Τα “Χαμηλά ποτάμια” του Θανάση Μαρκόπουλου, ποιητικά ποτάμια βιωματικής μνήμης, παρουσιάστηκαν στη Βέροια

Δήμητρα Σμυρνή

Τα «Χαμηλά ποτάμια» του Θανάση Μαρκόπουλου, μια συλλογή απόλυτης ποιητικής ωριμότητας, με λόγο λιτό που φτάνει στην αφαίρεση, και συναισθηματική φόρτιση που αγγίζει τον ψυχισμό του αναγνώστη χωρίς μελοδραματισμούς, αποτέλεσαν χθες ένα ξεχωριστό λογοτεχνικό γεγονός στην παρουσίασή τους στη Βέροια.

Στον Πολυχώρο της «Ελιάς», γεμάτο από ένα κοινό μυημένο στην ποίηση, η τελευταία ποιητική συλλογή του Θανάση Μαρκόπουλου παρουσιάστηκε από το Σύνδεσμο Φιλολόγων της Ημαθίας και τις Εκδόσεις «Μελάνι», με την υποστήριξη του βιβλιοπωλείου «Ηλιοτρόπιο».

Η Πρόεδρος του Συνδέσμου Ευγενία Καβαλάρη έδωσε επιγραμματικά αλλά εύστοχα και το πορτρέτο το ποιητή αλλά και τη σχέση του με το κοινό του, που πέρα από την ποίησή του που το συνδέει μαζί του, το συνδέουν και μακροχρόνιοι συναδελφικοί δεσμοί, αφού ο Μαρκόπουλος υπήρξε για χρόνια Σύμβουλος Φιλολόγων στην Ημαθία, φέρνοντας έναν άλλο αέρα στο χώρο, αέρα  ζωντανής επαφής με τη Λογοτεχνία και τους εκπροσώπους της, ποιητές και πεζογράφους, που επισκέπτονταν τη Βέροια χάρη σ’ αυτόν.

Τα «Χαμηλά ποτάμια» παρουσίασαν η Χαρά Ζέρβα, καθηγήτρια της Αγγλικής Γλώσσας και ο Παντελής Τσαλουχίδης, φιλόλογος και κριτικός Λογοτεχνίας.

Η Χαρά Ζέρβα, με λόγο δροσερό και νεανικό, λιτό και γεμάτο αφοπλιστική ειλικρίνεια, έδωσε τη συλλογή μέσα από τη ματιά του αναγνώστη, ματιά ενδιαφέρουσα, που διέθετε ευστοχία και ευαισθησία.

«… Ο Θανάσης Μαρκόπουλος δίνει την ευκαιρία στον καθένα μας να βυθιστεί στα ποτάμια της μνήμης του, καταφέρνοντας έτσι να κεντρίσει το ενδιαφέρον μας και να μας καταστήσει κοινωνούς της προσωπικής του αλήθειας, απλά και ανθρώπινα. Μιας αλήθειας άρρηκτα συνδεδεμένης με το θεσμό της οικογένειας, του αδυσώπητου χρόνου που περνάει και αλλάζει-ή ακόμη και καταστρέφει-τις εικόνες, ενθύμια μιας άλλης εποχής, και της νιότης που δεν ξέρει τι έχει μέχρι να το χάσει. Ο ποιητής δημιουργεί έναν ακόμη δεσμό με τον αναγνώστη. Τα γνωστά και τα αγαπημένα του χτίζουν ένα κοινό παρελθόν, τα άγνωστα προστίθενται στη μεγάλη λίστα με τα προσεχώς….

Οι σελίδες της ποιητικής του συλλογής λειτουργούν ως ημερολόγιο της πραγματικότητάς του και ενίοτε δρουν ως συναισθηματικός καταλύτης, ειδικά για τους πιο ευαίσθητους από μας…» σχολίασε η Χαρά Ζέρβα.

Και ο Παντελής Τσαλουχίδης με την έμπειρή ματιά του κριτικού και λόγο πυκνό και διεισδυτικό συνέχισε, χωρίζοντας τη συλλογή σε δύο ενότητες:

«… Στη συλλογή κυριαρχούν τα ποιήματα που ο δηλωτικός χαρακτήρας τους οδηγεί σε μια ποίηση ρεαλιστική, ολιγόλογη και ζυγισμένη, με τη στόχευση του ποιήματος να γίνεται άμεσα ορατή στον αναγνώστη. Είναι σταθερή η επιδίωξη του ποιητή για αμεσότητα και διαύγεια στην πρόσληψη του ποιητικού μηνύματος και τίποτα δεν περισσεύει. Στους εκφραστικούς τρόπους του ποιητή το χιούμορ και η λεπτή ειρωνεία –συχνά αυτοειρωνεία- καθώς και η ήπια θλίψη είναι μηχανισμοί που κινητοποιεί ο ποιητής για να ελκύσει τον αναγνώστη….

