Στην πολιτική και νομική επιστήμη υφίσταται μια διάκριση μεταξύ των εννοιών κράτους-έθνους. Η διάκριση αυτή είναι τόσο λεπτή που οι όροι συγχέονται σε τέτοιο βαθμό, που ενίοτε τείνουν να θεωρούνται ταυτόσημοι.
Κατ’ επέκτασιν, κράτος θεωρείται η νομική κατασκευή, η οποία περιγράφει την πολιτική κοινότητα ενός λαού, ο οποίος σε συγκεκριμένα χωρικά όρια ασκεί εξουσία. Αντίθετα, με το έθνος προσδιορίζονται τα κοινά, μη νομικά, χαρακτηριστικά που συγκροτούν το έθνος σε μια συνεκτική οντότητα, όπως η κοινή καταγωγή, η γλώσσα, η πολιτιστική παράδοση.
Σε αυτή τη δυσμενή συγκυρία που έχει ξημερώσει εδώ και λίγο διάστημα υπό την πανδημία του κορονοϊού και πλήττει την παγκόσμια κοινότητα, η διάκριση αυτή φαίνεται να αποκτά ολοένα και περισσότερο νόημα. Η διάκριση αυτή εμφατικοποιεί από τη μία πλευρά την έννοια της πολιτικής ευθύνης, δηλαδή της ευθύνης που έχει το κράτος απέναντι στους πολίτες και στους οποίους επιβάλλει μέτρα περιορισμού των προσωπικών ελευθεριών. Παράλληλα όμως, τονίζει την ατομική ευθύνη, την ευθύνη που φέρουμε όλοι μαζί, και ο καθένας χωριστά, να αντιμετωπίσουμε το επιδημικό αυτό φαινόμενο και να προχωρήσουμε στην επόμενη μέρα.
Το ελληνικό κράτος μπροστά σε αυτή την ασύμμετρη απειλή φαίνεται ότι έχει επιδείξει εξαιρετικά αντανακλαστικά. Μπορεί να είναι η πρώτη φορά που σχεδόν κανείς δεν αναρωτιέται «πού είναι το κράτος;». Το κράτος είναι εδώ. Το μικρό, αλλά σημαντικό ελληνικό κράτος, δεν άργησε ούτε στιγμή και υπό το συντονισμό της επιστημονικής κοινότητας, της πολιτικής ηγεσίας και του δημόσιου Συστήματος Υγείας, έχει επιδοθεί σε έναν αγώνα δρόμου προστασίας της δημόσιας υγείας. Αγώνα δρόμου για την προστασία, επί της ουσίας, της ίδιας της ανθρώπινης ζωής.
Μπροστά στα δύσκολα, τα ασύμμετρα και τις απειλές που, δυστυχώς, επιβεβαιώνεται ότι αντιμετωπίζει το σύγχρονο κράτος, η χώρα μας αποδεικνύει ότι διαθέτει πλέον πλεόνασμα ηγεσίας, η οποία δε διστάζει να λάβει έγκαιρα επώδυνες και αντιδημοφιλείς αποφάσεις, χωρίς να λαμβάνει υπόψιν το πολιτικό κόστος. Ταυτόχρονα, υπό τη δυσμενή συγκυρία που βιώνουμε, οι αρνητές του κράτους, αυτοί που μηδενιστικά δηλώνουν ότι χρειαζόμαστε ένα ελάχιστο κράτος, έναν κυνικό μηχανισμό που δεν παρεμβαίνει στην αγορά και την οικονομία, λαμβάνουν το μήνυμα ότι κανένα ιδιωτικό μόρφωμα δε μπορεί να εγγυηθεί, ούτε την ευημερία μας ούτε την αντιμετώπιση πολλαπλών κρίσεων και μάλιστα σε τόσο κρίσιμα επίπεδα, της υγείας και της οικονομίας.
Αρκεί όμως μόνο το κράτος να δηλώνει το παρών; Μπορεί το κράτος να είναι εδώ και το έθνος να απουσιάζει;
Η απάντηση είναι αυτονόητη και κατηγορηματική. Η πρωτόγνωρη και αδιανόητη κατάσταση που ζούμε απαιτεί την ενεργοποίηση της ατομικής μας ευθύνης, της ενσυναίσθησης μας και της συλλογικής ωριμότητας. Περισσότερο από ποτέ πρέπει να δείξουμε ότι στεκόμαστε στο ύψος των περιστάσεων. Ότι ο πατριωτισμός μας δεν κινητοποιείται μόνο απέναντι σε υπαρκτούς, εξωτερικούς εχθρούς που απειλούν τα σύνορα μας. Αντίθετα, καλούμαστε να αποδείξουμε ότι διαθέτουμε σύγχρονο πατριωτισμό: η μοίρα μας είναι κοινή και στα δύσκολα είμαστε όλοι μαζί.
Και όπως κάθε φορά μετά το σκοτάδι έρχεται το φως, θα τα καταφέρουμε και αυτή τη φορά, έχοντας εγγράψει στο ατομικό εγώ μας και στη συλλογική συνείδηση μας ότι είμαστε ακόμα πιο δυνατοί.
