Ο Σύλλογος Βλάχων Βέροιας με τους “Καπεταναίους” έδωσε και πάλι ένα ιδιαίτερο χρώμα στην πόλη
Το έθιμο των «Καπεταναίων» έχει γίνει θεσμός πλέον για το Σύλλογο Βλάχων Βέροιας. Προπαραμονή Αποκριάς στο Σπίτι του Συλλόγου με το πιο γιορτινό κλίμα όλης της χρονιάς.
Τα μέλη και οι φίλοι του Συλλόγου έχουν κατακλύσει από νωρίς το μεσημέρι το χώρο. Η ξεχωριστή Μπάντα των Μηνάδων με τους βλάχικους σκοπούς της ξεσηκώνει τον κάθε παρευρισκόμενο. Οι ψήστες ψήνουν ασταμάτητα και η τσίκνα έχει και αυτή μερίδιο στο όλο σκηνικό. Τα ψητά, όπως και το ποτό διατίθενται άφθονα – δωρεάν εννοείται- στον καθένα χωρίς περιορισμό. Οι βλάχικες στολές, αποκριάτικες και μη, έχουν την τιμητική τους σε πολλά από τα μέλη του Συλλόγου. Χορός και τραγούδι. Κλίμα γιορτής και παράδοσης. Πρόσωπα χαμογελαστά. Κέφι χωρίς τις μεγάλες έγνοιες των καιρών. Ο Πολιτισμός που δυναμικά αντιστέκεται.
Το όλο σκηνικό ύστερα από κάποιες ώρες στο χώρο του Συλλόγου μεταφέρεται στους δρόμους της πόλης. Τώρα συμμετέχουν και οι περαστικοί. Η αποδοχή απ’ όλο τον κόσμο καθολική. Η επιτυχία απόλυτη.
Φέτος η περιδιάβαση της πόλης ήταν ακόμη μεγαλύτερη. Το όλο κλίμα μεταφέρθηκε σε περισσότερα σημεία της, με κατάληξη όπως κάθε φορά την πλατεία Δημαρχείου, όπου το γλέντι συνεχίστηκε ως αργά.
Αξιοσημείωτο επίσης είναι ότι φέτος ο Σύλλογος έντυσε με αποκριάτικες βλάχικες στολές πολλά βλαχόπουλα, αγόρια και κορίτσια, τα οποία και συμμετείχαν στο όλο δρώμενο με άψογες και πηγαίες χορευτικές κινήσεις. Η ελπίδα και η συνέχεια!
Εν μέσω όλου αυτού του σκηνικού ζητήσαμε από τον Τάκη Γκαλαΐτση, φιλόλογο, ιδρυτικό μέλος και πρώην Πρόεδρο του Συλλόγου, να μας μιλήσει για το δρώμενο των «Καπεταναίων». Με τον λόγο του να ρέει αβίαστα, φορώντας κι αυτός τη βλάχικη στολή, μας είπε:
«Αυτό που βλέπουμε είναι η αναβίωση του έθιμου των Καπεταναίων από το Σύλλογο Βλάχων Βέροιας. Γίνεται εδώ και 20 χρόνια. Ως τη δεκαετία του ’30, και συγκεκριμένα το 1938, ήταν ένα ζωντανό έθιμο. Σταμάτησε το ’38 επί Μεταξά, λόγω της εθνικιστικής αντίληψης που απαγόρευε τις ολιγότερο ομιλούμενες γλώσσες.
Το έθιμο είναι παμπάλαιο και ανάγει τις ρίζες του σε αρχαιοελληνικά, λατινικά και προλατινικά κελτικά δρώμενα, και σχετίζεται στη αρχική του μορφή με τον ερχομό της Άνοιξης και την αναγέννηση της φύσης. Παράλληλα, καθώς περνούσαν τα χρόνια συμφύονταν, ανάλογα με τις συνθήκες, και νέα δεδομένα στο έθιμο.
Η μορφή που διατηρούσε το έθιμο μέχρι το ’38 και το όνομα “Καπεταναίοι” έχει να κάνει με την οργάνωση των Βλάχων σε καπετανάτα και σε αρματολίκια στα χρόνια της Τουρκοκρατίας.
Ως το ‘38 που ήταν ζωντανό το έθιμο, οι Καπεταναίοι έδιναν το χρώμα της Αποκριάς στην πόλη. Και η λέξη Αποκριές είναι μετάφραση ουσιαστικά της λέξης Καρναβάλι που έχει λατινική προέλευση. Το Καρναβάλι σημαίνει απέχω από το κρέας. Από – κρέας.
