Το μεταναστευτικό ως όπλο της Άγκυρας – Πώς αντανακλά στα ελληνοτουρκικά η αξιοποίησή του από την Τουρκία
Από το καλοκαίρι του 2015 και ύστερα, με την έκρηξη του μεταναστευτικού / προσφυγικού ζητήματος, και ιδιαίτερα από τον Μάρτιο του 2016, οπότε συνήφθη το σύμφωνο Ε.Ε. – Τουρκίας, η Άγκυρα πρόσθεσε στο διπλωματικό οπλοστάσιό της ένα βαρύ χαρτί, το οποίο έμελλε να αξιοποιηθεί ποικιλοτρόπως τα επόμενα χρόνια.
Οι παράγοντες που επέδρασαν σοβαρά στην εξέλιξη του προβλήματος από το 2015 και ύστερα είναι:
● Η απόφαση του συνόλου των ευρωπαϊκών χωρών να κλείσουν τα σύνορά τους για να αποφύγουν τη διαρκή ροή ανθρώπων από την Ασία και την Αφρική, η οποία έτεινε να λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις.
● Η συμφωνία Ε.Ε. – Τουρκίας, η οποία μετέτρεψε την Ελλάδα σε hotspot της Ευρώπης.
● Η αδυναμία του ελληνικού κράτους να εκκαθαρίζει το πλήθος των αιτήσεων ασύλου με αποτέλεσμα να δημιουργείται απίστευτος συνωστισμός ανθρώπων στα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης.
● Η συστηματική προσπάθεια της Τουρκίας να διατηρεί μια σταθερή και πλήρως ελεγχόμενη ροή ανθρώπων προς την Ελλάδα, ώστε τα νησιά του βόρειου και ανατολικού Αιγαίου να μην αποσυμφορούνται ουσιαστικά ποτέ.
● Η μετατροπή του μεταναστευτικού σε καταλύτη σοβαρών πολιτικών αλλαγών στην Ευρώπη, η οποία διασφαλίζει ότι διαρκώς θα διαψεύδεται η ελληνική προσδοκία περί έμπρακτης ευρωπαϊκής αλληλεγγύης.
● Η προφανής – ιδιαίτερα σε σύγκριση με την εικόνα των δεκαετιών του 1990 και του 2000 – αδυναμία εργασιακής και οικονομικής ενσωμάτωσης νέων προσφύγων και μεταναστών.
● Η αδυναμία διαμόρφωσης μιας σταθερής ροής επιστροφών των μη δικαιουμένων άσυλο στις χώρες καταγωγής.
Ο κατάλογος θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερος, ωστόσο είναι προφανές το γιατί η Τουρκία έχει κάθε λόγο να τροφοδοτεί μια κατάσταση που θα μπορούσε να εξελιχθεί σε μια κοινωνική και πολιτική βόμβα. Και γιατί η απειλή της περί προώθησης εκατομμυρίων μεταναστών στην Ευρώπη τρομάζει το σύνολο των χωρών της «γηραιάς ηπείρου».
Τα κέρδη του Ερντογάν
Στη βάση αυτή μπορούμε να προσδιορίσουμε ένα μεγάλο μέρος των αιτιών της γερμανικής (και όχι μόνο) «ελαστικότητας» με την οποία αντιμετωπίζεται η Άγκυρα και στην τρέχουσα, οξύτατη φάση της ελληνοτουρκικής κρίσης.
Η σπουδή της Γερμανίας – συνεπικουρούμενης από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ – για την ταχεία έναρξη διαλόγου μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας έχει διάφορες αιτίες. Σε αυτές το μεταναστευτικό ζήτημα έχει σταθερά περίοπτη θέση, καθώς η Άγκυρα το έχει τοποθετήσει σε μόνιμη βάση στην ατζέντα των θεμάτων που πρέπει πάντα να λαμβάνει πολύ σοβαρά υπ’ όψιν η Ε.Ε.
Η Γερμανία, για παράδειγμα, η οποία ήδη φιλοξενεί 4 εκατομμύρια Τούρκους πολιτογραφημένους ως Γερμανούς, εκ των οποίων 2 εκατ. έχουν και δικαίωμα ψήφου με προτίμηση στον… Ερντογάν, έχει εν πολλοίς αποτύχει στην ενσωμάτωση και την αξιοποίηση των μεταναστών και προσφύγων που εισήγαγε μαζικά το καλοκαίρι του 2015 (σε 1,1 εκατ. υπολογίζονται οι τότε εισελθόντες σε γερμανικό έδαφος), παρότι μάλιστα ήταν προσεκτικά επιλεγμένοι ως προς τις χώρες προέλευσης και το μορφωτικό επίπεδο.
