Η τελευταία εμφάνιση του επικεφαλής του νεοναζιστικού μορφώματος της Χρυσής Αυγής, Νίκου Μιχαλολιάκου1, έθεσε επί τάπητος το ζήτημα της σχέσης της οργάνωσης με τον ναζισμό και τις προεκτάσεις του, σε μία περίοδο κατά την οποία η ηγεσία της επιδιώκει να αποτινάξει τις κατηγορίες περί υιοθέτησης της ναζιστικής ιδεολογίας και δράσης, διαδικασία η οποία ουσιαστικά εκκίνησε μετά τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα, εκείνο τον μαύρο Σεπτέμβριο του 2013. Η Χρυσή Αυγή ενσωματώνει και υιοθετεί την ναζιστική ιδεολογία, επιδιώκοντας να την «εξειδικεύσει» και να την «εξελληνίσει» περαιτέρω, προσαρμόζοντας την σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικό πλαίσιο.
Με αυτόν τον τρόπο, θα μπορούσαμε να αναφέρουμε ότι η Χρυσή Αυγή αναδιατάσσει τα όρια της δράσης της, (βίαιης και μη), χρησιμοποιώντας ακριβώς ως άξονα αυτής της δράσης μία συγκεκριμένη ιδεολογική σκευή η οποία και αποτελεί το εν Ελλάδι αντεστραμμένο «είδωλο» του ναζισμού. Ο Δημήτρης Ψαρράς παραθέτει ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα απεύθυνσης της Χρυσής Αυγής στη «μητρική» ιδεολογία: «Στην επέτειο της κήρυξης πολέμου του Χίτλερ κατά της ΕΣΣΔ το περιοδικό (σ.σ: της οργάνωσης) τιμά την «ημέρα που ο Αρχηγός του Γερμανικού Ράιχ εν ονόματι της Ευρώπης και του Ελληνικού Πολιτισμού εκήρυξε τον πόλεμο εναντίον του μπολσεβικισμού και της βαρβαρότητος» και δοξάζει τη «φωτισμένη ηγεσία του Αδόλφου Χίτλερ».2
Ουσιαστικά, η ναζιστική ιδεολογία της Χρυσής Αυγής «συγκροτεί» τον κρίκο, το πλέγμα μίας εξαιρετικά βίαιης δράσης που εξωτερικεύεται διαρκώς και ασκείται πάνω στα έμφορτα σώματα, τα οποία, την ίδια στιγμή, (για το νεοναζιστικό μόρφωμα), ταυτίζονται με την «εχθρική ετερότητα»: μετανάστες, πολιτικοί και ιδεολογικοί αντίπαλοι, ομοφυλόφιλοι γίνονται δέκτες της ναζιστικής βίας που αποτελεί το «μακρύ χέρι» της ναζιστικής ιδεολογίας, μίας ιδεολογίας που τείνει να συσσωρεύει και να εξωτερικεύει συνάμα την επιδίωξη φυσικής εξόντωσης, ήτοι τον θάνατο, την απόλυτη «εκμηδένιση» του πολλαπλού εχθρού. Η νεοναζιστική οργάνωση με τη δράση της διαμορφώνει την επικράτεια του διαρκούς τρόμου για τους, ιδεολογικά προσδιορισμένους, αντιπάλους της. Και εντός αυτής του ‘χώρου’, εντός αυτής της επικράτειας, επικρατεί η μηχανική της φασιστικής-ρατσιστικής βίας, ένα παιχνίδι επιβολής του «δυνατού» πάνω στους «αδύνατους».
Πραγματικά, η Χρυσή Αυγή, «μπολιάζει» τον κλασικής κοπής γερμανικό εθνικοσοσιαλισμό με βασικές-συστατικές πτυχές του ελληνικού εθνικισμού, ‘επιτελεί’ τις ιδεολογικές λειτουργίες της απεύθυνσης σε συγκεκριμένες κοινωνικές τάξεις και μερίδες τάξεων δια της «ανασυγκρότησης» της σε ενεργό πολιτικό υποκείμενο, ευθυγραμμίζει και «τροχοδρομεί» το ιδεολογικό της προτσές σε πορεία σταθεροποίησης, συσχετίζει δομικά την ιδεολογία με την απτή πράξη, «εδαφικοποιεί» την ιδεολογία της, συμπυκνώνει την «ιστορική» πορεία του εθνικισμού εν Ελλάδι, όχι αίροντας, αλλά ενσωματώνοντας αφενός μεν την κληρονομιά του, αφετέρου δε τις σημαίνουσες «γωνίες» του εθνικοσοσιαλισμού.