Για τρεις μέρες βγαίναν τα μπουλούκια στην πόλη της Βέροιας. Την πρώτη μέρα, το Σάββατο, δημιουργούνταν τα μπουλούκια. Πηγαίναν από σπίτι σε σπίτι, όπου έπιναν και διασκέδαζαν ώσπου να ντυθεί το επόμενο μέλος. Στη διάρκεια όλης της νύχτας γινόταν, με αυτόν τον τρόπο, η ετοιμασία του μπουλουκιού. Την άλλη μέρα βγαίνανε στην κεντρική πλατεία της πόλης, του Ωρολογίου, και όλη η Βέροια έβγαινε να θαυμάσει του Καπεταναίους. Την επόμενη η παράσταση δινότανε στην Πλατεία Ελιάς. Έμειναν στη μνήμη των παλιότερων ονόματα χορευτών με χορευτική δεινότητα απαράμιλλη, όπως του Γιώργη Αράβα, του Τάκη Κυρίτση, του Γιάννη Κοτρώνη, του Τόλη Μόκανου, του Κόλα Ζιώγα και πολλών άλλων.
Βέβαια, οι στολές τότε ήταν ειδικές για τα καρναβάλια, με σειρές φλουριά, με σπαθιά, τις γνωστές πάλες. Από τότε έχουν αλλάξει οι συνθήκες. Τότε ήταν μόνο ανδρικό έθιμο. Ακόμα και τις βοσκοπούλες τις υποδύονταν άντρες. Τώρα η θέση της γυναίκας έχει αλλάξει και λογικό είναι να συμμετέχουν και οι γυναίκες και μάλιστα να ντύνονται κι αυτές άντρες.
Τώρα οι στολές που φορούν οι Καπεταναίοι είναι οι βλάχικες στολές, γιατί φυσικά δεν υπάρχει η ανάλογη οικονομική δυνατότητα, για να γίνουν οι στολές του εθίμου. Όταν ο Σύλλογος θα έχει τη δυνατότητα, θα κάνει γι’ αυτές τις γιορτές στολές ανάλογες με τις παλιές. Εξάλλου, η παράδοση δεν είναι ποτέ στατική, είναι πάντοτε δυναμική. Διαρκώς εξελίσσεται και προστίθενται νέα στοιχεία στο έθιμο.
Πιστεύω πως, όπως παλιά έδιναν οι Βλάχοι το στίγμα στις Αποκριές, έτσι συνεχίζουν να το κάνουν και τώρα. Αν βοηθηθεί αυτό το έθιμο και πάρει ανάλογη στήριξη, μπορεί να αποτελέσει έναν πόλο έλξης για την πόλη. Και τώρα όμως έτσι όπως γίνεται, με συνδρομές φίλων του Συλλόγου, και με τη βοήθεια της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, δίνεται στον κόσμο, μέσα σ’ αυτές τις δύσκολες συνθήκες της οικονομικής κρίσης, η ευκαιρία να διασκεδάσουν, να ξεφύγουν από τη στυγνή πραγματικότητα.
Η ορχήστρα μας είναι κι αυτή τη φορά η κλασική Ορχήστρα των Μηνάδων. Έρχεται εδώ και 20 χρόνια. Παλιά ερχόταν και ο παππούς Μηνάς, που έχει αφήσει και το όνομα. Τώρα συνεχίζουν ο γιος του και ο εγγονός. Κατάγονται από τα χωριά του Βόϊου και παίζουν τα αυθεντικά βλάχικα τραγούδια. Χρόνια ολόκληρα, 50-60 χρόνια, οι γονείς τους έπαιζαν στη Σαμαρίνα και τώρα παίζουν εδώ για μας. Είναι μια μεγάλη ορχήστρα με χάλκινα, κατάλληλη για να ξεσηκώσει την πόλη.
Σήμερα από το μεσημέρι άρχισε το γλέντι. Ο Σύλλογος πρόσφερε τα κρεατικά που είναι το βασικό φαγητό των Βλάχων αλλά και κρασιά και τσίπουρα. Μια φιλοξενία για όλον τον κόσμο, ανοιχτή και δωρεάν. Είχαμε πολύ κόσμο και ήρθαν και Βλάχοι απ’ όλη την Ελλάδα, φίλοι, εκπρόσωποι συλλόγων, άνθρωποι των γραμμάτων, οι οποίοι σέβονται την παράδοση αλλά και τη διαφορετικότητα. Σε τελευταία ανάλυση αυτό είναι και ο Πολιτισμός, μια σύνθεση επιμέρους πολιτισμών.
Παλιότερα τα μπουλούκια πηγαίναν στις βλάχικες γειτονιές, τώρα όμως θα περιδιαβούν τις κεντρικές αρτηρίες της πόλης, καθώς άλλαξε η οικιστική της δομή, και σήμερα οι Καπεταναίοι θα καταλήξουν στο Δημαρχείο της πόλης, όπου θα γίνει ολονύχτιο γλέντι. Από κει θα επιστρέψουν πάλι στο Σπίτι του Συλλόγου, όπου θα συνεχιστεί το γλέντι μέχρι το πρωί.»
Δημήτρης Τσιμούρας
Φωτογραφίες: faretra.info
