαν αναστάτωση όταν απέκλεισαν προκλητικά την είσοδο στους τοπικούς αξιωματούχους που είχαν υποστηρίξει την ανέγερση του τζαμιού. Το επεισόδιο φόβισε τους Γερμανούς.
Όλο και περισσότερο τα τουρκικά τζαμιά χρησιμοποιούνται για πολιτικούς σκοπούς. Το κήρυγμα αντανακλά τη στροφή της Τουρκίας προς έναν επιθετικό, απόλυτο και σκληροπυρηνικό Ισλαμισμό. Όπως είχε δηλώσει πρόσφατα Ευρωπαίος διπλωμάτης, «η Τουρκία, έχοντας επί δεκαετίες προσπαθήσει και αποτύχει να μπει στην Ε.Ε., τώρα προσπαθεί να μπει στη Δύση μέσω των τζαμιών της».
Ας μην ξεχνάμε ότι η χώρα που αντιδρούσε περισσότερο στην προοπτική της τουρκικής ένταξης στην Ένωση ήταν πάντα η Γερμανία, αφού δεν ήθελε την είσοδο στην Ε.Ε. ενός κράτους πληθυσμιακά μεγαλύτερου από αυτήν.
2. Οι Τούρκοι ψηφοφόροι
Το 2016, όταν οι εντάσεις κορυφώνονταν στην Τουρκία λόγω του αποτυχημένου πραξικοπήματος, άρχισαν να ταράζουν και τη Γερμανία. Στις 31 Ιουλίου εκείνης της χρονιάς 40.000 άτομα συγκεντρώθηκαν σε μια διαδήλωση υπέρ του Ερντογάν στην Κολωνία, που διοργανώθηκε από διεθνείς λομπίστες του κυβερνώντος κόμματος AKP.
Η συγκέντρωση έδειχνε την κλίμακα της υποστήριξης των Τούρκων της Γερμανίας προς τον νεοσουλτάνο, αλλά και τις δυσκολίες που θα αντιμετώπιζαν οι Γερμανοί πολιτικοί εάν μιλούσαν εναντίον του.
Από τα σχεδόν 4 εκατομμύρια άτομα τουρκικής καταγωγής που ζουν στη Γερμανία, οι μισοί διατηρούν την τουρκική υπηκοότητα, γεγονός που πρακτικά καθιστά τη Γερμανία την τέταρτη μεγαλύτερη εκλογική περιφέρεια της Τουρκίας.
● Από τους 570.000 Τούρκους της Γερμανίας που ψήφισαν το 2015 στις τουρκικές εκλογές, το 60% επέλεξε το κόμμα του Ερντογάν, ο οποίος πήρε έτσι μεγαλύτερο ποσοστό στη Γερμανία παρά μέσα στην πατρίδα του.
● Από τα 3.000 τζαμιά στη Γερμανία τα 2.000 είναι τουρκικά και από αυτά τα 900 χρηματοδοτούνται από το DITIB (παρακλάδι του Diyanet), μοχλό της τουρκικής κυβέρνησης, που στέλνει και τους ιμάμηδες από την Τουρκία.
● Η πλειονότητα των Τούρκων της Γερμανίας δεν έχει ενσωματωθεί στη γερμανική κοινωνία. Σήμερα, όμως, οι τουρκικής καταγωγής ψηφοφόροι είναι περίπου 2 εκατ. και ψηφίζουν στις γερμανικές εκλογές. Στην πλειονότητά τους είναι οπαδοί του Ερντογάν. Συνεπώς είναι καθοριστικός ο ρόλος τους στο εκλογικό αποτέλεσμα της Γερμανίας, κάτι που λαμβάνουν υπ’ όψιν όλα τα γερμανικά κόμματα.
3. Ο μεταναστευτικός εκβιασμός
Το 2015, περίπου 1,2 εκατομμύρια μετανάστες μπήκαν στη Γερμανία πριν κλείσει η βαλκανική οδός και πριν η ευρωπαϊκή συμφωνία με την Τουρκία, το 2016, μειώσει τις ροές με αντάλλαγμα χρήματα.
Μπορεί η εισροή των μεταναστών και προσφύγων να έμοιαζε ταιριαστή με τις ανάγκες των γερμανικών εταιρειών, που κάποιες προέβλεπαν τότε ένα «οικονομικό θαύμα», αλλά οι μετανάστες ποτέ δεν ενσωματώθηκαν ικανοποιητικά, ενώ άρχισαν να δημιουργούνται σοβαρά πολιτικά προβλήματα στη χώρα (άνοδος της ακροδεξιάς AfD, δυσφορία στη γερμανική κοινωνία κ.λπ.).
