“Οι δυο… 21οι αιώνες: Αμύθητα πλούτη σε μια θάλασσα φτώχειας” γράφει ο Χρήστος Κάτσικας
«Η εικόνα όμως αυτή της ευημερίας ήταν επιφανειακή και περιορισμένη μόνο στις προνομιούχες τάξεις : στους ηγεμονικούς κύκλους, στους μεγάλους γαιοκτήμονες – φεουδάρχες, στους αξιωματούχους της Εκκλησίας, στους μεγάλους επιχειρηματίες του υπερπόντιου εμπορίου…. Στα λιμάνια της δυτικής Ευρώπης έφταναν το χρυσάφι, το ασήμι και τα νέα αγροτικά προϊόντα και στις πόλεις ανεγείρονταν επιβλητικά κτίρια… την ίδια στιγμή οι επαίτες γέμιζαν τους δρόμους της Φλωρεντίας, της ισπανικής Βαλέντσια, του Παρισιού. Από το ένα μέρος τα πολιτικά και πνευματικά επιτεύγματα και από το άλλο τα κοινωνικά προβλήματα που εμφανίστηκαν από την μεταβολή των όρων της οικονομίας, δημιούργησαν ¨δύο δέκατους έκτους αιώνες¨ σύμφωνα με τον επιτυχημένο χαρακτηρισμό του σύγχρονου ιστορικού Φερνάν Μπρωντέλ»
(Ιστορία Νεότερη και Σύγχρονη, Γ΄ Γυμνασίου)
Μοιάζει, αλήθεια, ο 21ος αιώνας με τον 16ο αιώνα, έτσι όπως τον αναλύουν τα σχολικά βιβλία και εύστοχα τον περιγράφει με δύο λέξεις ο Φερνάν Μπρωντέλ: «οι δύο δέκατοι έκτοι αιώνες», ο χρυσός αιώνας του αμύθητου πλούτου που έφτανε «καραβιές» στην Ευρώπη από τις «ανακαλύψεις των νέων χωρών» και ο «πέτρινος» αιώνας της φτώχειας που γέμιζε το φωτεινό Παρίσι με 20.000 ζητιάνους το «σωτήριον έτος» 1587!
Αυξάνονται και πληθύνονται οι Κροίσοι του κόσμου
Οι Κροίσοι αυτού του κόσμου αυξήθηκαν και έγιναν πλουσιότεροι το τελευταίο 12μηνο, καθώς σύμφωνα με έρευνα της Wealth-X οι δισεκατομμυριούχοι του πλανήτη ανήλθαν στους 2.473 (+ 6,4%), ενώ η συνολική τους περιουσία διαμορφώθηκε στα 7,68 τρισ. δολάρια (+5,4%).
Οι περισσότεροι βρίσκονται στην Ευρώπη (806), ελέγχοντας όμως μικρότερο πλούτο (2,33 τρισ. δολ.) σε σχέση με τους συναδέλφους τους σε Β. Αμερική, ΗΠΑ (2,56 τρισ. δολ.) που υπολογίζονται σε 628.
Πάντως καθώς στην Ασία οι κροίσοι αυξάνονται με πολλαπλάσιο ρυθμό σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο, εύλογα ο αριθμός τους (645) ξεπέρασε ήδη αυτών της Βόρειας Αμερικής και καθώς οι ροές των διεθνών κεφαλαίων κινούνται προς την περιοχή αυτή του κόσμου αναμένεται ο νέος πλούτος που δημιουργείται να ενισχύσει σύντομα την περιουσία τους και τον αριθμό τους.
Χαρακτηριστικό είναι ότι συνολικά οι αυτοδημιούργητοι δισεκατομμυριούχοι αντιπροσωπεύουν το 57% του συνολικού πλούτου του κλειστού αυτού κλαμπ, ενώ οι κληρονόμοι ελέγχουν μόλις το 14%, με το υπόλοιπο ποσοστό να αφορά αυτούς που και κληρονόμησαν και δημιούργησαν πλούτο.
Θα πρέπει να σημειωθεί επίσης πως ο συνολικός αριθμός των δισεκατομμυριούχων αυξήθηκε κατά 81% από το 2009 μέχρι τα μέσα του 2016 (την περίοδο, δηλαδή, που οικονομική κρίση ρήμαξε και συνεχίζει να ρημάζει εκατομμύρια ανθρώπους ), καθώς κυμαίνονταν τότε μόλις στα 1.360 άτομα, ενώ και η περιουσία τους επίσης από τα 3,1 τρισ. δολ. υπερδιπλασιάστηκε το ίδιο διάστημα.
Με βάση την πυραμίδα του πλούτου σε παγκόσμιο επίπεδο, σύμφωνα με το Ερευνητικό Ινστιτούτο της ελβετικής τράπεζας Credit Suisse, 3,4 δισεκατομμύρια άνθρωποι ή το 71% του παγκόσμιου πληθυσμού μοιράζονται μόλις 7,4 τρισ. δολάρια, ποσό δηλαδή μικρότερο από την περιουσία των μόλις 2.473 δισεκατομμυριούχων.
Ο άλλος κόσμος: ο αντίκοσμος
Τεχνικά η Γη έχει σήμερα τη δυνατότητα να θρέψει όλους τους κατοίκους της. Κι όμως… Το λογιστικό πρόσωπο της ευημερίας δε μπορεί να καλύψει το μαύρο φόντο εκατομμυρίων ανθρώπων που ζουν με μια μπάλα κανονιού δεμένη στα πόδια τους! Απόδειξη; Κάθε ανθρώπινο πλάσμα που έρχεται στη ζωή έχει 1 στις 10 πιθανότητες να γεννηθεί σε χώρα με ανώτερο επίπεδο διαβίωσης, 4 στις 10 πιθανότητες να γεννηθεί σε συνθήκες ακραίας φτώχειας και 4 στις 10 πιθανότητες να απέχει αρκετά από σχετικά υποφερτή οικονομική κατάσταση.