Η ιστορική μνήμη ( όπως και ο ιστορικός θάνατος) απουσιάζουν πλήρως από την πρώτη ενότητα, αντίθετα η ατομική μνήμη κατέχει τη μερίδα του λέοντος…

Το κέντρο βάρους της συλλογής ωστόσο εντοπίζεται στη δεύτερη ενότητα της συλλογής, όπου η ιστορική μνήμη εμφανίζεται δυναμικά με άξονα τη μορφή του πατέρα…

Τα Χαμηλά ποτάμια» του Θανάση Μαρκόπουλου, χωρίς να παύουν ν’ αποτελούν οικείο περιβάλλον για τους γνώστες του ποιητικού του έργου, ξανοίγονται, επίπονα διερευνούν και μετουσιώνουν σε ποίηση το γεγονός της απώλειας προσφιλούς προσώπου. Επαληθεύουν έτσι για μια ακόμη φορά τον θεμελιώδη κανόνα της ποίησης: το βίωμα, ατομικό ή συλλογικό, αποτελεί το ζυμάρι της ποίησης. Όπως άλλωστε είχε γράψει και ο ίδιος ο ποιητής ‘δε γράφεται το ποίημα με ξένο πόνο’» ολοκλήρωσε ο Παντελής Τσαλουχίδης.

Ο ίδιος ο ποιητής, μιλώντας για την ουσία της  ποίησης, για την έμπνευση και τη δυσκολία  της να μετουσιωθεί σε ποίημα, για τη λυτρωτική παρουσία της ποίησης στη ζωή μας, είπε:

“Τα ποιήματα, φίλες και φίλοι, είναι ανταποκρίσεις σε επισκέψεις της ζωής: μνήμες βαθιές, λόγια και πράξεις, στιγμές και εικόνες, ακούσματα και διαβάσματα, φόβοι και όνειρα, προσδοκίες και διαψεύσεις, πίκρες και βάσανα. Κι όλα αυτά δεν είναι ανάγκη να αφορούν αυτόν που γράφει. Ο ποιητής, όπως και κάθε καλλιτέχνης άλλωστε, δεν είναι συχνά παρά ένας κλέφτης. Όλα αυτά όμως, δικά του και ξένα, τον αγγίζουν βαθιά, αλλάζουν τον ψυχισμό του, φιλτράρονται από το δικό του βλέμμα κι αν είναι τυχερά, γίνονται ποίημα. Αλλιώς παραμένουν αυτό που είναι ή γίνονται σκόνη κι έτσι χάνουν την ευκαιρία ν’ ανθίσουν στα επόμενα βλέμματα.

Τα ποιήματα, όσο να γεννηθούν, συμπεριφέρονται εντελώς εγωκεντρικά. Η ιδέα που θέλει σχήμα ποιητικό μπορεί να σε βρει οπουδήποτε και οποτεδήποτε σαν αδέσποτη σφαίρα. Δεν έχει μάτια, ώρα, τρόπους. Δεκάρα δε δίνει αν είναι μεσάνυχτα, έχεις δουλειά ή διασχίζεις τον δρόμο. Το κακό με το ποίημα είναι ότι, ενώ απαιτεί να το γράψεις, να του δώσεις ύπαρξη, αντιστέκεται στη γραφή, ίσως γιατί ποτέ δεν είναι σίγουρο για το μέλλον του εκτός φλέβας. Το καλό είναι ότι αυτή η συγκρουσιακή διαδικασία είναι άκρως γοητευτική για τον δημιουργό, καθώς λέξη τη λέξη και φράση τη φράση χτίζει το σπίτι του επάνω στο χιόνι. Και το ακόμα καλύτερο, αν το ποίημα ευτυχήσει να βρει στον δρόμο του τον νοήμονα αναγνώστη, τον μόνο εντέλει που δίνει υπόσταση στην τέχνη.

Τα ποιήματα τέλος μοιάζουν με τα κορίτσια που έφτασαν στην ομορφιά της γυναίκας και πάγωσαν εκεί. Το τελειωμένο ποίημα θέλω να πω είναι μορφή λόγου που ποτέ δεν παλιώνει και δεν παλιώνει, πρωτίστως γιατί χτίζεται με τρόπους γοητευτικούς και δευτερευόντως γιατί αυτό που μεταφέρει μας αφορά και σήμερα, ίσως και αύριο. Κάθε φορά που διαβάζουμε ένα ποίημα, ξαναζούμε τη στιγμή που καταγράφει και συγκινούμαστε, αναγόμενοι  σε καταστάσεις που είτε μας σημάδεψαν  προσωπικά είτε θα μπορούσαν να μας είχαν σημαδέψει. Βέβαια μπορεί να πει κανείς πως πρόκειται για ψευδαίσθηση, αφού η ζωή είναι ανεπανάληπτη, και δεν έχω αντίρρηση –τι άλλο από ψεύδος είναι η τέχνη–, όμως  είμαστε άνθρωποι, δηλαδή αδύναμοι, και η ποίηση, η τέχνη γενικότερα, είναι ένας από τους τρόπους που επινοήσαμε, για ν’ αντέξουμε την ύπαρξη και την ανυπαρξία μας.”

 Η βραδιά έκλεισε με τον ποιητή να διαβάζει ποιήματα από τα «Χαμηλά ποτάμια», με φωνή που τα ανέδειξε, καθώς διαχέονταν στο χώρο εκπέμποντας συναισθηματικά κύματα, με στόχο την ευαισθησία μας.