Αναφέρουν χαρακτηριστικά οι Μιχάλης Πέτρου, Γιώργος Κανδύλης & Κώστας Βακαλόπουλος: «Αναπόσπαστο τμήμα του βίαιου σκηνογραφικού μοντέλου είναι η εμφάνιση της Χρυσής Αυγής (στο εξής ΧΑ) που εισέρχεται στη σκηνή ως εκφραστής άλλα και έμπρακτος φορέας μιας βίαιης αντίδρασης στην «κρίση». Στη δαιμονοποίηση των μεταναστών που αποτελεί εμβληματικό φετίχ της ρατσιστικής ρητορικής της και επιβεβαιώνεται στις βίαιες και δολοφονικές της δράσης και στην υπόσχεση περί τιμωρητικής βίας εναντίον των εκπροσώπων του πολιτικού κατεστημένου, η ΧΑ μοιάζει να συνδέει αποτελεσματικά το αίτημα της βίας με τη βία ως πυρήνα της κρατικής πολιτικής, προβάλλοντας ένα συγκεκριμένο μοντέλο απολεσθείσας και επιζητούμενης κοινωνικής συνοχής, αυτό της συνοχής του απειλούμενου (από εξωτερικούς εχθρούς και εσωτερικούς προδότες) έθνους. Η ΧΑ υπήρξε από την ίδρυση της μία ανοιχτά νεοναζιστικής οργάνωση, όπως αποτυπώνεται στα κείμενα, τα σύμβολα και τις πρακτικές της».3
Το νεοναζιστικό μόρφωμα της Χρυσής Αυγής, «παίζει» με τις επάλληλες πτυχώσεις της ιδεολογίας και του μετασχηματισμού της σε βίαιη δράση, σε δράση που στοχεύει στην συμβολική-πραγματική αναπαράσταση ενός εθνικά «καθαρού» «χώρου», ενός «χώρου» που δέχεται τα αποτελέσματα της ναζιστικής (νεοναζιστικής) ιδεολογίας-βίας για να «καθαγιασθεί» και να «αποκαθαρθεί» από την παρακμή και στην στρέβλωση που επιφέρουν οι πολυπολιτισμικές προσμείξεις. Είναι η Χρυσή Αυγή που εγκολπώνεται και εξωτερικεύει σωματικά και τη λεκτική βία που προσδιορίζει την ‘κίνηση’ τμημάτων συγκεκριμένων κοινωνικών τάξεων (παραδοσιακή μικροαστική, τμήμα της καθεαυτό εργατικής τάξης). Η εγκόλπωση της κοινωνικής λεκτικής βίας από πλευράς Χρυσής Αυγής και η άμεση και «ιδιαίτερη» όσο και βίαιη εξωτερίκευση της πάνω στους δέκτες-εχθρούς, της παρέχει κοινωνική ισχύ και νομιμοποίηση, στο βαθμό που η δράση της τείνει να ενσωματώνεται στο πλαίσιο των περιώνυμων «εκκαθαριστικών» λειτουργιών που επιφέρει η κρίση και η εν γένει διαδικασία της κρίσης. 
Σε αυτό το πλαίσιο η νεοναζιστική Χρυσή Αυγή συνιστά το απαραίτητο πολιτικό «αντηχείο», μέσω του οποίου τμήματα συγκεκριμένων κοινωνικών τάξεων4, αφενός μεν «εφευρίσκουν» και επανατοποθετούν σε συνθήκες οξυμένης οικονομικής-κεφαλαιοκρατικής κρίσης τον «υγιή» και «ρωμαλέο εαυτό» τους, αφετέρου δε ερμηνεύουν ή τείνουν να ερμηνεύσουν τις δομικές μεταβολές που λαμβάνουν χώρα στο κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι.
Μέσω της συγκεκριμένης διαδικασίας, η Χρυσή Αυγή ανάγεται στο ύψος ενός οιονεί μηχανισμού ο οποίος και δύναται να συνυφαίνει το εύρος της κοινωνικά παραγόμενης (έντονης λεκτικής) βίας με τον εσωτερικό της ιδεολογικό βιόκοσμο. Η κλιμάκωση της νεοναζιστικής βίας προσδιορίζει τη στάση που επιδεικνύουν συγκεκριμένα κοινωνικά στρώματα προς τη Χρυσή Αυγή, τη στιγμή μάλιστα που αυτή η βία εν πολλοίς συναρθρώνεται με το πλαίσιο εκδίπλωσης της κρατικά ρυθμιζόμενης και ελεγχόμενης βίας, διεκδικώντας το δικό της μερίδιο στην παραγωγή και αναπαραγωγή ενός βίαιου προτσές.
Ο ναζισμός που φέρει εντός της η Χρυσή Αυγή, στο λόγο και τη δράση της, διαμεσολαβείται ως τρόπος εκδίπλωσης μίας στρατηγικής που αποσκοπεί στην κατάκτηση της κοινωνικής πλειοψηφίας, ως αυταρχισμός του απόλυτου μηδενός-θανάτου που δεν αναπτύσσεται εν κενώ. Ο ίδιος ο φασισμός-ναζισμός προσδιορίζει και υπερπροσδιορίζει τη δράση του νεοναζιστικού μορφώματος, αποτελώντας το εργαλείο για τη εγκαθίδρυση της διαδικασίας εκφασισμού, το εργαλείο που «μπολιάζεται» με τα χαρακτηριστικά ενός αντιδραστικού εθνικισμού που φέρει στη βάση του τις απαρχές καλλιέργειας ενός «καθαρού» εθνικά κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής και μίας εθνικής κεφαλαιοκρατικής τάξης.