Πρέπει δε να υπολογιστεί επιπλέον η εκτόξευση της – περιθωριακής έως τότε – ακροδεξιάς Εναλλακτικής για τη Γερμανία σε τρίτη εκλογική δύναμη και σε έναν σταθερό συστημικό κίνδυνο, καθώς ξεκίνησε ως μια ομάδα ελιτιστών ευρωσκεπτικιστών, αλλά σύντομα ενσωμάτωσε πολύ μεγάλο μέρος συνειδητών ακροδεξιών και συγκαλυμμένα νεοναζιστών που βρήκαν πεδίον δόξης λαμπρόν.
Σήμερα, λοιπόν, ενώ η Ελλάδα ζητάει από τους εταίρους της στήριξη μέσω της απειλής κυρώσεων στην Άγκυρα για να ελεγχθεί η ακραία τουρκική επιθετικότητα, η Γερμανία, από κοινού με ευρωπαϊκές χώρες που έχουν παρόμοια σχέση με την Τουρκία, ουδόλως επιθυμεί να παρεμβάλει ζητήματα ενδεχόμενων κυρώσεων στη συζήτηση για το σύνολο των ευρωτουρκικών σχέσεων στη σύνοδο κορυφής στις 24-25 Σεπτεμβρίου.
Δική μας υπόθεση
Με δεδομένα όλα τα παραπάνω είναι σαφές ότι η Ελλάδα θα πρέπει να διαμορφώσει μια αυτόνομη στρατηγική αντιμετώπισης του μεταναστευτικού / προσφυγικού προβλήματος. Όχι μόνο επειδή η Ευρώπη είναι εντελώς απρόθυμη να δείξει την «έμπρακτη αλληλεγγύη» που επιζητούν σταθερά οι ελληνικές κυβερνήσεις, αλλά και διότι:
● Το μεταναστευτικό / προσφυγικό δεν είναι μόνο ένα διπλωματικό όπλο της Τουρκίας έναντι της Ευρώπης, αλλά και, όπως φάνηκε από την πρόσφατη κατευθυνόμενη και πλήρως ελεγχόμενη απόπειρα (και βίαιης) παραβίασης των ελληνικών συνόρων στον Έβρο προ μηνών, ένα είδος υβριδικού όπλου εναντίον της Ελλάδας.
● Η Ελλάδα, αντίθετα απ’ ό,τι διακηρύσσουν οι πρόσφατες κυβερνήσεις της, δεν μπορεί να βλέπει το ζήτημα αυτό ως ευρωπαϊκό, αλλά ως ελληνικό.
Τα όποια μέτρα περιορισμού των συνεπειών του προβλήματος δεν μπορεί να λαμβάνονται ως μέρος κάποιας ευρωπαϊκής στρατηγικής, αλλά με πρώτο κριτήριο τις ανάγκες της χώρας. Είτε αυτό σημαίνει την ανάγκη απορρόφησης κάποιου μεταναστευτικού πληθυσμού είτε την απόκρουση των κατευθυνόμενων μαζικών εισόδων είτε τη στρατηγική διαχείρισης των διαμενόντων στη χώρα μεταναστών και προσφύγων.
Με πιο απλά λόγια, η κυβέρνηση σαφώς πρέπει να συνεχίσει να πιέζει την Ευρώπη για τη διαμόρφωση μιας ευνοϊκής για τα συμφέροντά μας στρατηγικής, αλλά δεν μπορεί να κλείνει τα μάτια στην επιλογή των Ευρωπαίων για μετατροπή της Ελλάδας και άλλων χωρών του Νότου σε χώρους διαλογής ανθρώπων και περιορισμού των (για λόγους μορφωτικούς, δεξιοτήτων ή πολιτισμικούς / θρησκευτικούς) «ανεπιθύμητων».
Ας μελετήσουμε λοιπόν σε βάθος το πρόβλημα και ας αποφασίσουμε ότι το πρώτο κριτήριο είναι η διαφύλαξη της κοινωνικής συνοχής της δικής μας χώρας.
Ο οργανωμένος εμπρησμός του Κέντρου Υποδοχής και Ταυτοποίησης της Μόριας από ομάδα Αφγανών και η ενδεχόμενη απόπειρα εμπρησμού του ΚΥΤ της Σάμου είναι, μεταξύ πολλών άλλων, ένας προάγγελος των συνεπειών της μετατροπής της χώρας σε «υγειονομική ζώνη» προστασίας της κοινωνικής συνοχής των Ευρωπαίων εταίρων μας…