Η Μέρκελ άνοιξε τα σύνορά της θέλοντας ουσιαστικά να εξυπηρετήσει – πάλι – τα οικονομικά συμφέροντα της χώρας της, αλλά ο πολιτικός αντίκτυπος που πυροδοτήθηκε ήταν καταλυτικός. Συνεχίζει, λοιπόν, να φοβάται μια έκρηξη των εισροών προς την Ευρώπη από μια δυσαρεστημένη Τουρκία. Χαρτί το οποίο παίζει διαρκώς ο Ερντογάν εκβιάζοντας με αυξημένες ροές.
4. Μπίζνες και τράπεζες
Μια κατάρρευση της τουρκικής οικονομίας θα πονούσε ιδιαίτερα τη Γερμανία, αλλά όχι μόνο αυτήν.
● Σχεδόν 10 δισ. δολ. επενδύσεις και 7.500 επιχειρήσεις γερμανικών συμφερόντων βρίσκονται στην τουρκική επικράτεια.
● Πάνω από 7.400 επιχειρήσεις στην Τουρκία έχουν χρηματοδοτηθεί από γερμανικές τράπεζες.
● Οι γερμανοτουρκικές επιχειρήσεις στη Γερμανία ανέρχονται σε 80.000.
● Μόνο το 2019 οι γερμανικές εξαγωγές όπλων προς την Τουρκία έφταναν σχεδόν τα 400 εκατ. δολ.
● Ο όγκος του εμπορίου μεταξύ των δύο χωρών ανήλθε περίπου στα 40 δισ. δολάρια (2017) αντιπροσωπεύοντας περίπου το 1,5% του γερμανικού διεθνούς εμπορίου και το 10% του αντίστοιχου τουρκικού. Οι συνολικές εξαγωγές της Γερμανίας (2017) ανήλθαν σε περίπου 1,4 τρισ. δολάρια, ενώ οι τουρκικές εξαγωγές, αντίστοιχα, σε 156 δισ. δολάρια. Το 2019 οι γερμανικές εξαγωγές προς την Τουρκία προσέγγισαν τα 22 δισ. δολ.
● Αν και για την Τουρκία η Γερμανία αποτελεί την πρώτη χώρα για τις εξαγωγές της, για τη Γερμανία η Τουρκία βρίσκεται στη 16η θέση.
● Το 2019 η Τουρκία παρέμεινε ο Νο 1 εισαγωγέας γερμανικών όπλων, παρά το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση ψήφισε τον περιορισμό των πωλήσεων όπλων στην Τουρκία. Μόνο τους πρώτους οκτώ μήνες του έτους οι συμβάσεις ήταν ύψους 250,4 εκατ. ευρώ. Σύμφωνα με «διαρροές» στον γερμανικό Τύπο, για το σύνολο του 2019 η Τουρκία παρέλαβε όπλα αξίας 388,6 εκατ. δολ.
Το ενδεχόμενο επιβολής ευρωπαϊκών κυρώσεων στην Τουρκία, το οποίο η Γερμανία ούτε καν θέλει να το συζητάει όπως φάνηκε και στην τελευταία σύνοδο κορυφής, θα αποτελούσε σημαντικό πλήγμα για την οικονομία της, αλλά η Ε.Ε. φοβάται για τις συνέπειες στις ευρωπαϊκές τράπεζες που βρίσκονται εκτεθειμένες στο… ξεχειλισμένο πια τουρκικό χρέος.
Ο γερμανικός Τύπος ανησυχούσε ακόμα και για ένα ντόμινο κρίσης σε μεγάλες τράπεζες της Ευρώπης που έχουν επενδύσει στο τουρκικό χρέος, με απόδοση 12% – 14%, αλλά και στις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην Τουρκία. Ο γερμανικός τραπεζικός τομέας, πάντως, είναι λιγότερο εκτεθειμένος στην Τουρκία σε σχέση με τη Γαλλία ή την Ισπανία.
Η συνολική έκθεση των διεθνών τραπεζών σε τουρκικά κρατικά ομόλογα και εταιρείες ήταν κατά το πρώτο τρίμηνο του 2020 πάνω από 180 δισ. δολ. σύμφωνα με την Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών (ΒΙS), με τις ευρωπαϊκές τράπεζες να έχουν το μεγαλύτερο μέρος.
Οι ισπανικές τράπεζες έχουν επενδύσει 62 δισ. δολάρια, οι γαλλικές 29 δισ. δολ, οι βρετανικές 12, οι γερμανικές 11 και οι ιταλικές 9 δισ. δολ. Αντίστοιχα είναι τα ποσά και των άμεσων εταιρικών επενδύσεων, όπου οι γερμανικές διατηρούν τα πρωτεία.