Η αναφορά του Νίκου Πουλαντζά συνιστά πεδίο ανάλυσης του φασιστικού-νεοναζιστικού φαινομένου εν Ελλάδι, πεδίο συγκρότησης αντιφασιστικών πυρήνων δράσης: «Αντίθετα, είναι επίσης σωστό, αν λιγάκι έχουμε διδαχθεί από την ιστορία, ότι το ζήτημα του φασισμού είναι επίκαιρο, ότι πρέπει να το δούμε σοβαρά και να χειριστούμε σωστά. Τελικά, αν η ιστορία έχει κάποιο σκοπό, είναι ότι μπορεί να δώσει μαθήματα για το παρόν. Να λαθέψουμε σήμερα, και να είμαστε ανίκανοι να διαγνώσουμε την πραγματικότητα μιας ενδεχόμενης διαδικασίας εκφασισμού, θα ήταν όσο ποτέ άλλωστε ασύγγνωστο. Ο φασισμός, όπως άλλωστε και τα άλλα καθεστώτα εκτάκτου ανάγκης, δεν είναι «αρρώστια» ή «ατύχημα» που συμβαίνουν μόνο στους άλλους».5
Σίμος Ανδρονίδης
1. Ο γενικός γραμματέας της νεοναζιστικής Χρυσής Αυγής, κατά τη διάρκεια της επετείου-συγκέντρωσης για τα Ίμια, χαιρέτισε τους παρευρισκόμενους υψώνοντας το δεξί του χέρι, κάτι που παραπέμπει στον «κλασικό» ναζιστικό χαιρετισμό.
2. Βλέπε σχετικά, Ψαρράς Δημήτρης, ‘Η Μαύρη βίβλος της Χρυσής Αυγής’, Εκδόσεις Πόλις, Αθήνα, 2012, σελ. 39-40.
3. Βλέπε σχετικά, Πέτρου Μιχάλης, Κανδύλης Γιώργος & Βακαλόπουλος Κώστας, ‘Μυθοποιητική αφήγηση και κουλτούρα βίας: Ερμηνεύοντας την υποστήριξη της Χρυσής Αυγής στην ελληνική περιφέρεια’, στο, Γεωργαράκης Ν.Γ & Δεμερτζής Ν., (επιμ.), ‘Το πολιτικό πορτραίτο της Ελλάδας. Κρίση και η αποδόμηση του πολιτικού’, Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα, 2015, σελ. 235.
4. Είναι εξόχως διαφωτιστική η περίπτωση του ξυλοδαρμού της Λιάνας Κανέλλη από τον βουλευτή της Χρυσής Αυγής Ηλία Κασιδιάρη. Πιο συγκεκριμένα, αρχικά ο Ηλίας Κασιδιάρης εκσφενδόνισε ένα ποτήρι νερό στη βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Ρένα Δούρου, και εν συνεχεία βιαιοπράγησε εναντίον της βουλευτή του ΚΚΕ, Λιάνας Κανέλλη. Αμέσως μετά από αυτή την επίθεση, δημιουργήθηκαν ομάδες υπεράσπισης του Ηλία Κασιδιάρη στο facebook και όχι μόνο. Μάλιστα μία ομάδα στο facebook έλαβε την ονομασία ‘να αγιάσει το χέρι σου Ηλία Κασιδιάρη’. Η άμεση άσκηση της νεοναζιστικής βίας καθώς και η έμφυλη διάσταση της, προσέλαβαν τα οιονεί χαρακτηριστικά μίας επιδίωξης απάντησης στην «απείθαρχη» βουλευτή του ΚΚΕ, μία επιδίωξη απάντησης στον ίδιον τον λόγο που εκφέρει το ΚΚΕ. Η άσκηση βίας νομιμοποιήθηκε και εν μέρει κανονικοποιήθηκε από ένα κοινωνικό σώμα το οποίο ακριβώς στην εκδίπλωση της έμφυλης-νεοναζιστικής βίας, διείδε τον εαυτό του στον καθρέπτη. Η διάχυτη κοινωνική βία που ασκούνταν ενάντια στη βουλευτή του ΚΚΕ «συγκριμενοποιήθ
ηκε» και «εξειδικεύτηκε» σωματικά, προκαλώντας τις συνηχήσεις μίας ώσμωσης της Χρυσής Αυγής και ενός κοινωνικού βιόκοσμου που απέκτησε «ταυτότητα» στον κοινωνικό χώρο και στο διαδίκτυο.
5. Βλέπε σχετικά, Πουλαντζάς Νίκος, ‘Φασισμός και δικτατορία. Η Τρίτη Διεθνής απέναντι στο φασισμό’, Μετάφραση: Αγριαντώνη Χριστίνα, Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα, 2006, σελ. 401.
Ο Σίμος Ανδρονίδης είναι υποψήφιος διδάκτορας του ΑΠΘ.