Τα στοιχεία που δίνουν οι διεθνείς οργανισμοί δεν αφήνουν περιθώρια αμφισβήτησης. Κάτω από συνθήκες φτώχειας ζουν περισσότεροι από 2 δισεκατομμύρια άνθρωποι σε ολόκληρο τον κόσμο. Γι΄ αυτούς το να πιουν ένα ποτήρι νερό που δεν είναι μολυσμένο, να φάνε περισσότερο από ένα γεύμα την ημέρα, να χρησιμοποιήσουν το λεωφορείο για να διανύσουν μια μικρή απόσταση στην πόλη τους και να έχουν στη διάθεσή τους βασικά αγαθά και υπηρεσίες αποτελούν περισσότερο πολυτέλεια παρά κάτι συνηθισμένο και κοινό»!
Έχει μεγαλώσει δραματικά η ψαλίδα μεταξύ του 1/5 του παγκόσμιου πληθυσμού που ελέγχει το 86% του Aκαθάριστου Παγκοσμίου προϊόντος -το οποίο συγκεντρώνεται στις βιομηχανοποιημένες χώρες- και του άλλου 1/5 του παγκοσμίου πληθυσμού που είναι το πιο φτωχό και που πρέπει να επιζήσει με το 1% του Aκαθάριστου Παγκοσμίου προϊόντος. Δραματική είναι η κατάσταση στην Ινδονησία και σε άλλες περιοχές της Aσίας αρχίζοντας απ’ την Ινδία στην οποία οι φτωχοί ξεπερνούν 400 εκατομμύρια. Στην Αφρική συνεχίζει η πτώση του κατά κεφαλήν εισοδήματος, δείκτης βέβαιης αύξησης της δυστυχίας και της πείνας. Mεγαλώνουν οι ανισότητες στη Λατινική Aμερική και στην Kαραϊβική και στην πιο μαύρη δυστυχία είναι καταδικασμένοι οι λαοί της Ανατολικής Ευρώπης και όχι μόνο, των οποίων οι οικονομίες στραγγαλίστηκαν από τις «μεταρρυθμίσεις» της «άγριας απελευθέρωσης» που επιβλήθηκε από την Παγκόσμια Tράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Οι αποκλεισμένοι στον κόσμο της ευημερίας
Τα χρόνια της οικονομικής κρίσης η φτώχεια δεν είναι μόνο χαρακτηριστικό του Τρίτου Κόσμου. Και ο δικός μας κόσμος, ο πρώτος, βρίσκεται αντιμέτωπος με το φαινόμενο των νεόπτωχων, που απαντάται και στις πιο ανεπτυγμένες κοινωνίες. Στην πιο «χλιδάτη» χώρα του κόσμου, τις ΗΠΑ, το 22,4% των παιδιών ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, στην Ιταλία το 20,5%, στη Βρετανία το 19,8%… Το φαινόμενο των αστέγων έχει πάρει τραγικές διαστάσεις στις «λαμπερές» πόλεις της Μητρόπολης όπως το Λονδίνο και το Παρίσι, ενώ στη Μόσχα, ο αριθμός τους ανέρχεται σε 300.000. Στις ΗΠΑ, τα τελευταία είκοσι χρόνια, έχουν σχεδόν διπλασιαστεί οι άποροι, ενώ την αυγή της νέας χιλιετίας πάνω από 100.000 άστεγοι θα ξαγρυπνήσουν στους δρόμους, κάτω από γέφυρες ή μέσα σε χαρτόκουτες. Άμεση συνέπεια της φτώχειας, της ανεργίας, της κοινωνικής αποσύνθεσης είναι η έκρηξη της εγκληματικότητας στο δυτικό κόσμο (Σικάγο, Ουάσιγκτον, Μόσχα, εκατό φόνοι ανά 100.000 κατοίκους).
Ο Π. Ρόσετ στο βιβλίο του «Η πείνα στον κόσμο : δώδεκα μύθοι», αποκαλεί παρανόηση την άποψη ότι ο κόσμος πεινάει εξαιτίας του υπερπληθυσμού : «Ποτέ άλλοτε ο κόσμος δεν παρήγε τόσα πολλά τρόφιμα όσο σήμερα. Σε κάθε κάτοικο της Γης αντιστοιχούν ημερησίως ένα κιλό δημητριακά και όσπρια και μισό κιλό κρέας, γάλα και αβγά, φρούτα και λαχανικά»! Το πραγματικό πρόβλημα δεν είναι ο υπερπληθυσμός, αλλά η υπερανισότητα, που διαχωρίζει τον κόσμο όχι μόνο «οριζόντια», σε πλούσια και φτωχά έθνη, αλλά και «κάθετα», ανάμεσα σε πλούσια και φτωχά κοινωνικά στρώματα στο εσωτερικό κάθε χώρας, μικρής ή μεγάλης, αναπτυγμένης ή υπανάπτυξης. Η λύση δεν είναι «ο άνθρωπος πάνω από τα κέρδη» αλλά ο άνθρωπος κόντρα στα κέρδη, δηλαδή κόντρα στο σύστημα εκμετάλλευσης και ανισοτήτων.