5. Μια στρεβλή αντίληψη
Όπως έχει δηλώσει ο Πολωνός ευρωβουλευτής Σικόρσκι, στα θέματα της εξωτερικής και της αμυντικής πολιτικής «η Γερμανία κάνει πάντα πολύ λίγα και πολύ αργά». Η Γαλλία, υπό τον Μακρόν, προσαρμόστηκε πιο γρήγορα από ό,τι το Βερολίνο στη νέα πραγματικότητα, με την απόσυρση της εγγύησης ασφαλείας των ΗΠΑ από την Ευρώπη και την τουρκική επιθετικότητα στη Μεσόγειο.
Έστω και δειλά ή απρόθυμα, η Γερμανία αρχίζει τουλάχιστον να αποδέχεται την άποψη Μακρόν ότι η Ευρώπη θα πρέπει να κάνει περισσότερα για τον εαυτό της, αλλά και για την ιδέα περί «ευρωπαϊκής κυριαρχίας», που στο παρελθόν προκαλούσε μειδιάματα στο Βερολίνο, επειδή αρέσκεται στα οφέλη, αλλά όχι στο κόστος μιας ευρωπαϊκής ηγεσίας.
Η μεγαλύτερη ίσως αυταπάτη της Γερμανίας είναι ότι το εμπόριο και η οικονομία μπορούν να απομονωθούν από τη γεωπολιτική. Η στάση της Γερμανίας προς την Τουρκία, η έμπρακτη θέσπιση αυστηρών ορίων από την Ε.Ε. στην επιθετικότητα της Τουρκίας κατά της κυριαρχίας ευρωπαϊκών χωρών (Ελλάδας, Κύπρου) και άλλα θέματα, όπως π.χ. ο αγωγός φυσικού αερίου από τη Ρωσία ή το κινεζικό 5G, είναι, εκτός από οικονομικά, κυρίως πολιτικά πρότζεκτ.
Η Φραντσίσκα Μπράντνερ, βουλευτής των Πρασίνων, δήλωσε χαρακτηριστικά: «Η υπόλοιπη Ευρώπη δεν πρόκειται να γίνει πιο κυρίαρχη αν η Γερμανία ακολουθεί πάντα την οδό των εθνικών της συμφερόντων». Όπως, για παράδειγμα, διαφαίνεται και από τη συναντίληψη μεταξύ Άγκυρας – Βερολίνου – Μόσχας π.χ. στο Λιβυκό, αλλά και στην ενεργειακή τους συνεργασία, με στάση καθαρά φιλογερμανική και σαφώς «υπονομευτική» για τα συμφέροντα της υπόλοιπης Ευρώπης.
6. Συμμαχία με ιστορικό βάθος
Οι γερμανοτουρκικές γεωπολιτικές και οικονομικές σχέσεις ανάγονται από την εποχή των αυτοκρατοριών, της Γερμανικής και της Οθωμανικής, και συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Οι σχέσεις αυτές είναι πολιτικές, στρατιωτικές και οικονομικές. Η μία είχε ανάγκη την άλλη καθώς:
● Όταν η Γερμανική Αυτοκρατορία προσπαθούσε να ανταγωνιστεί τις μεγάλες δυτικές δυνάμεις, Αγγλία και Γαλλία, χρειαζόταν την Οθωμανική, κυρίως γεωστρατηγικά.
● Όταν η Οθωμανική, από την πλευρά της, πάλευε να αποφύγει κάθε τρεις και λίγο την πολιτική και οικονομική κατάρρευση, συχνά απευθυνόταν στους Γερμανούς για να λύσει τα προβλήματα. Ο πρώτος οικονομικός εταίρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην Ευρώπη ήταν η Γερμανία.
Τον Ιούλιο του 1941, αθετώντας υποχρεώσεις που είχε αναλάβει έναντι άλλων ευρωπαϊκών χωρών μέσω επίσημων συνθηκών, η Τουρκία υπέγραψε σύμφωνο φιλίας με τη ναζιστική Γερμανία. Τυπικά διακήρυττε ουδετερότητα αλλά πίσω από κλειστές πόρτες η Τουρκία διαπραγματευόταν την ένταξή της στον πόλεμο στο πλευρό της Γερμανίας έναντι εδαφικών ανταλλαγμάτων.
Από τα ελληνικά εδάφη ζητούσε να πάρει τα Δωδεκάνησα, τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, την Κύπρο, το λιμάνι της Θεσσαλονίκης κ.ά. Παρόμοια παζάρια έκανε και με τους Άγγλους, αφού δεν ήξερε πού θα «κάτσει η μπίλια» όσον αφορά την έκβαση του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Έχοντας κάνει ό,τι μπορούσε για να εξασφαλίσει τη στήριξη των γερμανικών στρατευμάτων στη διάρκεια του πολέμου, στις 23 Φεβρουαρίου 1945, όταν δηλαδή η συντριβή των ναζί είχε «κλειδώσει», η Τουρκία κήρυξε τον πόλεμο κατά της Γερμανίας. Για τα μάτια του κόσμου…
